အမေရိကန် သမ္မတ ဒေါ်နယ် ထရမ့်ကို တရားစွဲဆို အရေးယူဖို့ စတင် လုပ်ဆောင်တော့မယ် ဆိုတဲ့ အောက်လွှတ်တော် လူများစု ခေါင်းဆောင် ဒီမိုကရက် အမတ် နန်စီ ပီလိုစီရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်တဲ့အခါ ကြုံတွေ့ရမယ့် မသေချာမရေရာမှု အခြေအနေတွေကို ပိုမို ရှုပ်ထွေးသွားစေခဲ့ပါတယ်။
ပြည်သူ့ သဘောထား ဆန္ဒ ကောက်ယူမှုတွေအရ တော့ သမ္မတ ထရမ့်ဟာ ရွေးကောက်ပွဲဝင်မယ့် လက်ရှိ သမ္မတတစ်ယောက်အနေနဲ့ အားနည်းတဲ့ အနေအထားမှာ ရှိနေပြီး ထပ်မံ အရွေးခံရ ရေး စီးပွားရေး အားကောင်းမှုနဲ့ သူ့ကို သစ္စာရှိ ထောက်ခံသူတွေ အပေါ်မှာ မှီခိုနေရလိမ့်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ VOA သတင်းထောက် Jim Malone သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုရဲမင်းထွန်းက ပြောပြမှာပါ။
နောက်သက်တမ်း ထပ်မံ အရွေးခံဖို့ မဲဆွယ်လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ် ထရမ့်ဟာ ထောင်ချီရှိတဲ့ သူ့ကို ထောက်ခံသူတွေရဲ့ စွမ်းအားကြောင့် သူ့ရဲ့ အားအင်တွေ ပြန်လည် ပြည့်ဖြိုးလာရစမြဲပါ။
“ လက်ရှိ အစိုးရလက်အောက်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ ပြန်လည် ရှင်သန်နေပါပြီ။ အမေရိကန်နိုင်ငံဟာ အနိုင်တွေ ပြန်ရနေသလို အချိန် အတော်ကြာ မရသလို ဖြစ်နေခဲ့တဲ့ လေးစားခံရမှုတွေကိုလည်း အခု ပြန် ရနေပါပြီ။”
ဒါပေမဲ့လည်း အခုအချိန်မှာတော့ အောက်လွှတ်တော် ဒီမိုကရက် အမတ်တွေ ဦးဆောင်မယ့် တရားစွဲဆို အရေးယူမှု (impeachment) ကို ရင်ဆိုင်နေရ ပါပြီ။ ဒီကိစ္စမှာ သမ္မတ ထရမ့်က ယူကရိန်း သမ္မတကို ဖုန်းခေါ်ပြီး ဖိအားပေးခဲ့တဲ့ကိစ္စလည်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတ ထရမ့်က ယူကရိန်းကို ဖိအားပေးပြီး သူ့ ပြိုင်ဖက် Joe Biden ရဲ့ သားအကြောင်း စစ်ဆေးခိုင်းခဲ့ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာပဲ အဲဒီ ဖုန်းထဲ ပြောတဲ့စကားတွေကို အိမ်ဖြူတော်က ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့ရပါတယ်။ အောက်လွှတ်တော် လူများစု ခေါင်းဆောင် နန်စီ ပီလိုစီက ဒီကိစ္စ သမ္မတမှာ တာဝန်ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ သမ္မတအနေနဲ့ ဒီကိစ္စကို တာဝန်ယူရပါမယ်။ ဘယ်သူမှ ဥပဒေအထက်မှာ ရှိမနေရပါဘူး။ ”
သမ္မတဟာ အာဏာ အလွဲသုံးစား လုပ်နေတယ်လို့ ဒုတိယ သမ္မတ ဟောင်း Biden ကလည်း မဲဆွယ်ပွဲမှာ စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့မှာ ဘာလုပ်လုပ် ဖြစ်မြောက်ပြီး အပြစ်ကနေ အမြဲလွတ်တယ်လို့ ထင်နေတဲ့ သမ္မတ တစ်ယောက်ရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့မှာ သူ ဟာ ဥပဒေ အထက်မှာ ရှိတယ်လို့ ထင်နေတဲ့ သမ္မတတစ်ယောက်လည်း ရှိတယ်။”
သမ္မတ ထရမ့်ကတော့ သူ ဘာအမှားမှ မလုပ်ကြောင်း ငြင်းဆိုသလို ဒီမိုကရက်တွေရဲ့ သူ့အပေါ် တရားစွဲဆိုမှုဟာ နောက်ဆုံးမှာ သူ ပြန်လည် ရွေးကောက်ခံရေး အထောက်အကူ ဖြစ်စေမယ်လို့ လည်းပြောခဲ့ပါတယ်။
“ သတင်းကောင်းကတော့ မဲဆန္ဒရှင်တွေကိုယ်တိုင်က ဘာတွေဖြစ်သလဲဆိုတာ သိနေတယ်လေ။ ဒါကြောင့်လည်း သူတို့က ဒါဟာ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ကောင်းတယ်လို့ ပြောတာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားတို့ သိသလား။ တိုင်းပြည်အတွက်တော့ မကောင်းဘူး။”
အခု လို တရားစွဲဆိုဖို့ကိစ္စအတွက် စူးစမ်းမှုတွေ စတင်လုပ်မယ်ဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ သမ္မတ ထရမ့်ရဲ့ ပြန်လည် ရွေးကောက်ခံရရေးအတွက် မရေရာ မသေချာမှုတွေ ပိုများလာသလို အမေရိကန် စီးပွားရေးကို အားနည်းသွားဖို့ အရေးလည်း ရှိနေပါတယ်။
“ ဒီ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲကတော့ ထရမ့်ကိုထောက်ခံသူနဲ့ ဆန့်ကျင်သူတွေအကြား ၅၀-၅၀ ရှိတဲ့ အနေအထားပါ။ စီးပွားရေး ကိစ္စ၊ စစ်ကိစ္စနဲ့ ငြိမ်းချမ်ရေး ကိစ္စတွေ ဘာဖြစ်လာမလဲ ဘာမှာ မသိနိုင်ဘူး။ ဒီမိုကရက် သမ္မတလောင်း ဘာလဲ ဘယ်လိုလဲ မသိနိုင်ဘူး။”
ပြည်သူ့ သဘောထား စစ်တမ်းမှာတော့ နောက်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ထရမ့်အတွက် လူထုထောက်ခံမှု ပျမ်းမျှနှုန်း ကျဆင်းနေပြီး သူ့ကို စွဲစွဲမြဲမြဲ ထောက်ခံသူတွေ အပေါ်မှာသာ မှီခိုနေရမှာ ဖြစ်ပါတယ်လို့ USA Today သတင်းစာက Susan Page က ပြောပါတယ်။
“ ဘာဖြစ်ဖြစ် သူ့ကိုပဲ ထောက်ခံကြမယ့် အမာခံ မဲဆန္ဒရှင်တွေရှိနေတာက သမ္မတ ထရမ့်ရဲ့ အားသာချက်ပါ။ သူ့ ပြဿနာက အဲဒီ မဲဆန္ဒရှင် တွေက မဲပေးသူ အမေရိကန် အများစုကြီးတော့ မဟုတ်ကြဘူး။ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်တော့ ရှိမယ်။ ”
ဒါပေမဲ့ စီးပွားရေး တောင့်တင်းနေသရွေ့ ထရမ့်အတွက် အကျိုးရှိနေမှာဖြစ်တယ်လို့လည်း ရီပတ်ဘလစ်ကင်ပါတီ ရွေးကောက်ပွဲ ကျွမ်းကျင်သူ John Feehery က ပြောပါတယ်။
သမ္မတ ထရမ့် အနေနဲ့ကတော့ နောက်တစ်ကြိမ် သက်တမ်း ရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ ရှုံးနိမ့်ခဲ့ရသူ ဒီမိုကရက် သမ္မတဟောင်း Jimmy Carter နဲ့ ရီပတ်ဘလစ်ကန် သမ္မတဟောင်း George H. W Bush တို့နှစ်ဦးရဲ့ ကံကြမ္မာမျိုးကို ရှောင်ရှားနိုင်လိမ့်မယ်လို့တော့ မျှော်လင့်နေကြောင်းပါ။
(ယူနီကုဒ်)
အမရေိကနျ သမ်မတ ဒေါျနယျ ထရမ့ျကို တရားစှဲဆို အရေးယူဖို့ စတငျ လုပျဆောငျတော့မယျ ဆိုတဲ့ အောကျလှှတျတောျ လူမြားစု ခေါငျးဆောငျ ဒီမိုကရကျ အမတျ နနျစီ ပီလိုစီရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျဟာ သမ်မတ ဒေါျနယျထရမ့ျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ရှေးကောကျပှဲ ဝငျတဲ့အခါ ကွုံတှေ့ရမယ့ျ မသခြောမရရောမှု အခွအေနတှေကေို ပိုမို ရှုပျထှေးသှားစခေဲ့ပါတယျ။
ပွညျသူ့ သဘောထား ဆန်ဒ ကောကျယူမှုတှအေရ တော့ သမ်မတ ထရမ့ျဟာ ရှေးကောကျပှဲဝငျမယ့ျ လကျရှိ သမ်မတတဈယောကျအနနေဲ့ အားနညျးတဲ့ အနအေထားမှာ ရှိနပွေီး ထပျမံ အရှေးခံရ ရေး စီးပှားရေး အားကောငျးမှုနဲ့ သူ့ကို သစ်စာရှိ ထောကျခံသူတှေ အပေါျမှာ မှီခိုနရေလိမ့ျမယျလို့ ဆိုပါတယျ။ VOA သတငျးထောကျ Jim Malone သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုရဲမငျးထှနျးက ပွောပွမှာပါ။
နောကျသကျတမျး ထပျမံ အရှေးခံဖို့ မဲဆှယျလှုပျရှားမှုတှမှော အမရေိကနျသမ်မတ ဒေါျနယျ ထရမ့ျဟာ ထောငျခြီရှိတဲ့ သူ့ကို ထောကျခံသူတှရေဲ့ စှမျးအားကွောင့ျ သူ့ရဲ့ အားအငျတှေ ပွနျလညျ ပွည့ျဖွိုးလာရစမွဲပါ။
“ လကျရှိ အစိုးရလကျအောကျမှာ အမရေိကနျနိုငျငံ ပွနျလညျ ရှငျသနျနပေါပွီ။ အမရေိကနျနိုငျငံဟာ အနိုငျတှေ ပွနျရနသေလို အခြိနျ အတောျကွာ မရသလို ဖွဈနခေဲ့တဲ့ လေးစားခံရမှုတှကေိုလညျး အခု ပွနျ ရနပေါပွီ။”
ဒါပမေဲ့လညျး အခုအခြိနျမှာတော့ အောကျလှှတျတောျ ဒီမိုကရကျ အမတျတှေ ဦးဆောငျမယ့ျ တရားစှဲဆို အရေးယူမှု (impeachment) ကို ရငျဆိုငျနရေ ပါပွီ။ ဒီကိစ်စမှာ သမ်မတ ထရမ့ျက ယူကရိနျး သမ်မတကို ဖုနျးခေါျပွီး ဖိအားပေးခဲ့တဲ့ကိစ်စလညျး တဈစိတျတဈပိုငျး ပါဝငျခဲ့ပါတယျ။ သမ်မတ ထရမ့ျက ယူကရိနျးကို ဖိအားပေးပွီး သူ့ ပွိုငျဖကျ Joe Biden ရဲ့ သားအကွောငျး စဈဆေးခိုငျးခဲ့ပါတယျ။ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့မှာပဲ အဲဒီ ဖုနျးထဲ ပွောတဲ့စကားတှကေို အိမျဖွူတောျက ထုတျပွနျပေးခဲ့ရပါတယျ။ အောကျလှှတျတောျ လူမြားစု ခေါငျးဆောငျ နနျစီ ပီလိုစီက ဒီကိစ်စ သမ်မတမှာ တာဝနျရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ သမ်မတအနနေဲ့ ဒီကိစ်စကို တာဝနျယူရပါမယျ။ ဘယျသူမှ ဥပဒအေထကျမှာ ရှိမနရေပါဘူး။ ”
သမ်မတဟာ အာဏာ အလှဲသုံးစား လုပျနတေယျလို့ ဒုတိယ သမ်မတ ဟောငျး Biden ကလညျး မဲဆှယျပှဲမှာ စှပျစှဲခဲ့ပါတယျ။
“ ကြှနျတောျတို့မှာ ဘာလုပျလုပျ ဖွဈမွောကျပွီး အပွဈကနေ အမွဲလှတျတယျလို့ ထငျနတေဲ့ သမ်မတ တဈယောကျရှိတယျ။ ကြှနျတောျတို့မှာ သူ ဟာ ဥပဒေ အထကျမှာ ရှိတယျလို့ ထငျနတေဲ့ သမ်မတတဈယောကျလညျး ရှိတယျ။”
သမ်မတ ထရမ့ျကတော့ သူ ဘာအမှားမှ မလုပျကွောငျး ငွငျးဆိုသလို ဒီမိုကရကျတှရေဲ့ သူ့အပေါျ တရားစှဲဆိုမှုဟာ နောကျဆုံးမှာ သူ ပွနျလညျ ရှေးကောကျခံရေး အထောကျအကူ ဖွဈစမေယျလို့ လညျးပွောခဲ့ပါတယျ။
“ သတငျးကောငျးကတော့ မဲဆန်ဒရှငျတှကေိုယျတိုငျက ဘာတှဖွေဈသလဲဆိုတာ သိနတေယျလေ။ ဒါကွောင့ျလညျး သူတို့က ဒါဟာ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ ကောငျးတယျလို့ ပွောတာပေါ့။ ဒါပမေဲ့ ခငျဗြားတို့ သိသလား။ တိုငျးပွညျအတှကျတော့ မကောငျးဘူး။”
အခု လို တရားစှဲဆိုဖို့ကိစ်စအတှကျ စူးစမျးမှုတှေ စတငျလုပျမယျဆိုတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျဟာ သမ်မတ ထရမ့ျရဲ့ ပွနျလညျ ရှေးကောကျခံရရေးအတှကျ မရရော မသခြောမှုတှေ ပိုမြားလာသလို အမရေိကနျ စီးပှားရေးကို အားနညျးသှားဖို့ အရေးလညျး ရှိနပေါတယျ။
“ ဒီ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲကတော့ ထရမ့ျကိုထောကျခံသူနဲ့ ဆန့ျကငြျသူတှအေကွား ၅၀-၅၀ ရှိတဲ့ အနအေထားပါ။ စီးပှားရေး ကိစ်စ၊ စဈကိစ်စနဲ့ ငွိမျးခမြျရေး ကိစ်စတှေ ဘာဖွဈလာမလဲ ဘာမှာ မသိနိုငျဘူး။ ဒီမိုကရကျ သမ်မတလောငျး ဘာလဲ ဘယျလိုလဲ မသိနိုငျဘူး။”
ပွညျသူ့ သဘောထား စဈတမျးမှာတော့ နောကျရှေးကောကျပှဲမှာ ထရမ့ျအတှကျ လူထုထောကျခံမှု ပမြျးမြှနှုနျး ကဆြငျးနပွေီး သူ့ကို စှဲစှဲမွဲမွဲ ထောကျခံသူတှေ အပေါျမှာသာ မှီခိုနရေမှာ ဖွဈပါတယျလို့ USA Today သတငျးစာက Susan Page က ပွောပါတယျ။
“ ဘာဖွဈဖွဈ သူ့ကိုပဲ ထောကျခံကွမယ့ျ အမာခံ မဲဆန်ဒရှငျတှရှေိနတောက သမ်မတ ထရမ့ျရဲ့ အားသာခကြျပါ။ သူ့ ပွူနာက အဲဒီ မဲဆန်ဒရှငျ တှကေ မဲပေးသူ အမရေိကနျ အမြားစုကွီးတော့ မဟုတျကွဘူး။ ၄၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျတော့ ရှိမယျ။ ”
ဒါပမေဲ့ စီးပှားရေး တောင့ျတငျးနသေရှေ့ ထရမ့ျအတှကျ အကြိုးရှိနမှောဖွဈတယျလို့လညျး ရီပတျဘလဈကငျပါတီ ရှေးကောကျပှဲ ကြှမျးကငြျသူ John Feehery က ပွောပါတယျ။
သမ်မတ ထရမ့ျ အနနေဲ့ကတော့ နောကျတဈကွိမျ သကျတမျး ရှေးကောကျပှဲတှမှော ရှုံးနိမ့ျခဲ့ရသူ ဒီမိုကရကျ သမ်မတဟောငျး Jimmy Carter နဲ့ ရီပတျဘလဈကနျ သမ်မတဟောငျး George H. W Bush တို့နှဈဦးရဲ့ ကံကွမ်မာမြိုးကို ရှောငျရှားနိုငျလိမ့ျမယျလို့တော့ မြှောျလင့ျနကွေောငျးပါ။
