[Zawgyi/Unicode]
နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို အတည်မပြုနိုင်အောင် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့အပေါ် နိုင်ငံတကာကလည်း ဝေဖန်တုံ့ပြန်ပြီး အခြေအနေကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။ အမေရိကန် အပါအဝင် နိုင်ငံတွေရဲ့ ထုတ်ပြန်ပြောကြားချက်တွေကို မအေးသန္တာကျော်က စုစည်းတင်ပြပါမယ်ရှင်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို မကျေနပ်ဘဲ လွှတ်တော်စတင်ခေါ်ယူမယ့်နေ့မှာ အဏာသိမ်းလိုက်တာကို နိုင်ငံတကာက ပြင်းပြင်းထန်ထန်ကန့်ကွက်ရှုတ်ချပါတယ်။ အမေရိကန်အစိုးရ အိမ်ဖြူတော်ကြေညာချက်မှာတော့ “တပ်မတော် အပါအဝင် အခြားအဖွဲ့အစည်းများ အားလုံးအနေဖြင့် ဒီမိုကရေစီ စံနှုန်းများနှင့် ဥပဒေ စိုးမိုးရေးကို အလေးအနက်ထား လိုက်နာပြီး ယနေ့ ဖမ်းဆီးထားသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များအား အမြန်ဆုံး လွှတ်ပေးဖို့တောင်းဆိုပြီး အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအနေနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် မကြာသေးခင်က ကျင်းပခဲ့သည့် ရွေးကောက်ပွဲမှ ရလဒ်များကို တစုံတရာ ပြောင်းလဲရန် ကြိုးပမ်းခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ စနစ်သို့ ကူးပြောင်းရေးကို ချိုးဖျက်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်း ဒီလို ကိစ္စမှန်သမျှကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း" ပြောထားပါတယ်။
အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Antony Blinken ကလည်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အပါအဝင် အရပ်သား အစိုးရအဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်များနှင့် အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်း ခေါင်းဆောင်အများအပြလား ဖမ်းဆီးမှုသတင်းများကြောင့် အမေရိကန်အနေဖြင့် အကြီးအကျယ် စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်ရကြောင်း မြန်မာ စစ်တပ် ခေါင်းဆောင်များက ဖမ်းဆီးထားတဲ့ အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်း ခေါင်းဆောင်တွေ အားလုံးကို ပြန်လွှတ်ပေးရန်နှင့် နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့ ဒီမိုကရေစီ နည်းကျ ရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ ထင်ဟပ်ဖော်ပြခဲ့တဲ့ မြန်မာ ပြည်သူ လူထုရဲ့ ဆန္ဒကို လေးစားလိုက်နာဖို့တောင်းဆိုကြောင်း twitter လူမှုကွန်ယက်စာမျက်နှာမှာ ရေးထားပါတယ်။
ဗြိတိသျှဝန်ကြီးချုပ် Boris Johnson ကတော့ လူထုရဲ့ ဆန္ဒမဲကိုလေးစားဖို့၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ဖမ်းဆီးထားတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေကို ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ Twitter လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာမှာ တိုက်တွန်းထားပြီး ဥပဒေနဲမညီ ဖမ်းဆီးထားတာတွေကို ရှုတ်ချကြောင်း ရေးထားပါတယ်။
မြန်မာ့အိမ်နီးချင်းလည်းဖြစ် မြန်မာအစိုးရနဲ့ စစ်တပ်အပေါ် သြဇာလွှမ်းမိုးမှုလည်း ရှိတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာဖြစ်နေတဲ့ ကွဲလွဲမှုတွေကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအောက်ကနေ လျှော်ညီစွာ ကိုင်တွယ်သွားနိုင်ပြီး နိုင်ငံရေးနဲ့ လူမှုရေးတည်ငြိမ်မှုကို ထိမ်းသိမ်းကြဖို့ ဒီကနေ့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
"မြန်မာနိုင်ငံက ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပိုမိုပြီး နားလည်သဘောပေါက်အောင် ကြိုးပမ်းနေကြောင်းလည်း တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရ Wang Wenbin က ဘေဂျင်းမြို့တော် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောဆိုလိုက်တာပါ။ တရုတ်နိုင်ငံဟာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ မိတ်ဆွေနိုင်ငံဖြစ်ကြောင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက ကွဲလွဲမှုတွေကို ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေနဲ့အညီ ဖြေရှင်းဖို့၊ ဥပဒေနဲ့အညီ ဆောင်ရွက်ဖို့နဲ့ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးအရ တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ကြောင်း" လည်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi ဟာ မြန်မာနိုင်ငံကို အရင်လကပဲ လာရောက်သွားသေးခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံစစ်တပ်အကြီးအကဲ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှှိုင်နဲ့ တွေ့ဆုံသွားသေးတာပါ။ သူတွေ့ဆုံစဉ် ဒီ အာဏာသိမ်းကိစ္စနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး အရိပ်အကဲ ပြောသွားသေးလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းနဲ့ ဒီလို အာဏာသိမ်းမှုကို တရုတ်အနေနဲ့ ရှုတ်ချမှာလားလို့ မေးမြန်းတာကိုတော့ Mr. Wang က မဖြေဘဲ သူပြောကြားပြီးသားကိုပဲ ထပ်ပြီး ပြောကြားသွားခဲ့ပါတယ်။
ဂျပန်နိုင်ငံကလည်း အခုအခြေအနေကနေ ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ပြောဆိုဆွေးနွေးမှုနဲ့ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းဖြေရှင်းသွားနိုင်ဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ယုံကြည်ကြောင်း သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတခုမှာ ဂျပန် အစိုးရအတွင်းဝန်ချုပ် Katsunobu Kato ပြောသွားတာပါ။
"ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းနဲ့အညီ ဖြေရှင်းကြဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။ ဂျပန်အစိုးရအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရောက်ရှိနေတဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံသားအားလုံးရဲ့ လုံခြုံရေးစိတ်ချရဖို့ အတတ်နိုင်ဆုံး ဆောက်ရွတ်ပေးသွားပါမယ်။ လောလောဆယ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရောက်နေတဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံသားအားလုံးကို ဂျပန်သံရုံးက အီးမေးလ်နဲ့ အခြေအနေကို လှမ်းအကြောင်းကြားထားပြီးပါပြီ။"
သြစတြေးလျဝန်ကြီးချုပ် Scott Morrison ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေဟာ အထူးစိုးရိမ်စရာကောင်းကြောင်း ရုပ်မြင်သံကြားမိန့်ခွန်းတခုမှာ ပြောကြားသွားပါတယ်။
"အခြေအနေက စိုးရိမ်စရာကောင်းပါတယ်။ ဒီသတင်းဆိုးတွေ ကျနော် ကြားပြီးပါပြီ။ ကျနော်တို့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးလည်း အခြေအနေကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။ ကျနော်တို့ သြစတြေးလျနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံဒီမိုကရေစီစနစ် ကူးပြောင်းရေးအတွက် ဟိုးအရင်ကတည်းက ထောက်ခံအားပေးသူဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရှိနေတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ၊ ကျော်လွှားလုပ်ဆောင်ရမယ့် အနေအထားတွေကိုလည်း သိပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းတွေကို လိုက်နာလုပ်ဆောင်ကြဖို့ ပြီးခဲ့တဲ့သောကြာကပဲ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ကနေဒါ၊ ဗြိတိန်အပြင် ဥရောပနိုင်ငံတွေနဲ့ အတူ ဝိုင်းဝန်း တိုက်တွန်းထားပါတယ်။"
ကုလသမဂ္ဂကတော့ အခုလို ရွေးကောက်ပွဲမဲရလဒ်ကိစ္စ အစိုးရနဲ့ စစ်တပ်ညှိမရဘဲ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းတော့မယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်နေကတည်းက ဒီလို ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းနဲ့ မကိုက်ညီတဲ့ ဆောင်ရွတ်ချက်တွေ မလုပ်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂအတွင်ရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres က တိုက်တွန်းနေခဲ့တာဖြစ်ပြီး အခုဖမ်းဆီးမှုတွေ စတင်လုပ်လုပ်ချင်းပဲလည်း ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်က ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရှုတ်ချကြောင်း ကြေညာချက် ထုတ်ပြန် ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ ဥပဒေပြုရေး၊ စီမံခန့်ခွဲရေးနဲ့ တရားရေး ဆိုင်ရာ အာဏာအားလုံးကို စစ်တပ်ကို လွှဲပြောင်းပေးလိုက်တယ်ဆိုတဲ့ ကြေညာချက်အတွက် အထူးစိုးရိမ်ကြောင်းနဲ့ ဒါဟာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အကြီးအကျယ်ထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်းလည်း ပြောကြားထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ကလည်း အခုနောက်ဆုံးဖြစ်ရပ်နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး တုံ့ပြန်ပြောကြားရာမှာ မြန်မာနိုင်ငံက ဒီမိုကရေစီလမ်းစဉ် လုံးဝပြောင်းပြန်ဖြစ်သွားပြီ၊ အခုလုပ်ရပ်က သိပ်တရားလွန်ပါတယ်လို့ ပြောသွားပါတယ်။
“အခုလူတွေအများကြီး ဖမ်းခံထားရပါတယ်။ မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေပဲ ရေးထားတဲ့ ဒီဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ လွန်ခဲ့တဲ့ ၄၈ နာရီကပဲ သူတို့လိုက်နာပါမယ်ဆိုပြီး ကတိကဝတ်ပြုထားခဲ့တဲ့အရာကို သူတို့ လုံးဝဆန့်ကျင်ဘက်လုပ်လိုက်ကြပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဒီလုပ်ရပ်က သိပ်တရားလွန်တဲ့လို့ ပြောတာပါ။”
စစ်တပ်ကတော့ အခုလို ဖမ်းဆီးမှုတွေ လုပ်ဆောင်တာက ရွေးကောက်ပွဲ မဲသမာမှုတွေ ကြောင့်လို့ပြောပြီး နိုင်ငံံ့အာဏာအလုံးစုံကို မဲစာရင်းတွေ စစ်ဆေး အတည်ပြုခြင်းအပါအဝင် လိုအပ်တဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ ပြုလုပ်နိုင်ရန်အတွက် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၁၈၊ ပုဒ်မခွဲ (ဃ) အရ နိုင်ငံတော်ရဲ့ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးအာဏာ အားလုံးကို တပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ဆီကို လွဲှအပ် တာဝန်ပေးလိုက်ကြောင်း ယာယီသမ္မတ ဦးမြင့်ဆွေရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
မအေးသန္တာကျော်စုစည်းတင်ပြခဲ့တာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ် Christine Schraner Burgener အနေနဲ့ မနက်ဖြန် အင်္ဂါနေ့ လုပ်မယ့် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီမှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေကို ရှင်းလင်းပြောကြားမှာဖြစ်ပါတယ်။
ခုလို မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းတဲ့အပေါ် နိုင်ငံအသီးသီးမှာ ရောက်နေကြတဲ့ မြန်မာလူမျိုးတွေကလည်း အခုလိုမျိုးစစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူမှုအပေါ်မှာ မယုံကြည်နိုင်အောင်ဖြစ်နေကြပြီးတော့ သူတို့အနေနဲ့ ဒေါ်သထွက်ရကြောင်း၊ မကျေမနပ်ဖြစ်ရကြောင်း၊ ကန့်ကွက်ကြောင်းတွေကို ဒီသူတို့ရဲ့ ဆန္ဒသဘောထားတွေကို လူမှုကွန်ယက်တွေပေါ်မှာ ဖော်ပြနေကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂသံတမန်ဟောင်း Yanghee Lee ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းတာဟာ ဒီမိုကရေစီကို စော်ကားတဲ့လုပ်ရပ်ဖြစ်တယ်လို့ ခုလိုတုံ့ပြန်ပါတယ်။
"ဒါဟာ ဒီမိုကရေစီကို စော်ကားတဲ့ လုပ်ရပ်ဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဟာ အတိမ်းအစောင်း မခံနိုင်တဲ့ အခြေအနေဖြစ်ပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ခိုင်မာအောင် အားသွန်ခွန်စိုက်လုပ်မယ်လို့ မေ ျှာ်လင့်ခဲ့ပေမဲ့ မလုပ်ခဲ့ပါဘူး။ သူ့လက်ထက်မှာ သတင်းထောက်တွေ ပိုပြီး ဖမ်းခံရတယ်။ အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားတောင်းဆိုတဲ့ ကျောင်းသားတွေ ပိုပြီး ဖမ်းခံရတယ်။ အဓိပ္ပါယ်မရှိတဲ့ ဥပဒေတွေကို အတည်ပြုခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။"
ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ တရားစီရင်ရေးအာဏာကို တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်ကို အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ဦးမြင့်ဆွေက ဒီကနေ့ လွှဲပေးခဲ့ပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်အနေနဲ့ ဘာကြောင့် အာဏာလိုချင်ရသလဲဆိုတာနဲ့ပါတ်သက်လို့လည်း ဒေါက်တာ Yanghee Lee က AFP သတင်းဌာနကကို ခုလိုပြောကြားပါတယ်။
"မင်းအောင်လှိုင်ဟာ အာဏာကို ဖက်တွယ်ထားချင်တဲ့အတွက် သမ္မတ ဖြစ်ချင်နေတာပါ။ သူ့မိသားစုတွေရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကြောင့် သူအာဏာလိုချင်တာပါ။ စစ်တပ်ကလုပ်နေတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ၊ စစ်တပ်နဲ့နီးစပ်တဲ့ ခရိုနီတွေ။ သူတို့အပေါင်းအပါတွေလုပ်နေတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ သူ့မိသားစုရဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေရှိနေပါတယ်။"
ရွေးကောက်ပွဲရလဒ် အတည်မပြုနိုင်အောင် ခုလိုအာဏာသိမ်းတဲ့ လုပ်ရပ်ကို လုပ်ခဲ့တာပါ။ ဒေါက်တာ Yanghee Lee ကတော့ ပြည်သူအများဆန္ဒနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရခဲ့တဲ့အချက်ကို ပြစ်ပယ်လို့ မရဘူးလို့ထောက်ပြပါတယ်။
"ပြည်သူတွေက NLD ပါတီကို မဲပေးခဲ့ကြတာပါ။ NLD ကိုပြည်သူအများ မဲပေးထောက်ခံခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို လေးစား အာရုံစိုက်ဖို့ လိုပါတယ်။"
ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကိစ္စကြောင့် နိုင်ငံတကာက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် ဝေဖန်မှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ဒီမိုကရေစီစနစ်ထိခိုက်စေတဲ့ အခုလို အာဏာသိမ်းကိစ္စအတွက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေနဲ့ ဘယ်လိုချဉ်းကပ် ဖြေရှင်းမလဲ၊ ဘယ်သူနဲ့ ဆွေးနွေးမယ်ဆိုတာကို စဉ်းစားရမယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂသံတမန်ဟောင်း Yanghee Lee က AFP သတင်းဌာနကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
[Unicode Version]
စဈတပျအာဏာသိမျးမှုအပေါျ နိုငျငံတကာတုံ့ပွနျခကြျမြား
နိုဝငျဘာရှေးကောကျပှဲရလဒျကို အတညျမပွုနိုငျအောငျ စဈတပျက အာဏာသိမျးခဲ့တဲ့အပေါျ နိုငျငံတကာကလညျး ဝဖေနျတုံ့ပွနျပွီး အခွအေနကေို အနီးကပျစောင့ျကွည့ျနကွေပါတယျ။ အမရေိကနျ အပါအဝငျ နိုငျငံတှရေဲ့ ထုတျပွနျပွောကွားခကြျတှကေို မအေးသန်တာကြောျက စုစညျးတငျပွပါမယျရှငျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျက ရှေးကောကျပှဲရလဒျကို မကြနေပျဘဲ လှှတျတောျစတငျခေါျယူမယ့ျနေ့မှာ အဏာသိမျးလိုကျတာကို နိုငျငံတကာက ပွငျးပွငျးထနျထနျကန့ျကှကျရှုတျခပြါတယျ။ အမရေိကနျအစိုးရ အိမျဖွူတောျကွညောခကြျမှာတော့ “တပျမတောျ အပါအဝငျ အခွားအဖှဲ့အစညျးမြား အားလုံးအနဖွေင့ျ ဒီမိုကရစေီ စံနှုနျးမြားနှင့ျ ဥပဒေ စိုးမိုးရေးကို အလေးအနကျထား လိုကျနာပွီး ယနေ့ ဖမျးဆီးထားသည့ျ ပုဂ်ဂိုလျမြားအား အမွနျဆုံး လှှတျပေးဖို့တောငျးဆိုပွီး အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုအနနှေင့ျ မွနျမာနိုငျငံတှငျ မကွာသေးခငျက ကငြျးပခဲ့သည့ျ ရှေးကောကျပှဲမှ ရလဒျမြားကို တစုံတရာ ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခွငျး၊ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီ စနဈသို့ ကူးပွောငျးရေးကို ခြိုးဖကြျရနျ ကွိုးပမျးခွငျး ဒီလို ကိစ်စမှနျသမြှကို ဆန့ျကငြျကွောငျး" ပွောထားပါတယျ။
အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး Antony Blinken ကလညျး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ အပါအဝငျ အရပျသား အစိုးရအဖှဲ့ ခေါငျးဆောငျမြားနှင့ျ အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျး ခေါငျးဆောငျအမြားအပွလား ဖမျးဆီးမှုသတငျးမြားကွောင့ျ အမရေိကနျအနဖွေင့ျ အကွီးအကယြျ စိုးရိမျမကငျး ဖွဈရကွောငျး မွနျမာ စဈတပျ ခေါငျးဆောငျမြားက ဖမျးဆီးထားတဲ့ အစိုးရ တာဝနျရှိသူတှနေဲ့ အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျး ခေါငျးဆောငျတှေ အားလုံးကို ပွနျလှှတျပေးရနျနှင့ျ နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့ ဒီမိုကရစေီ နညျးကြ ရှေးကောကျပှဲတှမှော ထငျဟပျဖောျပွခဲ့တဲ့ မွနျမာ ပွညျသူ လူထုရဲ့ ဆန်ဒကို လေးစားလိုကျနာဖို့တောငျးဆိုကွောငျး twitter လူမှုကှနျယကျစာမကြျနှာမှာ ရေးထားပါတယျ။
ဗွိတိသြှဝနျကွီးခြုပျ Boris Johnson ကတော့ လူထုရဲ့ ဆန်ဒမဲကိုလေးစားဖို့၊ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ ဖမျးဆီးထားတဲ့ ခေါငျးဆောငျတှကေို ပွနျလှှတျပေးဖို့ Twitter လူမှုကှနျရကျစာမကြျနှာမှာ တိုကျတှနျးထားပွီး ဥပဒနေဲမညီ ဖမျးဆီးထားတာတှကေို ရှုတျခကြွောငျး ရေးထားပါတယျ။
မွနျမာ့အိမျနီးခငြျးလညျးဖွဈ မွနျမာအစိုးရနဲ့ စဈတပျအပေါျ သွဇာလှှမျးမိုးမှုလညျး ရှိတဲ့ တရုတျနိုငျငံကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာဖွဈနတေဲ့ ကှဲလှဲမှုတှကေို ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒအေောကျကနေ လြှောျညီစှာ ကိုငျတှယျသှားနိုငျပွီး နိုငျငံရေးနဲ့ လူမှုရေးတညျငွိမျမှုကို ထိမျးသိမျးကွဖို့ ဒီကနေ့ပဲ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
"မွနျမာနိုငျငံက ဖွဈပကြျနတေဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျလို့ ပိုမိုပွီး နားလညျသဘောပေါကျအောငျ ကွိုးပမျးနကွေောငျးလညျး တရုတျနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာန ပွောခှင့ျရ Wang Wenbin က ဘဂေငြျးမွို့တောျ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောဆိုလိုကျတာပါ။ တရုတျနိုငျငံဟာ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ရငျးနှီးတဲ့ မိတျဆှနေိုငျငံဖွဈကွောငျးနဲ့ မွနျမာနိုငျငံက ကှဲလှဲမှုတှကေို ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံဥပဒနေဲ့အညီ ဖွရှေငျးဖို့၊ ဥပဒနေဲ့အညီ ဆောငျရှကျဖို့နဲ့ နိုငျငံရေး၊ လူမှုရေးအရ တညျငွိမျအောငျ ထိနျးသိမျးနိုငျဖို့ မြှောျလင့ျကွောငျး" လညျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
တရုတျနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Wang Yi ဟာ မွနျမာနိုငျငံကို အရငျလကပဲ လာရောကျသှားသေးခဲ့ပွီး မွနျမာနိုငျငံစဈတပျအကွီးအကဲ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှှိုငျနဲ့ တှေ့ဆုံသှားသေးတာပါ။ သူတှေ့ဆုံစဉျ ဒီ အာဏာသိမျးကိစ်စနဲ့ ပတျသတျပွီး အရိပျအကဲ ပွောသှားသေးလားဆိုတဲ့ မေးခှနျးနဲ့ ဒီလို အာဏာသိမျးမှုကို တရုတျအနနေဲ့ ရှုတျခမြှာလားလို့ မေးမွနျးတာကိုတော့ Mr. Wang က မဖွဘေဲ သူပွောကွားပွီးသားကိုပဲ ထပျပွီး ပွောကွားသှားခဲ့ပါတယျ။
ဂပြနျနိုငျငံကလညျး အခုအခွအေနကေနေ ဒီမိုကရစေီနညျးကြ ပွောဆိုဆှေးနှေးမှုနဲ့ ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျးဖွရှေငျးသှားနိုငျဖို့ အရေးကွီးတယျလို့ ယုံကွညျကွောငျး သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲတခုမှာ ဂပြနျ အစိုးရအတှငျးဝနျခြုပျ Katsunobu Kato ပွောသှားတာပါ။
"ဒီမိုကရစေီနညျးလမျးနဲ့အညီ ဖွရှေငျးကွဖို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။ ဂပြနျအစိုးရအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ရောကျရှိနတေဲ့ ဂပြနျနိုငျငံသားအားလုံးရဲ့ လုံခွုံရေးစိတျခရြဖို့ အတတျနိုငျဆုံး ဆောကျရှတျပေးသှားပါမယျ။ လောလောဆယျမှာ မွနျမာနိုငျငံရောကျနတေဲ့ ဂပြနျနိုငျငံသားအားလုံးကို ဂပြနျသံရုံးက အီးမေးလျနဲ့ အခွအေနကေို လှမျးအကွောငျးကွားထားပွီးပါပွီ။"
သွစတွေးလဝြနျကွီးခြုပျ Scott Morrison ကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈပေါျနတေဲ့ အခွအေနတှေဟော အထူးစိုးရိမျစရာကောငျးကွောငျး ရုပျမွငျသံကွားမိန့ျခှနျးတခုမှာ ပွောကွားသှားပါတယျ။
"အခွအေနကေ စိုးရိမျစရာကောငျးပါတယျ။ ဒီသတငျးဆိုးတှေ ကနြောျ ကွားပွီးပါပွီ။ ကနြောျတို့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးလညျး အခွအေနကေို အနီးကပျစောင့ျကွည့ျနပေါတယျ။ ကနြောျတို့ သွစတွေးလနြိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံဒီမိုကရစေီစနဈ ကူးပွောငျးရေးအတှကျ ဟိုးအရငျကတညျးက ထောကျခံအားပေးသူဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှိနတေဲ့ စိနျခေါျမှုတှေ၊ ကြောျလှှားလုပျဆောငျရမယ့ျ အနအေထားတှကေိုလညျး သိပါတယျ။ ဒီနရောမှာ ဒီမိုကရစေီစံနှုနျးတှကေို လိုကျနာလုပျဆောငျကွဖို့ ပွီးခဲ့တဲ့သောကွာကပဲ အမရေိကနျပွညျထောငျစု၊ ကနဒေါ၊ ဗွိတိနျအပွငျ ဥရောပနိုငျငံတှနေဲ့ အတူ ဝိုငျးဝနျး တိုကျတှနျးထားပါတယျ။"
ကုလသမဂ်ဂကတော့ အခုလို ရှေးကောကျပှဲမဲရလဒျကိစ်စ အစိုးရနဲ့ စဈတပျညှိမရဘဲ စဈတပျက အာဏာသိမျးတော့မယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ ထှကျနကေတညျးက ဒီလို ဒီမိုကရစေီနညျးလမျးနဲ့ မကိုကျညီတဲ့ ဆောငျရှတျခကြျတှေ မလုပျဖို့ ကုလသမဂ်ဂအတှငျရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres က တိုကျတှနျးနခေဲ့တာဖွဈပွီး အခုဖမျးဆီးမှုတှေ စတငျလုပျလုပျခငြျးပဲလညျး ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျက ပွငျးပွငျးထနျထနျ ရှုတျခကြွောငျး ကွညောခကြျ ထုတျပွနျ ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။ ဥပဒပွေုရေး၊ စီမံခန့ျခှဲရေးနဲ့ တရားရေး ဆိုငျရာ အာဏာအားလုံးကို စဈတပျကို လှှဲပွောငျးပေးလိုကျတယျဆိုတဲ့ ကွညောခကြျအတှကျ အထူးစိုးရိမျကွောငျးနဲ့ ဒါဟာ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီပွုပွငျပွောငျးလဲရေးကို အကွီးအကယြျထိခိုကျစနေိုငျကွောငျးလညျး ပွောကွားထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews ကလညျး အခုနောကျဆုံးဖွဈရပျနဲ့ ပတျသတျပွီး တုံ့ပွနျပွောကွားရာမှာ မွနျမာနိုငျငံက ဒီမိုကရစေီလမျးစဉျ လုံးဝပွောငျးပွနျဖွဈသှားပွီ၊ အခုလုပျရပျက သိပျတရားလှနျပါတယျလို့ ပွောသှားပါတယျ။
“အခုလူတှအေမြားကွီး ဖမျးခံထားရပါတယျ။ မွနျမာစဈဗိုလျခြုပျကွီးတှပေဲ ရေးထားတဲ့ ဒီဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ၊ လှနျခဲ့တဲ့ ၄၈ နာရီကပဲ သူတို့လိုကျနာပါမယျဆိုပွီး ကတိကဝတျပွုထားခဲ့တဲ့အရာကို သူတို့ လုံးဝဆန့ျကငြျဘကျလုပျလိုကျကွပါတယျ။ ဒါ့ကွောင့ျ ဒီလုပျရပျက သိပျတရားလှနျတဲ့လို့ ပွောတာပါ။”
စဈတပျကတော့ အခုလို ဖမျးဆီးမှုတှေ လုပျဆောငျတာက ရှေးကောကျပှဲ မဲသမာမှုတှေ ကွောင့ျလို့ပွောပွီး နိုငျငံံ့အာဏာအလုံးစုံကို မဲစာရငျးတှေ စဈဆေး အတညျပွုခွငျးအပါအဝငျ လိုအပျတဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှေ ပွုလုပျနိုငျရနျအတှကျ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ ပုဒျမ ၄၁၈၊ ပုဒျမခှဲ (ဃ) အရ နိုငျငံတောျရဲ့ ဥပဒပွေုရေး၊ အုပျခြုပျရေးနှင့ျ တရားစီရငျရေးအာဏာ အားလုံးကို တပျမတောျ ကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျဆီကို လှဲှအပျ တာဝနျပေးလိုကျကွောငျး ယာယီသမ်မတ ဦးမွင့ျဆှရေဲ့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
နေပြည်တော်ရှိ လမ်းတွေကို စစ်ကားများနဲ့ လုံခြုံရေးယူထားတဲ့ မြင်ကွင်း။
မအေးသန်တာကြောျစုစညျးတငျပွခဲ့တာပါ။ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂအတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ အထူးကိုယျစားလှယျ Christine Schraner Burgener အနနေဲ့ မနကျဖွနျ အငျ်ဂါနေ့ လုပျမယ့ျ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီမှာ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခွအေနကေို ရှငျးလငျးပွောကွားမှာဖွဈပါတယျ။
ခုလို မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျက အာဏာသိမျးတဲ့အပေါျ နိုငျငံအသီးသီးမှာ ရောကျနကွေတဲ့ မွနျမာလူမြိုးတှကေလညျး အခုလိုမြိုးစဈတပျက အာဏာသိမျးယူမှုအပေါျမှာ မယုံကွညျနိုငျအောငျဖွဈနကွေပွီးတော့ သူတို့အနနေဲ့ ဒေါျသထှကျရကွောငျး၊ မကြမေနပျဖွဈရကွောငျး၊ ကန့ျကှကျကွောငျးတှကေို ဒီသူတို့ရဲ့ ဆန်ဒသဘောထားတှကေို လူမှုကှနျယကျတှပေေါျမှာ ဖောျပွနကွေပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂသံတမနျဟောငျး Yanghee Lee ကတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျက အာဏာသိမျးတာဟာ ဒီမိုကရစေီကို စောျကားတဲ့လုပျရပျဖွဈတယျလို့ ခုလိုတုံ့ပွနျပါတယျ။
"ဒါဟာ ဒီမိုကရစေီကို စောျကားတဲ့ လုပျရပျဖွဈပါတယျ။ လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီစနဈဟာ အတိမျးအစောငျး မခံနိုငျတဲ့ အခွအေနဖွေဈပါတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအနနေဲ့ ဒီမိုကရစေီစနဈခိုငျမာအောငျ အားသှနျခှနျစိုကျလုပျမယျလို့ မေ ြှာျလင့ျခဲ့ပမေဲ့ မလုပျခဲ့ပါဘူး။ သူ့လကျထကျမှာ သတငျးထောကျတှေ ပိုပွီး ဖမျးခံရတယျ။ အခှင့ျအရေးလှုပျရှားတောငျးဆိုတဲ့ ကြောငျးသားတှေ ပိုပွီး ဖမျးခံရတယျ။ အဓိပ်ပါယျမရှိတဲ့ ဥပဒတှေကေို အတညျပွုခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုတှေ ဖွဈပှားခဲ့ပါတယျ။"
ဥပဒပွေုရေး၊ အုပျခြုပျရေးနဲ့ တရားစီရငျရေးအာဏာကို တပျမတောျကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျကို အာဏာသိမျးခဲ့တဲ့ ဦးမွင့ျဆှကေ ဒီကနေ့ လှှဲပေးခဲ့ပါတယျ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျအနနေဲ့ ဘာကွောင့ျ အာဏာလိုခငြျရသလဲဆိုတာနဲ့ပါတျသကျလို့လညျး ဒေါကျတာ Yanghee Lee က AFP သတငျးဌာနကကို ခုလိုပွောကွားပါတယျ။
"မငျးအောငျလှိုငျဟာ အာဏာကို ဖကျတှယျထားခငြျတဲ့အတှကျ သမ်မတ ဖွဈခငြျနတောပါ။ သူ့မိသားစုတှရေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှကွေောင့ျ သူအာဏာလိုခငြျတာပါ။ စဈတပျကလုပျနတေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ၊ စဈတပျနဲ့နီးစပျတဲ့ ခရိုနီတှေ။ သူတို့အပေါငျးအပါတှလေုပျနတေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှမှော သူ့မိသားစုရဲ့ အကြိုးစီးပှားတှရှေိနပေါတယျ။"
ရှေးကောကျပှဲရလဒျ အတညျမပွုနိုငျအောငျ ခုလိုအာဏာသိမျးတဲ့ လုပျရပျကို လုပျခဲ့တာပါ။ ဒေါကျတာ Yanghee Lee ကတော့ ပွညျသူအမြားဆန်ဒနဲ့ ရှေးကောကျပှဲအနိုငျရခဲ့တဲ့အခကြျကို ပွဈပယျလို့ မရဘူးလို့ထောကျပွပါတယျ။
"ပွညျသူတှကေ NLD ပါတီကို မဲပေးခဲ့ကွတာပါ။ NLD ကိုပွညျသူအမြား မဲပေးထောကျခံခဲ့တယျဆိုတဲ့ အခကြျကို လေးစား အာရုံစိုကျဖို့ လိုပါတယျ။"
ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ ကိစ်စကွောင့ျ နိုငျငံတကာက ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ ဝဖေနျမှုတှေ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ဒီမိုကရစေီစနဈထိခိုကျစတေဲ့ အခုလို အာဏာသိမျးကိစ်စအတှကျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးအနနေဲ့ ဘယျလိုခဉြျးကပျ ဖွရှေငျးမလဲ၊ ဘယျသူနဲ့ ဆှေးနှေးမယျဆိုတာကို စဉျးစားရမယျလို့ မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂသံတမနျဟောငျး Yanghee Lee က AFP သတငျးဌာနကို ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
