စစ်အာဏာသိမ်းမှု အခြေခံဥပဒေ ရှုထောင့် နှင့် နိုင်ငံတကာ ဝင်စွက်နိုင်ခြေ

(Zawgyi/Unicode)

ထိုင်းနိုင်ငံမှာ စစ်အစိုးရတိုင်းဟာ သူတို့အာဏာသိမ်းပြီးတိုင်း ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စိတ်ကြိုက် ပြင်ဆင်ပြောင်းလဲခဲ့တာကြောင့် ဖွဲ့စည်းပုံ စုစုပေါင်း အခု ၂၀ ထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံမှာ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင် ဦးဆောင်တဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကိုကြည့်ရင် ထိုင်း စစ်တပ်က ရေးဆွဲခဲ့တဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမျိုး မြန်မာနိုင်ငံမှာရော ပုံစံတူ ပြင်ဆင်မယ့်အလားအလာရှိပါသလား။ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ် မိုင်ဂျာယန် ဖယ်ဒရယ် ဥပဒေ အကယ်ဒမီ ကျောင်းအုပ်၊ လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးအောင်ထူးကို မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။

ဦးအောင်ထူး။ ။ ဘာလုပ်ချင်သလဲ ၂၀၀၈ ထဲမှာ မပါတဲ့ဟာတွေ လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင် ၂၀၀၈ ကို ဖျက်သိမ်းကြောင်း ကြေညာရမှာ။ သို့သော်လည်း လက်တွေ့ကျတော့ အခု ကျနော်တို့ အာဏာသိမ်းတာက တရားကို မဝင်ဘူး။ တကယ်တမ်းတော့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေက လက်တွေ့တော့ ပျက်သွားပြီ ။ ဒါပေမယ့် ခုနက မေးသလို နောက်ထပ် ဖွဲ့စည်းပုံ လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင် နောက်ထပ် ဖွဲ့စည်းပုံ အသစ် တခါ ပြန်လုပ်လေ။

အင်ကြင်းနိုင်။ ။ စစ်တပ်ကတော့ အခုချိန်ထိ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို အသက်ပေးကာကွယ်စောင့်ရှောက်သွားမယ်လို့ ပြောထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းတဲ့ သမိုင်းကြောင်းကိုကြည့်ရင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွေကို ဖျက်သိမ်းတာတွေ့ရပါတယ်။ ဥပမာ-ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း စစ်အာဏာသိမ်းချိန်မှာ ၁၉၄၇ခုနှစ် ဥပဒေကို ဖျက်သိမ်းခဲ့တာမျိုးပေါ့။ အဲတော့ ဒီတခေါက် စစ်အာဏာသိမ်းတာဟာ အရင် စစ်အာဏာသိမ်းတာမျိုးနဲ့ ဘာကွာသလဲ။

ဦးအောင်ထူး။ ။ ဒါက သိပ်ကွာခြားတာပေါ့ ရာနှုန်းပြည့် ကွာခြားတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ထုံးစံပဲလေ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းရင် ဖွဲ့စည်းပုံက ဖျက်လိုက်ရတာပဲ ။ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ ဆက်ထားတယ်ဆိုတာက မြန်မာနိုင်ငံတခုပဲရှိတယ် ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှာ ။ အဲဒါဘာကြောင့်လဲ ရှင်းရှင်းလေးပဲ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေက စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ခိုင်မြဲအောင်လုပ်ထားပေးပြီးသား ။ အဲဒီကြားထဲက လစ်ဟာချက်ဖြစ်သွားတယ်။ ဘာလစ်ဟာချက်လဲဆိုတော့ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ၂၀၁၅-၂၀၂၀ ကြားထဲမှာ အဖြစ်အပျက်တွေက ပြောင်းသွားတယ်။

အဲဒီတော့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အခြေခံက ဘာလဲဆိုတော့ တဖက်က မှန်တယ် စစ်တပ်က အဓိက ကျတဲ့နေရာတွေ အစိုးရမှာ နေရာယူထားတယ်၊ လွှတ်တော်ထဲမှာလည်း ယူထားတယ်၊ တော်တော်ခိုင်နေပြီ။ သို့သော် သေချာအောင် တဖက်က သမ္မတကိုလည်း စစ်တပ်က ဖွဲ့ထားတဲ့လူ သူတို့လူ ဖြစ်ရမယ်။ ဒါက ၂၀၀၈ မှာ စီစဉ်ထားတဲ့ဟာ အဲဒီအတိုင်းလည်း ဖြစ်သွားတယ် ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲအပြီးမှာ ဦးသိန်းစိန် သမ္မတ တက်လာတယ်။ အဲဒါကျတော့ အာဏာက အကုန်လုံးနီးပါး သူတို့ လက်ထဲမှာ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ ၂၀၁၀-၂၀၁၅ ကြားထဲမှာ ချောချောမောမောပြီးသွားတယ် ဘာမှ ဒီပြဿနာတွေမရှိဘူး ။

အဲဒီတော့ ၂၀၁၅ မှာစပြီးတော့ သူတို့ အရင်တုန်းကလိုမဟုတ်တော့ပဲနဲ့ သမ္မတက စစ်တပ်ကလူ မဟုတ်တော့ပဲနဲ့ အရပ်သား သပ်သပ်ဖြစ်သွားတယ်။ အဲဒီမှာစပြီးတော့ သူတို့ ပြဿနာတွေ့တာပဲ ။ အဲဒီတော့ ၂၀၂၀ မတိုင်ခင်မှာ စစ်တပ်က စလှုပ်ရှားလာတယ်။ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ နိုင်ဖို့အတွက်ကို သေချာပြင်ဆင်လှုပ်ရှားလာတယ်။ ပြီးတော့ စစ်တပ်က ဖိအားပေးတယ် ၊ ကချင်တချို့နေရာတွေမှာ မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေ ဖျက်ပစ်လိုက်တယ် စစ်တပ်က။ နောက်ပြီးတော့ ရခိုင်မှာ AA နဲ့ ချက်ချင်းအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးတွေလုပ်ပြီးတော့ ရခိုင်မှာ ရွေးကောက်ပွဲပြန်ကျင်းပဖို့ ဝိုင်းတောင်းဆိုပေးတယ် ၁ လအတွင်း ကျင်းပဖို့။ ဆိုတော့ အဲဒါမျိုးတွေကဘာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်က စစ်တပ်ရဲ့ ပါတီဖြစ်တဲ့ ပြည်ခိုင်ဖြိုးက နေရာအကြီးအကျယ်ကျဆင်းသွားတယ်။ ၂၀၁၀ တုန်းကလို မဟုတ်တော့ဘူး။ သူတို့ရဲ့ စုစုပေါင်း လွှတ်တော် အားလုံးပေါင်းမှာ ၁၀ အောက်ကို ဖြစ်သွားပြီ။ တချို့ ဆိုရင် ၇ တို့ ၈ ရာခိုင်နှုန်းတို့လောက်နဲ့တောင် တွက်တာရှိလာတယ်။ ဆိုတော့ ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှ လွှတ်တော်အတွင်းကို လွှမ်းမိုးနိုင်တဲ့ အခြေအနေမရှိတော့ဘူး။

အဲဒီအခါကျတော့ စစ်တပ်အာဏာတည်မြဲရေးက ခြိမ်းခြောက်လာတယ်။ တချိန်တည်းမှာ ကာချုပ်မင်းအောင်လှိုင်ကလည်း ပင်စင်ယူရတော့မယ်။ သူက ဒီဘက်မျာ သမ္မတ ဖြစ်ချင်တဲ့ သဘောရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့အိမ်မက်က ပျက်သွားပြီ ၂၀၂၀ အရဆိုရင်။ နောက်တချိန်တည်းမှာ နိုင်ငံတကာက အရေးယူမယ့်အလားအလာတွေရှိနေတယ်။ ICJ တို့ ICC တို့က အရေးယူမှာတွေ လာနိုင်လာတယ်။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခြေအနေ ပေါင်းစုံသွားတဲ့အခါ မလွဲသာ မရှောင်သာပဲနဲ့ အာဏာကို သိမ်းရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်တယ်။ သို့သော် တချိန်တည်းမှာ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံလည်း မပျက်စေချင်ဘူး။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အောက်မှာပဲ သူက စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာယူလိုက်တယ် ဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုး ဖန်တီးလိုက်တာဖြစ်တယ်။

အင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒီလို မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းလိုက်ချိန်မှာ တဖက်မှာလည်း စစ်တပ်က လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု စွဲချက်ကို ကုလသမဂ္ဂ တရားရုံးမှာ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ အဲဒီလိုအနေအထားမှာ အထူးသဖြင့် ကုလသမဂ္ဂ ICJ၊ ICC တို့ဘက်က မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘယ်လိုမျိုး ဝင်ရောက် ဆောင်ရွက်နိုင်သလဲ။

ဦးအောင်ထူး။ ။ ဒီလိုဗျ ကျနော်တို့က ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်တချို့က မီဒီယာတွေကတဆင့် အကြံပေးပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေက ဒီလိုဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတာ အဲလိုဆိုရင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ခေါင်းဆောင်တဲ့အစိုးရက သွက်ဖို့လိုတယ်။ ရိုးရိုးလေးပဲဗျ ၂ ခုလုပ်လို့ ရတယ်၊ ၁ က ဘာလဲဆိုတော့ Rome Statute ကို လက်မှတ်ထိုးလိုက်လို့ရတယ်။ ချက်ချင်း ICJ ကလုပ်ရင် ပို active ဖြစ်သွားမယ်။ သူတို့လုံးဝလုပ်လို့ရတယ် တရားဝင်အစိုးရလို့ ကမ္ဘာက လက်ခံထားတဲ့အချိန်မှာ လုပ်လို့ရတယ် ဘာကြောင့်မလုပ်တာလဲ။

နောက်တခုက အခုပြည်တွင်းငြိမ်းချမ်းရေးကို ရှာဖွေနေတဲ့ Process ကြီးက သွားနေတယ်။ ဒါလက်တွေ့မှာ တိုက်ပွဲတွေ ဆက်ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒါနဲ့ ဆက်စပ်လို့ရတယ် တိုင်းပြည်မငြိမ်မသက်က ဆက်ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒါကြောင့်မို့ ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့အထိပေါ့ဗျာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အစိုးရ လုပ်လို့ရတာရှိတယ် အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ ပြည်တွင်းငြိမ်းချမ်းရေးပြဿနာကို အကြောင်းပြပြီးတော့ ကုလသမဂ္ဂ Peacekeeping force ဆိုတာရှိတယ်။ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေးတပ်တွေ၊ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို အကူအညီတောင်းလို့ရတယ် တရားဝင်ပေါ့။ အဲဒါ ကုလသမဂ္ဂက တရားဝင် ဝင်လို့ရတယ်။ ဆိုတော့ ဒီအခြေအနေကို NLD အစိုးရက ဘာမှ မလုပ်ခဲ့ဘူး။

ဆိုတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က သူကိုယ်တိုင်က ဖေဖေထောင်ထားသော တပ်မတော်ကြီးဆိုပြီးတော့ ယုံကြည်နေပုံရတယ်။ နေပြည်တော်မှာတောင်မှ မြေကွက်ဝယ်အိမ်ဆောက်ပြီး သွားနေနေတာ ကြည့်လေဗျာ။ အဲဒီတော့ ဘာမှ ပြင်ဆင်ထားပုံမရဘူး။ အခုအချိန်မှာတော့ နိုင်ငံတကာ ဝင်ရတာ ခက်သွားရော။ ဝင်ဖို့ အလားအလာမရှိဘူးလားဆိုတော့ ရှိသေးတယ် ။ အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ICJ ကနေပြီးတော့ တရားသူကြီး ၃ ဦးဖွဲ့ပေးထားလိုက်တယ်။ ဒါက ICJ statute ကို ပြည်ပြီးတော့ ဖွဲ့ပေးလိုက်တာ။ အဲဒီ တရားသူကြီး ၃ ဦးက ဘာလုပ်ခွင့်ရှိသွားသလဲဆိုတော့ ICJ ဆုံးဖြတ်ချက်ချထားတဲ့အတိုင်းပဲ ပထမအချက်ကဘာလဲ နောက်ထပ်ပြစ်မှုကျူးလွန်မှုတွေ မရှိအောင် ရပ်ဆိုင်းထားရမယ်၊ ပြီးရင် သက်သေခံ ပစ္စည်းတွေ မဖျောက်ပစ်ရဘူး ဆိုတော့ အဲဒါတွေ အစီရင်ခံစာတွေ တင်ရတော့မယ်။ အဲဒီလို အစီရင်ခံစာတွေ တင်ရတော့မယ်ဆိုတဲ့အခါကျတော့ စစ်တပ်ဘက်က အကျပ်အတည်းဖြစ်လာတယ်။

ဆိုတော့ ယနေ့အချိန်မှာ ICJ က ဘာလုပ်သင့်သလဲဆိုတော့ ခုနပြောတဲ့ Provisional Measure လို့ခေါ်တဲ့ ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်ချက် အမိန့်ကို နောက်တခု ထပ်ချလို့ရတယ် ICJ ရဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအရ။ အနည်းဆုံး တချက်လုပ်သင့်တယ် အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ အခုလက်ရှိချထားတဲ့ အမိန့်ထဲမှာ မပါဘူး။ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအဖွဲ့အစည်းတွေ IIMM အပါအဝင် UNFFM ရဲ့ အဆက်က IIMM ဖြစ်တယ်။ အဲဒါ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအဖွဲ့အစည်းတွေ ၊ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ သတင်းမီဒီယာတွေရဲ့ access ပေါ့ ၊ ရခိုင်ဒေသကို သွားရောက်ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခွင့်ဆိုတာကို ICJ က ချလို့ရတယ်။ အခုအချိန်မှာ ချလိုက်ရင် ပိုကောင်းတယ် ။ ဆိုတော့ အဲဒါမျိုးနဲ့ဆိုရင် ICJ ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကလည်း တစုံတရာ ပေါ်သွားမယ် ။ နောက်တချိန်တည်းမှာ ICC (International Criminal Court) တရားစွဲအရာရှိက စုံစမ်းစစ်ဆေးနေပြီ။ ကာချုပ်မင်းအောင်လှိုင်နဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ် ထိပ်ပိုင်း ၆ ယောက်ကို UNFFM မှာ ပါထားပြီးသား ဝရမ်းထုတ်လိုက်ပါ။ ဝရမ်းထုတ်လိုက်ရင် အခြေအနေတွေက နိုင်ငံတကာ ဖိအားတွေ ပိုတက်လာနိုင်တယ်။

စစ်အာဏာသိမ်းမှု အခြေခံဥပဒေ ရှုထောင့် နှင့် နိုင်ငံတကာ ဝင်စွက်နိုင်ခြေ

................

စဈအာဏာသိမျးမှု အခွခေံဥပဒေ ရှုထောင့ျ နှင့ျ နိုငျငံတကာ ဝငျစှကျနိုငျခွေ

(Unicode)

ထိုငျးနိုငျငံမှာ စဈအစိုးရတိုငျးဟာ သူတို့အာဏာသိမျးပွီးတိုငျး ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေို စိတျကွိုကျ ပွငျဆငျပွောငျးလဲခဲ့တာကွောင့ျ ဖှဲ့စညျးပုံ စုစုပေါငျး အခု ၂၀ ထိ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လကျရှိမွနျမာနိုငျငံမှာ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျ ဦးဆောငျတဲ့ စဈအာဏာသိမျးမှုကိုကွည့ျရငျ ထိုငျး စဈတပျက ရေးဆှဲခဲ့တဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒမြေိုး မွနျမာနိုငျငံမှာရော ပုံစံတူ ပွငျဆငျမယ့ျအလားအလာရှိပါသလား။ တရုတျ-မွနျမာနယျစပျ မိုငျဂြာယနျ ဖယျဒရယျ ဥပဒေ အကယျဒမီ ကြောငျးအုပျ၊ လူ့အခှင့ျအရေးရှေ့နေ ဦးအောငျထူးကို မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။

ဦးအောငျထူး။ ။ ဘာလုပျခငြျသလဲ ၂၀၀၈ ထဲမှာ မပါတဲ့ဟာတှေ လုပျခငြျတယျဆိုရငျ ၂၀၀၈ ကို ဖကြျသိမျးကွောငျး ကွညောရမှာ။ သို့သောျလညျး လကျတှေ့ကတြော့ အခု ကနြောျတို့ အာဏာသိမျးတာက တရားကို မဝငျဘူး။ တကယျတမျးတော့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေ လကျတှေ့တော့ ပကြျသှားပွီ ။ ဒါပမေယ့ျ ခုနက မေးသလို နောကျထပျ ဖှဲ့စညျးပုံ လုပျခငြျတယျဆိုရငျ နောကျထပျ ဖှဲ့စညျးပုံ အသဈ တခါ ပွနျလုပျလေ။

အငျကွငျးနိုငျ။ ။ စဈတပျကတော့ အခုခြိနျထိ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေို အသကျပေးကာကှယျစောင့ျရှောကျသှားမယျလို့ ပွောထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးတဲ့ သမိုငျးကွောငျးကိုကွည့ျရငျ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒတှေကေို ဖကြျသိမျးတာတှေ့ရပါတယျ။ ဥပမာ-ဗိုလျခြုပျနဝေငျး စဈအာဏာသိမျးခြိနျမှာ ၁၉၄၇ခုနှဈ ဥပဒကေို ဖကြျသိမျးခဲ့တာမြိုးပေါ့။ အဲတော့ ဒီတခေါကျ စဈအာဏာသိမျးတာဟာ အရငျ စဈအာဏာသိမျးတာမြိုးနဲ့ ဘာကှာသလဲ။

ဦးအောငျထူး။ ။ ဒါက သိပျကှာခွားတာပေါ့ ရာနှုနျးပွည့ျ ကှာခွားတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ထုံးစံပဲလေ စဈတပျက အာဏာသိမျးရငျ ဖှဲ့စညျးပုံက ဖကြျလိုကျရတာပဲ ။ စဈတပျ အာဏာသိမျးပွီးတော့ ဖှဲ့စညျးပုံ ဆကျထားတယျဆိုတာက မွနျမာနိုငျငံတခုပဲရှိတယျ ကမ်ဘာ့သမိုငျးမှာ ။ အဲဒါဘာကွောင့ျလဲ ရှငျးရှငျးလေးပဲ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေ စဈအာဏာရှငျစနဈကို ခိုငျမွဲအောငျလုပျထားပေးပွီးသား ။ အဲဒီကွားထဲက လဈဟာခကြျဖွဈသှားတယျ။ ဘာလဈဟာခကြျလဲဆိုတော့ ၂၀၁၀ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ၂၀၁၅-၂၀၂၀ ကွားထဲမှာ အဖွဈအပကြျတှကေ ပွောငျးသှားတယျ။

အဲဒီတော့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ အခွခေံက ဘာလဲဆိုတော့ တဖကျက မှနျတယျ စဈတပျက အဓိက ကတြဲ့နရောတှေ အစိုးရမှာ နရောယူထားတယျ၊ လှှတျတောျထဲမှာလညျး ယူထားတယျ၊ တောျတောျခိုငျနပွေီ။ သို့သောျ သခြောအောငျ တဖကျက သမ်မတကိုလညျး စဈတပျက ဖှဲ့ထားတဲ့လူ သူတို့လူ ဖွဈရမယျ။ ဒါက ၂၀၀၈ မှာ စီစဉျထားတဲ့ဟာ အဲဒီအတိုငျးလညျး ဖွဈသှားတယျ ၂၀၁၀ ရှေးကောကျပှဲအပွီးမှာ ဦးသိနျးစိနျ သမ်မတ တကျလာတယျ။ အဲဒါကတြော့ အာဏာက အကုနျလုံးနီးပါး သူတို့ လကျထဲမှာ ရှိတယျ။ အဲဒီတော့ ၂၀၁၀-၂၀၁၅ ကွားထဲမှာ ခြောခြောမောမောပွီးသှားတယျ ဘာမှ ဒီပွူနာတှမေရှိဘူး ။

အဲဒီတော့ ၂၀၁၅ မှာစပွီးတော့ သူတို့ အရငျတုနျးကလိုမဟုတျတော့ပဲနဲ့ သမ်မတက စဈတပျကလူ မဟုတျတော့ပဲနဲ့ အရပျသား သပျသပျဖွဈသှားတယျ။ အဲဒီမှာစပွီးတော့ သူတို့ ပွူနာတှေ့တာပဲ ။ အဲဒီတော့ ၂၀၂၀ မတိုငျခငျမှာ စဈတပျက စလှုပျရှားလာတယျ။ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲမှာ နိုငျဖို့အတှကျကို သခြောပွငျဆငျလှုပျရှားလာတယျ။ ပွီးတော့ စဈတပျက ဖိအားပေးတယျ ၊ ကခငြျတခြို့နရောတှမှော မဲဆန်ဒနယျမွတှေေ ဖကြျပဈလိုကျတယျ စဈတပျက။ နောကျပွီးတော့ ရခိုငျမှာ AA နဲ့ ခကြျခငြျးအပဈအခတျရပျစဲရေးတှလေုပျပွီးတော့ ရခိုငျမှာ ရှေးကောကျပှဲပွနျကငြျးပဖို့ ဝိုငျးတောငျးဆိုပေးတယျ ၁ လအတှငျး ကငြျးပဖို့။ ဆိုတော့ အဲဒါမြိုးတှကေဘာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲရလဒျက စဈတပျရဲ့ ပါတီဖွဈတဲ့ ပွညျခိုငျဖွိုးက နရောအကွီးအကယြျကဆြငျးသှားတယျ။ ၂၀၁၀ တုနျးကလို မဟုတျတော့ဘူး။ သူတို့ရဲ့ စုစုပေါငျး လှှတျတောျ အားလုံးပေါငျးမှာ ၁၀ အောကျကို ဖွဈသှားပွီ။ တခြို့ ဆိုရငျ ၇ တို့ ၈ ရာခိုငျနှုနျးတို့လောကျနဲ့တောငျ တှကျတာရှိလာတယျ။ ဆိုတော့ ဘယျလိုနညျးနဲ့မှ လှှတျတောျအတှငျးကို လှှမျးမိုးနိုငျတဲ့ အခွအေနမေရှိတော့ဘူး။

အဲဒီအခါကတြော့ စဈတပျအာဏာတညျမွဲရေးက ခွိမျးခွောကျလာတယျ။ တခြိနျတညျးမှာ ကာခြုပျမငျးအောငျလှိုငျကလညျး ပငျစငျယူရတော့မယျ။ သူက ဒီဘကျမြာ သမ်မတ ဖွဈခငြျတဲ့ သဘောရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူ့အိမျမကျက ပကြျသှားပွီ ၂၀၂၀ အရဆိုရငျ။ နောကျတခြိနျတညျးမှာ နိုငျငံတကာက အရေးယူမယ့ျအလားအလာတှရှေိနတေယျ။ ICJ တို့ ICC တို့က အရေးယူမှာတှေ လာနိုငျလာတယျ။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခွအေနေ ပေါငျးစုံသှားတဲ့အခါ မလှဲသာ မရှောငျသာပဲနဲ့ အာဏာကို သိမျးရတဲ့ အခွအေနဖွေဈတယျ။ သို့သောျ တခြိနျတညျးမှာ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံလညျး မပကြျစခေငြျဘူး။ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ အောကျမှာပဲ သူက စဈအုပျခြုပျရေးအာဏာယူလိုကျတယျ ဆိုတဲ့ ပုံစံမြိုး ဖနျတီးလိုကျတာဖွဈတယျ။

အငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒီလို မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာသိမျးလိုကျခြိနျမှာ တဖကျမှာလညျး စဈတပျက လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု စှဲခကြျကို ကုလသမဂ်ဂ တရားရုံးမှာ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ အဲဒီလိုအနအေထားမှာ အထူးသဖွင့ျ ကုလသမဂ်ဂ ICJ၊ ICC တို့ဘကျက မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လကျရှိအခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ ဘယျလိုမြိုး ဝငျရောကျ ဆောငျရှကျနိုငျသလဲ။

ဦးအောငျထူး။ ။ ဒီလိုဗြ ကနြောျတို့က ပွီးခဲ့တဲ့ ရကျတခြို့က မီဒီယာတှကေတဆင့ျ အကွံပေးပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနကေ ဒီလိုဖွဈလာနိုငျတယျဆိုတာ အဲလိုဆိုရငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျခေါငျးဆောငျတဲ့အစိုးရက သှကျဖို့လိုတယျ။ ရိုးရိုးလေးပဲဗြ ၂ ခုလုပျလို့ ရတယျ၊ ၁ က ဘာလဲဆိုတော့ Rome Statute ကို လကျမှတျထိုးလိုကျလို့ရတယျ။ ခကြျခငြျး ICJ ကလုပျရငျ ပို active ဖွဈသှားမယျ။ သူတို့လုံးဝလုပျလို့ရတယျ တရားဝငျအစိုးရလို့ ကမ်ဘာက လကျခံထားတဲ့အခြိနျမှာ လုပျလို့ရတယျ ဘာကွောင့ျမလုပျတာလဲ။

နောကျတခုက အခုပွညျတှငျးငွိမျးခမြျးရေးကို ရှာဖှနေတေဲ့ Process ကွီးက သှားနတေယျ။ ဒါလကျတှေ့မှာ တိုကျပှဲတှေ ဆကျဖွဈနတေယျ။ အဲဒါနဲ့ ဆကျစပျလို့ရတယျ တိုငျးပွညျမငွိမျမသကျက ဆကျဖွဈနတေယျ။ အဲဒါကွောင့ျမို့ ဇနျနဝါရီလ ၃၁ ရကျနေ့အထိပေါ့ဗြာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ အစိုးရ လုပျလို့ရတာရှိတယျ အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ ပွညျတှငျးငွိမျးခမြျးရေးပွူနာကို အကွောငျးပွပွီးတော့ ကုလသမဂ်ဂ Peacekeeping force ဆိုတာရှိတယျ။ ငွိမျးခမြျးမှုထိနျးသိမျးရေးတပျတှေ၊ ငွိမျးခမြျးမှုထိနျးသိမျးရေး လုပျငနျးစဉျတှကေို အကူအညီတောငျးလို့ရတယျ တရားဝငျပေါ့။ အဲဒါ ကုလသမဂ်ဂက တရားဝငျ ဝငျလို့ရတယျ။ ဆိုတော့ ဒီအခွအေနကေို NLD အစိုးရက ဘာမှ မလုပျခဲ့ဘူး။

ဆိုတော့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက သူကိုယျတိုငျက ဖဖေထေောငျထားသော တပျမတောျကွီးဆိုပွီးတော့ ယုံကွညျနပေုံရတယျ။ နပွေညျတောျမှာတောငျမှ မွကှေကျဝယျအိမျဆောကျပွီး သှားနနေတော ကွည့ျလဗြော။ အဲဒီတော့ ဘာမှ ပွငျဆငျထားပုံမရဘူး။ အခုအခြိနျမှာတော့ နိုငျငံတကာ ဝငျရတာ ခကျသှားရော။ ဝငျဖို့ အလားအလာမရှိဘူးလားဆိုတော့ ရှိသေးတယျ ။ အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ICJ ကနပွေီးတော့ တရားသူကွီး ၃ ဦးဖှဲ့ပေးထားလိုကျတယျ။ ဒါက ICJ statute ကို ပွညျပွီးတော့ ဖှဲ့ပေးလိုကျတာ။ အဲဒီ တရားသူကွီး ၃ ဦးက ဘာလုပျခှင့ျရှိသှားသလဲဆိုတော့ ICJ ဆုံးဖွတျခကြျခထြားတဲ့အတိုငျးပဲ ပထမအခကြျကဘာလဲ နောကျထပျပွဈမှုကြူးလှနျမှုတှေ မရှိအောငျ ရပျဆိုငျးထားရမယျ၊ ပွီးရငျ သကျသခေံ ပစ်စညျးတှေ မဖြောကျပဈရဘူး ဆိုတော့ အဲဒါတှေ အစီရငျခံစာတှေ တငျရတော့မယျ။ အဲဒီလို အစီရငျခံစာတှေ တငျရတော့မယျဆိုတဲ့အခါကတြော့ စဈတပျဘကျက အကပြျအတညျးဖွဈလာတယျ။

ဆိုတော့ ယနေ့အခြိနျမှာ ICJ က ဘာလုပျသင့ျသလဲဆိုတော့ ခုနပွောတဲ့ Provisional Measure လို့ခေါျတဲ့ ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျခကြျ အမိန့ျကို နောကျတခု ထပျခလြို့ရတယျ ICJ ရဲ့ လုပျထုံးလုပျနညျးအရ။ အနညျးဆုံး တခကြျလုပျသင့ျတယျ အဲဒါဘာလဲဆိုတော့ အခုလကျရှိခထြားတဲ့ အမိန့ျထဲမှာ မပါဘူး။ နိုငျငံတကာ ဥပဒအေဖှဲ့အစညျးတှေ IIMM အပါအဝငျ UNFFM ရဲ့ အဆကျက IIMM ဖွဈတယျ။ အဲဒါ အပါအဝငျ နိုငျငံတကာ ဥပဒအေဖှဲ့အစညျးတှေ ၊ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ သတငျးမီဒီယာတှရေဲ့ access ပေါ့ ၊ ရခိုငျဒသေကို သှားရောကျကွည့ျရှုစဈဆေးခှင့ျဆိုတာကို ICJ က ခလြို့ရတယျ။ အခုအခြိနျမှာ ခလြိုကျရငျ ပိုကောငျးတယျ ။ ဆိုတော့ အဲဒါမြိုးနဲ့ဆိုရငျ ICJ ရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကလညျး တစုံတရာ ပေါျသှားမယျ ။ နောကျတခြိနျတညျးမှာ ICC (International Criminal Court) တရားစှဲအရာရှိက စုံစမျးစဈဆေးနပွေီ။ ကာခြုပျမငျးအောငျလှိုငျနဲ့ စဈဗိုလျခြုပျ ထိပျပိုငျး ၆ ယောကျကို UNFFM မှာ ပါထားပွီးသား ဝရမျးထုတျလိုကျပါ။ ဝရမျးထုတျလိုကျရငျ အခွအေနတှေကေ နိုငျငံတကာ ဖိအားတှေ ပိုတကျလာနိုငျတယျ။