(Zawgyi/Unicode)
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ကာလီဖိုးနီးယားနဲ့ နယူးယောက်ပြည်နယ်တွေမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကူးစက်မှုအန္တရာယ်ကို တားဆီးနိုင်ရေးအတွက် မလိုအပ်ပဲ ပြည်သူတွေ အိမ်ပြင် မထွက်ကြဖို့ အအရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာလိုက်ပါတယ်။
ဒီလိုကန့်သတ်မှုတွေကြောင့် အသွားအလာ လုံးဝနီးပါး ကျဲသွားပြီး ၊ နေ့စဉ်လည်ပတ်နေတဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေပါ အကြီးအကျယ် ထိခိုက်ကျဆင်းလာနေတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောဆိုကြတဲ့ အကြောင်းကိုဉာဏ်ဝင်းအောင် တင်ပြပေးမှာပါ။
အမေရိကန် အနောက်ဘက်ခြမ်း ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ ဒေသခံပြည်သူတွေ မလိုအပ်ရင် အိမ်ပြင်မထွက်ကြဖို့ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး Gavin Newsom က ကြာသပတေးညမှာ အမိန့်ထုတ်လိုက်တာပါ။
အိမ်ပြင်မထွက်ပဲ နေရမယ့်ကာလကို မတ်လ(၂၀)ကနေ ဧပြီလ(၂၀)အထိ တလတာ သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဒါဟာ ကာလီဖိုးနီးယား ဒေသခံ သန်း(၄၀)လောက်ကို လွှမ်းခြုံ သက်ရောက်တဲ့သဘော ဖြစ်ပါတယ်။ အစားသောက် ထွက်ဝယ်တာ၊ ဆေးဝါးထွက်ဝယ်တာနဲ့ ဓါတ်ဆီသွားထည့်တဲ့ လိုအပ်ချက်မျိုးကလွဲရင် လူတွေ နေအိမ်မှာပဲ နေကြဖို့ကို တားမြစ်ထားတာပါ။ ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရဲ့ ဒီတားမြစ်ချက် မတိုင်ခင်ကတည်းက အချို့မြို့နယ်တွေမှာ အိမ်ပြင်မထွက်ရ ၊ ရုပ်ရှင်ရုံ အားကစားပွဲနဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေထဲမှာ လူမစုရဆိုတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေ ရှိခဲ့တာက ကာလီဖိုးနီးယား ပြည်နယ် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့ ဘေးဧရိယာမှာရှိတဲ့ Berkeley မြို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် စီးပွားရေးအရ အထိနာလာရတယ်လို့ Berkeley မြို့မှာ Royal Rangoon ဆိုတဲ့ စားသောက်ဆိုင် ဖွင့်ထားတဲ့ ပိုင်ရှင် ဦးထွန်းလင်းက VOA ကိုရှင်းပြပါတယ်။
“Berkeley မြို့မှာ အမိန့်ထုတ်တယ် ၁၇ ရက်နေ့မှာ လူမစုရဘူး အပြင်မထွက်ရဘူး၊ အိမ်မှာပဲ နေရမယ်။ social distance နဲ့ သွားရမယ်။ ဆိုတော့ ဆိုင်မှာ စားလို့မရဘူး အိမ်မှာပဲ ဝယ်သွားလို့ရတယ်။ ဆိုင်မှာ စားမယ့်လူ မရှိတော့ ရောင်းအားက ၅% လောက်ပဲရှိတယ်။ ဆိုင်မှာလည်း Dine in မရှိဘူးဆိုတော့ ကျနော်တို့ crew တွေက ချက်စရာမှ မရှိတော့တာ ဆိုတော့ သူတို့လည်း အိမ်ပြန်ရတာပေါ့။ ရုတ်တရက်ဆိုတော့ လူတွေက ကြောက်လန့်ပြီးတော့ ထွက်မလာတော့ဘူး။ အချိန်က ဘယ်လောက်ကြာမလဲမသိဘူး။ မနေ့က တခါ State က announce လုပ်လိုက်ပြီဆိုတော့ အခြေအနေက ပိုဆိုးလာပြီပေါ့။ ဒီရောဂါမပြီးမချင်းက စီးပွားရေးက ရှိမှာမဟုတ်ဘူး။
ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ လူတွေ အိမ်ပြင်မထွက်ကြဖို့ ဆိုတဲ့ အရေးပေါ်ကြေညာချက်ကြောင့် အသွားအလာ အားလုံးနီးပါး ရပ်ဆိုင်းသွားပြီး ပြည်သူတွေ စားနပ်ရိက္ခာဝယ်စုထားရင်း အိမ်တွေမှာပဲ နေနေရတော့မယ်လို့ လော့စ်အိမ်ဂျလိမြို့က အငြိမ်းစား ဆရာဝန်တဦးဖြစ်သူ ဒေါက်တာ စိုင်းထွေးမောင်က ပြောပါတယ်။
“ အခု lockdown လုပ်ပြီးလို့ အခြေအနေကတော့ ငြိမ်သက်သွားတယ်လို့ ပြောရမှာပေါ့။ ကားအသွားအလာလည်း အရမ်းနည်းသွားတယ်။ အရင်တုန်းက ၂ နာရီလောက်မောင်းရမယ့်လမ်းဆိုရင် အခု နာရီဝက်နဲ့ကို မောင်းလို့ရပြီ။ လမ်းမပေါ်မှာလည်း ကားတွေ အရမ်းနည်းသွားတယ်။ ကျောင်းတွေလည်း အကုန်ပိတ်ထားတော့ ကျောင်းကားလည်း မရှိ၊ လူလည်းမရှိ ဆိုတော့ ကျနော်တို့ LA မြို့ကတော့ အရမ်းကို ငြိမ်သက်သွားတယ်လို့ ကျနော်တို့ ပြောလို့ ရပါတယ်။ ကျနေ်ာတို့ အခက်အခဲကတော့ အိမ်မှာပဲ နေရမယ်ဆိုတော့ အစားအသောက်တွေ လုံလုံလောက်လောက်ရှိနေမယ်ဆိုရင်တော့ ဘာမှ ခက်ခဲမှုတော့ မရှိပါဘူး။ ကျနော်တို့ LA မှာ လွန်ခဲ့တဲ့ တပတ်ကျော်ကတည်းက ကျနော်တို့ လိုအပ်တဲ့ အစားအသောက် ပစ္စည်းတွေကို လုယက်ပြီး ဝယ်ကြခဲ့ရတယ်။”
အလားတူပဲ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်နဲ့ နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်နေတဲ့ Nevada ပြည်နယ်မှာလည်း လူတွေအိမ်ပြင်မထွက်ကြဖို့ ပြည်နယ်တခုလုံး အတိုင်းအတာနဲ့ အမိန့်မထုတ်သေးပေမဲ့၊ လောင်းကစားမြို့တော်အဖြစ် လူသိများတဲ့ Las Vegas မြို့မှာတော့ စားသောက်ကုန် ရောင်းတဲ့ ဆူပါမားကက်တွေ လောက်ကလွဲရင် တမြို့လုံး အပြင်မထွက်ကြဖို့ အမိန့်ထုတ်ထားတာကြောင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အားလုံးနီးပါး ရပ်ဆိုင်းသလောက်ဖြစ်သွားရတယ်လို့ ကာဆီနို လောင်းကစားရုံတွေနဲ့ ဟိုတယ်တွေကို ဆူရှီ စားစရာတွေ တင်သွင်းနေတဲ့ Sunny ဆူရှီလုပ်ငန်းပိုင်ရှင် ဦးဆန်နီက ပြောပြပါတယ်။
“အခုက ကျနော်တို့က ဟိုတယ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ကတော့ အကုန်ရပ်သွားတာပေါ့ဗျာ။ နောက်ပြီးတော့ ရပ်တယ်ဆိုတာက ဟိုတယ်တွေက အကုန်လုံး ပိတ်ထားရတာပေါ့နော်။ အဲဒီတော့ supermarket တွေကလည်း အရောင်းနည်းနည်း တက်လာတာပေါ့။ တက်လာတယ်ဆိုတာက ကျနော်တို့ Governor က supermarket တွေတော့ ဖွင့်ထားခိုင်းတယ်။ ဖွင့်ထားတယ်ဆိုတော့ အဲဒီက အလုပ်သမားတွေ ဝန်ထမ်းတွေက လာပြီးတော့ လုပ်ကြရတယ်။ ကျနော်တို့ကလည်း အဲဒီမှာ ဆူရှီ တင်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့ကလည်း အရင်တုန်းက ၁၂ ယောက်လောက်နဲ့ အလုပ်လုပ်ရင် အခုအချိန်မှာ အနည်းဆုံးလူ ၄ ယောက်လောက်နဲ့ ဆူရှီ တွေလိုက်ပို့ရတာပေါ့နော်။ စီးပွားရေးကတော့ ဘယ်လောက်ထိခိုက်သလဲဆိုရင် ကျနော်ထင်တာကတော့ ၉၀ % လောက်ထိတာပေါ့ လောလောဆည်လေ ရပ်နေတာပေါ့ အများကြီး ထိခိုက်တာပေါ့။”
ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံထားရသူ ခုချိန်ထိ (၁၁၀၀)ဝန်းကျင်ရှိပြီး၊ အဲဒီထဲက အနည်းဆုံး ၁၉ ဦးသေဆုံးခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန် အရှေ့ဘက်ခြမ်း လူနေထူတပ်တဲ့ နယူးယောက်ပြည်နယ် ကတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထဲမှာ ရောဂါကူးစက်ခံရသူ အများဆုံးဖြစ်နေပြီး (၇၁၀၀) အထက်မှာရှိလာပါတယ်။ သေဆုံးသူကတော့ အနည်းဆုံး (၃၅)ဦး ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။
ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်နဲ့ နယူးယော်ပြည်နယ်တို့ နည်းတူ Connecticut နဲ့ Illinois ပြည်နယ်တို့မှာလည်း အရေးပေါ်ကိစ္စမဟုတ်ပဲ အပြင်မထွက်ဖို့ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေက သောကြာနေ့မှာ အမိန့်ထုတ်ပြန်လိုက်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန်အစိုးရ ရုံးစိုက်ရာ ဝါရှင်တန်ဒီစီနဲ့ အနီးအနားက မေရီလန်း၊ ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်တွေ မှာတော့ လူစုဝေးနိုင်မယ့် စားသောက်ဆိုင်တွေ၊ ရုပ်ရှင်ရုံနဲ့ အားကစားပွဲ၊ ဖျော်ဖြေရေးပွဲတွေ အားလုံး ပိတ်ပင်ထားပြီး နယူးယောက်နဲ့ ကာလီဖိုးနီးယားလို လူတွေအားလုံး အိမ်ပြင်မထွက်ရဆိုတဲ့ အမိန့်မျိုး မကြာခင် ရက်ပိုင်းအတွင်း ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေက ထုတ်ပြန် ကြေညာမလားဆိုတဲ့ ထင်ကြေးပေး ပြောဆိုမှုတွေ ဒေသခံတွေ အကြား ထွက်ပေါ်နေပါတယ်။
....................
ကနျ ပွညျနယျတခြို့မှာ အပွငျမထှကျရအမိန့ျကွောင့ျ မွနျမာလုပျငနျးရှငျတှေ ထိခိုကျ
(Unicode)
အမရေိကနျပွညျထောငျစု ကာလီဖိုးနီးယားနဲ့ နယူးယောကျပွညျနယျတှမှော ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈပိုး ကူးစကျမှုအန်တရာယျကို တားဆီးနိုငျရေးအတှကျ မလိုအပျပဲ ပွညျသူတှေ အိမျပွငျ မထှကျကွဖို့ အအရေးပေါျအခွအေနေ ကွညောလိုကျပါတယျ။
ဒီလိုကန့ျသတျမှုတှကွေောင့ျ အသှားအလာ လုံးဝနီးပါး ကြဲသှားပွီး ၊ နေ့စဉျလညျပတျနတေဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှပေါ အကွီးအကယြျ ထိခိုကျကဆြငျးလာနတေယျလို့ ဒသေခံတှကေ ပွောဆိုကွတဲ့ အကွောငျးကိုဉာဏျဝငျးအောငျ တငျပွပေးမှာပါ။
အိမျပွငျမထှကျပဲ နရေမယ့ျကာလကို မတျလ(၂၀)ကနေ ဧပွီလ(၂၀)အထိ တလတာ သတျမှတျထားပါတယျ။ ဒါဟာ ကာလီဖိုးနီးယား ဒသေခံ သနျး(၄၀)လောကျကို လှှမျးခွုံ သကျရောကျတဲ့သဘော ဖွဈပါတယျ။ အစားသောကျ ထှကျဝယျတာ၊ ဆေးဝါးထှကျဝယျတာနဲ့ ဓါတျဆီသှားထည့ျတဲ့ လိုအပျခကြျမြိုးကလှဲရငျ လူတှေ နအေိမျမှာပဲ နကွေဖို့ကို တားမွဈထားတာပါ။ ပွညျနယျ အုပျခြုပျရေးမှူးရဲ့ ဒီတားမွဈခကြျ မတိုငျခငျကတညျးက အခြို့မွို့နယျတှမှော အိမျပွငျမထှကျရ ၊ ရုပျရှငျရုံ အားကစားပှဲနဲ့ စားသောကျဆိုငျတှထေဲမှာ လူမစုရဆိုတဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှေ ရှိခဲ့တာက ကာလီဖိုးနီးယား ပွညျနယျ ဆနျဖရနျစစ်စကိုမွို့ ဘေးဧရိယာမှာရှိတဲ့ Berkeley မွို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။
ဒီကန့ျသတျခကြျတှကွေောင့ျ စီးပှားရေးအရ အထိနာလာရတယျလို့ Berkeley မွို့မှာ Royal Rangoon ဆိုတဲ့ စားသောကျဆိုငျ ဖှင့ျထားတဲ့ ပိုငျရှငျ ဦးထှနျးလငျးက VOA ကိုရှငျးပွပါတယျ။
“Berkeley မွို့မှာ အမိန့ျထုတျတယျ ၁၇ ရကျနေ့မှာ လူမစုရဘူး အပွငျမထှကျရဘူး၊ အိမျမှာပဲ နရေမယျ။ social distance နဲ့ သှားရမယျ။ ဆိုတော့ ဆိုငျမှာ စားလို့မရဘူး အိမျမှာပဲ ဝယျသှားလို့ရတယျ။ ဆိုငျမှာ စားမယ့ျလူ မရှိတော့ ရောငျးအားက ၅% လောကျပဲရှိတယျ။ ဆိုငျမှာလညျး Dine in မရှိဘူးဆိုတော့ ကနြောျတို့ crew တှကေ ခကြျစရာမှ မရှိတော့တာ ဆိုတော့ သူတို့လညျး အိမျပွနျရတာပေါ့။ ရုတျတရကျဆိုတော့ လူတှကေ ကွောကျလန့ျပွီးတော့ ထှကျမလာတော့ဘူး။ အခြိနျက ဘယျလောကျကွာမလဲမသိဘူး။ မနေ့က တခါ State က announce လုပျလိုကျပွီဆိုတော့ အခွအေနကေ ပိုဆိုးလာပွီပေါ့။ ဒီရောဂါမပွီးမခငြျးက စီးပှားရေးက ရှိမှာမဟုတျဘူး။
ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျမှာ လူတှေ အိမျပွငျမထှကျကွဖို့ ဆိုတဲ့ အရေးပေါျကွညောခကြျကွောင့ျ အသှားအလာ အားလုံးနီးပါး ရပျဆိုငျးသှားပွီး ပွညျသူတှေ စားနပျရိက်ခာဝယျစုထားရငျး အိမျတှမှောပဲ နနေရေတော့မယျလို့ လော့ဈအိမျဂလြိမွို့က အငွိမျးစား ဆရာဝနျတဦးဖွဈသူ ဒေါကျတာ စိုငျးထှေးမောငျက ပွောပါတယျ။
“ အခု lockdown လုပျပွီးလို့ အခွအေနကေတော့ ငွိမျသကျသှားတယျလို့ ပွောရမှာပေါ့။ ကားအသှားအလာလညျး အရမျးနညျးသှားတယျ။ အရငျတုနျးက ၂ နာရီလောကျမောငျးရမယ့ျလမျးဆိုရငျ အခု နာရီဝကျနဲ့ကို မောငျးလို့ရပွီ။ လမျးမပေါျမှာလညျး ကားတှေ အရမျးနညျးသှားတယျ။ ကြောငျးတှလေညျး အကုနျပိတျထားတော့ ကြောငျးကားလညျး မရှိ၊ လူလညျးမရှိ ဆိုတော့ ကနြောျတို့ LA မွို့ကတော့ အရမျးကို ငွိမျသကျသှားတယျလို့ ကနြောျတို့ ပွောလို့ ရပါတယျ။ ကနြေျာတို့ အခကျအခဲကတော့ အိမျမှာပဲ နရေမယျဆိုတော့ အစားအသောကျတှေ လုံလုံလောကျလောကျရှိနမေယျဆိုရငျတော့ ဘာမှ ခကျခဲမှုတော့ မရှိပါဘူး။ ကနြောျတို့ LA မှာ လှနျခဲ့တဲ့ တပတျကြောျကတညျးက ကနြောျတို့ လိုအပျတဲ့ အစားအသောကျ ပစ်စညျးတှကေို လုယကျပွီး ဝယျကွခဲ့ရတယျ။”
အလားတူပဲ ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျနဲ့ နယျနိမိတျခွငျး ထိစပျနတေဲ့ Nevada ပွညျနယျမှာလညျး လူတှအေိမျပွငျမထှကျကွဖို့ ပွညျနယျတခုလုံး အတိုငျးအတာနဲ့ အမိန့ျမထုတျသေးပမေဲ့၊ လောငျးကစားမွို့တောျအဖွဈ လူသိမြားတဲ့ Las Vegas မွို့မှာတော့ စားသောကျကုနျ ရောငျးတဲ့ ဆူပါမားကကျတှေ လောကျကလှဲရငျ တမွို့လုံး အပွငျမထှကျကွဖို့ အမိန့ျထုတျထားတာကွောင့ျ စီးပှားရေးလုပျငနျး အားလုံးနီးပါး ရပျဆိုငျးသလောကျဖွဈသှားရတယျလို့ ကာဆီနို လောငျးကစားရုံတှနေဲ့ ဟိုတယျတှကေို ဆူရှီ စားစရာတှေ တငျသှငျးနတေဲ့ Sunny ဆူရှီလုပျငနျးပိုငျရှငျ ဦးဆနျနီက ပွောပွပါတယျ။
“အခုက ကနြောျတို့က ဟိုတယျနဲ့ ပတျသကျလို့ကတော့ အကုနျရပျသှားတာပေါ့ဗြာ။ နောကျပွီးတော့ ရပျတယျဆိုတာက ဟိုတယျတှကေ အကုနျလုံး ပိတျထားရတာပေါ့နောျ။ အဲဒီတော့ supermarket တှကေလညျး အရောငျးနညျးနညျး တကျလာတာပေါ့။ တကျလာတယျဆိုတာက ကနြောျတို့ Governor က supermarket တှတေော့ ဖှင့ျထားခိုငျးတယျ။ ဖှင့ျထားတယျဆိုတော့ အဲဒီက အလုပျသမားတှေ ဝနျထမျးတှကေ လာပွီးတော့ လုပျကွရတယျ။ ကနြောျတို့ကလညျး အဲဒီမှာ ဆူရှီ တငျတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့ကလညျး အရငျတုနျးက ၁၂ ယောကျလောကျနဲ့ အလုပျလုပျရငျ အခုအခြိနျမှာ အနညျးဆုံးလူ ၄ ယောကျလောကျနဲ့ ဆူရှီ တှလေိုကျပို့ရတာပေါ့နောျ။ စီးပှားရေးကတော့ ဘယျလောကျထိခိုကျသလဲဆိုရငျ ကနြောျထငျတာကတော့ ၉၀ % လောကျထိတာပေါ့ လောလောဆညျလေ ရပျနတောပေါ့ အမြားကွီး ထိခိုကျတာပေါ့။”
ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျခံထားရသူ ခုခြိနျထိ (၁၁၀၀)ဝနျးကငြျရှိပွီး၊ အဲဒီထဲက အနညျးဆုံး ၁၉ ဦးသဆေုံးခဲ့ပွီဖွဈပါတယျ။ အမရေိကနျ အရှေ့ဘကျခွမျး လူနထေူတပျတဲ့ နယူးယောကျပွညျနယျ ကတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုထဲမှာ ရောဂါကူးစကျခံရသူ အမြားဆုံးဖွဈနပွေီး (၇၁၀၀) အထကျမှာရှိလာပါတယျ။ သဆေုံးသူကတော့ အနညျးဆုံး (၃၅)ဦး ရှိနပွေီဖွဈပါတယျ။
ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျနဲ့ နယူးယောျပွညျနယျတို့ နညျးတူ Connecticut နဲ့ Illinois ပွညျနယျတို့မှာလညျး အရေးပေါျကိစ်စမဟုတျပဲ အပွငျမထှကျဖို့ ပွညျနယျအုပျခြုပျရေးမှူးတှကေ သောကွာနေ့မှာ အမိန့ျထုတျပွနျလိုကျပွီ ဖွဈပါတယျ။
အမရေိကနျအစိုးရ ရုံးစိုကျရာ ဝါရှငျတနျဒီစီနဲ့ အနီးအနားက မရေီလနျး၊ ဗာဂြီးနီးယားပွညျနယျတှေ မှာတော့ လူစုဝေးနိုငျမယ့ျ စားသောကျဆိုငျတှေ၊ ရုပျရှငျရုံနဲ့ အားကစားပှဲ၊ ဖြောျဖွရေေးပှဲတှေ အားလုံး ပိတျပငျထားပွီး နယူးယောကျနဲ့ ကာလီဖိုးနီးယားလို လူတှအေားလုံး အိမျပွငျမထှကျရဆိုတဲ့ အမိန့ျမြိုး မကွာခငျ ရကျပိုငျးအတှငျး ပွညျနယျအုပျခြုပျရေးမှူးတှကေ ထုတျပွနျ ကွညောမလားဆိုတဲ့ ထငျကွေးပေး ပွောဆိုမှုတှေ ဒသေခံတှေ အကွား ထှကျပေါျနပေါတယျ။
