( Zawgyi/ Unicode )
နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ပြောသလို ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းက အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်ကို သူတို့ အာရုံမစိုက်ခဲ့ဘူးဆိုတာ မဟုတ်ပဲ အဓိက အင်အားအဆမတန် သုံးပြီး နိုင်ငံတကာဥပဒေကို ချိုးဖောက်တဲ့အထိ မြန်မာစစ်တပ်က နှိမ်နင်းခဲ့တဲ့ လုပ်ရပ်ကို အဓိက ထောက်ပြနေတာ ဖြစ်တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Yanghee Lee က တုံ့ပြန်ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။
၂၀၁၉ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ သူရဲ့ ခြောက်နှစ်သက်တမ်း နောက်ဆုံးနှစ် အဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ ကို တင်သွင်းချိန် နယူးရောက်ကို ရောက်နေတဲ့ Yanghee Lee ကို မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ တိုက်ရိုက် ဆက်သွယ်မေးမြန်းရာမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က Nikkei Asia နဲ့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းမှာ နိုင်ငံတကာအပေါ် ဝေဖန်ပြောဆိုခဲ့တဲ့အပေါ်မှာ သူကအခုလို စပြောပါတယ်။
Yanghee Lee ။ ။ ကျမ ဒီအမေးအဖြေတခုလုံးကိုတော့ မဖတ်ရသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီသတင်းနဲ ပတ်သက်တဲ့ ခေါင်းကြီးတွေကိုတော့ ကြည့်ပြီးပါပြီ။ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းက တိုက်ခိုက်ခံရတဲ့ နယ်ခြားစောင့်စခန်းသုံးခုကို ၂၀၁၆ ခုနှစ်က ကျမကိုယ်တိုင် သွားရောက် ကြည့်ရှုခဲ့ဘူးပါတယ်။ အဲဒါကို ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ရည်ညွှန်းတယ်လို့ ကျမ ထင်ပါတယ်။ ဒါအပြင် ၂၀၁၇ခုနှစ်က တိုက်ခိုက်မှုကိုလည်း သူရည်ရွယ်ပြောဆိုမှာပါ။ ဒါပေမယ်လို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် စွပ်စွဲပြောဆိုခဲ့တဲ့အတိုင်း ASRA တိုက်ခိုက်မှုကို နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက ဝေဖန်ရှုတ်ချမှုမရှိဘူး၊ အာရုံမစိုက်ခဲ့ဘူးဆိုတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီအဖွဲ့ဟာ ရည်ရွယ်ချက် ကောင်းကောင်းရှိတဲ့အဖွဲ့မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ကျမတို့သိပါတယ်။ နောက် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့အဖွဲ့ရဲ့ တိုက်ခိုက်လှုပ်ရှားမှုတွေကို ကျမတို့အားလုံး ကန့်ကွက်ရှုတ်ချခဲ့တယ်ဆိုတာ သတိရကြမှာပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီတိုက်ခိုက်မှုကို ပြန်ပြီး တုန့်ပြန်တဲ့အပိုင်းကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ မေးခွန်းထုတ်စရာဖြစ်လာတာက အဆမတန် အင်အားသုံးခဲ့သလား ဆိုတာဟာ အရေးကြီးဆုံးအချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်ခဲ့သလဲဆိုတာကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် လူပေါင်း ၈ သိန်း မောင်းထုတ်ခံခဲ့၇ပါတယ်။ ဖြစ်ရပ်အများကြီး ရှိခဲ့ပြီး လူအများအပြားဟာ အတင်းအဓမ္မပြုကျင့်ခံခဲ့ရသလို၊ ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်ခံ ခဲ့ရတာ၊ အသက်ရှင်ရက် မီးရှို့သတ်ခံခဲ့ရတဲ့ အခြေအနေတွေတောင် ရှိခဲ့ပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဘက်က ရခိုင်ပြည်နယ် အရေးအပါအဝင် ယေဘုယျအားဖြင့် ကုလသမဂ္ဂနဲ့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအပေါ်မှာ သူအာဏာမရခင် အချိန်နဲ့ အာဏာရပြီးနောက်ပိုင်း သဘောထား ပြောင်းလဲလာတဲ့ အခြေအနေကို Ms. Yanghee Lee အနေနဲ့ ဘယ်လိုပုံဖေါ် ပြောဆိုနိုင်မလဲ။
Yanghee Lee ။ ။ ဒီမေးခွန်းကတော့ ဒီရာစုနှစ်အတွက် ဒေါ်လာသန်းချီတန်တဲ့ မေးခွန်းမျိုးပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီ့ထက်မက ကြည့်နိုင်မယ် ဆိုရင်တော့ သူ့ရဲ့ မိန့်ခွန်းတွေ၊ သူ့ကို အင်တာဗျူးထားတဲ့ ဗီဒီယိုတွေမှာတွေ့နိုင်တာက သူက သူ့ရွေးကောက်ပွဲအတွက် သူ့ NLD လွှတ်တော်မှာ ဝင်နိုင်ရေး အတွက်ပဲ ကြိုးစားနေတယ် ဆိုတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နောက်ပိုင်း နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံအဖြစ် သူ့ကိုခန့်အပ်တဲ့ အခါမှာလည်း သူက အမျိုးမျိုး ပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီနိုင်ငံရေးနဲ့ သူဟာ နိုင်ငံရေးသမား တယောက်ဆိုတာကို ကျမမြင်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူဟာ နိုင်ငံရေးသမားတယောက်ဆိုတာ ကျမတို့ မမေ့သင့်ပါဘူး။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ အခုလို လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူ ပညာရှင်တဦးအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေထဲမှာ အရေးကြီးဆုံး အရာတခုကို ပြောပါဆိုရင် ဘာလို့ပြောနိုင်မ လဲရှင့်။
Yanghee Lee ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အဆိုးဆုံးအခြေအနေတခုရယ် ဆိုပြီး ကျမအနေနဲ့ သီးသန့်ခွဲထုတ်ပြီး ပြောလို့ မရဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆိုးရွားနေတဲ့ အခြေအနေအများအပြားရှိနေတာပါ။ ဒါပေမယ့် ကျမအနေနဲ့ အရေးကြီးဆုံး တခုကို စပြောပါဆိုရင်တော့ ကျယ်ပျံ့ပြီး ဆိုးရွားပြင်းထန်လှတဲ့ ရခိုင်အရေးကို ပြောချင်ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ကြုံနေရတဲ့ ကိစ္စ ၂ ရပ်ရှိပါတယ်။ တခုကတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ထွက်ပြေးရတဲ့အခြေအနေဟာ ၂၀၁၆ သြဂုတ်လနဲ့ အောက်တိုဘာလ က စခဲ့တာဖြစ်ပြီး၂၀၁၇ သြဂုတ်လက ဖြစ်ရပ်မှာတော့ အခြေအနေပိုဆိုးခဲ့ပြီး ထွက်ပြေးခဲ့ရတဲ့လူပေါင်း အဆမတန်များပြားခဲ့ပါတယ်။ နောက်တခု ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဆိုးရွားနေတဲ့ အခြေအနေက တပ်မတော်နဲ့ AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ကြား တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်နေတာပါ။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဆိုးရွားပြင်းထန်လှတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ မြန်မာနိုင်ငံက တာဝန်ရှိသူတွေကို နိုင်ငံတကာဥပဒေနဲ့အညီ အရေးယူနိုင်ဖို့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက ပြင်ဆင်နေတဲ့အပိုင်းမှာ ICC နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးနဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးတို့ရဲ့ ပါဝင်စီရင်မယ့်အခြေအနေက ဘယ်အတိုင်းအတာထိရောက်နေပြီလဲ။
Yanghee Lee ။ ။ အရေးပါတဲ့သူ တယောက်ယောက်ကတော့ မဖြစ်မနေ တာဝန်ယူခံရမှာဖြစ်သလို၊ အရေးယူခံရမှုကို လည်း ရင်ဆိုင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ နမူနာအနေနဲ့ ဆိုရင် လူတယောက်က ပစ္စည်းတခုကို ခိုးတယ်ဆိုရင် ဒီခိုးမှုအတွက် ပြန်ပြီးပေးဆပ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းမှာမဆို ဒီလိုစနစ်မျိုးကို ဥပဒေ စိုးမိုးရေးလို့ ခေါ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ပြစ်မှုကျူးလွန်မှုအဆင့်ထိ ဖြစ်လာပြီး စစ်တပ်ကနေ တပ်အင်အားနဲ့ ကျူးလွန်တဲ့ ပြစ်မှုအဆင့်မျိုးဖြစ်လာတယ်ဆိုရင် ဒဏ်ခတ်အရေးခံရမှာဖြစ်သလို၊ သူတို့ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် ပြန်ပြီးပေးဆပ်ဖို့ တရားမျှတမှုကို ရဖို့ဆောင်ရွက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ပြစ်မှုကျူးလွန်မှု အမျိုးအစားဟာ ICC နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးနဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံး တို့ကနေ ကြားဝင် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ အနေအထားဖြစ်ပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ Ms. Yanghee Lee ရဲ့နေရာမှာ အခြားတယောက်နဲ့ အစားထိုးပေးဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေရှိနေတော့ ဒီနှစ် ၂၀၁၉မှာ ကုလသမဂ္ဂဘက်က Ms. Lee ကို ဆက်ပြီး သက်တမ်းတိုးမယ့် အခြေအနေဘယ်လိုရှိပါလဲရှင့်။
Yanghee Lee ။ ။ ကျမကို တာဝန်ပေးထားတဲ့ လေးနှစ်သက်တမ်းမြောက် ၂၀၁၇ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလကတည်းက မြန်မာအစိုးရက ကျမနေရာမှာ အခြားတယောက်နဲ့ အစားထိုးချင်နေခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့လည်း လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီကနေ နှစ်စဉ်ဆုံးဖြတ်ချက်ချရမှာ ကျမကိုပဲ ဆက်ပြီး တာဝန်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အထူးကိုယ်စားလှယ် တာဝန်အတွက် အမြင့်ဆုံးသက်တမ်းကို ခြောက်နှစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတာပါ။ ဒါကြောင့် ကျမရဲ့သက်တမ်းဟာ နောက်နှစ် မတ်လမှာဆို ကုန်ဆုံးပါပြီ။ ကျမနေရာမှာ ထပ်ပြီး အသစ်ခန့်အပ်ဖို့ ရှိနေပြီး မတ်လမှာပဲ နောက်ထပ် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ်ဟာ မတ်လမှာပဲ တာဝန်ပေးအပ်ခံရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
................
{Unicode}
ရခိုငျပွူနာ အကွမျးဖကျမှုကို ယနျဟီးလီ လစြျလြူမရှု
နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျပွောသလို ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးက အကွမျးဖကျလုပျရပျကို သူတို့ အာရုံမစိုကျခဲ့ဘူးဆိုတာ မဟုတျပဲ အဓိက အငျအားအဆမတနျ သုံးပွီး နိုငျငံတကာဥပဒကေို ခြိုးဖောကျတဲ့အထိ မွနျမာစဈတပျက နှိမျနငျးခဲ့တဲ့ လုပျရပျကို အဓိက ထောကျပွနတော ဖွဈတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂလူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ Yanghee Lee က တုန့ျပွနျပွောဆိုလိုကျပါတယျ။
၂၀၁၉ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံမှာ သူရဲ့ ခွောကျနှဈသကျတမျး နောကျဆုံးနှဈ အဖွဈ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အစီရငျခံစာ ကို တငျသှငျးခြိနျ နယူးရောကျကို ရောကျနတေဲ့ Yanghee Lee ကို မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ တိုကျရိုကျ ဆကျသှယျမေးမွနျးရာမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက Nikkei Asia နဲ့ တှေ့ဆုံမေးမွနျးခနျးမှာ နိုငျငံတကာအပေါျ ဝဖေနျပွောဆိုခဲ့တဲ့အပေါျမှာ သူကအခုလို စပွောပါတယျ။
Yanghee Lee ။ ။ ကမြ ဒီအမေးအဖွတေခုလုံးကိုတော့ မဖတျရသေးပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ဒီသတငျးနဲ ပတျသကျတဲ့ ခေါငျးကွီးတှကေိုတော့ ကွည့ျပွီးပါပွီ။ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးက တိုကျခိုကျခံရတဲ့ နယျခွားစောင့ျစခနျးသုံးခုကို ၂၀၁၆ ခုနှဈက ကမြကိုယျတိုငျ သှားရောကျ ကွည့ျရှုခဲ့ဘူးပါတယျ။ အဲဒါကို ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ရညျညှှနျးတယျလို့ ကမြ ထငျပါတယျ။ ဒါအပွငျ ၂၀၁၇ခုနှဈက တိုကျခိုကျမှုကိုလညျး သူရညျရှယျပွောဆိုမှာပါ။ ဒါပမေယျလို့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ စှပျစှဲပွောဆိုခဲ့တဲ့အတိုငျး ASRA တိုကျခိုကျမှုကို နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက ဝဖေနျရှုတျခမြှုမရှိဘူး၊ အာရုံမစိုကျခဲ့ဘူးဆိုတာ မဟုတျပါဘူး။ ဒီအဖှဲ့ဟာ ရညျရှယျခကြျ ကောငျးကောငျးရှိတဲ့အဖှဲ့မဟုတျဘူးဆိုတာ ကမြတို့သိပါတယျ။ နောကျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့လညျး ဖွဈပါတယျ။ သူတို့အဖှဲ့ရဲ့ တိုကျခိုကျလှုပျရှားမှုတှကေို ကမြတို့အားလုံး ကန့ျကှကျရှုတျခခြဲ့တယျဆိုတာ သတိရကွမှာပါ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီတိုကျခိုကျမှုကို ပွနျပွီး တုန့ျပွနျတဲ့အပိုငျးကိုကွည့ျမယျဆိုရငျ နိုငျငံတကာဥပဒအေရ မေးခှနျးထုတျစရာဖွဈလာတာက အဆမတနျ အငျအားသုံးခဲ့သလား ဆိုတာဟာ အရေးကွီးဆုံးအခကြျ ဖွဈပါတယျ။ ဘာဖွဈခဲ့သလဲဆိုတာကို ကွည့ျမယျဆိုရငျ လူပေါငျး ၈ သိနျး မောငျးထုတျခံခဲ့၇ပါတယျ။ ဖွဈရပျအမြားကွီး ရှိခဲ့ပွီး လူအမြားအပွားဟာ အတငျးအဓမ်မပွုကငြ့ျခံခဲ့ရသလို၊ ညှငျးပမျးနှိပျစကျခံ ခဲ့ရတာ၊ အသကျရှငျရကျ မီးရှို့သတျခံခဲ့ရတဲ့ အခွအေနတှေတေောငျ ရှိခဲ့ပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဘကျက ရခိုငျပွညျနယျ အရေးအပါအဝငျ ယဘေုယအြားဖွင့ျ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးအပေါျမှာ သူအာဏာမရခငျ အခြိနျနဲ့ အာဏာရပွီးနောကျပိုငျး သဘောထား ပွောငျးလဲလာတဲ့ အခွအေနကေို Ms. Yanghee Lee အနနေဲ့ ဘယျလိုပုံဖေါျ ပွောဆိုနိုငျမလဲ။
Yanghee Lee ။ ။ ဒီမေးခှနျးကတော့ ဒီရာစုနှဈအတှကျ ဒေါျလာသနျးခြီတနျတဲ့ မေးခှနျးမြိုးပါ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီ့ထကျမက ကွည့ျနိုငျမယျ ဆိုရငျတော့ သူ့ရဲ့ မိန့ျခှနျးတှေ၊ သူ့ကို အငျတာဗြူးထားတဲ့ ဗီဒီယိုတှမှောတှေ့နိုငျတာက သူက သူ့ရှေးကောကျပှဲအတှကျ သူ့ NLD လှှတျတောျမှာ ဝငျနိုငျရေး အတှကျပဲ ကွိုးစားနတေယျ ဆိုတာ တှေ့နိုငျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ နောကျပိုငျး နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံအဖွဈ သူ့ကိုခန့ျအပျတဲ့ အခါမှာလညျး သူက အမြိုးမြိုး ပွောပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီနိုငျငံရေးနဲ့ သူဟာ နိုငျငံရေးသမား တယောကျဆိုတာကို ကမြမွငျနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ သူဟာ နိုငျငံရေးသမားတယောကျဆိုတာ ကမြတို့ မမေ့သင့ျပါဘူး။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ အခုလို လူ့အခှင့ျအရေး ကြှမျးကငြျသူ ပညာရှငျတဦးအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှထေဲမှာ အရေးကွီးဆုံး အရာတခုကို ပွောပါဆိုရငျ ဘာလို့ပွောနိုငျမ လဲရှင့ျ။
Yanghee Lee ။ ။ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး အဆိုးဆုံးအခွအေနတေခုရယျ ဆိုပွီး ကမြအနနေဲ့ သီးသန့ျခှဲထုတျပွီး ပွောလို့ မရဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဆိုးရှားနတေဲ့ အခွအေနအေမြားအပွားရှိနတောပါ။ ဒါပမေယ့ျ ကမြအနနေဲ့ အရေးကွီးဆုံး တခုကို စပွောပါဆိုရငျတော့ ကယြျပြံ့ပွီး ဆိုးရှားပွငျးထနျလှတဲ့ ရခိုငျအရေးကို ပွောခငြျပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ကွုံနရေတဲ့ ကိစ်စ ၂ ရပျရှိပါတယျ။ တခုကတော့ ရိုဟငျဂြာတှေ ထှကျပွေးရတဲ့အခွအေနဟော ၂၀၁၆ သွဂုတျလနဲ့ အောကျတိုဘာလ က စခဲ့တာဖွဈပွီး၂၀၁၇ သွဂုတျလက ဖွဈရပျမှာတော့ အခွအေနပေိုဆိုးခဲ့ပွီး ထှကျပွေးခဲ့ရတဲ့လူပေါငျး အဆမတနျမြားပွားခဲ့ပါတယျ။ နောကျတခု ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဆိုးရှားနတေဲ့ အခွအေနကေ တပျမတောျနဲ့ AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့ကွား တိုကျပှဲတှေ ဖွဈနတောပါ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဆိုးရှားပွငျးထနျလှတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ပတျသကျလို့ မွနျမာနိုငျငံက တာဝနျရှိသူတှကေို နိုငျငံတကာဥပဒနေဲ့အညီ အရေးယူနိုငျဖို့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက ပွငျဆငျနတေဲ့အပိုငျးမှာ ICC နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးနဲ့ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးတို့ရဲ့ ပါဝငျစီရငျမယ့ျအခွအေနကေ ဘယျအတိုငျးအတာထိရောကျနပွေီလဲ။
Yanghee Lee ။ ။ အရေးပါတဲ့သူ တယောကျယောကျကတော့ မဖွဈမနေ တာဝနျယူခံရမှာဖွဈသလို၊ အရေးယူခံရမှုကို လညျး ရငျဆိုငျရမှာဖွဈပါတယျ။ နမူနာအနနေဲ့ ဆိုရငျ လူတယောကျက ပစ်စညျးတခုကို ခိုးတယျဆိုရငျ ဒီခိုးမှုအတှကျ ပွနျပွီးပေးဆပျရမှာဖွဈပါတယျ။ ဘယျလူမှုအသိုငျးအဝိုငျးမှာမဆို ဒီလိုစနဈမြိုးကို ဥပဒေ စိုးမိုးရေးလို့ ခေါျကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ပွဈမှုကြူးလှနျမှုအဆင့ျထိ ဖွဈလာပွီး စဈတပျကနေ တပျအငျအားနဲ့ ကြူးလှနျတဲ့ ပွဈမှုအဆင့ျမြိုးဖွဈလာတယျဆိုရငျ ဒဏျခတျအရေးခံရမှာဖွဈသလို၊ သူတို့ကြူးလှနျမှုတှအေတှကျ ပွနျပွီးပေးဆပျဖို့ တရားမြှတမှုကို ရဖို့ဆောငျရှကျရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ ပွဈမှုကြူးလှနျမှု အမြိုးအစားဟာ ICC နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးနဲ့ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံး တို့ကနေ ကွားဝငျ တရားစီရငျပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ အနအေထားဖွဈပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ Ms. Yanghee Lee ရဲ့နရောမှာ အခွားတယောကျနဲ့ အစားထိုးပေးဖို့ တောငျးဆိုမှုတှရှေိနတေော့ ဒီနှဈ ၂၀၁၉မှာ ကုလသမဂ်ဂဘကျက Ms. Lee ကို ဆကျပွီး သကျတမျးတိုးမယ့ျ အခွအေနဘေယျလိုရှိပါလဲရှင့ျ။
Yanghee Lee ။ ။ ကမြကို တာဝနျပေးထားတဲ့ လေးနှဈသကျတမျးမွောကျ ၂၀၁၇ခုနှဈ ဒီဇငျဘာလကတညျးက မွနျမာအစိုးရက ကမြနရောမှာ အခွားတယောကျနဲ့ အစားထိုးခငြျနခေဲ့တာပါ။ ဒါပမေဲ့လညျး လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီကနေ နှဈစဉျဆုံးဖွတျခကြျခရြမှာ ကမြကိုပဲ ဆကျပွီး တာဝနျပေးခဲ့ပါတယျ။ အထူးကိုယျစားလှယျ တာဝနျအတှကျ အမွင့ျဆုံးသကျတမျးကို ခွောကျနှဈအဖွဈ သတျမှတျထားတာပါ။ ဒါကွောင့ျ ကမြရဲ့သကျတမျးဟာ နောကျနှဈ မတျလမှာဆို ကုနျဆုံးပါပွီ။ ကမြနရောမှာ ထပျပွီး အသဈခန့ျအပျဖို့ ရှိနပွေီး မတျလမှာပဲ နောကျထပျ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျဟာ မတျလမှာပဲ တာဝနျပေးအပျခံရမှာ ဖွဈပါတယျ။
