အမေရိကန်က မြန်မာနိုင်ငံကို တရုတ်ကြီးစိုးမှုအောက် ကျရောက်မှာ မလိုလားပေမယ့် တရုတ်လို ထိထိရောက်ရောက် မကူညီဘူးဆိုတဲ့ကိစ္စကို မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် အကြီးတန်းသံတမန်ဟောင်း Priscilla Clapp က ပယ်ချလိုက်ပါတယ်။ ISP (Myanmar) ရဲ့ တရုတ်ရေးရာ သုတေသီ မခင်ခင်ကျော်ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံကို အမေရိကန်က ကူညီရေး အကန့်အသတ်တွေကို ထောက်ပြပါတယ်။ အသေးစိတ်ကို သူတို့ နှစ်ဦးနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ Priscilla Clapp အမေရိကန်နဲ့ တရုတ် သံရုံးနှစ်ခုတို့ အပြန်အလှန် တိုက်ခိုက်ရေးသားနေကြတာဟာ ဘာကြောင့် ဒီအချိန်မှာ ဒီလိုလုပ်ကြတယ်ဆိုတာကို ပြောပြပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ ကျမ အသေအချာ မသိပါဘူး။ ခန့်မှန်းတာပဲ ပြောနိုင်ပါတယ်။ ကျမက အစိုးရထဲမပါပါဘူး။ မူဝါဒတွေ ချမှတ်တဲ့နေရာမှာလဲ မပါပါဘူး။ အထူးသဖြင့် ဒီအစိုးရနဲ့ ကျမ မပတ်သက်ပါဘူး။ ခန့်မှန်းပြီးတော့ ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ Hong Kong, နဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်တို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Mike Pompeo မကြာသေးခင်က ပြောသွားတာကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အခုတိုက်ခိုက်မှုက အဲဒီပြောဆိုမှုရဲ့ တစိတ်တပိုင်း ဖြစ်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါက မြန်မာနဲ့ ပတ်သက်တယ်လို့ အထူးတလဲ ပတ်သက်တယ်လို့ မထင်ပါဘူး။ အမေရိကန်သံရုံးရဲ့ ရေးသားချက်မှာ မြန်မာကို အဓိကထားရေးပေမယ့် အလားတူရေးသားချက်တွေက ကျန် အာဆီယံနိုင်ငံတွေအတွက်လဲ ထွက်ပေါ်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို ရှင် သိကောင်းသိပါလိမ့်မယ်။ ရေးသားချက်တခုဆီက အဲဒီနိုင်ငံတခုတွေရဲ့ အခြေအနေနဲ့ အံ့ဝင်ခွင်ကျဖြစ်အောင် ရေးသားထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒါက ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့တော် က လာတဲ့ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ ရန်ကုန်ကရေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။
မေး ။ ။ တချို့က ဒါက Donald Trump ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲဆွယ်တဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျမလည်း ခန့်မှန်းနေပါတယ်။ ဒါက Trump အစိုးရရဲ့ တနည်းအားဖြင့် Trump နဲ့ Pompeo တို့က ပြုလုပ်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်မှု ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ တရုတ်နဲ့ အရှေ့တောင်အာရှကိစ္စ ဆက်ပြောရမယ်ဆိုရင် အမေရိကန်ဟာ အရှေ့တောင်အာရှဒေသမှာ တရုတ်ရဲ့ ရန်လိုကျူးကျော်မှုအဖြစ် မှတ်ယူနိုင်တာတွေကို တွန်းလှန်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်တို့က ဟောင်ကောင်ကို သိမ်းယူနေပါတယ်။ တောင်တရုတ်ပင်လယ်ထဲမှာ ကျွန်းတွေဆောက်နေပါတယ်။ အဲဒီပင်လယ်အတွင်း ကျမတို့ရဲ့ ရေကြောင်းသွားလာမှုတွေကို စိန်ခေါ်နေပါတယ်။ ထိုင်ဝမ်ကို တိုက်မယ်ခိုက်မယ်ဆိုတဲ့ သဘောနဲ့ အပြင်းအထန် ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒါတွေကို အမေရိကန်က ပြန်တွန်းနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာကို အဓိက ရည်ရွယ်တာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အရှေ့တောင်အာရှတစ်ခုလုံးအတွက် စိုးရိမ်မှု ဖြစ်ပါတယ်။ ကျမ ဆက်လက်ထောက်ပြသင့်တာကတော့ အခုအခါမှာ တရုတ်ရဲ့ ကျူးကျော်ရန်စမှုတွေအပေါ်မှာ ဒေါသဖြစ်စရာတွေကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ အစိုးရနဲ့ အတိုက်အခံပါတီ နှစ်ရပ်စလုံးက ထောက်ခံနေကြတယ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် ဆက်မေးချင်တာကတော့ ဒီလို တရုတ်က မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဘက်စုံလွှမ်းမိုးရေး လုပ်နေတယ်ဆိုတာကို အမေရိကန်က မလိုလားဘူးဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ တရုတ်အပေါ်မှာ မှီခိုအားထားရမှု လျော့ပါးသွားအောင် အမေရိကန်က ဘာကြောင့်အလုံအလောက် မကူညီဘူးလဲ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာပရိသတ်တချို့လဲ သိချင်ကြတဲ့ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျမတို့ဘက်က ဘာလုပ်ရမယ်လို့ ထင်ကြလဲလို့ ရှင်ပြောပြပါ။ ဖြစ်သင့်ဖြစ်ထိုက်တာနဲ့ ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိတာကို ပြောစမ်းပါ။
မေး ။ ။ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကူအညီ ဘယ်ဟာလဲဆိုတာကတော့ ခင်များ ပြောရမှာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာပြည်က လူတွေမြင်တာကတော့ မြန်မာနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အခြေခံအဆောက်အအုံအပါအဝင် လုပ်ငန်းတွေ၊ စီးပွားရေးစီမံကိန်းတွေကို တရုတ်ကပဲ အဓိက ကူညီပေးနေတယ်၊ ထောက်ပံ့နေတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျမတို့ဆီမှာ နိုင်ငံပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆိုတာ မရှိပါဘူး။ အခြေခံအဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို အစိုးရက လုပ်တာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါတွေကို ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီတွေ လုပ်ကြတာပါ။ မြန်မာအစိုးရကလဲ ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းတွေ ရှင်သန်လုပ်ကိုင်နိုင်မယ့် မူဝါဒတွေ ချမှတ်လုပ်ကိုင်နေပါတယ်။ ဥရောပနဲ့ အမေရိကန်တို့က လွတ်လပ်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပါဝင်လာနိုင်အောင် ပေါ်လစီ ချမှတ်ထားပါတယ်။ ကုမ္ပဏီတွေကလည်း လုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။ ဒါတွေကို လူတွေမသိကြပါဘူး။ ဆိုတော့ အမေရိကန်က ဘာမှမလုပ်ဘူးလို့ ထင်နေကြသူတွေက အထင်လွဲအောင်လုပ်ခြင်း ခံနေရတာပါ။
မေး ။ ။ စီးပွားရေးကုမ္ပဏီတွေ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှု ခက်ခဲအောင် အမေရိကန်က ဒဏ်ခတ်ပိတ်စို့မှုတွေ လုပ်နေတယ်ဆိုတာကိုလဲ တရုတ်သံရုံးက ရေးတဲ့စာမှာ ထောက်ပြထားပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျမတို့က စစ်တပ်ကလွဲလို့ ဘာဒဏ်ခတ်ပိတ်စို့မှုကို လုပ်မထားပါဘူး။ မြန်မာပြည်သူတွေက စစ်တပ်ရဲ့လုပ်ရပ်ကို သဘောကျပါရဲ့လား။ တရုတ်ကို မြန်မာနိုင်ငံထဲ ဖိတ်ခေါ်တာ တပ်မတော်ပါ။ မသမာတဲ့ စီးပွားရေးတွေ လုပ်နိုင်အောင် တရုတ်ကို ဖျက်ဆီးတာ တပ်မတော်ပါ။ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ တပ်မတော်က လုပ်ကြတာပါ။ အဲဒီလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေက တပ်မတော်ရဲ့ ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာ ရှိပါတယ်။ သူတို့ဟာ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုအောက်က ကင်းလွတ်တဲ့ သီးခြားစီးပွားရေးစနစ် ထူထောင်ဆောင်ရွက်နေကြပါတယ်။ ဒါကို တရုတ်က အခွင့်ကောင်းယူနေတာပါ။ ကျမတို့ဟာ အာဏာရှင်နိုင်ငံ မဟုတ်ပါဘူး။ လွတ်လပ်တဲ့ စီးပွားရေးစနစ်ကို ကျင့်သုံးတဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံပါ။ ပြည်တွင်းလိုအပ်ချက်နဲ့ ယှဉ်တွဲမစဉ်းစားဘဲနဲ့ လုပ်လို့မရပါဘူး။ ကျမတို့နိုင်ငံတွေရဲ့ ပိုက်ဆံတွေဟာ အခွန်ထမ်းပြည်သူတွေရဲ့ ပိုက်ဆံပါ။ တရုတ်အစိုးရရဲ့ လုပ်နည်းလုပ်ဟန်မျိုးနဲ့ ရယူထားတဲ့ ပိုက်ဆံတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ နောက် သဘောပေါက်ထားရမယ့် ကိစ္စကတော့ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်တို့ရဲ့ တည်ရှိမှုပါပဲ။ တရုတ်ဟာ မြန်မာရဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံပါ။ အမေရိကန်က အိမ်နီးချင်း မဟုတ်ပါဘူး။ အဝေးနိုင်ငံတခုအနေနဲ့ လုပ်နိုင်သမျှ လုပ်နေတာပါ။ အမေရိကန်ဟာ တရုတ်နဲ့ နေရာအနံှ့အပြား ပတ်သက်မှုတွေ ရှိနေပေမယ့် အဲဒီကိစ္စတွေမှာ မြန်မာမပါဝင်ပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ တရုတ်-အမေရိကန်တွေရဲ့ စစ်မြေပြင်ဖြစ်မယ့်အရေးမျိုးလဲ မလိုလားအပ်ပါဘူး။
မေး ။ ။ ဒီနေရာမှာ တောင်တရုတ်ပင်လယ်ကရော အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ အိမ်နီးချင်းပဲလား ခင်များ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ နီးလို့လား။ အဲဒီမှာကျတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ထဲထဲဝင်ဝင် ဝင်ရောက်ပြီးတော့ ပတ်သက်နေတယ် မဟုတ်လား။
ဖြေ ။ ။ ပစ္စိဖိတ်ဒေသမှာ အမေရိကန်ပါဝင်ပတ်သက်မှု ရှိနေခဲ့တာ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော် ရှိနေခဲ့ပါပြီ။ တရုတ်မတိုင်ခင်ကတည်းက အမေရိကန်ရေတပ်က တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှာ ရှိခဲ့တာပါ။ တရုတ်က အဲဒီကို ဝင်လာခဲ့ပြီးတော့ အမေရိကန်ကို မောင်းထုတ်ဖို့ လုပ်လာတာပါ။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ အဲဒါကတော့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်အကြီးတန်းသံတမန်ဟောင်း Priscilla Clapp ကို မေးမြန်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆက်လက်ပြီးတော့ ISP-Myanmar ရဲ့ တရုတ်ရေးရာ ကျွမ်းကျင်သူ မခင်ခင်ကျော်ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတာကို ဆက်လက်တင်ပြထားပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ပြောမယ်ဆိုရင် ပထမတစ်ချက်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာက အမေရိကန်ရဲ့ အဓိကအကျိုးစီးပွားတွေ တော်တော်များများက ရှိမနေပါဘူး။ အာရှနဲ့ အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွေမှာ မဟာမိတ်တွေ ရှိနေပေမယ့်လို့ မြန်မာနိုင်ငံကတော့ အဲဒီမဟာမိတ်ထဲမှာ မပါနေခဲ့တဲ့အတွက် နိုင်ငံရေးအရ အများကြီးချိတ်ဆက်မှု ရှိမနေတာတပိုင်း ဖြစ်တယ်။ နောက်တပိုင်းကတော့ အမေရိကန်နဲ့ မြန်မာအနေနဲ့ အခုအချိန်အထိ စီးပွားရေးအရ ချိတ်ဆက်မှု အဲဒီလောက် အားကောင်းမနေတာကို တွေ့ရတယ်။ နောက်တစ်ချက်က အမေရိကန်အနေနဲ့ ပြောမယ်ဆိုရင် အကန့်အသတ်နှစ်ခု ရှိတယ်။ တစ်ခုကတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီအရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး။ ၂၀၁၀ နောက်ပိုင်းမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီရေးရာက အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာတယ်ဆိုပေမယ့်လို့ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ၂၀၁၇ နောက်ပိုင်းမှာ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံတကာမှာလဲ ဝေဖန်မှုတွေနဲ့ ကြုံနေရတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့လဲ မြန်မာနိုင်ငံကို သူတန်းဖိုးထားတဲ့ စံနှုန်းတွေကို ဖောက်ထွက်ပြီးတော့ ကူညီဖို့တော့ တစုံတရာ ရှိမယ်လို့တော့ ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတစ်ခုအနေနဲ့ ပေါ်ထွန်းလာမှာကို တရုတ်ပြည်အနေနဲ့ စိုးရိမ်မှု ရှိနေတယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ကော ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။ တရုတ်ပြည်ရဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ ထွန်းကားရေးအတွက် တကယ်ပဲ အဟန့်အတား ဖြစ်နိုင်ပါသလား။ တရုတ်တွေရဲ့ စိတ်ထဲမှာ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေထဲမှာ ဒီမိုကရေစီ ထွန်းကားတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံ ဖြစ်လာမှာကို စိုးရိမ်နေတယ်လို့ဆိုတဲ့ အယူအဆ မှန်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကတော့ တရုတ်အနေနဲ့ကတော့ သူ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေကိုတော့ သူ့သြဇာလွှမ်းမိုးတဲ့နိုင်ငံ ဖြစ်စေချင်တာပေါ့။ ဒါပေမဲ့လို့ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်တယ်၊ မဖြစ်တယ်က တရုတ်အတွက် အဲဒီလောက် အရေးမကြီးဘူးလို့ ထင်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်ဖြစ်၊ မဖြစ်ဖြစ် တရုတ်နဲ့ ပနာတင်တဲ့ အစိုးရမျိုး၊ တရုတ်နဲ့ ပနာတင့်တဲ့ စနစ်မျိုး ဖြစ်နေလို့က တရုတ်အနေနဲ့က ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်တယ်မဖြစ်ဘူးဆိုတာက တရုတ်အတွက် အရေးမပါဘူးလို့ ကျမတို့ သုံးသပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ တရုတ်နဲ့ အရမ်းနီးတဲ့အခါမှာတော့ မုဆိုးနားနီး မုဆိုး၊ တံငါးနားနီး တံငါးဆိုသလို မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စံချိန်းစံညွှန်းတွေက ဒီမိုကရေစီနဲ့ လမ်းလျှော်တဲ့ စံချိန်းစံညွှန်းတွေ ဖြစ်လာနိုင်တာကို ကျမတို့ တွေ့ရတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် စီမံကိန်းတွေ လုပ်တဲ့အခါမှာ Corruption လိုမျိုး၊ နောက်တစ်ခါ ပြည်သူလူထုရဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်မှုကို လမ်းမဖွင့်ပေးတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှုမျိုးတွေ ဦးစားပေးလာတာတွေ ရှိလာတဲ့အခါမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီ ရှင်သန်မှုကို တစုံတရာ အနှောင့်အယှက် ဖြစ်နိုင်တာတွေ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ နောက်တစ်ခု လူတွေပြောကြတာကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အင်အားစုတွေနဲ့ ဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေမှာ တရုတ်က ဘာကြောင့်ပါဝင်ဖြေရှင်းဖို့ မကြိုးစားသလဲ။ တိုင်းရင်းသားတွေကို တရုတ်က လက်နက်တွေ ထောက်ပံ့နေတယ်ဆိုတာ အထောက်အထားတွေ အများကြီးဆိုတာကို မီဒီယာတွေက ရေးနေကြပါတယ်။ အဲဒီကိစ္စကို ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။ မြင်မိပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ တစ်တချက်ကတော့ တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို အလျှော့အတင်း လုပ်လို့ရတဲ့ မျှော့ကြိုးလိုမျိုး၊ ရစ်ဘီးလိုမျိုး ရှိနေတဲ့ အနေအထား - ဒါကိုကိုင်ထားချင်တဲ့ အနေအထားကို တွေ့ရတယ်။ တိုင်းရင်းသားအရေးသာ လုံးဝဖြေရှင်းသွားမယ်ဆိုရင် တရုတ်အနေနဲ့ ဒီ leverage ကို လျော့သွားနိုင်တဲ့ တစ်ချက် ရှိတယ်။ နောက်တစ်ချက်က တရုတ်နိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ တိုင်းရင်းသားအရေးပေါ် တစုံတရာ သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်ပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံက ဒါကို လုံးဝအလုံးစုံ အဖြေရှာပေးနိုင်တဲ့ နေရာမှာတော့ မရှိဘူးလို့ ကျမအနေနဲ့ သုံးသပ်တယ်။ ဒီတိုင်းရင်းသားအရေးကို ပိုဆိုးသွားအောင် လုပ်လို့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပိုကောင်းလာအောင် လုပ်နိုင်မယ့်နေရာမှတော့ အကန့်အသတ်တွေ အများကြီး ရှိနေပါတယ်။
မေး ။ ။ ဘယ်လို အကန့်အသတ်မျိုးတွေလဲဆိုတာကို တစ်ခုနှစ်ခုလောက် ထည့်ပြောပေးပါလား။
ဖြေ ။ ။ ဥပမာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေက တရုတ်နဲ့ တစုံတရာ ရင်းနှီးမှုတွေ ရှိပေမယ့်လို့ တရုတ်ရဲ့ သြဇာခံတွေတော့ မဟုတ်ကြဘူး။ သူတို့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို သူတို့ပိုစဉ်းစားကြတယ်။ အဲဒါက တစ်ချက်ပေါ့။ တခါတလေမှာ တရုတ်အကျိုးစီးပွားနဲ့ သူတို့အကျိုးစီးပွားတွေ လုံးဝကိုက်ညီမနေတဲ့ အနေအထားတွေလဲ ရှိကောင်းရှိနိုင်တယ်။ ဒါကတစ်ချက်ပါ။ နောက်တစ်ချက်ကတော့ တရုတ်ရဲ့ အဓိက စဉ်းစားချက်ပါ။ နယ်စပ်ဒေသတွေ တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းသိမ်းချင်တာပါ။ အရမ်းဖိအားပေးပြီးတော့မှ စားပွဲပေါ်တွန်းတင်မယ်။ လက်နက်ချဖို့အထိ ဖိအားပေးမယ်ဆိုရင် တဘက်ကနေ တုန်ပြန်တာတွေ ရှိလာနိုင်တဲ့အခါမှာ နယ်စပ်ဒေသ တည်ငြိမ်မှုကို အများကြီးအနှောင့်အယှက် ဖြစ်လာနိုင်တာတွေ ရှိတာပေါ့။ အဲဒါကြောင့်မို့ တရုတ်က အများကြီးဖိအား မပေးနိုင်တဲ့ အကန့်အသတ်တွေ ရှိနေတာပါ။
==Unicode==
အမရေိကနျက မွနျမာနိုငျငံကို တရုတျကွီးစိုးမှုအောကျ ကရြောကျမှာ မလိုလားပမေယ့ျ တရုတျလို ထိထိရောကျရောကျ မကူညီဘူးဆိုတဲ့ကိစ်စကို မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျ အကွီးတနျးသံတမနျဟောငျး Priscilla Clapp က ပယျခလြိုကျပါတယျ။ ISP (Myanmar) ရဲ့ တရုတျရေးရာ သုတသေီ မခငျခငျကြောျကလညျး မွနျမာနိုငျငံကို အမရေိကနျက ကူညီရေး အကန့ျအသတျတှကေို ထောကျပွပါတယျ။ အသေးစိတျကို သူတို့ နှဈဦးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာတို့ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ Priscilla Clapp အမရေိကနျနဲ့ တရုတျ သံရုံးနှဈခုတို့ အပွနျအလှနျ တိုကျခိုကျရေးသားနကွေတာဟာ ဘာကွောင့ျ ဒီအခြိနျမှာ ဒီလိုလုပျကွတယျဆိုတာကို ပွောပွပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ ကမြ အသအေခြာ မသိပါဘူး။ ခန့ျမှနျးတာပဲ ပွောနိုငျပါတယျ။ ကမြက အစိုးရထဲမပါပါဘူး။ မူဝါဒတှေ ခမြှတျတဲ့နရောမှာလဲ မပါပါဘူး။ အထူးသဖွင့ျ ဒီအစိုးရနဲ့ ကမြ မပတျသကျပါဘူး။ ခန့ျမှနျးပွီးတော့ ပွောရမယျဆိုရငျတော့ Hong Kong, နဲ့ တောငျတရုတျပငျလယျတို့နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ Mike Pompeo မကွာသေးခငျက ပွောသှားတာကို ကွည့ျမယျဆိုရငျ အခုတိုကျခိုကျမှုက အဲဒီပွောဆိုမှုရဲ့ တစိတျတပိုငျး ဖွဈတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါက မွနျမာနဲ့ ပတျသကျတယျလို့ အထူးတလဲ ပတျသကျတယျလို့ မထငျပါဘူး။ အမရေိကနျသံရုံးရဲ့ ရေးသားခကြျမှာ မွနျမာကို အဓိကထားရေးပမေယ့ျ အလားတူရေးသားခကြျတှကေ ကနြျ အာဆီယံနိုငျငံတှအေတှကျလဲ ထှကျပေါျခဲ့တယျဆိုတာကို ရှငျ သိကောငျးသိပါလိမ့ျမယျ။ ရေးသားခကြျတခုဆီက အဲဒီနိုငျငံတခုတှရေဲ့ အခွအေနနေဲ့ အံ့ဝငျခှငျကဖြွဈအောငျ ရေးသားထားတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒါက ဝါရှငျတနျဒီစီမွို့တောျ က လာတဲ့ကိစ်စ ဖွဈပါတယျ။ ရနျကုနျကရေးတာ မဟုတျပါဘူး။
မေး ။ ။ တခြို့က ဒါက Donald Trump ရှေးကောကျပှဲအတှကျ မဲဆှယျတဲ့ လုပျရပျတဈခု ဖွဈတယျလို့ သုံးသပျကွပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကမြလညျး ခန့ျမှနျးနပေါတယျ။ ဒါက Trump အစိုးရရဲ့ တနညျးအားဖွင့ျ Trump နဲ့ Pompeo တို့က ပွုလုပျတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ မဲဆှယျမှု ဖွဈပါလိမ့ျမယျ။ တရုတျနဲ့ အရှေ့တောငျအာရှကိစ်စ ဆကျပွောရမယျဆိုရငျ အမရေိကနျဟာ အရှေ့တောငျအာရှဒသေမှာ တရုတျရဲ့ ရနျလိုကြူးကြောျမှုအဖွဈ မှတျယူနိုငျတာတှကေို တှနျးလှနျနတော ဖွဈပါတယျ။ တရုတျတို့က ဟောငျကောငျကို သိမျးယူနပေါတယျ။ တောငျတရုတျပငျလယျထဲမှာ ကြှနျးတှဆေောကျနပေါတယျ။ အဲဒီပငျလယျအတှငျး ကမြတို့ရဲ့ ရကွေောငျးသှားလာမှုတှကေို စိနျခေါျနပေါတယျ။ ထိုငျဝမျကို တိုကျမယျခိုကျမယျဆိုတဲ့ သဘောနဲ့ အပွငျးအထနျ ခွိမျးခွောကျနပေါတယျ။ ဆိုတော့ ဒါတှကေို အမရေိကနျက ပွနျတှနျးနတော ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာကို အဓိက ရညျရှယျတာ မဟုတျဘဲနဲ့ အရှေ့တောငျအာရှတဈခုလုံးအတှကျ စိုးရိမျမှု ဖွဈပါတယျ။ ကမြ ဆကျလကျထောကျပွသင့ျတာကတော့ အခုအခါမှာ တရုတျရဲ့ ကြူးကြောျရနျစမှုတှအေပေါျမှာ ဒေါသဖွဈစရာတှကေို အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ အစိုးရနဲ့ အတိုကျအခံပါတီ နှဈရပျစလုံးက ထောကျခံနကွေတယျဆိုတာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ ဆကျမေးခငြျတာကတော့ ဒီလို တရုတျက မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ဘကျစုံလှှမျးမိုးရေး လုပျနတေယျဆိုတာကို အမရေိကနျက မလိုလားဘူးဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ တရုတျအပေါျမှာ မှီခိုအားထားရမှု လြော့ပါးသှားအောငျ အမရေိကနျက ဘာကွောင့ျအလုံအလောကျ မကူညီဘူးလဲ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာပရိသတျတခြို့လဲ သိခငြျကွတဲ့ကိစ်စ ဖွဈပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကမြတို့ဘကျက ဘာလုပျရမယျလို့ ထငျကွလဲလို့ ရှငျပွောပွပါ။ ဖွဈသင့ျဖွဈထိုကျတာနဲ့ ဖွဈနိုငျခြေ ရှိတာကို ပွောစမျးပါ။
မေး ။ ။ ဖွဈနိုငျတဲ့ အကူအညီ ဘယျဟာလဲဆိုတာကတော့ ခငျမြား ပွောရမှာပေါ့။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာပွညျက လူတှမွေငျတာကတော့ မွနျမာနိုငျငံဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးအတှကျ အခွခေံအဆောကျအအုံအပါအဝငျ လုပျငနျးတှေ၊ စီးပှားရေးစီမံကိနျးတှကေို တရုတျကပဲ အဓိက ကူညီပေးနတေယျ၊ ထောကျပံ့နတေယျဆိုတဲ့ အခကြျပဲ ဖွဈပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကမြတို့ဆီမှာ နိုငျငံပိုငျစီးပှားရေးလုပျငနျးဆိုတာ မရှိပါဘူး။ အခွခေံအဆောကျအအုံ တညျဆောကျရေးလုပျငနျးတှကေို အစိုးရက လုပျတာမဟုတျပါဘူး။ ဒါတှကေို ပုဂ်ဂလိကကုမ်ပဏီတှေ လုပျကွတာပါ။ မွနျမာအစိုးရကလဲ ပုဂ်ဂလိကလုပျငနျးတှေ ရှငျသနျလုပျကိုငျနိုငျမယ့ျ မူဝါဒတှေ ခမြှတျလုပျကိုငျနပေါတယျ။ ဥရောပနဲ့ အမရေိကနျတို့က လှတျလပျတဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ ပါဝငျလာနိုငျအောငျ ပေါျလစီ ခမြှတျထားပါတယျ။ ကုမ်ပဏီတှကေလညျး လုပျဆောငျနကွေပါတယျ။ ဒါတှကေို လူတှမေသိကွပါဘူး။ ဆိုတော့ အမရေိကနျက ဘာမှမလုပျဘူးလို့ ထငျနကွေသူတှကေ အထငျလှဲအောငျလုပျခွငျး ခံနရေတာပါ။
မေး ။ ။ စီးပှားရေးကုမ်ပဏီတှေ မွနျမာနိုငျငံမှာ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှု ခကျခဲအောငျ အမရေိကနျက ဒဏျခတျပိတျစို့မှုတှေ လုပျနတေယျဆိုတာကိုလဲ တရုတျသံရုံးက ရေးတဲ့စာမှာ ထောကျပွထားပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကမြတို့က စဈတပျကလှဲလို့ ဘာဒဏျခတျပိတျစို့မှုကို လုပျမထားပါဘူး။ မွနျမာပွညျသူတှကေ စဈတပျရဲ့လုပျရပျကို သဘောကပြါရဲ့လား။ တရုတျကို မွနျမာနိုငျငံထဲ ဖိတျခေါျတာ တပျမတောျပါ။ မသမာတဲ့ စီးပှားရေးတှေ လုပျနိုငျအောငျ တရုတျကို ဖကြျဆီးတာ တပျမတောျပါ။ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှနေဲ့ တပျမတောျက လုပျကွတာပါ။ အဲဒီလကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှကေ တပျမတောျရဲ့ ထိနျးခြုပျမှုအောကျမှာ ရှိပါတယျ။ သူတို့ဟာ တရားဥပဒစေိုးမိုးမှုအောကျက ကငျးလှတျတဲ့ သီးခွားစီးပှားရေးစနဈ ထူထောငျဆောငျရှကျနကွေပါတယျ။ ဒါကို တရုတျက အခှင့ျကောငျးယူနတောပါ။ ကမြတို့ဟာ အာဏာရှငျနိုငျငံ မဟုတျပါဘူး။ လှတျလပျတဲ့ စီးပှားရေးစနဈကို ကငြ့ျသုံးတဲ့ ဒီမိုကရစေီနိုငျငံပါ။ ပွညျတှငျးလိုအပျခကြျနဲ့ ယှဉျတှဲမစဉျးစားဘဲနဲ့ လုပျလို့မရပါဘူး။ ကမြတို့နိုငျငံတှရေဲ့ ပိုကျဆံတှဟော အခှနျထမျးပွညျသူတှရေဲ့ ပိုကျဆံပါ။ တရုတျအစိုးရရဲ့ လုပျနညျးလုပျဟနျမြိုးနဲ့ ရယူထားတဲ့ ပိုကျဆံတှေ မဟုတျပါဘူး။ နောကျ သဘောပေါကျထားရမယ့ျ ကိစ်စကတော့ အမရေိကနျနဲ့ တရုတျတို့ရဲ့ တညျရှိမှုပါပဲ။ တရုတျဟာ မွနျမာရဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံပါ။ အမရေိကနျက အိမျနီးခငြျး မဟုတျပါဘူး။ အဝေးနိုငျငံတခုအနနေဲ့ လုပျနိုငျသမြှ လုပျနတောပါ။ အမရေိကနျဟာ တရုတျနဲ့ နရောအနံှ့အပွား ပတျသကျမှုတှေ ရှိနပေမေယ့ျ အဲဒီကိစ်စတှမှော မွနျမာမပါဝငျပါဘူး။ မွနျမာနိုငျငံဟာ တရုတျ-အမရေိကနျတှရေဲ့ စဈမွပွေငျဖွဈမယ့ျအရေးမြိုးလဲ မလိုလားအပျပါဘူး။
မေး ။ ။ ဒီနရောမှာ တောငျတရုတျပငျလယျကရော အမရေိကနျပွညျထောငျစုရဲ့ အိမျနီးခငြျးပဲလား ခငျမြား။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုနဲ့ နီးလို့လား။ အဲဒီမှာကတြော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ထဲထဲဝငျဝငျ ဝငျရောကျပွီးတော့ ပတျသကျနတေယျ မဟုတျလား။
ဖွေ ။ ။ ပစ်စိဖိတျဒသေမှာ အမရေိကနျပါဝငျပတျသကျမှု ရှိနခေဲ့တာ နှဈပေါငျးတဈရာကြောျ ရှိနခေဲ့ပါပွီ။ တရုတျမတိုငျခငျကတညျးက အမရေိကနျရတေပျက တောငျတရုတျပငျလယျမှာ ရှိခဲ့တာပါ။ တရုတျက အဲဒီကို ဝငျလာခဲ့ပွီးတော့ အမရေိကနျကို မောငျးထုတျဖို့ လုပျလာတာပါ။
ဦးကြောျဇံသာ ။ ။ အဲဒါကတော့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျအကွီးတနျးသံတမနျဟောငျး Priscilla Clapp ကို မေးမွနျးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ အခုဆကျလကျပွီးတော့ ISP-Myanmar ရဲ့ တရုတျရေးရာ ကြှမျးကငြျသူ မခငျခငျကြောျကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတာကို ဆကျလကျတငျပွထားပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ပွောမယျဆိုရငျ ပထမတဈခကြျကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာက အမရေိကနျရဲ့ အဓိကအကြိုးစီးပှားတှေ တောျတောျမြားမြားက ရှိမနပေါဘူး။ အာရှနဲ့ အရှေ့တောငျအာရှဒသေတှမှော မဟာမိတျတှေ ရှိနပေမေယ့ျလို့ မွနျမာနိုငျငံကတော့ အဲဒီမဟာမိတျထဲမှာ မပါနခေဲ့တဲ့အတှကျ နိုငျငံရေးအရ အမြားကွီးခြိတျဆကျမှု ရှိမနတောတပိုငျး ဖွဈတယျ။ နောကျတပိုငျးကတော့ အမရေိကနျနဲ့ မွနျမာအနနေဲ့ အခုအခြိနျအထိ စီးပှားရေးအရ ခြိတျဆကျမှု အဲဒီလောကျ အားကောငျးမနတောကို တှေ့ရတယျ။ နောကျတဈခကြျက အမရေိကနျအနနေဲ့ ပွောမယျဆိုရငျ အကန့ျအသတျနှဈခု ရှိတယျ။ တဈခုကတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီအရေးနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး။ ၂၀၁၀ နောကျပိုငျးမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီရေးရာက အပွောငျးအလဲ ဖွဈလာတယျဆိုပမေယ့ျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ ၂၀၁၇ နောကျပိုငျးမှာ အဲဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ နိုငျငံတကာမှာလဲ ဝဖေနျမှုတှနေဲ့ ကွုံနရေတယျ။ အမရေိကနျနိုငျငံအနနေဲ့လဲ မွနျမာနိုငျငံကို သူတနျးဖိုးထားတဲ့ စံနှုနျးတှကေို ဖောကျထှကျပွီးတော့ ကူညီဖို့တော့ တစုံတရာ ရှိမယျလို့တော့ ထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီနိုငျငံတဈခုအနနေဲ့ ပေါျထှနျးလာမှာကို တရုတျပွညျအနနေဲ့ စိုးရိမျမှု ရှိနတေယျဆိုတဲ့ ကိစ်စနဲ့ ပတျသကျလို့ကော ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။ တရုတျပွညျရဲ့ လုပျရပျဟာ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီ ထှနျးကားရေးအတှကျ တကယျပဲ အဟန့ျအတား ဖွဈနိုငျပါသလား။ တရုတျတှရေဲ့ စိတျထဲမှာ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှထေဲမှာ ဒီမိုကရစေီ ထှနျးကားတဲ့ နိုငျငံတနိုငျငံ ဖွဈလာမှာကို စိုးရိမျနတေယျလို့ဆိုတဲ့ အယူအဆ မှနျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကတော့ တရုတျအနနေဲ့ကတော့ သူ့ပတျဝနျးကငြျမှာရှိတဲ့ နိုငျငံတှကေိုတော့ သူ့သွဇာလှှမျးမိုးတဲ့နိုငျငံ ဖွဈစခေငြျတာပေါ့။ ဒါပမေဲ့လို့ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီ ဖွဈတယျ၊ မဖွဈတယျက တရုတျအတှကျ အဲဒီလောကျ အရေးမကွီးဘူးလို့ ထငျတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီ ဖွဈဖွဈ၊ မဖွဈဖွဈ တရုတျနဲ့ ပနာတငျတဲ့ အစိုးရမြိုး၊ တရုတျနဲ့ ပနာတင့ျတဲ့ စနဈမြိုး ဖွဈနလေို့က တရုတျအနနေဲ့က ဒီမိုကရစေီ ဖွဈတယျမဖွဈဘူးဆိုတာက တရုတျအတှကျ အရေးမပါဘူးလို့ ကမြတို့ သုံးသပျတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့ တရုတျနဲ့ အရမျးနီးတဲ့အခါမှာတော့ မုဆိုးနားနီး မုဆိုး၊ တံငါးနားနီး တံငါးဆိုသလို မွနျမာနိုငျငံရဲ့ စံခြိနျးစံညှှနျးတှကေ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လမျးလြှောျတဲ့ စံခြိနျးစံညှှနျးတှေ ဖွဈလာနိုငျတာကို ကမြတို့ တှေ့ရတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ စီမံကိနျးတှေ လုပျတဲ့အခါမှာ Corruption လိုမြိုး၊ နောကျတဈခါ ပွညျသူလူထုရဲ့ ပါဝငျပတျသကျမှုကို လမျးမဖှင့ျပေးတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျခမြှုမြိုးတှေ ဦးစားပေးလာတာတှေ ရှိလာတဲ့အခါမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီ ရှငျသနျမှုကို တစုံတရာ အနှောင့ျအယှကျ ဖွဈနိုငျတာတှေ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ နောကျတဈခု လူတှပွေောကွတာကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အငျအားစုတှနေဲ့ ဖွဈနတေဲ့ ပဋိပက်ခတှမှော တရုတျက ဘာကွောင့ျပါဝငျဖွရှေငျးဖို့ မကွိုးစားသလဲ။ တိုငျးရငျးသားတှကေို တရုတျက လကျနကျတှေ ထောကျပံ့နတေယျဆိုတာ အထောကျအထားတှေ အမြားကွီးဆိုတာကို မီဒီယာတှကေ ရေးနကွေပါတယျ။ အဲဒီကိစ်စကို ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။ မွငျမိပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ တဈတခကြျကတော့ တရုတျနိုငျငံအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို အလြှော့အတငျး လုပျလို့ရတဲ့ မြှော့ကွိုးလိုမြိုး၊ ရဈဘီးလိုမြိုး ရှိနတေဲ့ အနအေထား - ဒါကိုကိုငျထားခငြျတဲ့ အနအေထားကို တှေ့ရတယျ။ တိုငျးရငျးသားအရေးသာ လုံးဝဖွရှေငျးသှားမယျဆိုရငျ တရုတျအနနေဲ့ ဒီ leverage ကို လြော့သှားနိုငျတဲ့ တဈခကြျ ရှိတယျ။ နောကျတဈခကြျက တရုတျနိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံရဲ့ တိုငျးရငျးသားအရေးပေါျ တစုံတရာ သကျရောကျမှု ရှိနိုငျပမေယ့ျ တရုတျနိုငျငံက ဒါကို လုံးဝအလုံးစုံ အဖွရှောပေးနိုငျတဲ့ နရောမှာတော့ မရှိဘူးလို့ ကမြအနနေဲ့ သုံးသပျတယျ။ ဒီတိုငျးရငျးသားအရေးကို ပိုဆိုးသှားအောငျ လုပျလို့ရတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပိုကောငျးလာအောငျ လုပျနိုငျမယ့ျနရောမှတော့ အကန့ျအသတျတှေ အမြားကွီး ရှိနပေါတယျ။
မေး ။ ။ ဘယျလို အကန့ျအသတျမြိုးတှလေဲဆိုတာကို တဈခုနှဈခုလောကျ ထည့ျပွောပေးပါလား။
ဖွေ ။ ။ ဥပမာ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှကေ တရုတျနဲ့ တစုံတရာ ရငျးနှီးမှုတှေ ရှိပမေယ့ျလို့ တရုတျရဲ့ သွဇာခံတှတေော့ မဟုတျကွဘူး။ သူတို့ရဲ့ အကြိုးစီးပှားကို သူတို့ပိုစဉျးစားကွတယျ။ အဲဒါက တဈခကြျပေါ့။ တခါတလမှော တရုတျအကြိုးစီးပှားနဲ့ သူတို့အကြိုးစီးပှားတှေ လုံးဝကိုကျညီမနတေဲ့ အနအေထားတှလေဲ ရှိကောငျးရှိနိုငျတယျ။ ဒါကတဈခကြျပါ။ နောကျတဈခကြျကတော့ တရုတျရဲ့ အဓိက စဉျးစားခကြျပါ။ နယျစပျဒသေတှေ တညျငွိမျအောငျ ထိနျးသိမျးခငြျတာပါ။ အရမျးဖိအားပေးပွီးတော့မှ စားပှဲပေါျတှနျးတငျမယျ။ လကျနကျခဖြို့အထိ ဖိအားပေးမယျဆိုရငျ တဘကျကနေ တုနျပွနျတာတှေ ရှိလာနိုငျတဲ့အခါမှာ နယျစပျဒသေ တညျငွိမျမှုကို အမြားကွီးအနှောင့ျအယှကျ ဖွဈလာနိုငျတာတှေ ရှိတာပေါ့။ အဲဒါကွောင့ျမို့ တရုတျက အမြားကွီးဖိအား မပေးနိုငျတဲ့ အကန့ျအသတျတှေ ရှိနတောပါ။
