[[Zawgyi/Unicode]]
ဖိလစ်ပိုင်ဟာ အမေရိကန်နဲ့ စစ်ရေးအရပူးပေါင်းမှု တိုးမြှင့်လိုက်ပါတယ်။ အမေရိကန်တပ်တွကို စစ်စခန်း ၄ ခု တိုးပြီး အသုံးပြုခွင့်ပေးလိုက်တာပါ။ ဒေသတွင်းက အင်အားကြီးတရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ရန်လိုခြိမ်းခြောက်မှုတွေ တရှိန်ထိုးမြင့်တက်လာချိန်မှာပဲ အခုလို နှစ်နိုင်ငံကြား စစ်ရေးအရ မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတိုးမြင့်လာတဲ့အကြောင်း ဗီအိုအေ သတင်းထောက် VOA’s Chris Casquejo ရဲ့ သတင်းလွှာကို ကိုငြိမ်းချမ်းအေးက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
သဘောတူညီချက်အသစ်ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်မှာ အမေရိကန်တပ်တွေ လက်ရှိအသုံးပြုနေတဲ့စစ်စခန်း ၅ ခု အပြင်မှာ နောက်ထပ် စစ်စခန်း ၄ ခု ကို အမေရိကန်က အသုံးပြုခွင့်ရလာပါတယ်။
“ကျနော် ရှင်းအောင် ပြောပါမယ်။ ဖိလစ်ပိုင်မှာ အမေရိကန်တပ်တွေ အမြဲ တပ်စွဲထားဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။” လို့ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး အမေရိကန်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုက် အော်စတင်က ဒီသဘောတူချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး မနီလာခရီးစဉ်မှာ ပြောသွားတာပါ။
ဒီစစ်စခန်းအသစ်တွေရဲ့ နေရာအတိအကျကိုတော့ မကြေညာသေးပါဘူး။ ထိုင်ဝမ်နဲ့မဝေးလှတဲ့ ဖိလစ်ပိုင်မြောက်ပိုင်း လူဇွန် (Luzon) ကျွန်းစုက စစ်စခန်းတွေကို အမေရိကန်ဘက်က အသုံးပြုခွင့်တောင်းထားကြောင်း ၂၀၂၂ နှစ် နိုဝင်ဘာတုန်းက ဖိလစ်ပိုင်ဘက်က ထုတ်ပြောထားပါတယ်။
နိုင်ငံတကာနဲ့ မဟာဗျူဟာလေ့လာရေးဌာန Center for Strategic and International Studies က ဂရေဂရီပေါ်လင်းက အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
"ဖိလစ်ပိုင်ဟာ အိန္ဒိယထုတ် BrahMos (ဘရားမို့စ်) မစ်ဇိုင်းဒုံးကျည်တွေကိုသုံးပြီး ကိုယ်ပိုင် ကမ်းနီးရေတပ်ရင်းတွေကို တည်ဆောက်နေပါတယ်။ ဒီဒုံးကျည်တွေက မိုင် ၂၀၀ လောက်အထိ ပစ်နိုင်မှာပါ။ ဒီလို စွမ်းဆောင်နိုင်ရည်မျိုးက တကယ်လို့ ထိုင်ဝမ်ကို တရုတ်ဘက်က စစ်ယာဉ်တွေသုံးပြီး ပိတ်ဆို့ရင်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ တက်သိမ်းရင်ပဲဖြစ်ဖြစ် အသုံးဝင်လာမှာပါ။"
ဖိလစ်ပိုင်ဟာ သူ့နိုင်ငံရဲ့အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းက ပလားဝမ် (Palawan) ဒေသမှာလည်း အမေရိကန်တပ်တွေကို အသုံးပြခွင့် ပေးကောင်း ပေးနိုင်ပါတယ်။ တရုတ်နဲ့အငြင်းပွားနေတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အရေး ပြဿနာကို ဒီနည်းလမ်းနဲ့လည်း ဖိလစ်ပိုင်ဘက်က တန်ပြန်လာနိုင်ပါတယ်။
“သြစတြေးလျ၊ ဂျပန်မဟာမိတ်တွေနဲ့ ကွန်ရက်ချိန်ဆက် ကူးလူးဆက်ဆံတာနဲ့ မဟာမိတ်တွေကြား ခေတ်မီတိုးတက်အောင် အကူအညီပေးတာတွေက အမေရိကန်ရဲ့ ယေဘုယျနည်းဗျူဟာဖြစ်တဲ့ မဟာမိတ်တွေအပေါ် ပိုမှီခိုလာမှုနဲ့ ညီတူညီမျှ ဆက်ဆံဖို့ ကြိုးစားလာတာနဲ့လည်း ကိုက်ညီနေပါတယ်။”
အမေရိကန်ဟာ ဒေသတည်ငြိမ်ရေးကို နှောင့်ယှက်နေပြီး ဒေသတွင်းမှာ တင်းမာမှုတွေဖြစ်စေတယ်လို့ တရုတ်ဘက်ကတော့ ပြောပါတယ်။ တကယ်တော့ တရုတ်ဟာ ဖိလစ်ပိုင်အတွက် အကြီးဆုံးကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံပါ။ အခုလို အမေရိကန်နဲ့ စစ်ရေးမိတ်ဖက်မှုတွေ တိုးမြှင့်နေတာကို တရုတ်ဘက်က စီးပွားရေးအရ လက်တုံ့ပြန်မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်ချက်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
ဒီအခြေအနေကို အာရှနဲ့ပစိဖိတ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေး (Asia Pacific Pathways to Progress ) အဖွဲ့က လူစီယိုပစ်လိုက အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“ဒါက ဖိလစ်ပိုင်အနေနဲ့ တခြား အာဆီယံနိုင်ငံတွေနဲ့ လက်တွဲလုပ်ရမယ် ထင်တယ်။ အာဆီယံဆီက တစုံတရာ အထောက်အပံ့ရဖို့ လိုမယ်။ ဒါမှ မတည်ငြိမ်တဲ့ဒေသတွင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင်က သူ့အနေနဲ့တည်ငြိမ်မှုရအောင် ကြိုးစားလုပ်ဆောင်နိုင်မှာပါ။”
ဒေသတွင်းမှာ အခုလို အမေရိကန်တပ် အင်အားတိုးလာတာအပေါ် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားတချို့ကတော့ ကန့်ကွက်ကြပါတယ်။ ဒါက ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့အချုပ်အခြာအာဏာကို အမေရိကန်လက်ထဲ ထိုးအပ်ဖို့ ခြိမ်းခြောက်သလို ဖြစ်နေတယ်လို့ ဆန့်ကျင်သူတွေက ပြောပါတယ်။
============
[[Unicode]]
အမရေိကနျ၊ ဖိလဈပိုငျ စဈရေးပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှတေိုးမွှင့ျ
ဖိလဈပိုငျဟာ အမရေိကနျနဲ့ စဈရေးအရပူးပေါငျးမှု တိုးမွှင့ျလိုကျပါတယျ။ အမရေိကနျတပျတှကို စဈစခနျး ၄ ခု တိုးပွီး အသုံးပွုခှင့ျပေးလိုကျတာပါ။ ဒသေတှငျးက အငျအားကွီးတရုတျနိုငျငံရဲ့ ရနျလိုခွိမျးခွောကျမှုတှေ တရှိနျထိုးမွင့ျတကျလာခြိနျမှာပဲ အခုလို နှဈနိုငျငံကွား စဈရေးအရ မိတျဖကျဆကျဆံရေးတိုးမွင့ျလာတဲ့အကွောငျး ဗီအိုအေ သတငျးထောကျ VOA’s Chris Casquejo ရဲ့ သတငျးလှှာကို ကိုငွိမျးခမြျးအေးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
သဘောတူညီခကြျအသဈကွောင့ျ ဖိလဈပိုငျမှာ အမရေိကနျတပျတှေ လကျရှိအသုံးပွုနတေဲ့စဈစခနျး ၅ ခု အပွငျမှာ နောကျထပျ စဈစခနျး ၄ ခု ကို အမရေိကနျက အသုံးပွုခှင့ျရလာပါတယျ။
“ကနြောျ ရှငျးအောငျ ပွောပါမယျ။ ဖိလဈပိုငျမှာ အမရေိကနျတပျတှေ အမွဲ တပျစှဲထားဖို့ မဟုတျပါဘူး။” လို့ အမရေိကနျ ကာကှယျရေးဝနျကွီး အမရေိကနျကာကှယျရေးဝနျကွီး လှိုကျ အောျစတငျက ဒီသဘောတူခကြျနဲ့ပတျသကျပွီး မနီလာခရီးစဉျမှာ ပွောသှားတာပါ။
ဒီစဈစခနျးအသဈတှရေဲ့ နရောအတိအကကြိုတော့ မကွညောသေးပါဘူး။ ထိုငျဝမျနဲ့မဝေးလှတဲ့ ဖိလဈပိုငျမွောကျပိုငျး လူဇှနျ (Luzon) ကြှနျးစုက စဈစခနျးတှကေို အမရေိကနျဘကျက အသုံးပွုခှင့ျတောငျးထားကွောငျး ၂၀၂၂ နှဈ နိုဝငျဘာတုနျးက ဖိလဈပိုငျဘကျက ထုတျပွောထားပါတယျ။
နိုငျငံတကာနဲ့ မဟာဗြူဟာလေ့လာရေးဌာန Center for Strategic and International Studies က ဂရဂေရီပေါျလငျးက အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
"ဖိလဈပိုငျဟာ အိန်ဒိယထုတျ BrahMos (ဘရားမို့ဈ) မဈဇိုငျးဒုံးကညြျတှကေိုသုံးပွီး ကိုယျပိုငျ ကမျးနီးရတေပျရငျးတှကေို တညျဆောကျနပေါတယျ။ ဒီဒုံးကညြျတှကေ မိုငျ ၂၀၀ လောကျအထိ ပဈနိုငျမှာပါ။ ဒီလို စှမျးဆောငျနိုငျရညျမြိုးက တကယျလို့ ထိုငျဝမျကို တရုတျဘကျက စဈယာဉျတှသေုံးပွီး ပိတျဆို့ရငျပဲဖွဈဖွဈ၊ တကျသိမျးရငျပဲဖွဈဖွဈ အသုံးဝငျလာမှာပါ။"
ဖိလဈပိုငျဟာ သူ့နိုငျငံရဲ့အနောကျဘကျကမျးရိုးတနျးက ပလားဝမျ (Palawan) ဒသေမှာလညျး အမရေိကနျတပျတှကေို အသုံးပွခှင့ျ ပေးကောငျး ပေးနိုငျပါတယျ။ တရုတျနဲ့အငွငျးပှားနတေဲ့ တောငျတရုတျပငျလယျအရေး ပွူနာကို ဒီနညျးလမျးနဲ့လညျး ဖိလဈပိုငျဘကျက တနျပွနျလာနိုငျပါတယျ။
“သွစတွေးလြ၊ ဂပြနျမဟာမိတျတှနေဲ့ ကှနျရကျခြိနျဆကျ ကူးလူးဆကျဆံတာနဲ့ မဟာမိတျတှကွေား ခတျေမီတိုးတကျအောငျ အကူအညီပေးတာတှကေ အမရေိကနျရဲ့ ယဘေုယနြညျးဗြူဟာဖွဈတဲ့ မဟာမိတျတှအေပေါျ ပိုမှီခိုလာမှုနဲ့ ညီတူညီမြှ ဆကျဆံဖို့ ကွိုးစားလာတာနဲ့လညျး ကိုကျညီနပေါတယျ။”
အမရေိကနျဟာ ဒသေတညျငွိမျရေးကို နှောင့ျယှကျနပွေီး ဒသေတှငျးမှာ တငျးမာမှုတှဖွေဈစတေယျလို့ တရုတျဘကျကတော့ ပွောပါတယျ။ တကယျတော့ တရုတျဟာ ဖိလဈပိုငျအတှကျ အကွီးဆုံးကုနျသှယျဖကျနိုငျငံပါ။ အခုလို အမရေိကနျနဲ့ စဈရေးမိတျဖကျမှုတှေ တိုးမွှင့ျနတောကို တရုတျဘကျက စီးပှားရေးအရ လကျတုံ့ပွနျမလားဆိုတဲ့ စိုးရိမျခကြျတှလေညျး ရှိပါတယျ။
ဒီအခွအေနကေို အာရှနဲ့ပစိဖိတျဒသေဖှံ့ဖွိုးရေး (Asia Pacific Pathways to Progress ) အဖှဲ့က လူစီယိုပဈလိုက အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“ဒါက ဖိလဈပိုငျအနနေဲ့ တခွား အာဆီယံနိုငျငံတှနေဲ့ လကျတှဲလုပျရမယျ ထငျတယျ။ အာဆီယံဆီက တစုံတရာ အထောကျအပံ့ရဖို့ လိုမယျ။ ဒါမှ မတညျငွိမျတဲ့ဒသေတှငျးမှာ ဖိလဈပိုငျက သူ့အနနေဲ့တညျငွိမျမှုရအောငျ ကွိုးစားလုပျဆောငျနိုငျမှာပါ။”
ဒသေတှငျးမှာ အခုလို အမရေိကနျတပျ အငျအားတိုးလာတာအပေါျ ဖိလဈပိုငျနိုငျငံသားတခြို့ကတော့ ကန့ျကှကျကွပါတယျ။ ဒါက ဖိလဈပိုငျရဲ့အခြုပျအခွာအာဏာကို အမရေိကနျလကျထဲ ထိုးအပျဖို့ ခွိမျးခွောကျသလို ဖွဈနတေယျလို့ ဆန့ျကငြျသူတှကေ ပွောပါတယျ။
