=== [[ ZAWGYI ]] ===
တရုတ်ကို ရင်ဆိုင်ဖို့ ပိုမိုနီးကပ်လာနေတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင် ဆက်ဆံရေး
အမေရိကန်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုက် အော်စတင် မနီလာက အပြန်မှာ အမေရိကန်တပ်တွေ ဖိလစ်ပိုင် စစ်စခန်း အသစ်တွေမှာ အသုံးပြုခွင့် သဘောတူညီချက်ကို ရယူနိုင်ခဲ့ပြီး နှစ်ဖက် ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသ အရေး ဘုံ အမြင် သဘောထားတွေ တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဟာ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနဲ့ ဆက်ဆံရေးကို တိုးမြှင့်လိုက်ပြီး ဒေသတွင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ခြိမ်းခြောက် ရန်လိုမှုတွေ ပို တိုးလာနေတာအပေါ် စိုးရိမ်ချက်နဲ့အတူ အမေရိကန်တပ်ဖွဲ့ တွေ အတွက် နောက်ထပ် စစ်စခန်း လေးခု အသုံးပြုခွင့်ကို ဖိလစ်ပိုင်က ခွင့်ပြုလိုက်ပါတယ်။ ဒီသဘောတူညီမှုကြောင့် အခုဆိုရင် ဖိလစ်ပိုင်မြေပေါ်မှာ အမေရိကန် စစ်တပ် အကူအညီယူနိုင်မယ့် စစ်စခန်း အရေအတွက်က ကိုးခု အထိ တိုးလာခဲ့ပါပြီ။
အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုက် အော်စတင် (Lloyd Austin) ရဲ့ နှစ်ရက်တာ ခရီးစဉ် အတွင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်နဲ့ လုံခြုံရေး ဆိုင်ရာ ထိပ်တန်း အရာရှိကြီးတွေနဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေ ဆက်တိုက် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ရလဒ် အနေနဲ့ အခုလို သဘောတူညီမှု ရခဲ့တာပါ။
ကြာသပတေးနေ့မှာ ထွက်လာတဲ့ အမေရိကန်-ဖိလစ်ပိုင် ပူးတွဲ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်မှာ စစ်စခန်း လေးခုရဲ့ နေရာ နာမည်တွေကို ဖော်ပြမထားပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီနေရာတွေကနေ “ဖိလစ်ပိုင် မှာ ရာသီဥတု ဆိုင်ရာ သဘာဝကပ်ဘေးနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးဖို့ ပိုပြီး လျင်လျင်မြန်မြန် ဆောင်ရွက် နိုင်မှာဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံကြားက ဘုံရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲတွေကိုလည်း တုံ့ပြန်နိုင်မယ်” လို့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ပါရှိပါတယ်။
အမေရိကန်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်ဟာ နှစ်နိုင်ငံကြားက ဆက်ဆံရေး ပို ကောင်းမွန်မွန်လာဖို့ နှစ်ဖက် အဆင်မြင့် ဆွေးနွေးပွဲတွေကို လပေါင်း အတန်ကြာ ပြုလုပ်ခဲ့ရပြီး ရလဒ် အဖြစ် အခုလို အော်စတင်ရဲ့ ခရီးစဉ် ဖြစ်ခဲ့သလို ဒီသဘောတူညီမှုလည်း ရခဲ့တာပါ။
တောင်တရုတ် ပင်လယ်ပြင်မှာ ဖိလစ်ပိုင်ဘက်က ရေပြင်ပိုင်နက် တောင်းဆိုနေတာ အပေါ် တရုတ် ဘက်က ရန်လိုတဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေ တိုးလာနေပြီး ဒါကို ရင်ဆိုင် ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ အတွက်လည်း ဖိလစ်ပိုင်နဲ့ အမေရိကန် က ရည်ရွယ်ထားကြပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတ ဖာဒီနန် မားကို့စ် ဂျူနီယာ Ferdinand Marcos Jr. ကတော့ တရုတ်နိုင်ငံကို အမည်တပ် ပြောမသွားဘဲ ဒေသတွင်း တင်းမာမှု အခြေအနေတွေက “အင်မတန် ရှုပ်ထွေးတယ်” လို့ ကြာသပတေးနေ့က ပြောပါတယ်။ “ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မိတ်ဆွေတွေ၊ မဟာမိတ်တွေရဲ့ အကူအညီနဲ့သာ လမ်းကြောင်းမှန် အတိုင်း ကောင်းကောင်းမွန်မွန် သွားနိုင်မယ့် ကိစ္စပါ။”
“ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ အနာဂတ်နဲ့ အာရှပစိဖိတ်ဒေသကြီးရဲ့ အရေးကိစ္စမှာ အမေရိကန်က အမြဲပါဝင်နေဦးမယ်လို့ ကျွန်တော်ကတော့ ယူဆထားပါတယ်၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မိတ်ဖက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုက သိပ်ကို ခိုင်မြဲနေပြီး သမိုင်းအစဉ် အဆက် မှာလည်း ဘုံတူညီတဲ့ စိတ်ဓာတ်ခံယူချက်တွေ ထပ်တူ သက်သေထူခဲ့ပြီးပါပြီ” လို့ သမ္မတ အိမ်တော်မှာ ဝန်ကြီးအော်စတင်ကို ကြိုဆိုနှုတ်ခွန်းဆက် မိန့်ခွန်း ပြောရာမှာ မားကို့စ်ဂျူနီယာက ထည့်သွင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
၂၀၁၄ ခုနှစ်တုန်းက ကာကွယ်ရေး တိုးချဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် တရပ်ကို ဖိလစ်ပိုင်နဲ့ ချုပ်ဆိုနိုင်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ အမေရိကန်ဟာ ဖိလစ်ပိုင်က ရှိပြီး စစ်အခြေစိုက်စခန်း ၅ ခုရဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးရေး အတွက် ဒေါ်လာ ၈၂ သန်း သုံးထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီစခန်းတွေကတော့ ဖို့ဒ်မက်ဆေးဆေး စစ်စခန်း၊ လန်ဘီယာ လေတပ် အခြေစိုက်စခန်း၊ အန်ထိုနီယို ဘာတီစတာ လေတပ် အခြေစိုက်စခန်း၊ မာတန်ဘနီတို အဗျူအန် လေတပ် အခြေစိုက် စခန်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်မှာ အမေရိကန်တပ်သား ၅၀၀ ဝန်းကျင်လည်း တပ်ချထားတာပါ။ အဲဒီထဲက တပ်သား ၁၅၀ ဟာ ဖိလစ်ပိုင် တောင်ပိုင်း မင်ဒါနိုးကျွန်းပေါ်က ဇမ်ဘိုအမ်ဂါ မြို့မှာ အခြေစိုက်ပါတယ်။ အဲဒီဒေသဟာ အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံ အကြမ်းဖက် အဖွဲ့ရဲ့ အရှေ့အာရှ မဟာမိတ်အဖွဲ့နဲ့ ဆက်နွယ်နေသူတွေ အပါအဝင် အကြမ်းဖက်သမားတွေရဲ့ မကြာခဏ တိုက်ခိုက်တာကို ခံနေရတဲ့ ဒေသလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
စိန်ခေါ်မှု အသစ်တွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ နှစ်နိုင်ငံ စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းမှုကို တိုးချဲ့ရာမှာ အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် နှစ်ပေါင်း နှစ်ဆယ်ကျော်ကြာ ပူးပေါင်ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုနဲ့ အဲဒီကရခဲ့တဲ့ သင်ခန်းစားတွေက ဆက်လက် သယ်ဆောင် လမ်းညွှန်ပေးသွာနိုင်ဖို့ အမေရိကန် ထိပ်တန်း အရာရှိတွေကတော့ မျှော်လင့်နေကြပါတယ်။
“နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ခိုင်မာပါတယ်၊ ဒါကို ပိုအားကောင်းသထက် ကောင်းအောင်လို့လည်း ဆက်လက်ပြီးကြိုးစားသွားဖို့ရှိတယ်” လို့ ကြာသပတေးနေ့က ဖိလစ်ပိုင် ယာယီ ကာကွန်ရေးဝန်ကြီး ကာလီတို ဂဲလ်ဗက်ဇ် ဂျူနီယာနဲ့ တွေ့ဆုံအပြီး ကြာသပတေးနေ့မှာ ဝန်ကြီး အော်စတင်က ပြောပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်မှာ နောက်ထပ် စစ်စခန်း လေးခုကို အမေရိကန် အသုံးပြုခွင့်ရတာက လူသားချင်း စာနထောက်ထားမှု ဆိုင်ရာ အရေးပေါ် အခြေအနေတွေနဲ့ လေ့ကျင့်ရေး၊ စစ်တပ်ခေတ်မီတိုးတက်ရေး အတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်တယ်လို့ လည်း ပြောပါတယ်။
“ဒါက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်နဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နိုင်မှုကို တိုးမြှင့်နိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းကောင်း တခုပါ” လို့ ဗွီအိုအေရဲ့ မေးခွန်းကို အော်စတင်က ပြန်လည် ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။ “ဒါက အမြဲတမ်း တပ်စွဲထားမှာ မဟုတ်ပါဘူး၊ ဒါပေမယ့် ဒါက အရေးပါ ပါတယ်၊ တကယ့်ကို အရေးပါ ပါတယ်” လို့ ဝန်ကြီးက ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်တပ်တွေ ဖိလစ်ပိုင် စစ်စခန်းတွေမှာ နောက်ထပ် အသုံးပြုခွင့်ရတဲ့ သဘောတူညီချက်နဲ့ တိုက်ရိုက်မသက်ဆိုင်ဘူးလို့ ပြောပေမယ့် တရုတ်ရဲ့ သဘောထား အပြုအမူကို ဥပေက္ခာပြုထားလို့တော့ မရဘူးလို့ နှစ်နိုင်ငံ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးတွေက ဆိုပါတယ်။
“ခိုင်မာတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်” လို့ ဂဲလ်ဗက်ဇ်နဲ့ ဆွေးနွေးပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဝန်ကြီးအာ်စတင်က ပြောပါတယ်။ “တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံက ဖိလစ်ပိုင်မြောက်ပိုင်း (တောင်တရုတ်) ပင်လယ် ကို ပိုင်နက်အဖြစ် တရားမဝင် ဆက်ပြီး တောင်းဆိုနေတာနဲ့ အတူ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အခု အားထုတ်ကြိုးပမ်းမှုက အထူးသဖြင့် အရေးကြီးလာပါတယ်” လို့ လည်း ပြောပါတယ်။
အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသ အားလုံးပါဝင်နိုင်မှု၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုနဲ့ တည်ငြိမ်ရေး အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ အမြင်သဘောထားနဲ့ တထပ်တည်းပဲ လို့ ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဂဲလ်ဗက်ဇ်က ပြောပါတယ်။
“အမေရိကန်နဲ့ ပူးတွဲ ဆောင်ရွက်ဖို့ မျှော်လင့်ထားတဲ့ ဒီနည်းလမ်းဟာ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနကို သမ္မတ ဖာဒီနန် မားကို့စ် ညွန်ကြားထားတဲ့ ကိုယ့်နယ်နိမိတ် ပိုင်နက် တလက်မမှ မဆုံးရှုံးစေရ ဆိုတဲ့ လမ်းညွှန်ချက်နဲ့လည်း ကိုက်ညီနေပါတယ်” လို့ ဂဲလ်ဗက်ဇ်က ပြောပါတယ်။ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးရဲ့ အခုခရီးစဉ်ဟာ အမေရိကန်က အမြဲတမ်း ကျွန်တော်တို့ အတွက် အဆင်သင့် ရှိနေတယ်ဆိုတဲ့ ပြယုဂ် ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဂဲလ်ဗက်ဇ်က ဖြည့်စွက်ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် အလုပ်တွေ အများကြီး ဆက်လုပ်ဖို့ ကျန်ရှိနေသေးတယ်ဆိုတာကိုတော့ နှစ်နိုင်ငံ ကာကွယ်ရေး ဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်တွေ ကလက်ခံကြပါတယ်။ မနီလာ အစိုးရ အနေနဲ့ ဝါရှင်တန် အစိုးရ ကို နောက်ထပ် စစ်စခန်း လေးခု ခေတ်မီတိုးတက်အောင် လုပ်ဆောင်ခွင့်ပေးလိုက်ပြီ ဖြစ်ပေမယ့် ဘယ်စခန်းတွေကို ရွေးချယ်မလဲ ဆိုတာကတော့ မဆုံးဖြတ်ရသေးပါဘူး။
ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ စစ်စခန်းတွေမှာ စစ်ဆေးရေးနဲ့ အရည်အသွေး အကဲဖြတ်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေ ဆောင်ရွက်နေဆဲလို့ ဂဲလ်ဗက်ဇ်က ပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက် မချတင်မီ သက်ဆိုင်ရာ ဒေသ အာဏာပိုင်အစိုးရတွေနဲ့လည်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးဖို့ ရည်ရွယ်ထားတယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဒဏ် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတဲ့ စစ်စခန်းတွေကို ဦးစားပေးနိုင်တယ်လို့လည်း ဂဲလ်ဗက်ဇ်က ပြောပါတယ်။
လေ့ကျင့်ရေးနဲ့ ခေတ်မီတိုးတက်တဲ့ တပ်မတော်ဖြစ်ရေး အကူအညီပေးဖို့ အအတွက် ဖိလစ်ပိုင်ကို အမေရိကန်တပ်သား နောက်ထပ် ဘယ်လောက်များများ အလှည့်ကျစနစ်နဲ့ စေလွှတ်မလဲ ဆိုတာကလည်း သဲသဲကွဲကွဲ မသိရသေးပါဘူး။
ကာကွယ်ရေး တိုးချဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်အရ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ မူလ စစ်စခန်း ငါးခု ရဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရေးမှာ အများစု အလုပ်တွေကို ဒေသစီးပွားရေးတိုးတက်ဖို့အတွက် ဖိလစ်ပိုင် အခြေစိုက် ကုမ္ပဏီတွေကို အလုပ်အပ်ပေးတယ်လို့လည်း အဆင့်မြင့် အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး အရာရှိတွေက ပြောပါတယ်။
ယူကရိန်း ကျူးကျော်စစ်နဲ့ - အက်ဖ် ၁၆
တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဖိလစ်ပိုင် ငါးရက်တာ ခရီးစဉ် အတွင်းမှာ တရုတ် အရေး အဓိက လွှမ်းမိုးခဲ့ပေမယ့် ယူကရိန်း က အခြေအနေတွေက စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လျက်ပဲလို့ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီး က မနီလာမြို့တော်မှာ ကြာသပတေးနေ့က ပြောခဲ့ပါတယ်။
ယူကရိန်းကို အမေရိကန်လုပ် အက်ဖ် ၁၆ တိုက်လေယာဉ်ပျံတွေ ပံ့ပိုးပေးဖို့ အမေရိကန်ရဲ့ မဟာမိတ်တွေက ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း တောင်းဆိုမှုတွေ တိုးလာနေပေမယ့်လည်း အမေရိကန်အနေနဲ့ ယူကရိန်းကို ဂျက်လေယာဉ် တွေ ပေးဖို့ စဉ်းစားနေတာမရှိဘူးလို့ ဝန်ကြီးအော်စတင်က သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်နဲ့ တသဘောတည်း ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“နွေဦးရာသီမှာ ဖြစ်လာဖို့ မျှော်လင့်ထားတဲ့ တန်ပြန်တိုက်စစ်မှာ အထောက်အကူပြု အသုံးဝင်မယ့် စွမ်းဆောင်ရည်တွေကို အဓိက အာရုံစိုက်ပြီး ထောက်ပံ့ပေးနေပါတယ်” လို့ ဗွီအိုအေရဲ့ မေးခွန်းကို ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။
“အမြောက်၊ လေကြောင်းရန် ကာကွယ်ရေး ကိစ္စတွေ ကျွန်တော်တို့ ပြောဆိုနေတာ ခင်ဗျားတို့ ကြားမှာပါ၊ သံချပ်ကာကားတွေ ပံ့ပိုးပြီးလည်း တွန်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်” ..“ဒါတွေ အားလုံးက စ သက်ဝင်နေပါပြီ၊ ယူကရိန်း တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေကိုလည်း စစ်ပွဲမှာ အဆင့်မြင့် လက်နက်တွေ သုံးပြီးတိုက်ပွဲဝင်နိုင်ဖို့အတွက်လည်း လေ့ကျင့်ပေးနေပါတယ်။” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
=== {{ UNICODE }} ===
တရုတျကို ရငျဆိုငျဖို့ ပိုမိုနီးကပျလာနတေဲ့ အမရေိကနျနဲ့ ဖိလဈပိုငျ ဆကျဆံရေး
အမရေိကနျကာကှယျရေးဝနျကွီး လှိုကျ အောျစတငျ မနီလာက အပွနျမှာ အမရေိကနျတပျတှေ ဖိလဈပိုငျ စဈစခနျး အသဈတှမှော အသုံးပွုခှင့ျ သဘောတူညီခကြျကို ရယူနိုငျခဲ့ပွီး နှဈဖကျ ခေါငျးဆောငျတှဟော အငျဒို-ပစိဖိတျ ဒသေ အရေး ဘုံ အမွငျ သဘောထားတှေ တညျဆောကျနိုငျခဲ့ပါတယျ။
ဖိလဈပိုငျနိုငျငံဟာ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုနဲ့ ဆကျဆံရေးကို တိုးမွှင့ျလိုကျပွီး ဒသေတှငျးမှာ တရုတျနိုငျငံရဲ့ ခွိမျးခွောကျ ရနျလိုမှုတှေ ပို တိုးလာနတောအပေါျ စိုးရိမျခကြျနဲ့အတူ အမရေိကနျတပျဖှဲ့ တှေ အတှကျ နောကျထပျ စဈစခနျး လေးခု အသုံးပွုခှင့ျကို ဖိလဈပိုငျက ခှင့ျပွုလိုကျပါတယျ။ ဒီသဘောတူညီမှုကွောင့ျ အခုဆိုရငျ ဖိလဈပိုငျမွေပေါျမှာ အမရေိကနျ စဈတပျ အကူအညီယူနိုငျမယ့ျ စဈစခနျး အရအေတှကျက ကိုးခု အထိ တိုးလာခဲ့ပါပွီ။
အမရေိကနျ ကာကှယျရေးဝနျကွီး လှိုကျ အောျစတငျ (Lloyd Austin) ရဲ့ နှဈရကျတာ ခရီးစဉျ အတှငျးမှာ ဖိလဈပိုငျ စဈတပျနဲ့ လုံခွုံရေး ဆိုငျရာ ထိပျတနျး အရာရှိကွီးတှနေဲ့ ဆှေးနှေးပှဲတှေ ဆကျတိုကျ လုပျဆောငျခဲ့ပွီး ရလဒျ အနနေဲ့ အခုလို သဘောတူညီမှု ရခဲ့တာပါ။
ကွာသပတေးနေ့မှာ ထှကျလာတဲ့ အမရေိကနျ-ဖိလဈပိုငျ ပူးတှဲ သတငျးထုတျပွနျခကြျမှာ စဈစခနျး လေးခုရဲ့ နရော နာမညျတှကေို ဖောျပွမထားပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ဒီနရောတှကေနေ “ဖိလဈပိုငျ မှာ ရာသီဥတု ဆိုငျရာ သဘာဝကပျဘေးနဲ့ လူသားခငြျးစာနာမှုဆိုငျရာ အကူအညီတှေ ပေးဖို့ ပိုပွီး လငြျလငြျမွနျမွနျ ဆောငျရှကျ နိုငျမှာဖွဈပွီး နှဈနိုငျငံကွားက ဘုံရငျဆိုငျနရေတဲ့ စိနျခေါျမှု အခကျအခဲတှကေိုလညျး တုံ့ပွနျနိုငျမယျ” လို့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ပါရှိပါတယျ။
အမရေိကနျနဲ့ ဖိလဈပိုငျဟာ နှဈနိုငျငံကွားက ဆကျဆံရေး ပို ကောငျးမှနျမှနျလာဖို့ နှဈဖကျ အဆငျမွင့ျ ဆှေးနှေးပှဲတှကေို လပေါငျး အတနျကွာ ပွုလုပျခဲ့ရပွီး ရလဒျ အဖွဈ အခုလို အောျစတငျရဲ့ ခရီးစဉျ ဖွဈခဲ့သလို ဒီသဘောတူညီမှုလညျး ရခဲ့တာပါ။
တောငျတရုတျ ပငျလယျပွငျမှာ ဖိလဈပိုငျဘကျက ရပွေငျပိုငျနကျ တောငျးဆိုနတော အပေါျ တရုတျ ဘကျက ရနျလိုတဲ့ တုံ့ပွနျမှုတှေ တိုးလာနပွေီး ဒါကို ရငျဆိုငျ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ အတှကျလညျး ဖိလဈပိုငျနဲ့ အမရေိကနျ က ရညျရှယျထားကွပါတယျ။
ဖိလဈပိုငျ သမ်မတ ဖာဒီနနျ မားကို့ဈ ဂြူနီယာ Ferdinand Marcos Jr. ကတော့ တရုတျနိုငျငံကို အမညျတပျ ပွောမသှားဘဲ ဒသေတှငျး တငျးမာမှု အခွအေနတှေကေ “အငျမတနျ ရှုပျထှေးတယျ” လို့ ကွာသပတေးနေ့က ပွောပါတယျ။ “ကြှနျတောျတို့ရဲ့ မိတျဆှတှေေ၊ မဟာမိတျတှရေဲ့ အကူအညီနဲ့သာ လမျးကွောငျးမှနျ အတိုငျး ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ သှားနိုငျမယ့ျ ကိစ်စပါ။”
“ဖိလဈပိုငျရဲ့ အနာဂတျနဲ့ အာရှပစိဖိတျဒသေကွီးရဲ့ အရေးကိစ်စမှာ အမရေိကနျက အမွဲပါဝငျနေဦးမယျလို့ ကြှနျတောျကတော့ ယူဆထားပါတယျ၊ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ မိတျဖကျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုက သိပျကို ခိုငျမွဲနပွေီး သမိုငျးအစဉျ အဆကျ မှာလညျး ဘုံတူညီတဲ့ စိတျဓာတျခံယူခကြျတှေ ထပျတူ သကျသထေူခဲ့ပွီးပါပွီ” လို့ သမ်မတ အိမျတောျမှာ ဝနျကွီးအောျစတငျကို ကွိုဆိုနှုတျခှနျးဆကျ မိန့ျခှနျး ပွောရာမှာ မားကို့ဈဂြူနီယာက ထည့ျသှငျး ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
၂၀၁၄ ခုနှဈတုနျးက ကာကှယျရေး တိုးခြဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဆိုငျရာ သဘောတူညီခကြျ တရပျကို ဖိလဈပိုငျနဲ့ ခြုပျဆိုနိုငျခဲ့ပွီးနောကျမှာ အမရေိကနျဟာ ဖိလဈပိုငျက ရှိပွီး စဈအခွစေိုကျစခနျး ၅ ခုရဲ့ အခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ တိုးတကျဖှံ့ဖွိုးရေး အတှကျ ဒေါျလာ ၈၂ သနျး သုံးထားပွီး ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီစခနျးတှကေတော့ ဖို့ဒျမကျဆေးဆေး စဈစခနျး၊ လနျဘီယာ လတေပျ အခွစေိုကျစခနျး၊ အနျထိုနီယို ဘာတီစတာ လတေပျ အခွစေိုကျစခနျး၊ မာတနျဘနီတို အဗြူအနျ လတေပျ အခွစေိုကျ စခနျးတှေ ဖွဈပါတယျ။
ဖိလဈပိုငျမှာ အမရေိကနျတပျသား ၅၀၀ ဝနျးကငြျလညျး တပျခထြားတာပါ။ အဲဒီထဲက တပျသား ၁၅၀ ဟာ ဖိလဈပိုငျ တောငျပိုငျး မငျဒါနိုးကြှနျးပေါျက ဇမျဘိုအမျဂါ မွို့မှာ အခွစေိုကျပါတယျ။ အဲဒီဒသေဟာ အစ်စလာမ်မဈနိုငျငံ အကွမျးဖကျ အဖှဲ့ရဲ့ အရှေ့အာရှ မဟာမိတျအဖှဲ့နဲ့ ဆကျနှယျနသေူတှေ အပါအဝငျ အကွမျးဖကျသမားတှရေဲ့ မကွာခဏ တိုကျခိုကျတာကို ခံနရေတဲ့ ဒသေလညျး ဖွဈပါတယျ။
စိနျခေါျမှု အသဈတှကေို ရငျဆိုငျနိုငျဖို့ နှဈနိုငျငံ စဈရေးအရ ပူးပေါငျးမှုကို တိုးခြဲ့ရာမှာ အကွမျးဖကျတိုကျဖကြျရေး အတှကျ နှဈပေါငျး နှဈဆယျကြောျကွာ ပူးပေါငျဆောငျရှကျခဲ့မှုနဲ့ အဲဒီကရခဲ့တဲ့ သငျခနျးစားတှကေ ဆကျလကျ သယျဆောငျ လမျးညှှနျပေးသှာနိုငျဖို့ အမရေိကနျ ထိပျတနျး အရာရှိတှကေတော့ မြှောျလင့ျနကွေပါတယျ။
“နှဈနိုငျငံဆကျဆံရေး ခိုငျမာပါတယျ၊ ဒါကို ပိုအားကောငျးသထကျ ကောငျးအောငျလို့လညျး ဆကျလကျပွီးကွိုးစားသှားဖို့ရှိတယျ” လို့ ကွာသပတေးနေ့က ဖိလဈပိုငျ ယာယီ ကာကှနျရေးဝနျကွီး ကာလီတို ဂဲလျဗကျဇျ ဂြူနီယာနဲ့ တှေ့ဆုံအပွီး ကွာသပတေးနေ့မှာ ဝနျကွီး အောျစတငျက ပွောပါတယျ။
ဖိလဈပိုငျမှာ နောကျထပျ စဈစခနျး လေးခုကို အမရေိကနျ အသုံးပွုခှင့ျရတာက လူသားခငြျး စာနထောကျထားမှု ဆိုငျရာ အရေးပေါျ အခွအေနတှေနေဲ့ လေ့ကငြ့ျရေး၊ စဈတပျခတျေမီတိုးတကျရေး အတှကျ အထောကျအကူ ဖွဈတယျလို့ လညျး ပွောပါတယျ။
“ဒါက ကြှနျတောျတို့ရဲ့ စှမျးဆောငျရညျနဲ့ ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျနိုငျမှုကို တိုးမွှင့ျနိုငျဖို့ အခှင့ျအလမျးကောငျး တခုပါ” လို့ ဗှီအိုအရေဲ့ မေးခှနျးကို အောျစတငျက ပွနျလညျ ဖွကွေားခဲ့ပါတယျ။ “ဒါက အမွဲတမျး တပျစှဲထားမှာ မဟုတျပါဘူး၊ ဒါပမေယ့ျ ဒါက အရေးပါ ပါတယျ၊ တကယ့ျကို အရေးပါ ပါတယျ” လို့ ဝနျကွီးက ပွောပါတယျ။
အမရေိကနျတပျတှေ ဖိလဈပိုငျ စဈစခနျးတှမှော နောကျထပျ အသုံးပွုခှင့ျရတဲ့ သဘောတူညီခကြျနဲ့ တိုကျရိုကျမသကျဆိုငျဘူးလို့ ပွောပမေယ့ျ တရုတျရဲ့ သဘောထား အပွုအမူကို ဥပကေ်ခာပွုထားလို့တော့ မရဘူးလို့ နှဈနိုငျငံ ကာကှယျရေးဝနျကွီးတှကေ ဆိုပါတယျ။
“ခိုငျမာတဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှေ ဆှေးနှေးခဲ့ကွတယျ” လို့ ဂဲလျဗကျဇျနဲ့ ဆှေးနှေးပှဲနဲ့ ပတျသကျပွီး ဝနျကွီးအာျစတငျက ပွောပါတယျ။ “တရုတျပွညျသူ့သမ်မတနိုငျငံက ဖိလဈပိုငျမွောကျပိုငျး (တောငျတရုတျ) ပငျလယျ ကို ပိုငျနကျအဖွဈ တရားမဝငျ ဆကျပွီး တောငျးဆိုနတောနဲ့ အတူ ကြှနျတောျတို့ရဲ့ အခု အားထုတျကွိုးပမျးမှုက အထူးသဖွင့ျ အရေးကွီးလာပါတယျ” လို့ လညျး ပွောပါတယျ။
အငျဒို-ပစိဖိတျ ဒသေ အားလုံးပါဝငျနိုငျမှု၊ ပှင့ျလငျးမွငျသာမှု၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှုနဲ့ တညျငွိမျရေး အတှကျ အမရေိကနျရဲ့ အမွငျသဘောထားနဲ့ တထပျတညျးပဲ လို့ ဖိလဈပိုငျရဲ့ အခနျးကဏ်ဍနဲ့ ပတျသကျလို့ ဂဲလျဗကျဇျက ပွောပါတယျ။
“အမရေိကနျနဲ့ ပူးတှဲ ဆောငျရှကျဖို့ မြှောျလင့ျထားတဲ့ ဒီနညျးလမျးဟာ ကာကှယျရေးဝနျကွီးဌာနကို သမ်မတ ဖာဒီနနျ မားကို့ဈ ညှနျကွားထားတဲ့ ကိုယ့ျနယျနိမိတျ ပိုငျနကျ တလကျမမှ မဆုံးရှုံးစရေ ဆိုတဲ့ လမျးညှှနျခကြျနဲ့လညျး ကိုကျညီနပေါတယျ” လို့ ဂဲလျဗကျဇျက ပွောပါတယျ။ အမရေိကနျ ကာကှယျရေးဝနျကွီးရဲ့ အခုခရီးစဉျဟာ အမရေိကနျက အမွဲတမျး ကြှနျတောျတို့ အတှကျ အဆငျသင့ျ ရှိနတေယျဆိုတဲ့ ပွယုဂျ ဖွဈတယျလို့လညျး ဂဲလျဗကျဇျက ဖွည့ျစှကျပွောသှားခဲ့ပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ အလုပျတှေ အမြားကွီး ဆကျလုပျဖို့ ကနြျရှိနသေေးတယျဆိုတာကိုတော့ နှဈနိုငျငံ ကာကှယျရေး ဆိုငျရာ ခေါငျးဆောငျတှေ ကလကျခံကွပါတယျ။ မနီလာ အစိုးရ အနနေဲ့ ဝါရှငျတနျ အစိုးရ ကို နောကျထပျ စဈစခနျး လေးခု ခတျေမီတိုးတကျအောငျ လုပျဆောငျခှင့ျပေးလိုကျပွီ ဖွဈပမေယ့ျ ဘယျစခနျးတှကေို ရှေးခယြျမလဲ ဆိုတာကတော့ မဆုံးဖွတျရသေးပါဘူး။
ဖွဈနိုငျခွရှေိတဲ့ စဈစခနျးတှမှော စဈဆေးရေးနဲ့ အရညျအသှေး အကဲဖွတျရေး လုပျငနျးစဉျတှေ ဆောငျရှကျနဆေဲလို့ ဂဲလျဗကျဇျက ပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ နောကျဆုံး ဆုံးဖွတျခကြျ မခတြငျမီ သကျဆိုငျရာ ဒသေ အာဏာပိုငျအစိုးရတှနေဲ့လညျး တိုငျပငျဆှေးနှေးဖို့ ရညျရှယျထားတယျလို့ သူက ဆိုပါတယျ။
ရာသီဥတု ပွောငျးလဲမှုဒဏျ ခွိမျးခွောကျခံနရေတဲ့ စဈစခနျးတှကေို ဦးစားပေးနိုငျတယျလို့လညျး ဂဲလျဗကျဇျက ပွောပါတယျ။
လေ့ကငြ့ျရေးနဲ့ ခတျေမီတိုးတကျတဲ့ တပျမတောျဖွဈရေး အကူအညီပေးဖို့ အအတှကျ ဖိလဈပိုငျကို အမရေိကနျတပျသား နောကျထပျ ဘယျလောကျမြားမြား အလှည့ျကစြနဈနဲ့ စလှေှတျမလဲ ဆိုတာကလညျး သဲသဲကှဲကှဲ မသိရသေးပါဘူး။
ကာကှယျရေး တိုးခြဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဆိုငျရာ သဘောတူညီခကြျအရ လုပျဆောငျနတေဲ့ မူလ စဈစခနျး ငါးခု ရဲ့ အခွခေံ အဆောကျအအုံ တညျဆောကျရေးမှာ အမြားစု အလုပျတှကေို ဒသေစီးပှားရေးတိုးတကျဖို့အတှကျ ဖိလဈပိုငျ အခွစေိုကျ ကုမ်ပဏီတှကေို အလုပျအပျပေးတယျလို့လညျး အဆင့ျမွင့ျ အမရေိကနျ ကာကှယျရေး အရာရှိတှကေ ပွောပါတယျ။
ယူကရိနျး ကြူးကြောျစဈနဲ့ - အကျဖျ ၁၆
တောငျကိုရီးယားနဲ့ ဖိလဈပိုငျ ငါးရကျတာ ခရီးစဉျ အတှငျးမှာ တရုတျ အရေး အဓိက လှှမျးမိုးခဲ့ပမေယ့ျ ယူကရိနျး က အခွအေနတှေကေ စိုးရိမျစရာ ဖွဈလကြျပဲလို့ အမရေိကနျ ကာကှယျရေး ဝနျကွီး က မနီလာမွို့တောျမှာ ကွာသပတေးနေ့က ပွောခဲ့ပါတယျ။
ယူကရိနျးကို အမရေိကနျလုပျ အကျဖျ ၁၆ တိုကျလယောဉျပြံတှေ ပံ့ပိုးပေးဖို့ အမရေိကနျရဲ့ မဟာမိတျတှကေ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး တောငျးဆိုမှုတှေ တိုးလာနပေမေယ့ျလညျး အမရေိကနျအနနေဲ့ ယူကရိနျးကို ဂကြျလယောဉျ တှေ ပေးဖို့ စဉျးစားနတောမရှိဘူးလို့ ဝနျကွီးအောျစတငျက သမ်မတ ဂြိုးဘိုငျဒနျနဲ့ တသဘောတညျး ထပျလောငျး ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
“နှေဦးရာသီမှာ ဖွဈလာဖို့ မြှောျလင့ျထားတဲ့ တနျပွနျတိုကျစဈမှာ အထောကျအကူပွု အသုံးဝငျမယ့ျ စှမျးဆောငျရညျတှကေို အဓိက အာရုံစိုကျပွီး ထောကျပံ့ပေးနပေါတယျ” လို့ ဗှီအိုအရေဲ့ မေးခှနျးကို ဖွကွေားခဲ့ပါတယျ။
“အမွောကျ၊ လကွေောငျးရနျ ကာကှယျရေး ကိစ်စတှေ ကြှနျတောျတို့ ပွောဆိုနတော ခငျဗြားတို့ ကွားမှာပါ၊ သံခပြျကာကားတှေ ပံ့ပိုးပွီးလညျး တှနျးနိုငျခဲ့ပါတယျ” ..“ဒါတှေ အားလုံးက စ သကျဝငျနပေါပွီ၊ ယူကရိနျး တပျဖှဲ့ဝငျတှကေိုလညျး စဈပှဲမှာ အဆင့ျမွင့ျ လကျနကျတှေ သုံးပွီးတိုကျပှဲဝငျနိုငျဖို့အတှကျလညျး လေ့ကငြ့ျပေးနပေါတယျ။” လို့ သူက ပွောပါတယျ။
