ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်အရေး အင်ဒိုနီးရှား အမြင်

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံမှာ ခိုလှုံနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ ဌာနေပြန်ရေး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာအစိုးရတို့ရဲ့ ဒုတိယအကြိမ် ကြိုးပမ်းမှုတွေ မအောင်မမြင်ဖြစ်ခဲ့ရတဲ့အတွက် ဒုက္ခသည်တွေအနေနဲ့ အခုလို ဌာနေပြန်ရေး အစီအစဉ်အပေါ် ယုံကြည်မှုတွေ လျော့နည်း လာနေကြောင်း အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Retno Marsudialso က ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။

VOA အင်ဒိုနီးရှားဌာနက ပေးပို့တဲ့ သတင်းကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က ပြောပြပေးမှာပါ။

နယူးရောက်မှာ ကျင်းပနေတဲ့ ၇၄ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံကြီးမှာ ဘေးထွက်အစည်းအဝေးအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ပြည်နယ်က လူသားချင်းစာနာမှု ဆိုင်ရာပြဿနာနဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ အရေးကို ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေး ကောင်စီမှာ ကြာသပတေးနေ့က ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။

၂၀၁၇ သြဂုတ်လက ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်း ARSA အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ကို မြန်မာလုံခြုံရေးတပ်တွေက ရှင်းလင်းခဲ့တဲ့ နောက်ပိုင်း ရိုဟင်ဂျာ သိန်းနဲ့ချီပြီး တဖက် အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံထဲကို ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ကြတာပါ။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ရောက်လာတဲ့အထိ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ကို မပြန်နိုင်ကြသေးတဲ့အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် က ဦးစီးပြီး ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ပြန်ရေး ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီမှာ ဦးဆောင်ဆွေးနွေးခဲ့ကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆွေးနွေးပွဲကို မလေးရှား၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ တူရကီ၊ အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ Australia နိုင်ငံတွေက ကိုယ်စားလှယ်တွေ အပြင် OIC အစ္စလာမ်မစ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကော်ပိုရေးရှင်း၊ ကနေဒါ၊ အထူးသံတမန်နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှုးချုပ်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံလူ့အခွင့်ရေးဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်တို့ပါ တက်ရောက်ခဲ့ကြတာပါ။

အစည်းအဝေးမှာ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Retno Marsudialso က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာ ၂ နိုင်ငံကြား သဘောတူညီချက်အရ ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ပြန်ရေး ကြိုးပမ်းမှုဟာ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ယုံကြည်မှု လျော့ပါးလာနေတဲ့အတွက် သြဂုတ်လ ဒုတိယအကြိမ် အဖြစ်သူတို့ကို ပြန်ပို့ဖို့ ကြိုးစားမှုမှာလည်း မအောင်မမြင် ဖြစ်ခဲ့ရတယ်လု့ိ အင်ဒိုနီးရှားဘာသာနဲ့ ခုလို ပြောပါတယ်။

“ပြီးခဲ့တဲ့လက ရိုဟင်ဂျာက္ခသည်တွေ ဌာနေပြန်ရေးအတွက် နောက်ဆုံးကြိုးပမ်းမှုဟာ မအောင်မြင်ခဲ့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဒုက္ခသည်တွေကြား ဒီအပေါ်မှာ ယုံကြည်မှုတွေ လျော့နည်းလာတာ တွေ့ရပါတယ်။”

ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် အသိုင်းဝိုင်းမှာပါ ယုံကြည်မှု လျော့ပါးနေတာဟာ စိုးရိမ်စရာ အကောင်းဆုံး ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့တဲ့ အပြင် ဒီပြဿနာ အဖြေရှာရေးအတွက် နည်းလမ်းသစ်တွေ ရှာဖို့ သိပ်ကို အရေးကြီးနေပြီလို့လည်း ပြောပါတယ်။

ဒီပြဿနာကို အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံနဲ့ တခြား အာဆီယံနိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ ရေတို အဖြစ် လူသားချင်း စာနာမှု အကူညီတွေ ပေးကြဖို့ လိုနေပြီး ရေရှည် အဖြစ်နဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ လိုအပ်နေတဲ့ လုံခြုံရေး အတွက် ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ အကြံပေးပါတယ်။ ဒီလို ဖြစ်လာစေဖို့ကလည်း လူမှုရေးမှာရော စီးပွါးရေး မှာပါ အထောက်အကူတွေ ပေးပြီး ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှု ရှိလာအောင် လုပ်ပေးရမယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို နေရပ်ရင်း ပြန်ပို့မယ်ဆိုရင် သူတို့အတွက် လုံခြုံစိတ်ချရပြီး နေရေးထိုင်ရေး အဆင်ပြေမယ့် အခြေအနေမျိုး ဖြစ်အောင် ဖန်တီးပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီလို ပြင်ဆင်ရာမှာ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ လူမှု စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှုအပြင် သူတို့ရဲ့ လုပ်နိုင်စွမ်းကိုလည်း အားဖြည့်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။”

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် က Cox’ Bazar မှာ ရှိနေတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအတွက် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ စီးပွားရေး ဆိုင်ရာ အခြေခံ လိုအပ်ချက်တွေကိုလည်း ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ လိုအပ်တဲ့အပြင် ရိုဟင်ဂျာ အသိုင်းဝိုင်းအတွက် အချက်လက်တွေ ဖြန့်ဝေပေးဖို့ လည်း လိုအပ်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ရိုဟင်ဂျာတွေ ဌာနေပြန်ရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း အားလုံး အနေနဲ့ စစ်မှန်တဲ့ ၂ ဖက် တွေ့ဆုံပွဲတွေကို အမြန်ဆုံး လုပ်ဆောင်ပေးဖို့နဲ့ ဒီပြဿနာ အဖြေရှာဖို့ တခြားနည်းလမ်း သစ်တွေ ရှာကြဖို့လည်း အကြံပေးပါတယ်။

“ဒီ ပြဿနာကို အဖြေရှာရာမှာ လက်ရှိ ခက်ခဲရှုပ်ထွေးနေတဲ့ အခြေအနေကို ဖြေရှင်းမှ ဖြစ်မယ်ဆိုပြီး ဒီတနည်းတည်းနဲ့ အဖြေရှာလို့ မရပါဘူး။ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ တခြားနည်းတွေ ကျမတို့ ရှာဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။”

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ အတွက် လူသားချင်း စာနာမှု အကူညီတွေ ပေးနေတဲ့အပြင် ဆေးရုံတွေနဲ့ ကျောင်းတွေလည်း တည်ဆောက်ပေးခဲ့တာပါ။ စက်တင်ဘာ တတိယပတ် ထဲမှာလည်း ဘာသာပေါင်းစုံး ချစ်ကြည်ရေး ဆွေးနွေးပွဲကို ကမကထလုပ် ကျင်းပပေးပြီး ဒီဒုက္ခသည် ပြဿနာမှာ အဓိက လိုအပ်နေတဲ့ ယုံကြည်မှုတွေ တည်ဆောက်ပေးနေတယ် လို့လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးက ပြောပါတယ်။

ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရက ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လက်ခံမှာ ဖြစ်ကြောင်း သဘောတူခဲ့သလို ရိုဟင်ဂျာတွေ ဌာနေပြန်ရေး အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစိုးရနဲ့ရော ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်း တချို့နဲ့ပါ လက်တွဲ ဆောင်ရွက်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

................

{Unicode}

ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျအရေး အငျဒိုနီးရှားအမွငျ

ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံမှာ ခိုလှုံနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှေ ဌာနပွေနျရေး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာအစိုးရတို့ရဲ့ ဒုတိယအကွိမျ ကွိုးပမျးမှုတှေ မအောငျမမွငျဖွဈခဲ့ရတဲ့အတှကျ ဒုက်ခသညျတှအေနနေဲ့ အခုလို ဌာနပွေနျရေး အစီအစဉျအပေါျ ယုံကွညျမှုတှေ လြော့နညျး လာနကွေောငျး အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး Retno Marsudialso က ပွောကွားလိုကျပါတယျ။

VOA အငျဒိုနီးရှားဌာနက ပေးပို့တဲ့ သတငျးကို ဒေါျခငျမြိုးသကျက ပွောပွပေးမှာပါ။

နယူးရောကျမှာ ကငြျးပနတေဲ့ ၇၄ ကွိမျမွောကျ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံကွီးမှာ ဘေးထှကျအစညျးအဝေးအဖွဈ မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျပွညျနယျက လူသားခငြျးစာနာမှု ဆိုငျရာပွူနာနဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှေ အရေးကို ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေး ကောငျစီမှာ ကွာသပတေးနေ့က ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။

၂၀၁၇ သွဂုတျလက ရခိုငျပွညျနယျတှငျး ARSA အကွမျးဖကျအဖှဲ့ကို မွနျမာလုံခွုံရေးတပျတှကေ ရှငျးလငျးခဲ့တဲ့ နောကျပိုငျး ရိုဟငျဂြာ သိနျးနဲ့ခြီပွီး တဖကျ အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံထဲကို ထှကျပွေးခိုလှုံခဲ့ကွတာပါ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈ ရောကျလာတဲ့အထိ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ နရေပျကို မပွနျနိုငျကွသေးတဲ့အတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ က ဦးစီးပွီး ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျရေး ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေး ကောငျစီမှာ ဦးဆောငျဆှေးနှေးခဲ့ကွတာဖွဈပါတယျ။ ဒီဆှေးနှေးပှဲကို မလေးရှား၊ ဆောျဒီအာရဗြေ၊ တူရကီ၊ အငျဒိုနီးရှားနဲ့ Australia နိုငျငံတှကေ ကိုယျစားလှယျတှေ အပွငျ OIC အစ်စလာမျမဈ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေးကောျပိုရေးရှငျး၊ ကနဒေါ၊ အထူးသံတမနျနဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှုးခြုပျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံလူ့အခှင့ျရေးဆိုငျရာ အထူးကိုယျစားလှယျတို့ပါ တကျရောကျခဲ့ကွတာပါ။

အစညျးအဝေးမှာ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Retno Marsudialso က ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာ ၂ နိုငျငံကွား သဘောတူညီခကြျအရ ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျရေး ကွိုးပမျးမှုဟာ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ ယုံကွညျမှု လြော့ပါးလာနတေဲ့အတှကျ သွဂုတျလ ဒုတိယအကွိမျ အဖွဈသူတို့ကို ပွနျပို့ဖို့ ကွိုးစားမှုမှာလညျး မအောငျမမွငျ ဖွဈခဲ့ရတယျလု့ိ အငျဒိုနီးရှားဘာသာနဲ့ ခုလို ပွောပါတယျ။

“ပွီးခဲ့တဲ့လက ရိုဟငျဂြာက်ခသညျတှေ ဌာနပွေနျရေးအတှကျ နောကျဆုံးကွိုးပမျးမှုဟာ မအောငျမွငျခဲ့ပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ဒုက်ခသညျတှကွေား ဒီအပေါျမှာ ယုံကွညျမှုတှေ လြော့နညျးလာတာ တှေ့ရပါတယျ။”

ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ အသိုငျးဝိုငျးမှာပါ ယုံကွညျမှု လြော့ပါးနတောဟာ စိုးရိမျစရာ အကောငျးဆုံး ဖွဈကွောငျး ပွောကွားခဲ့တဲ့ အပွငျ ဒီပွူနာ အဖွရှောရေးအတှကျ နညျးလမျးသဈတှေ ရှာဖို့ သိပျကို အရေးကွီးနပွေီလို့လညျး ပွောပါတယျ။

ဒီပွူနာကို အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံနဲ့ တခွား အာဆီယံနိုငျငံတှေ အနနေဲ့ ရတေို အဖွဈ လူသားခငြျး စာနာမှု အကူညီတှေ ပေးကွဖို့ လိုနပွေီး ရရှေညျ အဖွဈနဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှေ လိုအပျနတေဲ့ လုံခွုံရေး အတှကျ ဆောငျရှကျပေးဖို့ အကွံပေးပါတယျ။ ဒီလို ဖွဈလာစဖေို့ကလညျး လူမှုရေးမှာရော စီးပှါးရေး မှာပါ အထောကျအကူတှေ ပေးပွီး ဖှံ့ဖွိုး တိုးတကျမှု ရှိလာအောငျ လုပျပေးရမယျလို့ ပွောပါတယျ။

“ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေို နရေပျရငျး ပွနျပို့မယျဆိုရငျ သူတို့အတှကျ လုံခွုံစိတျခရြပွီး နရေေးထိုငျရေး အဆငျပွမေယ့ျ အခွအေနမြေိုး ဖွဈအောငျ ဖနျတီးပေးဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဒီလို ပွငျဆငျရာမှာ ရခိုငျပွညျနယျမှာ လူမှု စီးပှားရေး ဖှံ့ဖွိုးမှုအပွငျ သူတို့ရဲ့ လုပျနိုငျစှမျးကိုလညျး အားဖွည့ျပေးဖို့ လိုအပျပါတယျ။”

ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ က Cox’ Bazar မှာ ရှိနတေဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ ပညာရေး၊ ကနြျးမာရေးနဲ့ စီးပှားရေး ဆိုငျရာ အခွခေံ လိုအပျခကြျတှကေိုလညျး ဖွည့ျဆညျးပေးဖို့ လိုအပျတဲ့အပွငျ ရိုဟငျဂြာ အသိုငျးဝိုငျးအတှကျ အခကြျလကျတှေ ဖွန့ျဝပေေးဖို့ လညျး လိုအပျနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။

ဒါ့အပွငျ ရိုဟငျဂြာတှေ ဌာနပွေနျရေးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ သကျဆိုငျရာ အဖှဲ့အစညျး အားလုံး အနနေဲ့ စဈမှနျတဲ့ ၂ ဖကျ တှေ့ဆုံပှဲတှကေို အမွနျဆုံး လုပျဆောငျပေးဖို့နဲ့ ဒီပွူနာ အဖွရှောဖို့ တခွားနညျးလမျး သဈတှေ ရှာကွဖို့လညျး အကွံပေးပါတယျ။

“ဒီ ပွူနာကို အဖွရှောရာမှာ လကျရှိ ခကျခဲရှုပျထှေးနတေဲ့ အခွအေနကေို ဖွရှေငျးမှ ဖွဈမယျဆိုပွီး ဒီတနညျးတညျးနဲ့ အဖွရှောလို့ မရပါဘူး။ ပွူနာကို ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ တခွားနညျးတှေ ကမြတို့ ရှာဖို့ လိုအပျပါတယျ။”

အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံက ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှေ အတှကျ လူသားခငြျး စာနာမှု အကူညီတှေ ပေးနတေဲ့အပွငျ ဆေးရုံတှနေဲ့ ကြောငျးတှလေညျး တညျဆောကျပေးခဲ့တာပါ။ စကျတငျဘာ တတိယပတျ ထဲမှာလညျး ဘာသာပေါငျးစုံး ခစြျကွညျရေး ဆှေးနှေးပှဲကို ကမကထလုပျ ကငြျးပပေးပွီး ဒီဒုက်ခသညျ ပွူနာမှာ အဓိက လိုအပျနတေဲ့ ယုံကွညျမှုတှေ တညျဆောကျပေးနတေယျ လို့လညျး အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးက ပွောပါတယျ။

ရိုဟငျဂြာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာအစိုးရက ဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလကျခံမှာ ဖွဈကွောငျး သဘောတူခဲ့သလို ရိုဟငျဂြာတှေ ဌာနပွေနျရေး အတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ အစိုးရနဲ့ရော ကုလသမဂ်ဂ အဖှဲ့အစညျး တခြို့နဲ့ပါ လကျတှဲ ဆောငျရှကျနတော ဖွဈပါတယျ။

ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်အရေး အင်ဒိုနီးရှား အမြင်