ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း သတင္းမီဒီယာသမားေတြအေပၚ ဖိႏွိပ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ဆက္လက္ ျပဳလုပ္ေနတဲ့အေပၚ ကုလသမဂၢက ျပင္းထန္စြာ ေ၀ဖန္လုိက္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ အာဏာပုိင္ေတြကဘက္ တိက် ျပတ္သားမႈမရွိတဲ့ ဥပေဒေတြ ထုတ္ျပန္ၿပီး သတင္းသမားေတြအေပၚ တည္ဆဲ ဥပေဒမ်ိဳးစံုနဲ႔ ဖမ္းဆီးအေရးယူ တရားစြဲ ေထာင္ခ်ေနတာလိုမ်ိဳး လြတ္လပ္စြာ သတင္းရယူခြင္႔ကို ၿခိမ္းေျခာက္ အႏၱရာယ္ ျပဳေနတာေတြ ျပန္သံုးသပ္ဖို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္နာ မဟာမင္းႀကီး Michelle Bachelet က ဂ်နီဗာၿမိဳ႕မွာ အဂၤါေန႔က က်င္းပတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ညီလာခံမွာ ေတာင္းဆုိလုိက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ႏွိပ္ကြပ္ခံရတဲ့ အစီရင္ခံစာကုိ သတင္းသမားမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ CPJ ကလည္း ႀကိဳဆုိလုိက္ပါတယ္။ ကုိေဇာ္၀င္းလႈိင္က အျပည့္အစုံကုိ တင္ျပေပးပါမယ္။
သတင္းမီဒီယာသမားေတြအေနနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းမွာ အေၾကာက္တရားနဲ႔ ဘက္လုိက္မႈ မရွိဘဲ လြတ္လပ္စြာ သတင္းယူလုိ႔ မရႏုိင္ေအာင္ နည္းမ်ဳိးစုံနဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြ ရွိေနသလုိ တည္ဆဲ ဥပေဒေတြကုိ ခ်ဳိးေဖာက္တယ္ဆုိတဲ့ စြဲခ်က္ေတြနဲ႔ မၾကာေသးခင္ ကာလေတြအတြင္း ဖမ္းဆီး အေရးယူခံခဲ့ရတဲ့ သတင္းေထာက္ေတြရဲ႕ အေျခအေနေတြကုိ ဥပမာေပးၿပီး အဂၤါေန႔က ထုတ္ျပန္တဲ့ ျမန္မာ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ ဆုိင္ရာ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံတ၀ွမ္း တိက် ျပတ္သားမႈမရွိတဲ့ ဥပေဒေတြ ထုတ္ျပန္ၿပီး ႏွိပ္ကြက္ေနေၾကာင္း OHCHR လူ႔အခြင့္အေရး မဟာမင္းႀကီး Michelle Bachelet တင္သြင္းခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာကုိ လူ႔အခြင့္အေရး မဟာမင္းႀကီးရဲ႕ ေျပာခြင့္ရအမ်ဳိးသမီး Ravina Shamdasani က ဂ်နီဗာၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲအတြင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ကခ်င္ရွမ္းနဲ႔ ရခုိင္ျပည္နယ္ အပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတ၀ွမ္းမွာ သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့ သတင္းမီဒီယာအေပၚ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ဖုိ႔ တိက် ျပတ္သားျခင္းမရွိတဲ့ ဥပေဒေတြကုိ အသုံးျပဳေနတာ ေတြ႔ရတယ္လုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခြင့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီအစီရင္ခံစာမွာ သတင္းေထာက္ေတြ အေနနဲ႔ ေၾကာက္ရြံ႕ျခင္းကင္းစြာ၊ ဒါမွမဟုတ္၊ မ်က္ႏွာလုိက္မႈကင္းစြာနဲ႔ သတင္းေဖာ္ျပႏုိင္ဖုိ႔က မျဖစ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနမွာ ရွိေနပါတယ္လုိ႔လည္း အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။”
ရုိက္တာ သတင္းေထာက္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ ကုိ၀လုံးနဲ႔ ကုိေက်ာ္စုိးဦးတုိ႔ ၂ ဦးဟာလည္း ႏုိင္ငံေတာ္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ဥပေဒနဲ႔ ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းခံရၿပီးတဲ့ေနာက္ ျပစ္မႈထင္ရွားေၾကာင္း ေတြ႔ရွိခဲ့တဲ့အတြက္ စက္တင္ဘာလ ၃ ရက္ေန႔မွာ ေထာင္ဒဏ္ (၇) ႏွစ္စီ ျပစ္ဒဏ္ ခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။
အာဏာပုိင္ေတြဘက္က ဥပေဒေတြ အမ်ဳိးမ်ဳိးသုံးၿပီး ဖမ္းဆီး အေရးယူေနတဲ့ အေျခအေနေတြကုိလည္း Ravina Shamdasani က ေျပာပါတယ္။
“ရုိက္တာ သတင္းေထာက္ ၂ ဦးတုိ႔ကုိ ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းပတ္က တရားရုံးကေန ျပစ္ဒဏ္ ခ်မွတ္လုိက္ျခင္းဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ သတင္း မီဒီယာအေပၚ ဥပေဒအရ ေႏွာက္ယွက္ ဟန္႔တားတဲ့ လူသိထင္ရွားတဲ့ ဥပမာတရပ္ ျဖစ္တဲ့အျပင္ မယုံႏုိင္ေလာက္စရာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အစီရင္ခံစာမွာ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ သူတုိ႔ကုိ သတင္းေပးသူေတြအေပၚ ဖမ္းဆီး အေရးယူတဲ့ တျခား ဥပမာေတြကုိလည္း အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားတာကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆုိခြင့္ကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ႏွိပ္ကြပ္ေနမႈကုိ ျပသရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရး ဥပေဒေတြ၊ ႏုိင္ငံေတာ္လွ်ိဳ႕၀ွက္ ဥပေဒေတြ၊ တရားမ၀င္ စည္းရုံးမႈ ဥပေဒေတြ၊ အီလက္ထရြန္းနစ္ ဥပေဒေတြ၊ သြင္းကုန္ ထုတ္ကုန္ ဥပေဒေတြနဲ႔ ေလေၾကာင္းပ်ံသန္းမႈဆုိင္ရာ ဥပေဒေတြကုိ သုံးၿပီး သတင္းေထာက္ေတြကုိ ရုံးတင္ တရားစြဲဆုိခဲ့တယ္လုိ႔လည္း အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။”
ဒါ့အျပင္ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးနဲ႔ ကုိက္ညီျခင္းမရွိတဲ့ ေခတ္မမွီေတာ့တဲ့ ဥပေဒေတြကုိ ျပန္လည္ သုံးသပ္ေပးဖုိ႔လည္း Ravina Shamdasani က ေတာင္းဆုိလုိက္ပါတယ္။
“လက္နက္ကုိင္အုပ္စု ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ေဒသကုိ သြားေရာက္တဲ့အတြက္ သတင္းေထာက္ေတြ ေထာင္ခ်ခံရသလုိ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ေဒသေတြအေၾကာင္း သူတုိ႔ကုိ သတင္းေပးသူေတြလည္း ေထာင္ခ်ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ Facebook မွာတင္လုိ႔ အသေရဖ်က္မႈနဲ႔ တရားစြဲဆုိျခင္း ခံရတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီလုိမ်ဳိး ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားမ်ဳိးဟာ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈနဲ႔ လုံး၀ လုိက္ေလ်ာ ညီေထြျခင္း မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ အာဏာပုိင္ေတြအေနနဲ႔ သတင္းေထာက္ေတြကုိ တရားဥပေဒအရ အေရးယူ ေႏွာက္ယွက္ေနတာေတြကုိ ရပ္တန္႔ဖုိ႔ ေတာင္းဆုိပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခြင့္ကုိ က်င့္သုံးရာမွာ ႏွိပ္ကြပ္တဲ့၊ မျပတ္သားတဲ့ ဥပေဒေတြကုိလည္း စတင္ၿပီး ျပန္လည္ သုံးသပ္ဖုိ႔ တုိက္တြန္းပါတယ္။”
ဒါ့အျပင္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလအတြင္း ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပုိင္းကုိသြားတဲ့ သတင္းေထာက္ေတြကုိ လုိက္ပုိ႔ခဲ့တဲ့ ကခ်င္ သင္းေထာက္ဆရာ ၂ ဦးကုိ မတရားအသင္းနဲ႔ ဆက္သြယ္မႈနဲ႔ မိသားစုေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ခြင့္မျပဳဘဲ စစ္တပ္က ကာလရွည္ၾကာစြာ ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းထားခဲ့ပါတယ္။
အလားတူဘဲ ရွမ္းျပည္နယ္ ေျမာက္ပုိင္းမွာရွိတဲ့ TNLA တအာင္း ပေလာ၀္ေဒသမွာ မူးယစ္ေဆး၀ါးေတြ မီးရႈိ႕ဖ်က္ဆီးတဲ့ အခမ္းအနားကုိ သတင္းသြားယူခဲ့ၾကတဲ့ သတင္းေထာက္ ၃ ဦးဟာလည္း မတရားအသင္းနဲ႔ သြယ္မႈနဲ႔ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လအတြင္း ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
Myanmar Now အြန္လုိင္းသတင္း အယ္ဒီတာ ကုိေဆြ၀င္းဟာလည္း အစြန္းေရာက္ အမ်ဳိးသားေရးကိစၥေတြ ဦးေဆာင္ လႈပ္ရွားေနတဲ့ ဦး၀ီရသူကုိ Facebook ေပၚမွာ ေ၀ဖန္ ေရးသားခဲ့တဲ့အတြက္ အီလက္ထရြန္းနစ္ဥပေဒနဲ႔ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ မတ္လမွာ တရားစြဲခံခဲ့ရပါတယ္။
၂၀၁၇ ခုႏွစ္အတြင္းမွာဘဲ ေနျပည္ေတာ္မွာရွိတဲ့ လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦးကုိ မွတ္ပုံတင္မထားတဲ့ ဒရုန္းယာဥ္နဲ႔ ရုိက္ကူးခဲ့တဲ့ တူရကီ ရုပ္သံ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ ျမန္မာ၀န္ထမ္းေတြကုိ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က ျပဌာန္းခဲ့တဲ့ သြင္းကုန္-ထုတ္ကုန္ ဥပေဒနဲ႔ တရားစြဲခဲ့ပါတယ္။
CPJ သတင္းသမားမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔က အာရွေရးရာ ညြန္ၾကားေရးမွဴး Steve Butler ကေတာ့ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေအဂ်င္စီရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ကုိ ႀကိဳဆုိေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။
“ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္အေရး ေ၀ဖန္၊ ေျပာဆုိမႈေတြ အားလုံးကုိ က်ေနာ္တုိ႔အဖြဲ႔က ႀကိဳဆုိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲက အေျခအေနေတြဟာ သိသိသာသာကုိ ဆုိးရြားလာေနပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ရုိက္တာ သတင္းေထာက္ ၂ ဦးကုိ ျပစ္ဒဏ္ စီရင္လုိက္တဲ့ကိစၥက ပုိၿပီး ဆုိးရြားသြားေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုလုိ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရးေအဂ်င္စီရဲ႕ ေၾကညာခ်က္မ်ဳိးကုိ က်ေနာ္တုိ႔က ႀကိဳဆုိပါတယ္။ ဒီေၾကညာခ်က္ဟာလည္း က်ေနာ္တုိ႔အဖြဲ႔က ေတြ႔ရွိထားတဲ့အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ တူညီေနပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့ ေဒသေတြမွာ သတင္းေထာက္ေတြ လြတ္လပ္စြာ သတင္းယူခြင့္ျပဳဖုိ႔အတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ ႏွစ္အတန္ၾကာကတည္းက ေတာင္းဆုိေနခဲ့တာပါ။”
အခုထုတ္ျပန္တဲ့ အစီရင္ခံစာဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း လြတ္လပ္စြာ တင္ျပလုိတဲ့ သတင္းမီဒီယာေတြအတြက္ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ မ်ားတယ္ဆုိတဲ့ အေျခအေနကုိ ထင္ရွားစြာ ျပသထားတဲ့ အစီရင္ခံစာျဖစ္ေၾကာင္း ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး မဟာမင္းႀကီး Michelle Bachelet ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။
၂၀၁၇ ခုႏွစ္ တႏွစ္ထဲမွာတင္ သတင္းေထာက္ ၂၀ အျပစ္ေပး အေရးယူခံခဲ့ရေၾကာင္း RSF နယ္စည္းမျခား သတင္းေထာက္မ်ားအဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့အခ်က္ကုိ ကုိးကားၿပီး Ravian Shamdasani က ထည့္သြင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
