[Zawgyi/Unicode]
COVID 19 ကပ်ရောဂါအချိန်မှာ သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ စုဝေးနေထိုင်ရာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေရဲ့ အဝင်အထွက် အသွားအလာတွေ ပိတ်ပစ်လိုက်ပြီး ဝတ်ပြုဆုတောင်းခွင့်အပါအဝင် လူစုလူဝေး စုဝေးခွင့် အပြင်ထွက်ခွင့် ကန့်သတ်ပိတ်ပင်ခံလိုက်ရပြီးနောက် နေအိမ်တွေထဲမှာ နေနေကြရတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ နေ့စဉ်ကြုံရတဲ့ အခက်အခဲတွေနဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် လူသားချင်းစာနာမှုအဖွဲ့တွေရဲ့ ကူညီပေးမှုတွေအကြာင်းကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က ပြောပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာပြည် ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေကြား နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေအတွင်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံရလို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် တသန်းကျော် ခိုလှုံနေထိုင်ရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က စခန်း ၃၀ကျော်လုံး ကို ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID 19 ဖြစ်ပွားမှု ကြိုတင်ကာကွယ်တဲ့အနေနဲ့ စခန်းအဝင်အထွက်တွေ အားလုံးကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနဲ့ စခန်းတာဝန်ရှိသူတွေဘက်က ပိတ်ပစ်လိုက်တာပါ။
ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ ဗလီဝတ်ပြုဆုတောင်းမှု လူဦးရေကန့်သတ်တာ အပါအဝင် လူစုလူဝေးလုပ်တာတွေကို တင်းတင်းကြပ်ကြပ် တားမြစ်ထားသလို ဘာသာရေးစာသင်ကျောင်းတွေနဲ့ သင်ကြားရေးစင်တာတွေကိုလည်း ခေတ္တပိတ်ထားပြီး ဒုက္ခသည်တွေအားလုံး နေအိမ်တွေထဲမှာပဲ နေကြဖို့ အမိန့်ထုတ်ပြန်ထားတာ လနဲ့ချီ -လာပြီဖြစ်ပါတယ်။
SEE ALSO: ရိုဟင်ဂျာတွေ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ နေထိုင်ရတဲ့အပေါ် မြန်မာအစိုးရကို HRW ဝေဖန်ဒီလိုအိမ်ထဲကအိမ်ပြင်မထွက်ရ အမိန့်ထုတ်ထားတဲ့ အခြေအနေမှာ ကျဉ်းမြောင်းလွန်းလှတဲ့ တဲအိမ်လေးတွေ အခန်းငယ်လေးတွေထဲမှာ မိသားစုဦးရေ များပြားလွန်းလှတဲ့ အိမ်ထောင်စုတွေ ပြွတ်သိပ်-စုပြုံနေရတဲ့အတွက် သန့်ရှင်းရေး-ကျန်းမာရေးအတွက် အခက်အခဲများစွာ ကြုံနေကြရတယ်လို့ ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ်(၇)မှာနေထိုင်တဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တဦးဖြစ်တဲ့ ဦးအောင်မြိုင်ကပြောပါတယ်။
"တဲတွေမှာနေရတာလည်း တဲကလေးက သေးသေးလေးဆိုတော့ မိသားစုအားဖြင့်ပြောရမယ်ဆိုရင် ၄ ဦးကနေ ၈ ဦး၊ ၁၀ ဦးအထိနေရတာကိုး။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ခပ်ခွာခွာနေကြဖို့ဆိုတာ တော်တော်လေး ခက်ပါတယ်။ နောက် ဒီမှာ နောက်တချက်က ဘာလဲဆိုရင် သန့်ရှင်းရေးအပိုင်းပေါ့။ အိမ်သာတို့ ရေချိုးခန်းတို့ ဒီမှာ အမှိုက်ပုံး အမှိုက်ပစ်တာ သန့်ရှင်းရေးစနစ်က တော်တော်လေး ညစ်ပတ်ပါတယ်။ စုတ်ပြတ်ပါတယ်။ လူဦးရေက အရမ်းများတယ်ဆိုတော့။ ပြီးတော့ ကျန်းမာရေးကလည်း ဒီမှာ အခြေခံ အဆင့်လောက်ပဲ ရှိပါတယ်။ ဆေးခန်းမှာလည်း လူဦးရေများတယ်။ ဆေးကုရတာလည်း သိပ်ပြီး အဆင်မပြေပါဘူး။"
ကိုဗစ်ကာလ စခန်းတွေထဲမှာ အထူးသဖြင့် နာတာရှည်လူမမာတွေနဲ့ မိသားစုတွေ ကြုံရတဲ့ ကျန်းမာရေးအခက်အခဲနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မွန်းကျပ်မှု ပြဿနာတွေအကြောင်း ဇန်ထော်လီဒုက္ခသည်စခန်းက ဦးမောင်ကျော်မြင့်ကလည်း အခုလိုပြောပြပါတယ်။
"ကိုဗစ်ကာလမှာ ကျနော်တို့ အခက်အခဲတွေ အများကြီး ကြုံနေရပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အသွားအလာတွေလည်း ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ ကမ့်ထဲကနေ လုံးဝ အပြင်ထွက်လို့မရဘူး။ နောက် အဓိက ကိုဗစ်ကာလမှာ ဆေးကုသနေရတဲ့အခက်အခဲပေါ့။ ကမ့်ထဲမှာ ကျနော်တို့လူတွေက အများစု ဝေဒနာခံစားနေရတဲ့ လူနာတွေက စစ်တကောင်းတို့ ကော့ဇ်ဘဇားတို့ဘက်သွားလို့ မရဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် ဝေဒနာခံစားနေရတဲ့သူတွေ တအားများနေပြီလို့။ နောက် ကလေးတွေအတွက် အခက်ခဲက စာသင်ကျောင်းဆိုပြီး ဘာတခုမှမရှိဘူး။ ကလေးတွေက ဘာတခုမှ မလုပ်ပဲနဲ့ ကမ့်ထဲမှာပဲနေကြပြီး- Criminal Activity ရာဇဝတ်မှုလှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပါဝင်နေမှာကို ကျနော်တို့ တအားစိုးရိမ်နေပါတယ်။ အဓိက ကတော့ မိသားစုက အလုပ်လက်မဲ့တွေဖြစ်တော့ ပြဿနာတွေပေါ်နေတာပေါ့အလုပ်လက်မဲ့ကနေ အိမ်ထဲမှာ ဘာအလုပ်တခုမှ မလုပ်ဘဲ နေထိုင်လာတာကြာတော့ တိုက်ရိုက် ပြဿနာနည်းမျိုးစုံ ပေါ်လာတာလို့ ကျနော်တို့ထင်ပါတယ်။"
တကယ်တော့ စခန်းတွေထဲမှာ ခိုလှုံနေရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာမိသားစုတွေထဲမှာ အိမ်ထောင်ဦးစီးနဲ့ လူငယ်တွေဟာ အပြင်ကိုတရားဝင်ထွက်ပြီး အလုပ်လုပ်ကိုင်ခွင့် မရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကိုဗစ် မတိုင်ခင်ကာလက နီးစပ်ရာကျေးရွာတွေမှာ တောင်ယာစိုက်ခင်းတွေမှာ လုပ်အားပေးပြီး အပိုငွေရှာကြတာ ရှိသလို အခုလို ကိုဗစ် ၁၉ ကာလ အပြင်ထွက်ခွင့်မရ ဝင်ငွေလည်းမရှိတော့ အိမ်တွေထဲမှာ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ အတော်လေးများလာနေတယ်လို့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေကို ကူညီဖြေရှင်းပေးနေတဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်းဦးအောင်မြိုင်က ပြောပြပါတယ်။
"အခက်အခဲတွေက အများကြီးပါ ဒါ ပြောမယ်ဆိုလို့ရှိရင် အစကတည်းကနေ အပြင်ထွက်ပြီး အလုပ်လုပ်လို့ရတာ မဟုတ်ပါဘူး။ တရားဝင် အလုပ်အကိုင်ဆိုတာကကလည်း ဒီမှာဒုက္ခသည်တွေ လုံးဝ လုပ်လို့မရပါဘူး။ ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်ကာလတုန်းက အပြင်ထွက်ပြီးတော့ လူအများကြီး မဟုတ်ဘူး နည်းနည်းပါးပါး အပြင်ခိုးထွက်ပြီး ကျေးရွာတွေမှာ စပါးစိုက်တာတို့ စပါးရိတ်ပေးတာတို့ တခြားအလုပ်လေးတွေလုပ်တယ် အခု COVID ကိုဗစ်ဖြစ်ပြီးကာလမှာတော့ လုံးဝမရှိပါဘူး။ လူတွေမှာ ဝင်ငွေလည်းလုံးဝ မရှိပါဘူး။ အဲ့တော့ Domestic Violence တွေဖြစ်လာတယ်။ ဝင်ငွေလည်း မရှိဘူး၊ အလုပ်အကိုင်လည်းမရှိဘူး။ အပြင်လည်းထွက်လို့မရဘူး ဒါဆိုရင် စိတ်ဖိစီးမှုကတော်တော်များ လာတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တော်တော်ကိုများလာတယ်။ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့်ပြောမယ် ဆိုရင်တော့ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း လောက်ကိုဖြစ်တယ်။ ဒီ Domestic Violenceကဒီ့ထက်ကိုပိုများမှာပါ။"
SEE ALSO: ရိုဟင်ဂျာတွေကို နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ထုတ်ပေးဖို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကို ဆော်ဒီတိုက်တွန်းကိုဗစ်ကာလ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေဖြစ်ပွားခဲ့ရင် ဖြေရှင်းပေးမဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုံခြုံမှုရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့အခြေအနေနဲ့အတူ ကိုဗစ်ကူးစက်မှု ကာကွယ်နိုင်ရေး ဒုက္ခသည်တွေ အတွက် စားနပ်ရိက္ခာပေးတဲ့ အစီအစဉ်တွေကိုပါ စနစ်တကျဆောင်ရွက်ပေးထားတဲ့ အခြေအနေကိုလည်း ဦးအောင်မြိုင်က ရှင်းပြပါတယ်။
"အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု Domestic Violence နဲ့ ပတ်သက်ပြီး စခန်းအလိုက် အလုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ NGO INGO တွေ ရှိပါတယ်။ Domestic Violence ဖြစ်လာရင် ဒါကို လျှို့ဝှက်အနေနဲ့ထားရတယ် အဲ့ဒီ့ကိုရောက်သွားရင် UNHCR နဲ့ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းဆိုပြီး သူက Legal Service ဆိုပြီး ရှေ့နေ ၂ ယောက်ရှိပါတယ်။ အဲဒါကိုလည်း NGO INGO တွေက ကိုင်ထားတယ် အဲ့ဒီ Legal Service မှာ ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေ ရှိတယ်။ သူတို့နဲ့ စခန်းအုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေနဲ့ ညှိနှိုင်းပေးတယ်။ လိုအပ်ရင် ဆေးဝါးကုသပေးတာ ရှိပါတယ်။ ပြီးရင် Psycho-social Support စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တိုင်ပင်ဆွေးနွေး အကြံပေးတာ ရှိပါတယ်။ သူ့ကို လုံခြုံမှုရှိအောင် သီးသန့်ထားပေးထားတဲ့နေရာလည်း ရှိပါတယ်။
ကိုဗစ်ကာလမှာ အစိုးရကလည်း ကန့်သတ်ထားတာရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ NGO၊ INGO တွေဘက်ကလည်း ကန့်သတ်ချက်တွေ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို လိုက်နာဖို့အတွက် သူတို့အသိပညာပေးတာတို့ ရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ Distribution Point မှာ တလတကြိမ်ပဲ သူက စနစ်တကျ အကုန်လုံးအမျိုးအစားတွေ စုစည်းပြီးတော့ COVID ကို ကာကွယ်တဲ့အနေနဲ့ Food Basket တခုက သီးသန့်လုပ်ထားတာ ရှိတယ်။ ဒီလမှာတော့ ၁၁ မျိုးပါ၊ စက်တင်ဘာလမှာတော့ ၁၄မျိုးပါ။ ဒီဟာက ကုန်ဈေးနှုန်းနဲ့လည်း ဆိုင်ပါတယ်။ အဓိက ဆန် ရှိတယ်။ ပဲ ၊ ဆီ၊ ငရုတ်သီးအခြောက်၊ ငါးခြောက် စသဖြင့်ပေါ့။ ပြီးတော့ Nutrition အာဟာရ အတွက်လည်း ထုတ်ပေးတာ ရှိပါတယ် ဘီစကစ်မှုန့်နဲ့ အာဟာရမှုန့်တွေလည်း အဲ့တာလည်း ခြင်းထဲထည့်ပေးထားတာရှိပါတယ်။"
လူသိန်းချီ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ ကူးစက်မြန်ကပ်ရောဂါကိုဗစ်ဖြစ်ပွားမှာကို ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် နိုင်ငံတကာက စိုးရိမ်ခဲ့ကြတာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရဘက်က တင်းကျပ်တဲ့ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့ စခန်းတွေထဲ အသွားအလာတွေ ပိတ်ပစ်လိုက်သလိုဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂမဟာမင်းကြီးရုံး UNHCR အပါအဝင် ဒုက္ခသည် ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးရေး NGO၊ INGO အဖွဲ့တွေဘက်ကလည်း COVID 19 ကူးစက်မှုကြိုတင်ကာကွယ်ရေး ပညာပေးမှုတွေကို စခန်းတွေထဲ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်ခဲ့ကြတာမို့ ကူးစက်မှု သေဆုံးမှုနှုန်းဟာ ထင်သလောက် မများခဲ့ပါဘူး။
ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစာနာကူညီမှု ညှိနှိုင်းရေးရုံးရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ လက်ခံထားရှိတဲ့ ဒေသတွင်းမှာ စက်တင်ဘာ ၅ ရက်နေ့အထိ စာရင်းအရ ရောဂါပိုးဓါတ်ခွဲအတည်ပြု ၄,၀၀၀ ကျော်နဲ့ သေဆုံးသူက ၆၅ ဦးရှိတယ်လို့ဖော်ပြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေအတွင်းမှာတော့ ဓါတ်ခွဲအတည်ပြု ၁၃၀ ဦးပဲရှိပြီး၊ သေဆုံးသူက ၆ ဦးရှိခဲ့တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ပြောပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ရင်းပြန်ပို့ဖို့ ပြန်လည်လက်ခံရေး အစီအစဉ်တွေကို ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်မခံထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ ကိုဗစ် ၁၉ ကာလ ခေတ္တဆိုင်းငံ့ထားဆဲ အခြေအနေဖြစ်ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ကိုဗစ်အကန့်အသတ်ကြောင့် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်များနေ့စဉ်ဘဝထိခိုက်
[Unicode Version]
ကိုဗဈအကန့ျအသတျကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျမြားနေ့စဉျဘဝထိခိုကျ
COVID 19 ကပျရောဂါအခြိနျမှာ သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ စုဝေးနထေိုငျရာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှရေဲ့ အဝငျအထှကျ အသှားအလာတှေ ပိတျပဈလိုကျပွီး ဝတျပွုဆုတောငျးခှင့ျအပါအဝငျ လူစုလူဝေး စုဝေးခှင့ျ အပွငျထှကျခှင့ျ ကန့ျသတျပိတျပငျခံလိုကျရပွီးနောကျ နအေိမျတှထေဲမှာ နနေကွေရတဲ့ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ နေ့စဉျကွုံရတဲ့ အခကျအခဲတှနေဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အပါအဝငျ လူသားခငြျးစာနာမှုအဖှဲ့တှရေဲ့ ကူညီပေးမှုတှအေကွာငျးကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက ပွောပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာပွညျ ရခိုငျပွညျနယျကနေ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှကွေား နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှအေတှငျး လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျခံရလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျလာကွတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ တသနျးကြောျ ခိုလှုံနထေိုငျရာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှက စခနျး ၃၀ကြောျလုံး ကို ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID 19 ဖွဈပှားမှု ကွိုတငျကာကှယျတဲ့အနနေဲ့ စခနျးအဝငျအထှကျတှေ အားလုံးကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရနဲ့ စခနျးတာဝနျရှိသူတှဘေကျက ပိတျပဈလိုကျတာပါ။
ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ ဗလီဝတျပွုဆုတောငျးမှု လူဦးရကေန့ျသတျတာ အပါအဝငျ လူစုလူဝေးလုပျတာတှကေို တငျးတငျးကွပျကွပျ တားမွဈထားသလို ဘာသာရေးစာသငျကြောငျးတှနေဲ့ သငျကွားရေးစငျတာတှကေိုလညျး ခတေ်တပိတျထားပွီး ဒုက်ခသညျတှအေားလုံး နအေိမျတှထေဲမှာပဲ နကွေဖို့ အမိန့ျထုတျပွနျထားတာ လနဲ့ခြီ -လာပွီဖွဈပါတယျ။
SEE ALSO: ရိုဟင်ဂျာကလေးငယ်များ ပညာသင်ခွင့်ဆုံးရှုံးဒီလိုအိမျထဲကအိမျပွငျမထှကျရ အမိန့ျထုတျထားတဲ့ အခွအေနမှော ကဉြျးမွောငျးလှနျးလှတဲ့ တဲအိမျလေးတှေ အခနျးငယျလေးတှထေဲမှာ မိသားစုဦးရေ မြားပွားလှနျးလှတဲ့ အိမျထောငျစုတှေ ပွှတျသိပျ-စုပွုံနရေတဲ့အတှကျ သန့ျရှငျးရေး-ကနြျးမာရေးအတှကျ အခကျအခဲမြားစှာ ကွုံနကွေရတယျလို့ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ(၇)မှာနထေိုငျတဲ့ စတေနာ့ဝနျထမျး ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတဦးဖွဈတဲ့ ဦးအောငျမွိုငျကပွောပါတယျ။
"တဲတှမှောနရေတာလညျး တဲကလေးက သေးသေးလေးဆိုတော့ မိသားစုအားဖွင့ျပွောရမယျဆိုရငျ ၄ ဦးကနေ ၈ ဦး၊ ၁၀ ဦးအထိနရေတာကိုး။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ ကိုဗဈနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ခပျခှာခှာနကွေဖို့ဆိုတာ တောျတောျလေး ခကျပါတယျ။ နောကျ ဒီမှာ နောကျတခကြျက ဘာလဲဆိုရငျ သန့ျရှငျးရေးအပိုငျးပေါ့။ အိမျသာတို့ ရခြေိုးခနျးတို့ ဒီမှာ အမှိုကျပုံး အမှိုကျပဈတာ သန့ျရှငျးရေးစနဈက တောျတောျလေး ညဈပတျပါတယျ။ စုတျပွတျပါတယျ။ လူဦးရကေ အရမျးမြားတယျဆိုတော့။ ပွီးတော့ ကနြျးမာရေးကလညျး ဒီမှာ အခွခေံ အဆင့ျလောကျပဲ ရှိပါတယျ။ ဆေးခနျးမှာလညျး လူဦးရမြေားတယျ။ ဆေးကုရတာလညျး သိပျပွီး အဆငျမပွပေါဘူး။"
ကိုဗဈကာလ စခနျးတှထေဲမှာ အထူးသဖွင့ျ နာတာရှညျလူမမာတှနေဲ့ မိသားစုတှေ ကွုံရတဲ့ ကနြျးမာရေးအခကျအခဲနဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ မှနျးကပြျမှု ပွူနာတှအေကွောငျး ဇနျထောျလီဒုက်ခသညျစခနျးက ဦးမောငျကြောျမွင့ျကလညျး အခုလိုပွောပွပါတယျ။
"ကိုဗဈကာလမှာ ကနြောျတို့ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီး ကွုံနရေပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ အသှားအလာတှလေညျး ကန့ျသတျထားပါတယျ။ ကမ့ျထဲကနေ လုံးဝ အပွငျထှကျလို့မရဘူး။ နောကျ အဓိက ကိုဗဈကာလမှာ ဆေးကုသနရေတဲ့အခကျအခဲပေါ့။ ကမ့ျထဲမှာ ကနြောျတို့လူတှကေ အမြားစု ဝဒေနာခံစားနရေတဲ့ လူနာတှကေ စဈတကောငျးတို့ ကော့ဇျဘဇားတို့ဘကျသှားလို့ မရဘူး။ အဲ့ဒါကွောင့ျ ဝဒေနာခံစားနရေတဲ့သူတှေ တအားမြားနပွေီလို့။ နောကျ ကလေးတှအေတှကျ အခကျခဲက စာသငျကြောငျးဆိုပွီး ဘာတခုမှမရှိဘူး။ ကလေးတှကေ ဘာတခုမှ မလုပျပဲနဲ့ ကမ့ျထဲမှာပဲနကွေပွီး- Criminal Activity ရာဇဝတျမှုလှုပျရှားမှုတှမှော ပါဝငျနမှောကို ကနြောျတို့ တအားစိုးရိမျနပေါတယျ။ အဓိက ကတော့ မိသားစုက အလုပျလကျမဲ့တှဖွေဈတော့ ပွူနာတှပေေါျနတောပေါ့အလုပျလကျမဲ့ကနေ အိမျထဲမှာ ဘာအလုပျတခုမှ မလုပျဘဲ နထေိုငျလာတာကွာတော့ တိုကျရိုကျ ပွူနာနညျးမြိုးစုံ ပေါျလာတာလို့ ကနြောျတို့ထငျပါတယျ။"
တကယျတော့ စခနျးတှထေဲမှာ ခိုလှုံနရေတဲ့ ရိုဟငျဂြာမိသားစုတှထေဲမှာ အိမျထောငျဦးစီးနဲ့ လူငယျတှဟော အပွငျကိုတရားဝငျထှကျပွီး အလုပျလုပျကိုငျခှင့ျ မရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကိုဗဈ မတိုငျခငျကာလက နီးစပျရာကြေးရှာတှမှော တောငျယာစိုကျခငျးတှမှော လုပျအားပေးပွီး အပိုငှရှောကွတာ ရှိသလို အခုလို ကိုဗဈ ၁၉ ကာလ အပွငျထှကျခှင့ျမရ ဝငျငှလေညျးမရှိတော့ အိမျတှထေဲမှာ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ အတောျလေးမြားလာနတေယျလို့ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှကေို ကူညီဖွရှေငျးပေးနတေဲ့ စတေနာ့ဝနျထမျးဦးအောငျမွိုငျက ပွောပွပါတယျ။
"အခကျအခဲတှကေ အမြားကွီးပါ ဒါ ပွောမယျဆိုလို့ရှိရငျ အစကတညျးကနေ အပွငျထှကျပွီး အလုပျလုပျလို့ရတာ မဟုတျပါဘူး။ တရားဝငျ အလုပျအကိုငျဆိုတာကကလညျး ဒီမှာဒုက်ခသညျတှေ လုံးဝ လုပျလို့မရပါဘူး။ ကိုဗဈမဖွဈခငျကာလတုနျးက အပွငျထှကျပွီးတော့ လူအမြားကွီး မဟုတျဘူး နညျးနညျးပါးပါး အပွငျခိုးထှကျပွီး ကြေးရှာတှမှော စပါးစိုကျတာတို့ စပါးရိတျပေးတာတို့ တခွားအလုပျလေးတှလေုပျတယျ အခု COVID ကိုဗဈဖွဈပွီးကာလမှာတော့ လုံးဝမရှိပါဘူး။ လူတှမှော ဝငျငှလေညျးလုံးဝ မရှိပါဘူး။ အဲ့တော့ Domestic Violence တှဖွေဈလာတယျ။ ဝငျငှလေညျး မရှိဘူး၊ အလုပျအကိုငျလညျးမရှိဘူး။ အပွငျလညျးထှကျလို့မရဘူး ဒါဆိုရငျ စိတျဖိစီးမှုကတောျတောျမြား လာတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ ဒီမှာ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု တောျတောျကိုမြားလာတယျ။ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျပွောမယျ ဆိုရငျတော့ ၇၅ ရာခိုငျနှုနျး လောကျကိုဖွဈတယျ။ ဒီ Domestic Violenceကဒီ့ထကျကိုပိုမြားမှာပါ။"
ကိုဗဈကာလ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှဖွေဈပှားခဲ့ရငျ ဖွရှေငျးပေးမဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့စတေနာ့ဝနျထမျးတှကေ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာ လုံခွုံမှုရှိအောငျ ဆောငျရှကျပေးနတေဲ့အခွအေနနေဲ့အတူ ကိုဗဈကူးစကျမှု ကာကှယျနိုငျရေး ဒုက်ခသညျတှေ အတှကျ စားနပျရိက်ခာပေးတဲ့ အစီအစဉျတှကေိုပါ စနဈတကဆြောငျရှကျပေးထားတဲ့ အခွအေနကေိုလညျး ဦးအောငျမွိုငျက ရှငျးပွပါတယျ။
"အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု Domestic Violence နဲ့ ပတျသကျပွီး စခနျးအလိုကျ အလုပျလုပျပေးနတေဲ့ NGO INGO တှေ ရှိပါတယျ။ Domestic Violence ဖွဈလာရငျ ဒါကို လြှို့ဝှကျအနနေဲ့ထားရတယျ အဲ့ဒီ့ကိုရောကျသှားရငျ UNHCR နဲ့ မိတျဖကျအဖှဲ့အစညျးဆိုပွီး သူက Legal Service ဆိုပွီး ရှေ့နေ ၂ ယောကျရှိပါတယျ။ အဲဒါကိုလညျး NGO INGO တှကေ ကိုငျထားတယျ အဲ့ဒီ Legal Service မှာ ဥပဒအေကြိုးဆောငျတှေ ရှိတယျ။ သူတို့နဲ့ စခနျးအုပျခြုပျရေးမှူးတှနေဲ့ ညှိနှိုငျးပေးတယျ။ လိုအပျရငျ ဆေးဝါးကုသပေးတာ ရှိပါတယျ။ ပွီးရငျ Psycho-social Support စိတျပိုငျးဆိုငျရာ တိုငျပငျဆှေးနှေး အကွံပေးတာ ရှိပါတယျ။ သူ့ကို လုံခွုံမှုရှိအောငျ သီးသန့ျထားပေးထားတဲ့နရောလညျး ရှိပါတယျ။
SEE ALSO: ဒုက္ခသည်စခန်း မူးယစ်ဂိုဏ်းရန်ပွဲထိန်းဖို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တပ်ဖွဲ့စေလွှတ်ကိုဗဈကာလမှာ အစိုးရကလညျး ကန့ျသတျထားတာရှိပါတယျ။ ပွီးတော့ NGO၊ INGO တှဘေကျကလညျး ကန့ျသတျခကြျတှေ စညျးမဉြျးစညျးကမျးတှကေို လိုကျနာဖို့အတှကျ သူတို့အသိပညာပေးတာတို့ ရှိပါတယျ။ ပွီးတော့ Distribution Point မှာ တလတကွိမျပဲ သူက စနဈတကြ အကုနျလုံးအမြိုးအစားတှေ စုစညျးပွီးတော့ COVID ကို ကာကှယျတဲ့အနနေဲ့ Food Basket တခုက သီးသန့ျလုပျထားတာ ရှိတယျ။ ဒီလမှာတော့ ၁၁ မြိုးပါ၊ စကျတငျဘာလမှာတော့ ၁၄မြိုးပါ။ ဒီဟာက ကုနျဈေးနှုနျးနဲ့လညျး ဆိုငျပါတယျ။ အဓိက ဆနျ ရှိတယျ။ ပဲ ၊ ဆီ၊ ငရုတျသီးအခွောကျ၊ ငါးခွောကျ စသဖွင့ျပေါ့။ ပွီးတော့ Nutrition အာဟာရ အတှကျလညျး ထုတျပေးတာ ရှိပါတယျ ဘီစကဈမှုန့ျနဲ့ အာဟာရမှုန့ျတှလေညျး အဲ့တာလညျး ခွငျးထဲထည့ျပေးထားတာရှိပါတယျ။"
လူသိနျးခြီ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ ကူးစကျမွနျကပျရောဂါကိုဗဈဖွဈပှားမှာကို ကုလသမဂ်ဂအပါအဝငျ နိုငျငံတကာက စိုးရိမျခဲ့ကွတာပါ။ ဒါပမေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရဘကျက တငျးကပြျတဲ့ စညျးကမျးသတျမှတျခကြျတှနေဲ့ စခနျးတှထေဲ အသှားအလာတှေ ပိတျပဈလိုကျသလိုဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂမဟာမငျးကွီးရုံး UNHCR အပါအဝငျ ဒုက်ခသညျ ကူညီစောင့ျရှောကျပေးရေး NGO၊ INGO အဖှဲ့တှဘေကျကလညျး COVID 19 ကူးစကျမှုကွိုတငျကာကှယျရေး ပညာပေးမှုတှကေို စခနျးတှထေဲ လှုပျရှားဆောငျရှကျခဲ့ကွတာမို့ ကူးစကျမှု သဆေုံးမှုနှုနျးဟာ ထငျသလောကျ မမြားခဲ့ပါဘူး။
ကုလသမဂ်ဂ လူသားခငြျးစာနာကူညီမှု ညှိနှိုငျးရေးရုံးရဲ့ ထုတျပွနျခကြျအရဆိုရငျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ လကျခံထားရှိတဲ့ ဒသေတှငျးမှာ စကျတငျဘာ ၅ ရကျနေ့အထိ စာရငျးအရ ရောဂါပိုးဓါတျခှဲအတညျပွု ၄,၀၀၀ ကြောျနဲ့ သဆေုံးသူက ၆၅ ဦးရှိတယျလို့ဖောျပွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှအေတှငျးမှာတော့ ဓါတျခှဲအတညျပွု ၁၃၀ ဦးပဲရှိပွီး၊ သဆေုံးသူက ၆ ဦးရှိခဲ့တယျလို့ ကုလသမဂ်ဂက ပွောပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ နရေပျရငျးပွနျပို့ဖို့ ပွနျလညျလကျခံရေး အစီအစဉျတှကေို ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျမခံထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ ကိုဗဈ ၁၉ ကာလ ခတေ်တဆိုငျးငံ့ထားဆဲ အခွအေနဖွေဈပါတယျ။