(Zawgyi/ Unicode)
ဗီယက်နမ် နိုင်ငံကို ငွေကြေး ဈေးကစားတဲ့ နိုင်ငံ အဖြစ် ဒီဇင်ဘာလ အတွင်း အမေရိကန်က သတ်မှတ်လိုက်တာဟာဆိုရင် နှစ်နိုင်ငံကြား ဆွေးနွေးမှုတွေ အတွက် တွန်းအားဖြစ်လာနိုင်ပြီး ဗီယက်နမ်ဘက်က အမေရိကန်တွေ ကုန်စည်တွေကို ပိုပြီး ဝယ်ယူလာမှု ဒါမှမဟုတ်လည်း နိုင်ငံခြား ငွေကြေးလဲလှယ်မှုနှုန်းမှာ ဗီယက်နမ် အစိုးရရဲ့ ဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှု ကျဆင်းသွားတာမျိုး တွေ့ရနိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်သူတွေက ရှုမြင်ကြပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာတော့ Ralph Jennings ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
ဟုတ်ကဲ့ပါ။
အမေရိကန်ရဲ့ အဓိက ကုန်သွယ်ဘက်တွေရဲ့ အကြီးစား စီးပွားရေးနဲ့ နိုင်ငံခြား ငွေကြေးလဲလှယ်မှု မူဝါဒဆိုင်ရာ နှစ်လည် အစီရင်ခံစာကို အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး ဒီ အစီရင်ခံစာ အရ ဗီယက်နမ်နဲ့ ဆွစ်ဇာလန် နိုင်ငံကို ငွေကြေး ကစားတဲ့ နိုင်ငံတွေ အဖြစ် သတ်မှတ်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း ဗီယက်နမ်ရဲ့ ငွေကြေး တန်ဖိုးကို ၄ ဒသမ ၇ ရာခိုင်နှုန်း တန်ဖိုးချထားတယ်လို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနက သတ်မှတ်ထားတာပါ။
ဒီနှစ် ဇွန်လ အထိ ဗီယက်နမ်နဲ့ ဆွစ်ဇာလန်တို့ရဲ့ နိုင်ငံခြား ငွေကြေး လဲလှယ်မှု မူဝါတွေဟာဆိုရင် လုပ်ခလစာ ပြင်ဆင်ညှိနှိုင်းရမှုတွေကို ကောင်းကောင်း ထိန်းညှိ ကာကွယ်ထားနိုင်ရေးကို တစိတ်တပိုင်းအားဖြင့် ရည်ရွယ်ခဲ့တာ တွေ့တဲ့ အကြောင်း အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ကြေညာချက်က ဖော်ပြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံခြား ငွေလဲလှယ်မှု မူဝါဒမှာတော့ နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးမှာ မမျှမတ အသားစီးရဖို့ အတွက်ပါ ရည်ရွယ်တာ တွေ့ရကြောင်း ဖော်ပြပါတယ်။
ငွေကြေး ဈေးချမှု အကြောင်းရင်းတွေကို အရေးယူဖြေရှင်းဖို့ တိုက်တွန်းချက်တွေ အပါအဝင် ဆွေးနွေးမှုတွေ ဆက်လုပ်သွားမယ်လို့လည်း အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကြေညာချက်မှာ ပြောဆိုထားပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း ဗီယက်နမ်ရဲ့ ပို့ကုန်ပိုငွေက ဒေါ်လာ ၅၄ ဒသမ ၄ ဘီလျံ ရှိခဲ့ပြီး အမေရိကန် အတွက် ကသိကအောက် ဖြစ်စရာ ကိစ္စတခုပါ။ ငွေကြေး ကစားတယ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ စွပ်စွဲချက်ကို ဗီယက်နမ် ဗဟိုဘဏ်က လက်မခံ ပယ်ချပါတယ်။
ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ရေးနဲ့ နိုင်ငံရဲ့ အကြီးစား စီးပွားရေး တည်ငြိမ်စေရေးကို ငွေကြေးလဲလှယ်မှုနှုန်းက အထောက်အကူ ဖြစ်အောင် ရည်ရွယ်ဆောင်ရွက်တာသာ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာတလွှား ကုန်သွယ်မှုမှာ အသာစီး ရစေဖို့ ရည်ရွယ် လုပ်ဆောင်တာ မဟုတ်ဘူးလို့ ဗီယက်နမ် ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ ပြောဆိုချက်ကို ဒီဇင်ဘာလ ၁၇ ရက်နေ့မှာ အစိုးရရဲ့ အွန်လိုင်း သတင်းစာ VGP News မှာ ဖော်ပြပါတယ်။
ဗီယက်နမ် ဒေါင် ငွေကြေး ဈေးနှုန်းကို လျှော့ချထားတာကြောင့် ဗီယက်နမ် ကုမ္ပဏီတွေ အနေနဲ့ အမေရိကန်ကို ကုန်ပစ္စည်း ရောင်းချရာမှာ အမေရိကန် ဝယ်လက်တွေထံကနေ ဗီယက်နမ် ဒေါင် ငွေကြေး ပိုပြီး ရရှိတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန် ပို့ကုန်သမားတွေ အနေနဲ့ကတော့ ဗီယက်နမ် ဒေါင် ငွေကြေး လဲလှယ်ရာမှာ ပိုပြီး ကုန်ကျစေတာပါ။
ဗီယက်နမ်နဲ့ အမေရိကန်ကြား လာမယ့်နှစ် အတွင်း ငွေကြေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် တခု ရမယ်လို့ မျှော်လင့်ကြောင့် ကျွမ်းကျင်သူ ၂ ဦးက ပြောပါတယ်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေမှာ စစ်ပွဲတွေ အဆုံးသတ်ခဲ့ကြတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ ဗီယက်နမ်ကြားမှာ ဒီကနေ့ ခေတ်မှာတော့ နိုင်ငံရေး အရ အဆင်ပြေနေကြတာပါ။
ဗြိတိန်နိုင်ငံ လန်ဒန် အခြေစိုက် ဈေးကွက် သုတေသန လုပ်ငန်းကြီး HIS Markit က ဒေသဆိုင်ရာ အကြီးတန်း စီးပွားရေး ပညာရှင် Rajiv Biswas က အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“ အခြေခံ အားဖြင့်တော့ ဒီအခြေအနေကို ဖြေရှင်းနိုင်ရေးအတွက် အမေရိကန် ဘက်က ဗီယက်နမ်နဲ့ ဆွေးနွေးလာ မလားဆိုတဲ့ အခိုက်အတန့် ဖြစ်ပါတယ်။ ”
အမေရိကန် အစိုးရ အနေနဲ့ကတော့ မူဝါဒ အတိုင်းအတာ အရ ချက်ချင်းကြီး အရေးယူ လုပ်ဆောင်မှာ မဟုတ်ပါဘူးလို့လည်း သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
ဗီယက်နမ် အစိုးရဘက်ကတော့ အမေရိကန်ရဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေ ပိုပြီး ဝယ်ယူလာတာမျိုး ဒါမှမဟုတ်လည်း နိုင်ငံခြား ငွေကြေး လဲလှယ်မှုမှာ ဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှုကို လျှော့ပြီး လွတ်လပ်တဲ့ ဈေးကွက်အလို အတိုင်း ဆုံးဖြတ်စေတာမျိုး ဖြစ်လာဖို့ သဘောတူနိုင်တယ်လို့လည်း ကျွမ်းကျင်သူတွေက ပြောပါတယ်။ နောက်နှစ် အတွင်းမှာမှ ဗီယက်နမ်ဘက်က အရေးယူ ဆောင်ရွက်တာမျိုး မရှိရင်တော့ အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတွေ ဘက်က သွင်းကုန်ခွန် စည်းကြပ်လာနိုင်ပါတယ်။
ဗီယက်နမ် စီးပွားရေးရဲ့ လေးပုံ တပုံလောက်က ပို့ကုန်ပေါ်မှာ မှီခိုတာပါ။ ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစာရိတ် သက်သာမှုနဲ့ နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ပိုရလာစေရေး အတွက် ဗီယက်နမ် အစိုးရဘက်က မက်လုံးပေး ဆွဲဆောင်မှုတွေကြောင့် Ford ၊ Intel နဲ့ Samsung Electronics တို့ရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ရရှိနေတာပါ။
ဗီယက်နမ်ရဲ့ ပို့ကုန်တွေထဲမှာ စမတ်ဖုန်းတွေ၊ အဝတ်အထည်တွေ၊ ဖိနပ်နဲ့ ကားပစ္စည်း အစိတ်အပိုင်းတွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း ဗီယက်နမ်ရဲ့ သွင်းကုန် ပို့ကုန် လုပ်ငန်း ထိပ်တန်း မိတ်ဖက်တွေထဲမှာ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုလည်း ပါဝင်ပါတယ်။
ငွေကြေး ဈေးကစားတယ်လို့ အမေရိကန်က သတ်မှတ်ခံရတဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေကတော့ အမေရိကန် ကုန်ပစ္စည်းတွေကို ပိုပြီး ဝယ်ယူဖို့ သဘောတူညီချက်နဲ့ အမေရိကန်နဲ့ ပြန်လည် ရင်ကြားစေ့ခဲ့ကြပါတယ်။ ဥပမာ အားဖြင့် ထိုင်ဝမ် ဆိုရင် အမေရိကန်နဲ့ ကုန်သွယ်မှု အသာစီးရမှုကို လျှော့ချပြီး ငွေကြေး ဈေးကစားသူ အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရမယ့် အရေး ရှောင်ကျဉ်နိုင်ရေး အတွက် ပြီးခဲ့နှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းမှာ အမေရိကန် ကုန်စည်တွေ ပိုပြီး ဝယ်ယူရေး စီစဉ်ခဲ့တယ်လို့လည်း ဖော်ပြခဲ့ကြပါတယ်။
၂၀၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ လ အတွင်းမှာဘဲ ဗီယက်နမ် အခြေစိုက် ဈေးနှုန်း သက်သက်သာသာနဲ့ ပျံသန်းတဲ့ Vietjet Air က Boeing 737 MAX လေယာဉ် အစီးရေ ၁၀၀ ထပ်မံ ဝယ်ယူရေး အမေရိကန်ထုတ် Boeing လုပ်ငန်းကြီးနဲ့ သဘောတူခဲ့ကြပါတယ်။
ဟိုချီမင်းစီးတီး အခြေစိုက် Mazars စီးပွားရေး အကြံပေး လုပ်ငန်းကြီးရဲ့ စီးပွားဖက် တဦး ဖြစ်တဲ့ Jack Nguyen ကတော့ အခုလို ပြောပါတယ်။
“Boeing ဘက်က မှာထားတဲ့ MAX လေယာဉ်တွေ ရပြီဆိုတာနဲ့ ဗီယက်နမ်ဘက်က ထပ်ပြီး မှာယူမှာပါ။ Boeing လုပ်ငန်းကြီးထံကနေ အများကြီး ဝယ်ယူဖို့ မှာကြားထားပါတယ်။ ဒါက ကုန်သွယ်ရေးကို ချိန်ညှိဖို့ ကျနော်တို့ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက် ဖြစ်ပါတယ်။”
ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် သြဂုတ်လ တုန်းကလည်း တရုတ်နိုင်ငံကို ငွေကြေး ဈေးကစားတဲ့ နိုင်ငံ အဖြစ် အမေရိကန်က သတ်မှတ်ခဲ့ပေမယ့်လည်း အမေရိကန် လုပ်ငန်းတွေ အတွက် ကောင်းတယ်လို့ ဆိုတဲ့ ကနဦးကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီချက်ကို တရုတ်ဘက်က သဘောတူခဲ့ပြီးနောက် ဒီနှစ် ဇန်နဝါရီလမှာ အဲဒီ စာရင်းကနေ တရုတ်ကို ဖယ်ပေးခဲ့ပါတယ်။
ဗီယက်နမ် ဗဟိုဘဏ် ကလည်း အမေရိကန်နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လိုကြောင်း ပြောဆိုထားတာပါ။
အမေရိကန်နဲ့ ဗီယက်နမ်ကြား မျှတပြီး ဟန်ချက်ညီတဲ့ စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ဖြစ်ထွန်းလာရေး၊ နှစ်ဖက် အကျိုးတူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး စိတ်ဆန္ဒတွေ အပေါ် အခြေခံပြီး ဆက်စပ် ပြသနာတွေကို အမေရိကန်နဲ့ ဆွေးနွေးပြီး ဗီယက်နမ်ဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လိုကြောင်း အစိုးရပိုင် VGP News က ဖော်ပြပါတယ်။
ဗြိတိန်နိုင်ငံ လန်ဒန် အခြေစိုက် ဈေးကွက် သုတေသန လုပ်ငန်းကြီး HIS Markit က ဒေသဆိုင်ရာ အကြီးတန်း စီးပွားရေး ပညာရှင် Rajiv Biswas ကတော့ ဗီယက်နမ် အနေနဲ့ အမေရိကန်ထံကနေ သွင်းကုန် တိုးမြှင့်ရေး ဒါမှမဟုတ်လည်း ကုန်သွယ်ရေး မညီမျှမှုကို လျှော့ချရေးတို့ကို အချိန်တို အတွင်း လုပ်နိုင်ဖို့ ခက်မယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။ ဗီယက်နမ် အနေနဲ့ နိုင်ငံခြားငွေ လဲလှယ်နှုန်းမှာ စွက်ဖက်နေတာကို လျှော့တာက ပိုပြီး လွယ်ကူမှာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။
တရုတ်နည်းတူဘဲ ဗီယက်နမ် နိုင်ငံဟာလည်း ထုတ်ကုန်တင်ပို့မှုကို အများစု မှီခိုနေရတာ ဖြစ်ပြီး ငွေကြေးလဲလှယ်နှုန်းထား မှာလည်း ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ် အစိုးရက ထိန်းချုပ်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်ကြား ကုန်သွယ်ရေး အငြင်းပွားမှုမှာ ကိုယ့်နည်းကိုယ့်ဟန်နဲ့ ကာကွယ်ဆောင်ရွက်မှုတွေကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ်က စလို့ နှစ်ဘက်စလုံးမှာ အခွန်စည်းကြပ်မှုတွေ အပြန်အလှန် ဖြစ်နေတာပါ။
အမေရိကန် သမ္မတ Donald Trump အနေနဲ့ ဗီယက်နမ်ကို ပစ်မှတ်ထားတာ မဟုတ်ဘူးလို့ ပညာရှင်တွေက ယုံကြည်ကြပါတယ်။ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်ကြား ကုန်သွယ်ခွန်တွေကို ရှောင်နိုင်ဖို့ အတွက် တရုတ် အခြေစိုက် စက်ရုံတွေ အများအပြား ဗီယက်နမ်ကို ရွှေ့လာကြတာကြောင့် အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတွေဘက်က စိုးရိမ်တကြီး စောင့်ကြည့်နေကြတာလို့ ယူဆကြပါတယ်။
မလေးရှားဘဏ် CIMB က စီးပွားရေး ပညာရှင် Song Seng Wun ကတော့ ဗီယက်နမ် အနေနဲ့ ကုန်စည် ထုတ်လုပ် ဖြန့်ဖြူးမှုရဲ့ အကျိုးအမြတ်တွေ အပေါ်မှာ အလွန် အမင်း ကျေနပ်အားရ ဖြစ်မနေဖို့ အတွက် အမေရိကန်ဘက်က အနည်းငယ် သတိပေးလိုက်တဲ့ အချက်ဘဲ ဖြစ်ပါတယ်လို့ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ဗီယက်နမ်ကို ငွေကြေး ဈေးကစားသူ အဖြစ် အမေရိကန် သတ်မှတ်ချက်ရဲ့ ရလဒ်
(Unicode)
ဗီယကျနမျကို ငှကွေေး ဈေးကစားသူ အဖွဈ အမရေိကနျ သတျမှတျခကြျရဲ့ ရလဒျ
ဗီယကျနမျ နိုငျငံကို ငှကွေေး ဈေးကစားတဲ့ နိုငျငံ အဖွဈ ဒီဇငျဘာလ အတှငျး အမရေိကနျက သတျမှတျလိုကျတာဟာဆိုရငျ နှဈနိုငျငံကွား ဆှေးနှေးမှုတှေ အတှကျ တှနျးအားဖွဈလာနိုငျပွီး ဗီယကျနမျဘကျက အမရေိကနျတှေ ကုနျစညျတှကေို ပိုပွီး ဝယျယူလာမှု ဒါမှမဟုတျလညျး နိုငျငံခွား ငှကွေေးလဲလှယျမှုနှုနျးမှာ ဗီယကျနမျ အစိုးရရဲ့ ဝငျရောကျ စှကျဖကျမှု ကဆြငျးသှားတာမြိုး တှေ့ရနိုငျတယျလို့ သုံးသပျသူတှကေ ရှုမွငျကွပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာတော့ Ralph Jennings ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
ဟုတျကဲ့ပါ။
အမရေိကနျရဲ့ အဓိက ကုနျသှယျဘကျတှရေဲ့ အကွီးစား စီးပှားရေးနဲ့ နိုငျငံခွား ငှကွေေးလဲလှယျမှု မူဝါဒဆိုငျရာ နှဈလညျ အစီရငျခံစာကို အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေး ဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျခဲ့တာ ဖွဈပွီး ဒီ အစီရငျခံစာ အရ ဗီယကျနမျနဲ့ ဆှဈဇာလနျ နိုငျငံကို ငှကွေေး ကစားတဲ့ နိုငျငံတှေ အဖွဈ သတျမှတျလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး ဗီယကျနမျရဲ့ ငှကွေေး တနျဖိုးကို ၄ ဒသမ ၇ ရာခိုငျနှုနျး တနျဖိုးခထြားတယျလို့ အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေး ဝနျကွီးဌာနက သတျမှတျထားတာပါ။
ဒီနှဈ ဇှနျလ အထိ ဗီယကျနမျနဲ့ ဆှဈဇာလနျတို့ရဲ့ နိုငျငံခွား ငှကွေေး လဲလှယျမှု မူဝါတှဟောဆိုရငျ လုပျခလစာ ပွငျဆငျညှိနှိုငျးရမှုတှကေို ကောငျးကောငျး ထိနျးညှိ ကာကှယျထားနိုငျရေးကို တစိတျတပိုငျးအားဖွင့ျ ရညျရှယျခဲ့တာ တှေ့တဲ့ အကွောငျး အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေး ဝနျကွီးဌာနရဲ့ ကွညောခကြျက ဖောျပွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဗီယကျနမျ နိုငျငံရဲ့ နိုငျငံခွား ငှလေဲလှယျမှု မူဝါဒမှာတော့ နိုငျငံတကာ ကုနျသှယျရေးမှာ မမြှမတ အသားစီးရဖို့ အတှကျပါ ရညျရှယျတာ တှေ့ရကွောငျး ဖောျပွပါတယျ။
ငှကွေေး ဈေးခမြှု အကွောငျးရငျးတှကေို အရေးယူဖွရှေငျးဖို့ တိုကျတှနျးခကြျတှေ အပါအဝငျ ဆှေးနှေးမှုတှေ ဆကျလုပျသှားမယျလို့လညျး အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေး ဝနျကွီးဌာနက ကွညောခကြျမှာ ပွောဆိုထားပါတယျ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး ဗီယကျနမျရဲ့ ပို့ကုနျပိုငှကေ ဒေါျလာ ၅၄ ဒသမ ၄ ဘီလြံ ရှိခဲ့ပွီး အမရေိကနျ အတှကျ ကသိကအောကျ ဖွဈစရာ ကိစ်စတခုပါ။ ငှကွေေး ကစားတယျဆိုတဲ့ အမရေိကနျရဲ့ စှပျစှဲခကြျကို ဗီယကျနမျ ဗဟိုဘဏျက လကျမခံ ပယျခပြါတယျ။
ငှကွေေးဖောငျးပှမှုကို ထိနျးခြုပျထားနိုငျရေးနဲ့ နိုငျငံရဲ့ အကွီးစား စီးပှားရေး တညျငွိမျစရေေးကို ငှကွေေးလဲလှယျမှုနှုနျးက အထောကျအကူ ဖွဈအောငျ ရညျရှယျဆောငျရှကျတာသာ ဖွဈပွီး ကမ်ဘာတလှှား ကုနျသှယျမှုမှာ အသာစီး ရစဖေို့ ရညျရှယျ လုပျဆောငျတာ မဟုတျဘူးလို့ ဗီယကျနမျ ဗဟိုဘဏျရဲ့ ပွောဆိုခကြျကို ဒီဇငျဘာလ ၁၇ ရကျနေ့မှာ အစိုးရရဲ့ အှနျလိုငျး သတငျးစာ VGP News မှာ ဖောျပွပါတယျ။
ဗီယကျနမျ ဒေါငျ ငှကွေေး ဈေးနှုနျးကို လြှော့ခထြားတာကွောင့ျ ဗီယကျနမျ ကုမ်ပဏီတှေ အနနေဲ့ အမရေိကနျကို ကုနျပစ်စညျး ရောငျးခရြာမှာ အမရေိကနျ ဝယျလကျတှထေံကနေ ဗီယကျနမျ ဒေါငျ ငှကွေေး ပိုပွီး ရရှိတာ ဖွဈပါတယျ။ အမရေိကနျ ပို့ကုနျသမားတှေ အနနေဲ့ကတော့ ဗီယကျနမျ ဒေါငျ ငှကွေေး လဲလှယျရာမှာ ပိုပွီး ကုနျကစြတောပါ။
ဗီယကျနမျနဲ့ အမရေိကနျကွား လာမယ့ျနှဈ အတှငျး ငှကွေေးဆိုငျရာ သဘောတူညီခကြျ တခု ရမယျလို့ မြှောျလင့ျကွောင့ျ ကြှမျးကငြျသူ ၂ ဦးက ပွောပါတယျ။ ၁၉၇၀ ပွည့ျလှနျနှဈတှမှော စဈပှဲတှေ အဆုံးသတျခဲ့ကွတဲ့ အမရေိကနျနဲ့ ဗီယကျနမျကွားမှာ ဒီကနေ့ ခတျေမှာတော့ နိုငျငံရေး အရ အဆငျပွနေကွေတာပါ။
ဗွိတိနျနိုငျငံ လနျဒနျ အခွစေိုကျ ဈေးကှကျ သုတသေန လုပျငနျးကွီး HIS Markit က ဒသေဆိုငျရာ အကွီးတနျး စီးပှားရေး ပညာရှငျ Rajiv Biswas က အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“ အခွခေံ အားဖွင့ျတော့ ဒီအခွအေနကေို ဖွရှေငျးနိုငျရေးအတှကျ အမရေိကနျ ဘကျက ဗီယကျနမျနဲ့ ဆှေးနှေးလာ မလားဆိုတဲ့ အခိုကျအတန့ျ ဖွဈပါတယျ။ ”
အမရေိကနျ အစိုးရ အနနေဲ့ကတော့ မူဝါဒ အတိုငျးအတာ အရ ခကြျခငြျးကွီး အရေးယူ လုပျဆောငျမှာ မဟုတျပါဘူးလို့လညျး သူက ဆကျပွောပါတယျ။
ဗီယကျနမျ အစိုးရဘကျကတော့ အမရေိကနျရဲ့ ကုနျပစ်စညျးတှေ ပိုပွီး ဝယျယူလာတာမြိုး ဒါမှမဟုတျလညျး နိုငျငံခွား ငှကွေေး လဲလှယျမှုမှာ ဝငျရောကျ စှကျဖကျမှုကို လြှော့ပွီး လှတျလပျတဲ့ ဈေးကှကျအလို အတိုငျး ဆုံးဖွတျစတောမြိုး ဖွဈလာဖို့ သဘောတူနိုငျတယျလို့လညျး ကြှမျးကငြျသူတှကေ ပွောပါတယျ။ နောကျနှဈ အတှငျးမှာမှ ဗီယကျနမျဘကျက အရေးယူ ဆောငျရှကျတာမြိုး မရှိရငျတော့ အမရေိကနျ တာဝနျရှိသူတှေ ဘကျက သှငျးကုနျခှနျ စညျးကွပျလာနိုငျပါတယျ။
ဗီယကျနမျ စီးပှားရေးရဲ့ လေးပုံ တပုံလောကျက ပို့ကုနျပေါျမှာ မှီခိုတာပါ။ ထုတျလုပျမှု ကုနျကစြာရိတျ သကျသာမှုနဲ့ နိုငျငံခွား ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှေ ပိုရလာစရေေး အတှကျ ဗီယကျနမျ အစိုးရဘကျက မကျလုံးပေး ဆှဲဆောငျမှုတှကွေောင့ျ Ford ၊ Intel နဲ့ Samsung Electronics တို့ရဲ့ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှေ ရရှိနတောပါ။
ဗီယကျနမျရဲ့ ပို့ကုနျတှထေဲမှာ စမတျဖုနျးတှေ၊ အဝတျအထညျတှေ၊ ဖိနပျနဲ့ ကားပစ်စညျး အစိတျအပိုငျးတှလေညျး ပါဝငျပါတယျ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး ဗီယကျနမျရဲ့ သှငျးကုနျ ပို့ကုနျ လုပျငနျး ထိပျတနျး မိတျဖကျတှထေဲမှာ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုလညျး ပါဝငျပါတယျ။
ငှကွေေး ဈေးကစားတယျလို့ အမရေိကနျက သတျမှတျခံရတဲ့ တခွားနိုငျငံတှကေတော့ အမရေိကနျ ကုနျပစ်စညျးတှကေို ပိုပွီး ဝယျယူဖို့ သဘောတူညီခကြျနဲ့ အမရေိကနျနဲ့ ပွနျလညျ ရငျကွားစေ့ခဲ့ကွပါတယျ။ ဥပမာ အားဖွင့ျ ထိုငျဝမျ ဆိုရငျ အမရေိကနျနဲ့ ကုနျသှယျမှု အသာစီးရမှုကို လြှော့ခပြွီး ငှကွေေး ဈေးကစားသူ အဖွဈ သတျမှတျခံရမယ့ျ အရေး ရှောငျကဉြျနိုငျရေး အတှကျ ပွီးခဲ့နှဈ နှဈကုနျပိုငျးမှာ အမရေိကနျ ကုနျစညျတှေ ပိုပွီး ဝယျယူရေး စီစဉျခဲ့တယျလို့လညျး ဖောျပွခဲ့ကွပါတယျ။
၂၀၁၉ ဖဖေောျဝါရီ လ အတှငျးမှာဘဲ ဗီယကျနမျ အခွစေိုကျ ဈေးနှုနျး သကျသကျသာသာနဲ့ ပြံသနျးတဲ့ Vietjet Air က Boeing 737 MAX လယောဉျ အစီးရေ ၁၀၀ ထပျမံ ဝယျယူရေး အမရေိကနျထုတျ Boeing လုပျငနျးကွီးနဲ့ သဘောတူခဲ့ကွပါတယျ။
ဟိုခြီမငျးစီးတီး အခွစေိုကျ Mazars စီးပှားရေး အကွံပေး လုပျငနျးကွီးရဲ့ စီးပှားဖကျ တဦး ဖွဈတဲ့ Jack Nguyen ကတော့ အခုလို ပွောပါတယျ။
“Boeing ဘကျက မှာထားတဲ့ MAX လယောဉျတှေ ရပွီဆိုတာနဲ့ ဗီယကျနမျဘကျက ထပျပွီး မှာယူမှာပါ။ Boeing လုပျငနျးကွီးထံကနေ အမြားကွီး ဝယျယူဖို့ မှာကွားထားပါတယျ။ ဒါက ကုနျသှယျရေးကို ခြိနျညှိဖို့ ကနြောျတို့ရဲ့ ဆောငျရှကျခကြျ ဖွဈပါတယျ။”
ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ သွဂုတျလ တုနျးကလညျး တရုတျနိုငျငံကို ငှကွေေး ဈေးကစားတဲ့ နိုငျငံ အဖွဈ အမရေိကနျက သတျမှတျခဲ့ပမေယ့ျလညျး အမရေိကနျ လုပျငနျးတှေ အတှကျ ကောငျးတယျလို့ ဆိုတဲ့ ကနဦးကုနျသှယျရေး သဘောတူညီခကြျကို တရုတျဘကျက သဘောတူခဲ့ပွီးနောကျ ဒီနှဈ ဇနျနဝါရီလမှာ အဲဒီ စာရငျးကနေ တရုတျကို ဖယျပေးခဲ့ပါတယျ။
ဗီယကျနမျ ဗဟိုဘဏျ ကလညျး အမရေိကနျနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျလိုကွောငျး ပွောဆိုထားတာပါ။
အမရေိကနျနဲ့ ဗီယကျနမျကွား မြှတပွီး ဟနျခကြျညီတဲ့ စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု ဖွဈထှနျးလာရေး၊ နှဈဖကျ အကြိုးတူ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး စိတျဆန်ဒတှေ အပေါျ အခွခေံပွီး ဆကျစပျ ပွသနာတှကေို အမရေိကနျနဲ့ ဆှေးနှေးပွီး ဗီယကျနမျဘကျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျလိုကွောငျး အစိုးရပိုငျ VGP News က ဖောျပွပါတယျ။
ဗွိတိနျနိုငျငံ လနျဒနျ အခွစေိုကျ ဈေးကှကျ သုတသေန လုပျငနျးကွီး HIS Markit က ဒသေဆိုငျရာ အကွီးတနျး စီးပှားရေး ပညာရှငျ Rajiv Biswas ကတော့ ဗီယကျနမျ အနနေဲ့ အမရေိကနျထံကနေ သှငျးကုနျ တိုးမွှင့ျရေး ဒါမှမဟုတျလညျး ကုနျသှယျရေး မညီမြှမှုကို လြှော့ခရြေးတို့ကို အခြိနျတို အတှငျး လုပျနိုငျဖို့ ခကျမယျလို့ သုံးသပျပါတယျ။ ဗီယကျနမျ အနနေဲ့ နိုငျငံခွားငှေ လဲလှယျနှုနျးမှာ စှကျဖကျနတောကို လြှော့တာက ပိုပွီး လှယျကူမှာ ဖွဈတယျလို့လညျး သူက ပွောပါတယျ။
တရုတျနညျးတူဘဲ ဗီယကျနမျ နိုငျငံဟာလညျး ထုတျကုနျတငျပို့မှုကို အမြားစု မှီခိုနရေတာ ဖွဈပွီး ငှကွေေးလဲလှယျနှုနျးထား မှာလညျး ဗီယကျနမျ ကှနျမွူနဈ အစိုးရက ထိနျးခြုပျထားတာ ဖွဈပါတယျ။ တရုတျနဲ့ အမရေိကနျကွား ကုနျသှယျရေး အငွငျးပှားမှုမှာ ကိုယ့ျနညျးကိုယ့ျဟနျနဲ့ ကာကှယျဆောငျရှကျမှုတှကွေောင့ျ ၂၀၁၈ ခုနှဈက စလို့ နှဈဘကျစလုံးမှာ အခှနျစညျးကွပျမှုတှေ အပွနျအလှနျ ဖွဈနတောပါ။
အမရေိကနျ သမ်မတ Donald Trump အနနေဲ့ ဗီယကျနမျကို ပဈမှတျထားတာ မဟုတျဘူးလို့ ပညာရှငျတှကေ ယုံကွညျကွပါတယျ။ အမရေိကနျနဲ့ တရုတျကွား ကုနျသှယျခှနျတှကေို ရှောငျနိုငျဖို့ အတှကျ တရုတျ အခွစေိုကျ စကျရုံတှေ အမြားအပွား ဗီယကျနမျကို ရှှေ့လာကွတာကွောင့ျ အမရေိကနျ တာဝနျရှိသူတှဘေကျက စိုးရိမျတကွီး စောင့ျကွည့ျနကွေတာလို့ ယူဆကွပါတယျ။
မလေးရှားဘဏျ CIMB က စီးပှားရေး ပညာရှငျ Song Seng Wun ကတော့ ဗီယကျနမျ အနနေဲ့ ကုနျစညျ ထုတျလုပျ ဖွန့ျဖွူးမှုရဲ့ အကြိုးအမွတျတှေ အပေါျမှာ အလှနျ အမငျး ကြနေပျအားရ ဖွဈမနဖေို့ အတှကျ အမရေိကနျဘကျက အနညျးငယျ သတိပေးလိုကျတဲ့ အခကြျဘဲ ဖွဈပါတယျလို့ ပွောဆိုသှားပါတယျ။