(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံဟာ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ရေးခွင့်ကို ချိုးဖောက်နေတဲ့နိုင်ငံ တနိုင်ငံဖြစ်နေတုန်းပဲလို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုင်ရာ ကော်မရှင်အစီရင်ခံစာနဲ့ပတ်သက်လို့ တုံ့ပြန်ပြောဆိုချက်တွေကို တင်ဆက်မှာပါ။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မအိမ့်သန္တာထွန်းက ပြောပြပေးပါမယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက နှစ်စဉ်ထုတ်ပြန်တဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် အစီခံစာမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို ဆက်လက်ထည့်သွင်းထားဖို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ နိုင်ငံတကာဘာသာရေးလွတ်လပ်မှု ကော်မရှင် (USCIRF) က တိုက်တွန်း အကြံပြုထားပါတယ်။ အမေရိကန် အစိုးရက ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဲဒီ ကော်မရှင်ရဲ့ ဧပြီလ ၂၈ ရက်စွဲနဲ့ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အတွက် ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံ အပါအဝင် နိုင်ငံ ၁၄ နိုင်ငံကို ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် စိုးရိမ်ရတဲ့ စာရင်းထဲမှာ ထည့်သွင်းဖို့ အမေရိကန် အစိုးရကို တိုက်တွန်း အကြံပြုထားတာပါ။
ဒီလို ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် ချိုးဖောက်တဲ့ စာရင်းထဲမှာ မြန်မာပါဝင်နေရတာက ဘာသာရေးကို အမြတ်ထုတ်ပြီး နိုင်ငံရေးအတွက် အသုံးချတာတွေ ရှိနေတာကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ ဘာသာပေါင်းစုံ ချစ်ကြည်ရေး လှုပ်ရှားမှုရဲ့ ဦးဆောင်သူ တစ်ဦး ဖြစ်တဲ့ ဦးအေးလွင်က ပြောပါတယ်။
“ဒါကတော့ ကျနော်တို့ နိုင်ငံမှာက ဥပဒေထဲမှာ ဘာသာရေးကို အကြောင်းပြုပြီး ခွဲခြားမှုမရှိရ ဆိုတဲ့ဟာက ရှိနေပါတယ်။ သို့သော်ငြားလည်းပဲ တကယ်လုပ်တဲ့ အခါမှာ အားနည်းမှုတွေက ရှိနေတယ်လေ။ အဲ့ဒီအခါကျတော့ ဘာသာရေးကို အမြတ်ထုတ်ချင်တဲ့ နိုင်ငံရေးအတွက် အသုံးချချင်တဲ့ သူတွေရှိတယ်။ အဲ့ဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေကလည်း ဘာသာတစ်ခုကို ပစ်မှတ်ထားပြီးတော့ပါ သူတို့အတွက် အမြတ်ရအောင်ဆိုပြီးတော့ လှုံဆော်တဲ့ဟာလေးတွေကလည်း သူ့နည်းသူ့ဟန်နဲ့ ရှိနေတဲ့အတွက်၊ ဒီလို COVID-19 လိုဟာမျိုးဖြစ်နေတဲ့ အချိန်မှာတောင်မှ facebook တွေ ဘာတွေမှာတောင်မှ Lockdown လုပ်တာကို ဘယ်ဘာသာဝင်က ဘယ်လိုလာလို့ ဆိုတာမျိုး အဲ့ဒီလို အသုံးချချင်တဲ့ ဆန္ဒလေးတွေက ရှိနေသေးတယ်။ ဆိုတော့ ဒီခေတ်မှာတော့ ဒီလိုဟာလေးတွေကို ကျိုးစားပြီးတော့ တိုက်ဖျက်နေပါပြီ။ အထူးသဖြင့်တော့ လူငယ်တွေဟာ ဒီလို ကွဲပြားတဲ့ ဘာသာတရားတွေအပေါ်မှာ ခွဲခြားဆက်ဆံတာကို မလိုလားတော့ ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ရှိသေးတယ်ဆိုတာကိုတော့ အရှိတရား တစ်ခုအနေနဲ့ လက်ခံရမှာပါပဲ။”
၁၉၉၈ ခုနှစ် နိုင်ငံတကာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် ဥပဒေနဲ့ သတ်မှတ်တိုင်းတာချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း ဘာသာ ရေး လွတ်လပ်ခွင့်တွေကို စနစ်တကျနဲ့ ဆိုးဆိုးရွားရွား ဆက်လက် ချိုးဖောက်နေတယ်လို့လည်း ကော်မရှင်ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြ ထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ပဋိပက္ခတွေနဲ့ အခြေခံ နိုင်ငံသား အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေဟာ တခါတရံမှာ ဘာသာရေး ကွဲပြားမှုတွေနဲ့ ဒွန်တွဲ ထပ်တူ ကျနေတယ်လို့ လည်း အစီရင်ခံမှာ ပါရှိပါတယ်။ ဘာသာရေးလူမျိုးရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ သတင်းအမှားဖြန့်ဝေတဲ့ ကိစ္စတွေက အရင်ကတည်းက ရှိနေတယ်ဆိုပေမဲ့ ခုအချိန်မှာတော့ COVID- 19 ရောဂါကို အခြေခံပြီး လူမှုကွန်ယက်တွေကနေ တစ်ဆင့် ဘာသာရေး လုမျိုးရေး အမုန်းတရားတွေ ဖြစ်အောင် လှုံ့ဆော်လာတာမျိုးတွေ တွေ့လာရတယ်လို့ လူမှုသဟဇာတ ဖော်ဆောင်ရေးအဖွဲ့က ကိုသက်ဆွေဝင်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ဒီ ဘာသာရေးလူမျိုးရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အမုန်းတရားဖြန့်ဝေတဲ့ ကိစ္စတွေ၊ သတင်းမှား ဖြန့်ဝေတဲ့ ကိစ္စတွေပေါ့။ ဒါတွေက ရှိနေတာ ကြာပါပြီ။ ခုထက်ထိလည်း မပျောက်သေးပါဘူး။ ခုကကျတော့ ဘယ်လိုဖြစ်လာလဲဆိုတော့ COVID ကိုအခြေခံပြီး ဘာသာရေး လူမျိုးရေးကို အမုန်းတရားတွေဖြစ်အောင် လှုံ့ဆော်တာမျိုးတွေလုပ်လာကြတယ်။ ဥပမာ ကျနော်တို့ ဒီ အင်းစိန်မှာ ဖြစ်သွားခဲ့တဲ့ case ဆိုလို့ရှိရင်လည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တွေကို တိုက်ခိုက်ပြောဆိုကြတာတွေ တွေ့ရတယ်။ အဲ့လိုပဲ တာမွေမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ case ဆိုလို့ရှိရင်လည်း အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တွေကို တိုက်ခိုက်ပြောဆိုကြတာတွေ တွေရတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မို့လို့ COVID ကို အကြောင်းပြပြီးတော့ ရောဂါပိုးနဲ့ အတူဆက်နွယ်ပြီးတော့ ဒီဘာသာရေးကိုပါ တိုက်ခိုက်တဲ့ဟာမျိုးတွေ ခုနောက်ပိုင်းလည်း ရှိနေတုန်းပါပဲ။”
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ချင်းပြည်နယ်နဲ့ ကချင်ပြည်နယ်အတွင်းက စစ်ပွဲပဋိပက္ခတွေကို ဥပမာအနေနဲ့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒီအစီရင်ခံစာထဲမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ အစွန်းရောက်မျိုးချစ်ဝါဒီ မဘသလို အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ ဆက်နွယ်တဲ့ အဖွဲ့တွေက လူမှုမီဒီယာတွေကို အသုံးပြုပြီ အမုန်းတရား လှုံ့ဆော်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကိုလည်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာ မွတ်ဆလင်တွေအပြင် ဘာသာရေးအရနဲ့ လူမျိုးရေးအရ လူနည်းစုတွေအပေါ် ဆိုးဝါးတဲ့ လူ့အခွင့်ချိုးဖောက်မှုတွေကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် ချိုးဖောက်တဲ့ စိုးရိမ်ရတဲ့ နိုင်ငံစာရင်းထဲ ဆက်လက် ထည့်သွင်းထားဖို့၊ ဘာသာရေး လွတ်လပ် ခွင့် ချိုးဖောက်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက ဝန်ကြီးဌာန အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးချင်းအပေါ် အရေးယူ ပိတ်ဆို့မှုတွေ လုပ်ဖို့၊ ၂၀၁၆ ခုနှစ်က အမေရိကန် သမ္မတအမိန့်နဲ့ ဖျက်သိမ်းခဲ့တဲ့ အရေးပေါ် အခြေအနေသတ်မှတ်ချက်ထဲ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်လည် ထည့်သွင်း သတ်မှတ်ဖို့နဲ့ အခြေခံအခွင့်အရေးတွေကို ချိုးဖောက်သူတွေ တာဝန်ခံလာအောင် အမေရိကန်အစိုးရက ဆက်လက် ဆောင်ရွက်ဖို့ဆိုပြီး ဒီအစီရင်ခံစာမှာ တိုက်တွန်းထားပါတယ်။ ဒီအစီရင်ခံစာနဲ့ပတ်သက်လို့ ရိုဟင်ဂျာအသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်က တုံ့ပြန်ချက်တော့ မသိရသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ လွတ်လပ်စွာယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့်ရှိသလို၊ အသေအချာ ဟန့်တားနှောက်ယှက်တာမျိုးမရှိဘူးလို့တော့ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေဘက်က ယခင်ကတုံ့ပြန်ခဲ့ဖူးပါတယ်။
[Unicode Version]
ဘာသာရေးလှတျလပျခှင့ျဆိုငျရာ USCIRF အစီရငျခံစာအပေါျ တုံ့ပွနျခကြျတခြို့
မွနျမာနိုငျငံဟာ ဘာသာရေးလှတျလပျရေးခှင့ျကို ခြိုးဖောကျနတေဲ့နိုငျငံ တနိုငျငံဖွဈနတေုနျးပဲလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုရဲ့ ဘာသာရေးလှတျလပျခှင့ျဆိုငျရာ ကောျမရှငျအစီရငျခံစာနဲ့ပတျသကျလို့ တုံ့ပွနျပွောဆိုခကြျတှကေို တငျဆကျမှာပါ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မအိမ့ျသန်တာထှနျးက ပွောပွပေးပါမယျ။
အမရေိကနျပွညျထောငျစုက နှဈစဉျထုတျပွနျတဲ့ ဘာသာရေးလှတျလပျခှင့ျ အစီခံစာမှာ မွနျမာနိုငျငံကို ဆကျလကျထည့ျသှငျးထားဖို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုရဲ့ နိုငျငံတကာဘာသာရေးလှတျလပျမှု ကောျမရှငျ (USCIRF) က တိုကျတှနျး အကွံပွုထားပါတယျ။ အမရေိကနျ အစိုးရက ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ အဲဒီ ကောျမရှငျရဲ့ ဧပွီလ ၂၈ ရကျစှဲနဲ့ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ အတှကျ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာ မွနျမာနိုငျငံ အပါအဝငျ နိုငျငံ ၁၄ နိုငျငံကို ဘာသာရေး လှတျလပျခှင့ျ စိုးရိမျရတဲ့ စာရငျးထဲမှာ ထည့ျသှငျးဖို့ အမရေိကနျ အစိုးရကို တိုကျတှနျး အကွံပွုထားတာပါ။
ဒီလို ဘာသာရေးလှတျလပျခှင့ျ ခြိုးဖောကျတဲ့ စာရငျးထဲမှာ မွနျမာပါဝငျနရေတာက ဘာသာရေးကို အမွတျထုတျပွီး နိုငျငံရေးအတှကျ အသုံးခတြာတှေ ရှိနတောကွောင့ျဖွဈတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံ ဘာသာပေါငျးစုံ ခစြျကွညျရေး လှုပျရှားမှုရဲ့ ဦးဆောငျသူ တဈဦး ဖွဈတဲ့ ဦးအေးလှငျက ပွောပါတယျ။
“ဒါကတော့ ကနြောျတို့ နိုငျငံမှာက ဥပဒထေဲမှာ ဘာသာရေးကို အကွောငျးပွုပွီး ခှဲခွားမှုမရှိရ ဆိုတဲ့ဟာက ရှိနပေါတယျ။ သို့သောျငွားလညျးပဲ တကယျလုပျတဲ့ အခါမှာ အားနညျးမှုတှကေ ရှိနတေယျလေ။ အဲ့ဒီအခါကတြော့ ဘာသာရေးကို အမွတျထုတျခငြျတဲ့ နိုငျငံရေးအတှကျ အသုံးခခြငြျတဲ့ သူတှရှေိတယျ။ အဲ့ဒီပုဂ်ဂိုလျတှကေလညျး ဘာသာတဈခုကို ပဈမှတျထားပွီးတော့ပါ သူတို့အတှကျ အမွတျရအောငျဆိုပွီးတော့ လှုံဆောျတဲ့ဟာလေးတှကေလညျး သူ့နညျးသူ့ဟနျနဲ့ ရှိနတေဲ့အတှကျ၊ ဒီလို COVID-19 လိုဟာမြိုးဖွဈနတေဲ့ အခြိနျမှာတောငျမှ facebook တှေ ဘာတှမှောတောငျမှ Lockdown လုပျတာကို ဘယျဘာသာဝငျက ဘယျလိုလာလို့ ဆိုတာမြိုး အဲ့ဒီလို အသုံးခခြငြျတဲ့ ဆန်ဒလေးတှကေ ရှိနသေေးတယျ။ ဆိုတော့ ဒီခတျေမှာတော့ ဒီလိုဟာလေးတှကေို ကြိုးစားပွီးတော့ တိုကျဖကြျနပေါပွီ။ အထူးသဖွင့ျတော့ လူငယျတှဟော ဒီလို ကှဲပွားတဲ့ ဘာသာတရားတှအေပေါျမှာ ခှဲခွားဆကျဆံတာကို မလိုလားတော့ ပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ရှိသေးတယျဆိုတာကိုတော့ အရှိတရား တဈခုအနနေဲ့ လကျခံရမှာပါပဲ။”
၁၉၉၈ ခုနှဈ နိုငျငံတကာ ဘာသာရေး လှတျလပျခှင့ျ ဥပဒနေဲ့ သတျမှတျတိုငျးတာခကြျအရ မွနျမာနိုငျငံဟာ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး ဘာသာ ရေး လှတျလပျခှင့ျတှကေို စနဈတကနြဲ့ ဆိုးဆိုးရှားရှား ဆကျလကျ ခြိုးဖောကျနတေယျလို့လညျး ကောျမရှငျရဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွ ထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက ပဋိပက်ခတှနေဲ့ အခွခေံ နိုငျငံသား အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှဟော တခါတရံမှာ ဘာသာရေး ကှဲပွားမှုတှနေဲ့ ဒှနျတှဲ ထပျတူ ကနြတေယျလို့ လညျး အစီရငျခံမှာ ပါရှိပါတယျ။ ဘာသာရေးလူမြိုးရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ သတငျးအမှားဖွန့ျဝတေဲ့ ကိစ်စတှကေ အရငျကတညျးက ရှိနတေယျဆိုပမေဲ့ ခုအခြိနျမှာတော့ COVID- 19 ရောဂါကို အခွခေံပွီး လူမှုကှနျယကျတှကေနေ တဈဆင့ျ ဘာသာရေး လုမြိုးရေး အမုနျးတရားတှေ ဖွဈအောငျ လှုံ့ဆောျလာတာမြိုးတှေ တှေ့လာရတယျလို့ လူမှုသဟဇာတ ဖောျဆောငျရေးအဖှဲ့က ကိုသကျဆှဝေငျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ဒီ ဘာသာရေးလူမြိုးရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အမုနျးတရားဖွန့ျဝတေဲ့ ကိစ်စတှေ၊ သတငျးမှား ဖွန့ျဝတေဲ့ ကိစ်စတှပေေါ့။ ဒါတှကေ ရှိနတော ကွာပါပွီ။ ခုထကျထိလညျး မပြောကျသေးပါဘူး။ ခုကကတြော့ ဘယျလိုဖွဈလာလဲဆိုတော့ COVID ကိုအခွခေံပွီး ဘာသာရေး လူမြိုးရေးကို အမုနျးတရားတှဖွေဈအောငျ လှုံ့ဆောျတာမြိုးတှလေုပျလာကွတယျ။ ဥပမာ ကနြောျတို့ ဒီ အငျးစိနျမှာ ဖွဈသှားခဲ့တဲ့ case ဆိုလို့ရှိရငျလညျး ခရဈယာနျဘာသာဝငျတှကေို တိုကျခိုကျပွောဆိုကွတာတှေ တှေ့ရတယျ။ အဲ့လိုပဲ တာမှမှော ဖွဈခဲ့တဲ့ case ဆိုလို့ရှိရငျလညျး အစ်စလာမျဘာသာဝငျတှကေို တိုကျခိုကျပွောဆိုကွတာတှေ တှရေတယျ။ အဲ့ဒါကွောင့ျမို့လို့ COVID ကို အကွောငျးပွပွီးတော့ ရောဂါပိုးနဲ့ အတူဆကျနှယျပွီးတော့ ဒီဘာသာရေးကိုပါ တိုကျခိုကျတဲ့ဟာမြိုးတှေ ခုနောကျပိုငျးလညျး ရှိနတေုနျးပါပဲ။”
ရခိုငျပွညျနယျ၊ ခငြျးပွညျနယျနဲ့ ကခငြျပွညျနယျအတှငျးက စဈပှဲပဋိပက်ခတှကေို ဥပမာအနနေဲ့ ဖောျပွထားပါတယျ။ ဒီအစီရငျခံစာထဲမှာ ဗုဒ်ဓဘာသာ အစှနျးရောကျမြိုးခစြျဝါဒီ မဘသလို အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ မွနျမာစဈတပျနဲ့ ဆကျနှယျတဲ့ အဖှဲ့တှကေ လူမှုမီဒီယာတှကေို အသုံးပွုပွီ အမုနျးတရား လှုံ့ဆောျတဲ့ လှုပျရှားမှုတှကေိုလညျး ဖောျပွထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာ မှတျဆလငျတှအေပွငျ ဘာသာရေးအရနဲ့ လူမြိုးရေးအရ လူနညျးစုတှအေပေါျ ဆိုးဝါးတဲ့ လူ့အခှင့ျခြိုးဖောကျမှုတှကွေောင့ျ မွနျမာနိုငျငံကို ဘာသာရေး လှတျလပျခှင့ျ ခြိုးဖောကျတဲ့ စိုးရိမျရတဲ့ နိုငျငံစာရငျးထဲ ဆကျလကျ ထည့ျသှငျးထားဖို့၊ ဘာသာရေး လှတျလပျ ခှင့ျ ခြိုးဖောကျတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက ဝနျကွီးဌာန အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ လူပုဂ်ဂိုလျ တဈဦးခငြျးအပေါျ အရေးယူ ပိတျဆို့မှုတှေ လုပျဖို့၊ ၂၀၁၆ ခုနှဈက အမရေိကနျ သမ်မတအမိန့ျနဲ့ ဖကြျသိမျးခဲ့တဲ့ အရေးပေါျ အခွအေနသေတျမှတျခကြျထဲ မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျလညျ ထည့ျသှငျး သတျမှတျဖို့နဲ့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတှကေို ခြိုးဖောကျသူတှေ တာဝနျခံလာအောငျ အမရေိကနျအစိုးရက ဆကျလကျ ဆောငျရှကျဖို့ဆိုပွီး ဒီအစီရငျခံစာမှာ တိုကျတှနျးထားပါတယျ။ ဒီအစီရငျခံစာနဲ့ပတျသကျလို့ ရိုဟငျဂြာအသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျက တုံ့ပွနျခကြျတော့ မသိရသေးပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ လှတျလပျစှာယုံကွညျကိုးကှယျခှင့ျရှိသလို၊ အသအေခြာ ဟန့ျတားနှောကျယှကျတာမြိုးမရှိဘူးလို့တော့ မွနျမာအာဏာပိုငျတှဘေကျက ယခငျကတုံ့ပွနျခဲ့ဖူးပါတယျ။
