(Zawgyi / Unicode)
"စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သတင်းမီဒီယာများအပေါ် စစ်ကောင်စီက ကျူးလွန်သည့် ပြစ်မှုများအတွက် တရားမျှတမှုရရှိရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ယနေ့ (မေ ၃ ရက်) ကျရောက်သည့် ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ (World Press Freedom Day) တွင် ကြေညာလိုက်သည်" လို့ ဧရာဝတီသတင်းဌာနက "သတင်းမီဒီယာအပေါ် စစ်ကောင်စီကျူးလွန်မှုများ တရားမျှတမှုရရေး ကြိုးပမ်းမည်ဟု NUG ဆို" ခေါင်းစဉ်နဲ့ ရေးသားတဲ့ သတင်းဆောင်းပါးမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒီသတင်းဆောင်းပါးမှာပဲ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က သတင်းသမားတွေကို လေးစားဂုဏ်ပြုကြောင်းလည်း အခုလို ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။
"အခြေခံလူ့ရပိုင်ခွင့်ဖြစ်သည့် လွတ်လပ်စွာ ရေးသားထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အတွက် အကြမ်းဖက် ဖိနှိပ် ရန်ပြုမှုများကြားကပင် ရင်းနှီးပေးဆပ်မှုပေါင်း များစွာဖြင့် အားထုတ်ကြိုးပမ်းနေကြသည့် သတင်းသမားများနှင့် သတင်းရင်းမြစ် အားလုံးအား လေးစားဂုဏ်ပြုကြောင်း NUG က ဆိုသည်။"
ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့မှာပဲ ISP-Myanmar သုတေသနအဖွဲ့ကလည်း "နှစ်ပေါင်း ၃၀ ကျော်အတွင်း သတင်းသမားများ ဖိနှိပ်ခံရမှု စံချိန်တင်" ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အလေးထားရမည့် ဒေတာအချက်အလက်များ အမှတ်-၁၇ မှာ "အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ လွတ်လပ်တဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေကို စစ်ကောင်စီက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိနှိပ်မှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ သတင်းမီဒီယာတိုက်တွေကို အကြမ်းဖက် ဝင်ရောက်စီးနင်းတာ၊ ဆန္ဒထုတ်ဖော်ပွဲတွေမှာ သတင်းယူနေတဲ့ သတင်းထောက်တွေကို ပစ်ခတ်ဖမ်းဆီးတာ၊ သတင်းထောက်တွေရဲ့ နေအိမ်တွေကို ဝင်ရောက်စီးနင်း ဖမ်းဆီးတာတွေနဲ့ တရားစွဲဆိုတာတွေကို ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်" လို့ အစပျိုးကာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း သတင်းမီဒီယာသမားတွေ ဖိနှိပ်ခံနေရတဲ့ အခြေအနေတွေကို အချက်အလက်တွေနဲ့တကွ တင်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။
ISP-Myanmar က မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း သတင်းသမား ၁၄၃ ဦး ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်း ခံခဲ့ရတယ်၊ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတဲ့ သတင်းသမား ၁၄၃ ဦးထဲက ၈၂ ဦးဟာ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့ပြီး ၅၈ ဦးမှာ အခုအချိန်ထိ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရကာ သေဆုံးသူ ၃ ဦးရှိခဲ့တယ်၊ အဲဒီ ၅၈ ဦးထဲက ၁၉ ဦးဟာ ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရပြီး ကျန် ၃၉ ဦးထဲက အများစုဟာ အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ဖမ်းဆီးခံထားရတာ တနှစ်ကျော် ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်ပြီး ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ခံထားရတဲ့ သတင်းသမားက ၃၄ ဦးထက်မနည်း ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ကို UNESCO လို့ခေါ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့ကြီးက ကမကထပြု ဆောင်ရွက်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး နှစ်စဉ် မေလ ၃ ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာသတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့အဖြစ် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံကြီးက ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလမှာ အတည်ပြု သတ်မှတ်ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို အစိုးရတွေက အသိအမှတ်ပြုပြီး လေးစားလိုက်နာဖို့၊ အစိုးရတွေအနေနဲ့ ၁၉၄၈ ခုနှစ်က ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်း အပိုဒ် ၁၉ ပါ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်စေဖို့အတွက် ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ကို သတ်မှတ်ပေးခဲ့တာလို့ သိရပါတယ်။ အဲဒီလို သတ်မှတ်ရတာဟာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ရဲ့ အခြေခံစည်းမျဉ်း၊ စည်ကမ်းတွေကို အကဲဖြတ် တိုင်းတာနိုင်ဖို့၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် ခုခံကာကွယ်သူတွေကို ဂုဏ်ပြုဖို့နဲ့ သူတို့ဘဝတွေကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်ဖို့လည်း ဖြစ်တယ်။ ဒါ့အပြင် သတင်းမီဒီယာတွေအနေနဲ့ ကျင့်ဝတ်တွေကို လေးစားလိုက်နာပြီး ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ပီသတဲ့ သတင်းသမားတွေအဖြစ် ရပ်တည်စေဖို့ ဖော်ညွှန်းတာလည်း ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်ရဲ့ ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ကိုတော့ တောင်အမေရိကတိုက်က ဥရုဂွေးနိုင်ငံ၊ Punta Del Este မြို့မှာ မေလ ၂ ရက်နေ့ကနေ ၅ ရက်နေ့အထိ ပြုလုပ်ခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒီနှစ်ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်ကတော့ "ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်ရဲ့ အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ သတင်းမီဒီယာလောက" ဖြစ်ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ နှစ်ပတ်လည်အခမ်းအနားကို ကမ္ဘာတဝန်းက မူဝါဒချမှတ်သူတွေ၊ သတင်းသမားတွေ၊ သတင်းဌာနတွေက ကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ၊ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး စီမံခန့်ခွဲသူတွေ၊ ဥပဒေရေးရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေ တက်ရောက်ခဲ့ကြပြီး လွတ်လပ်စွာ ရေးသား၊ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်တွေအပေါ် ဒစ်ဂျစ်တယ်ရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှု၊ သတင်းသမားတွေရဲ့ လုံခြုံရေး၊ သတင်းအချက်အလက် သိပိုင်ခွင့်၊ ရယူပိုင်ခွင့်တွေအကြောင်းနဲ့ ပုဂ္ဂိုရေးဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်တွေအကြောင်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့ သိရပါတယ်။
ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့မှာ ဧရာဝတီ၊ ဘီဘီစီ၊ ဗွီအိုအေ စတဲ့ သတင်းဌာနတွေက ဒီကနေ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းမီဒီယာတွေ၊ သတင်းသမားတွေ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခြေအနေတွေကို ဖော်ပြ ထုတ်လွှင့်ကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဗွီအိုအေရဲ့ အင်တာဗျူးမှာ မြန်မာပြည်တွင်းက သတင်းသမားတဦးရဲ့ တွေ့ကြုံခံစားနေရတဲ့ အခြေအနေကို CNI သတင်းဌာနရဲ့ အယ်ဒီတာ ကိုချစ်မင်းထွန်းက အခုလို ပြောသွားပါတယ်။
"အရင်ကဆိုရင် သတင်းသွားယူရင် ခန္ဓာကိုယ်လုံခြုံရေးကိုပဲ ဂရုစိုက်ရတယ်။ ခုကတော့ ခန္ဓာကိုယ်လုံခြုံရေးရော၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးရော အားနည်းလာတယ်။ ဥပမာ - ရန်ကုန်မှာဆိုပါတော့ သတင်းသွားယူမယ်ဆိုရင် အရင်က လွတ်လွတ်လပ်လပ် ကင်မရာကြီးထမ်းပြီး သွားလို့ရတယ်။ ဘာမှမဖြစ်ဘူး။ ခုက ကင်မရာမြင်ရင် ဘာလဲဆိုတာ ပြည်သူကလည်း ကြည့်တယ်။ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ကလည်း ကြည့်တယ်။ ကြည့်တဲ့အခါကျတော့ ကျနော်တို့ကို သံသယဝင်ပြီး ပစ်ထည့်လိုက်မှာမျိုး ဒါမျိုးတွေ စိုးရိမ်ရတာရှိတယ်။ နောက်တခုက ကျနော်တို့ကို ဘယ်ဘက်ကလူလဲလို့ မမေးမမြန်းဘဲ တခါတည်း ဆွဲစိသွားမှာမျိုးကို တွေးနေကြရတယ်။ အရင်က ဒါမျိုးတွေ တွေးစရာမလိုဘူး။ ချက်ချင်း ဘယ်ချိန်၊ ဘယ်ကာလ၊ ဘယ်နေရာကိုပဲသွားသွား စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စဉ်းစားစရာမလိုဘူး။ ငါသွားတဲ့နေရာမှာ တခုခုမေးရင် ငါဖြေတတ်ရင် ဘာမှမဖြစ်ဘူး။ မဖြေတတ်ရင် ဘယ်လိုဖြစ်သွားမလဲဆိုတာ တွေးရပါတယ်။ သတင်းမီဒီယာသမားတွေ ကျဉ်ခံရတာတွေ ရှိတာကိုး။ ဒီကောင် ဘယ်ဘက်ကလဲ။ ဒီသတင်းဌာနက ဘယ်ဘက်ကလဲဆိုတာ သံသယဝင်မှာ စိုးရိမ်နေရတယ်။"
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံက သတင်းသမားတွေဟာ အဆိုးဆုံးအခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာရော၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာပါ လုံခြုံမှုမရှိတော့ပါဘူး။ သတင်းရယူဖို့ ခက်ခဲတာ၊ ရရှိတဲ့သတင်းတွေကို အတည်ပြုဖို့ ခက်ခဲတာ၊ သတင်းရယူနိုင်တဲ့ အရင်းအမြစ်တွေ ရှားပါးလာတာ၊ သတင်းသမားတွေ လုံခြုံမှု မရှိတော့တာ၊ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ရေးသား ပြောဆိုဖို့ ခက်ခဲပြီး အန္တရာယ်များလာတာတွေ ကြုံနေကြရတာပါ။ ဒီအခြေအနေတွေရဲ့ အကျိုးဆက်ကတော့ သတင်းအဆင့်အတန်းတွေ ကျဆင်းလာတာ၊ သတင်းတုတွေနဲ့ ဝါဒဖြန့်ချိမှုတွေ လွှမ်းမိုးလာပြီး သတင်းတွေကို ယုံကြည်ဖို့ ခက်လာတာ၊ ဘက်နဲ့ ရပ်တည်ရေးသား ဖော်ပြလာကြတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ လတ်တလောမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ဒီလိုအခြေအနေတွေက လွန်မြောက်ဖို့ရာ မဖြစ်နိုင်သေးပါဘူး။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အခက်အခဲတွေ၊ မလုံခြုံမှုတွေ၊အန္တရာယ်တွေကြားကနေ စွန့်စားပြီး သတင်းမှန်တွေ ရရှိရေးအတွက် သတ္တိရှိရှိ ဆောင်ရွက်နေကြတဲ့ မီဒီယာတွေနဲ့ သတင်းသမားတွေကိုတော့ ဂုဏ်ပြုကြရမှာပါ။ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုထုတ်ဖော်ခွင့်နဲ့ သတင်းအချက်အလက် လွတ်လပ်စွာ စီးဆင်းခွင့်၊ ရယူသုံးစွဲပိုင်ခွင့် ဆိုတာတွေဟာ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေကို လေးစားလိုက်နာပြီး ဒီမိုကရေစီကျင့်သုံးတဲ့ အစိုးရတွေထံကသာ ရရှိနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ် ခင်ဗျား။
--------------------------------
(Unicode)
သတငျးလှတျလပျခှင့ျကို ခုခံကာကှယျတဲ့ သတငျးသမားတှကေို လေးစားဂုဏျပွုတဲ့
ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့
"စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျ သတငျးမီဒီယာမြားအပေါျ စဈကောငျစီက ကြူးလှနျသည့ျ ပွဈမှုမြားအတှကျ တရားမြှတမှုရရှိရေး ကွိုးပမျးဆောငျရှကျသှားမညျ ဖွဈကွောငျး အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ (NUG) က ယနေ့ (မေ ၃ ရကျ) ကရြောကျသည့ျ ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ (World Press Freedom Day) တှငျ ကွညောလိုကျသညျ" လို့ ဧရာဝတီသတငျးဌာနက "သတငျးမီဒီယာအပေါျ စဈကောငျစီကြူးလှနျမှုမြား တရားမြှတမှုရရေး ကွိုးပမျးမညျဟု NUG ဆို" ခေါငျးစဉျနဲ့ ရေးသားတဲ့ သတငျးဆောငျးပါးမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ အဲဒီသတငျးဆောငျးပါးမှာပဲ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ (NUG) က သတငျးသမားတှကေို လေးစားဂုဏျပွုကွောငျးလညျး အခုလို ဖောျပွထားတာ တှေ့ရပါတယျ။
"အခွခေံလူ့ရပိုငျခှင့ျဖွဈသည့ျ လှတျလပျစှာ ရေးသားထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျအတှကျ အကွမျးဖကျ ဖိနှိပျ ရနျပွုမှုမြားကွားကပငျ ရငျးနှီးပေးဆပျမှုပေါငျး မြားစှာဖွင့ျ အားထုတျကွိုးပမျးနကွေသည့ျ သတငျးသမားမြားနှင့ျ သတငျးရငျးမွဈ အားလုံးအား လေးစားဂုဏျပွုကွောငျး NUG က ဆိုသညျ။"
ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့မှာပဲ ISP-Myanmar သုတသေနအဖှဲ့ကလညျး "နှဈပေါငျး ၃၀ ကြောျအတှငျး သတငျးသမားမြား ဖိနှိပျခံရမှု စံခြိနျတငျ" ဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ အလေးထားရမည့ျ ဒတောအခကြျအလကျမြား အမှတျ-၁၇ မှာ "အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ လှတျလပျတဲ့ သတငျးမီဒီယာတှကေို စဈကောငျစီက ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဖိနှိပျမှုတှေ ပွုလုပျခဲ့ပါတယျ။ သတငျးမီဒီယာတိုကျတှကေို အကွမျးဖကျ ဝငျရောကျစီးနငျးတာ၊ ဆန်ဒထုတျဖောျပှဲတှမှော သတငျးယူနတေဲ့ သတငျးထောကျတှကေို ပဈခတျဖမျးဆီးတာ၊ သတငျးထောကျတှရေဲ့ နအေိမျတှကေို ဝငျရောကျစီးနငျး ဖမျးဆီးတာတှနေဲ့ တရားစှဲဆိုတာတှကေို ပွုလုပျခဲ့ပါတယျ" လို့ အစပြိုးကာ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး သတငျးမီဒီယာသမားတှေ ဖိနှိပျခံနရေတဲ့ အခွအေနတှေကေို အခကြျအလကျတှနေဲ့တကှ တငျပွထားတာ တှေ့ရပါတယျ။
ISP-Myanmar က မွနျမာနိုငျငံမှာ အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး သတငျးသမား ၁၄၃ ဦး ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခွငျး ခံခဲ့ရတယျ၊ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံခဲ့ရတဲ့ သတငျးသမား ၁၄၃ ဦးထဲက ၈၂ ဦးဟာ ပွနျလညျလှတျမွောကျလာခဲ့ပွီး ၅၈ ဦးမှာ အခုအခြိနျထိ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံထားရကာ သဆေုံးသူ ၃ ဦးရှိခဲ့တယျ၊ အဲဒီ ၅၈ ဦးထဲက ၁၉ ဦးဟာ ထောငျဒဏျခမြှတျခံထားရပွီး ကနြျ ၃၉ ဦးထဲက အမြားစုဟာ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ဖမျးဆီးခံထားရတာ တနှဈကြောျ ကွာမွင့ျနပွေီဖွဈပွီး ဖမျးဝရမျးထုတျခံထားရတဲ့ သတငျးသမားက ၃၄ ဦးထကျမနညျး ရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ကို UNESCO လို့ခေါျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး၊ သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှုအဖှဲ့ကွီးက ကမကထပွု ဆောငျရှကျခဲ့တာဖွဈပွီး နှဈစဉျ မလေ ၃ ရကျနေ့ကို ကမ်ဘာသတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့အဖွဈ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံကွီးက ၁၉၉၃ ခုနှဈ၊ ဒီဇငျဘာလမှာ အတညျပွု သတျမှတျပေးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ သတငျးလှတျလပျခှင့ျကို အစိုးရတှကေ အသိအမှတျပွုပွီး လေးစားလိုကျနာဖို့၊ အစိုးရတှအေနနေဲ့ ၁၉၄၈ ခုနှဈက ပွဋ်ဌာနျးခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး ကွညောစာတမျး အပိုဒျ ၁၉ ပါ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျကို ကာကှယျစောင့ျရှောကျစဖေို့အတှကျ ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ကို သတျမှတျပေးခဲ့တာလို့ သိရပါတယျ။ အဲဒီလို သတျမှတျရတာဟာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျရဲ့ အခွခေံစညျးမဉြျး၊ စညျကမျးတှကေို အကဲဖွတျ တိုငျးတာနိုငျဖို့၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျအတှကျ ခုခံကာကှယျသူတှကေို ဂုဏျပွုဖို့နဲ့ သူတို့ဘဝတှကေို အကာအကှယျပေးနိုငျဖို့လညျး ဖွဈတယျ။ ဒါ့အပွငျ သတငျးမီဒီယာတှအေနနေဲ့ ကငြ့ျဝတျတှကေို လေးစားလိုကျနာပွီး ပရောျဖကျရှငျနယျ ပီသတဲ့ သတငျးသမားတှအေဖွဈ ရပျတညျစဖေို့ ဖောျညှှနျးတာလညျး ဖွဈတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
၂၀၂၂ ခုနှဈရဲ့ ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ကိုတော့ တောငျအမရေိကတိုကျက ဥရုဂှေးနိုငျငံ၊ Punta Del Este မွို့မှာ မလေ ၂ ရကျနေ့ကနေ ၅ ရကျနေ့အထိ ပွုလုပျခဲ့တယျလို့ သိရပါတယျ။ ဒီနှဈရဲ့ ဆောငျပုဒျကတော့ "ဒဈဂစြျတယျခတျေရဲ့ အန်တရာယျနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ သတငျးမီဒီယာလောက" ဖွဈပါတယျ။
ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ နှဈပတျလညျအခမျးအနားကို ကမ်ဘာတဝနျးက မူဝါဒခမြှတျသူတှေ၊ သတငျးသမားတှေ၊ သတငျးဌာနတှကေ ကိုယျစားလှယျတှေ၊ တကျကွှလှုပျရှားသူတှေ၊ ဆိုကျဘာလုံခွုံရေး စီမံခန့ျခှဲသူတှေ၊ ဥပဒရေေးရာ ကြှမျးကငြျသူတှေ တကျရောကျခဲ့ကွပွီး လှတျလပျစှာ ရေးသား၊ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျတှအေပေါျ ဒဈဂစြျတယျရဲ့ အကြိုးသကျရောကျမှု၊ သတငျးသမားတှရေဲ့ လုံခွုံရေး၊ သတငျးအခကြျအလကျ သိပိုငျခှင့ျ၊ ရယူပိုငျခှင့ျတှအေကွောငျးနဲ့ ပုဂ်ဂိုရေးဆိုငျရာ လှတျလပျခှင့ျတှအေကွောငျး ဆှေးနှေးခဲ့ကွတယျလို့ သိရပါတယျ။
ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့မှာ ဧရာဝတီ၊ ဘီဘီစီ၊ ဗှီအိုအေ စတဲ့ သတငျးဌာနတှကေ ဒီကနေ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးမီဒီယာတှေ၊ သတငျးသမားတှေ ရငျဆိုငျကွုံတှေ့နရေတဲ့ အခွအေနတှေကေို ဖောျပွ ထုတျလှှင့ျကွတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဗှီအိုအရေဲ့ အငျတာဗြူးမှာ မွနျမာပွညျတှငျးက သတငျးသမားတဦးရဲ့ တှေ့ကွုံခံစားနရေတဲ့ အခွအေနကေို CNI သတငျးဌာနရဲ့ အယျဒီတာ ကိုခစြျမငျးထှနျးက အခုလို ပွောသှားပါတယျ။
"အရငျကဆိုရငျ သတငျးသှားယူရငျ ခန်ဓာကိုယျလုံခွုံရေးကိုပဲ ဂရုစိုကျရတယျ။ ခုကတော့ ခန်ဓာကိုယျလုံခွုံရေးရော၊ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ လုံခွုံရေးရော အားနညျးလာတယျ။ ဥပမာ - ရနျကုနျမှာဆိုပါတော့ သတငျးသှားယူမယျဆိုရငျ အရငျက လှတျလှတျလပျလပျ ကငျမရာကွီးထမျးပွီး သှားလို့ရတယျ။ ဘာမှမဖွဈဘူး။ ခုက ကငျမရာမွငျရငျ ဘာလဲဆိုတာ ပွညျသူကလညျး ကွည့ျတယျ။ လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့ကလညျး ကွည့ျတယျ။ ကွည့ျတဲ့အခါကတြော့ ကနြောျတို့ကို သံသယဝငျပွီး ပဈထည့ျလိုကျမှာမြိုး ဒါမြိုးတှေ စိုးရိမျရတာရှိတယျ။ နောကျတခုက ကနြောျတို့ကို ဘယျဘကျကလူလဲလို့ မမေးမမွနျးဘဲ တခါတညျး ဆှဲစိသှားမှာမြိုးကို တှေးနကွေရတယျ။ အရငျက ဒါမြိုးတှေ တှေးစရာမလိုဘူး။ ခကြျခငြျး ဘယျခြိနျ၊ ဘယျကာလ၊ ဘယျနရောကိုပဲသှားသှား စိတျပိုငျးဆိုငျရာ စဉျးစားစရာမလိုဘူး။ ငါသှားတဲ့နရောမှာ တခုခုမေးရငျ ငါဖွတေတျရငျ ဘာမှမဖွဈဘူး။ မဖွတေတျရငျ ဘယျလိုဖွဈသှားမလဲဆိုတာ တှေးရပါတယျ။ သတငျးမီဒီယာသမားတှေ ကဉြျခံရတာတှေ ရှိတာကိုး။ ဒီကောငျ ဘယျဘကျကလဲ။ ဒီသတငျးဌာနက ဘယျဘကျကလဲဆိုတာ သံသယဝငျမှာ စိုးရိမျနရေတယျ။"
စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံက သတငျးသမားတှဟော အဆိုးဆုံးအခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရပါတယျ။ စိတျပိုငျးဆိုငျရာရော၊ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာပါ လုံခွုံမှုမရှိတော့ပါဘူး။ သတငျးရယူဖို့ ခကျခဲတာ၊ ရရှိတဲ့သတငျးတှကေို အတညျပွုဖို့ ခကျခဲတာ၊ သတငျးရယူနိုငျတဲ့ အရငျးအမွဈတှေ ရှားပါးလာတာ၊ သတငျးသမားတှေ လုံခွုံမှု မရှိတော့တာ၊ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျရေးသား ပွောဆိုဖို့ ခကျခဲပွီး အန်တရာယျမြားလာတာတှေ ကွုံနကွေရတာပါ။ ဒီအခွအေနတှေရေဲ့ အကြိုးဆကျကတော့ သတငျးအဆင့ျအတနျးတှေ ကဆြငျးလာတာ၊ သတငျးတုတှနေဲ့ ဝါဒဖွန့ျခြိမှုတှေ လှှမျးမိုးလာပွီး သတငျးတှကေို ယုံကွညျဖို့ ခကျလာတာ၊ ဘကျနဲ့ ရပျတညျရေးသား ဖောျပွလာကွတာတှပေဲ ဖွဈပါတယျ။ လတျတလောမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ဒီလိုအခွအေနတှေကေ လှနျမွောကျဖို့ရာ မဖွဈနိုငျသေးပါဘူး။
ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ အခကျအခဲတှေ၊ မလုံခွုံမှုတှေ၊အန်တရာယျတှကွေားကနေ စှန့ျစားပွီး သတငျးမှနျတှေ ရရှိရေးအတှကျ သတ်တိရှိရှိ ဆောငျရှကျနကွေတဲ့ မီဒီယာတှနေဲ့ သတငျးသမားတှကေိုတော့ ဂုဏျပွုကွရမှာပါ။ လှတျလပျစှာ ပွောဆိုထုတျဖောျခှင့ျနဲ့ သတငျးအခကြျအလကျ လှတျလပျစှာ စီးဆငျးခှင့ျ၊ ရယူသုံးစှဲပိုငျခှင့ျ ဆိုတာတှဟော အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးတှကေို လေးစားလိုကျနာပွီး ဒီမိုကရစေီကငြ့ျသုံးတဲ့ အစိုးရတှထေံကသာ ရရှိနိုငျမှာဖွဈပါတယျ ခငျဗြား။
