(Zawgyi / Unicode)
တကမ္ဘာလုံး အရေးပေါ်အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်တဲ့နေရာမှာ ဆွီဒင်နိုင်ငံက ဆယ်ကျော်သက်အရွယ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေး လှုပ်ရှားသူ Greta Thunberg လို လူငယ်မျိုးဆက်တွေ ပါဝင်လာကြပြီး ဒီလို ပါဝင်လာမှုကြောင့်လည်း လှုပ်ရှားမှုတွေ ပိုအားကောင်းလာခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင်လည်း ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုရဲ့ အကျိုးဆက်ကို လူငယ်အတော်များများ နားလည်လက်ခံလာသလို တက်တက်ကြွကြွ ဦးဆောင်လှုပ်ရှားမှုတွေမှာပါ တွေ့လာရပါတယ်။ အပြည့်အစုံကို နန်းလောင်ဝ်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ Davos မြို့မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖိုရမ်မှာ တက်ရောက်လာကြတဲ့ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေနဲ့ ဥတုရာသီအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာကြီးပူးနွေးမှု ဖြစ်လာစေတဲ့ ဥတုရာသီအရေး အဓိကထား ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။ ညီလာခံကို တက်ရောက်ခဲ့သူထဲမှာ တန်ဇန်းနီးယားနိုင်ငံက ဘေးမဲ့မျောက်ဝံတွေနဲ့ အနှစ် ၅၀ နီးပါး နေထိုင်ခဲ့တဲ့ နာမည်ကြီး ဗြိတိသျှနိုင်ငံသူ Jane Goodall ကတော့ ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု တားဆီးရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားနေကြတဲ့ အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေအပေါ် ခုလိုမြင်ပါတယ်။
“ကျမတို့ ဒီကနေ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အဓိက ပြဿနာကြီးတခုကတော့ လူငယ်အတော်များများ အနာဂတ်ပျောက်နေတဲ့ ကိစ္စပါ။ လူငယ်တွေ မျှော်လင့်ချက် မပျက်ကြဖို့ သူတို့လေးတွေနဲ့ တွေ့ပြီး ကျမ အားပေးတိုက်တွန်းပါတယ်။ ကျမတွေ့ခဲ့၊ မြင်ခဲ့၊ သိကျွမ်းခွင့်ရခဲ့တဲ့ လူငယ်တချို့ ကြိုးပမ်းလုပ်ကိုင်ခဲ့ကြတဲ့ ရလဒ်တွေ ခုတော့ မြင်နေရပါပြီ။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ၊ ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးတွေနဲ့ အစိုးရအဖွဲ့တချို့ကလည်း လိုလိုလားလားနဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်လာကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကျမတို့ရဲ့ ကမ္ဘာမြေကို ကယ်တင်ဖို့ လူငယ်တွေရဲ့ ဆန္ဒသဘောထားတွေ၊ ပြောချင်တဲ့ သတင်းစကားတွေကိုလည်း ကျမတို့အားလုံး မြင်နေ ကြားနေကြရပြီလို့ ထင်ပါတယ်။”
ကမ္ဘာကြီးပူနွေးပြီး ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်စေတဲ့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုကို လျှော့ချရေး တကိုယ်တော်ဆန္ဒပြရာက ကမ္ဘာတဝှမ်း သန်းနဲ့ချီတဲ့ ကျောင်းသားလူငယ်တွေ ပါဝင်လာတဲ့အထိ စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့တဲ့ ဆွီဒင် ဆယ်ကျော်သက်မိန်းကလေး Greta Thunberg လည်း ညီလာခံကို တက်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။ သူ့လှုပ်ရှားမှုကြောင့်ပဲ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှု တားဆီးရေး ဒီထက်ပိုပြီး လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ ဥရောပနဲ့ အာရှတလျှောက် မြို့ကြီးတွေမှာ Friday for Future အနာဂတ်အတွက် သောကြာလို့ နာမည်ပေးထားတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေ နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ ကျော်မှာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။
ခုလို ကမ္ဘာ့အရေးအခင်းတွေကို လူမှုကွန်ရက်တွေကနေ တွေ့မြင်လာကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက လူငယ်လူရွယ်တွေ အနေနဲ့ကလည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှုကအစ ကျောက်မီးသွေးထုတ်လုပ်ရေးနဲ့ သယံဇာတတူးဖော်ရေး၊ စက်ရုံစွန့် ရေဆိုးတွေကြောင့် ရေအရင်းအမြစ်တွေအပေါ် သက်ရောက်နေတဲ့ ကိစ္စမျိုးလို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စတွေမှာ စိတ်ပါဝင်စားလာကြပြီး သူတို့တတ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ ပါဝင်လုပ်ကိုင်လာကြတာပါ။
မိုးရာသီကာလရောက်တိုင်း မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့အပြားမှာ မြစ်ရေတက်ပြီး ရေကြီးရေလျှံတာ၊ ကမ်းပါးပြိုတာတွေ အဖြစ်များလာသလို မြို့ကြီးတွေမှာ ဆိုရင်လည်း ချောင်းတွေမြောင်းတွေမှာ အမှိုက်တွေဆို့ပြီး ရေစီးရေလာ ပိတ်တဲ့ဒဏ်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ လူ့ကျန်းမာရေးနဲ့ တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေတဲ့ ဒီပြဿနာတွေကို စေတနာ့ဝန်ထမ်း လူငယ်တွေရဲ့အားနဲ့ ဖြေရှင်းပေးနေကြတဲ့ လူမှုရေးအဖွဲ့တွေအတွက် သက်ဆိုင်ရာအစိုးရရဲ့ ပူးပေါင်းကူညီမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ “မင်္ဂလာပါလူငယ်” ပရဟိတအသင်းက မသဉ္ဇာအေးရဲ့အမြင်ကရော ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။
“အစိုးရဘက်ပိုင်းကကျတော့ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုလေးတွေနဲ့ပါ ပူးပေါင်းပါဝင်လာဖို့က အရမ်းကို အရေးကြီးပါတယ်။ အခု ဒီလိုမျိုး ကျမတို့ ကင်မ်ပိန်း(လှုပ်ရှားမှု) တွေလုပ်တယ်၊ အမှိုက်တွေကောက်ပေးတယ်၊ စိတ်ဓာတ်တွေ ပြုပြင်ပေးတယ် ဆိုပေမယ့် ညီမတို့က ဘယ်လောက်ပဲ စိတ်ဓာတ်တွေ ပြုပြင်ပေးပေး အရေးယူသင့်တဲ့နေရာမှာ အရေးမယူဘူး၊ စည်းကမ်းနဲ့ ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် လုပ်သင့်တဲ့နေရာမှာ မလုပ်ဘူးဆိုလို့ရှိရင် ဥပဒေပိုင်းအရပေါ့၊ သေသေချာချာ အနောက်ကနေ ထက်ကြပ်မကွာ မလိုက်နာနိုင်သေးဘူး ဆိုလို့ရှိရင်တော့ ရှေ့က ဘယ်လောက်လုပ်လုပ် အနောက်က ဖရိုဖရဲ ဖြစ်နေဦးမှာပဲ။ ပြည်သူတွေဘက်ကလည်း စည်းကမ်းလိုက်နာဖို့ လိုသလို အစိုးရဘက်ကလည်း ဒီစည်းကမ်းတွေကို ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် ထိန်းကျောင်းဖို့တော့ လိုအပ်နေပါသေးတယ်။”
“မင်္ဂလာပါလူငယ်” အဖွဲ့က မြို့နယ်အလိုက် ကောက်ယူသိမ်းဆည်းလာတဲ့ အမှိုက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ စည်ပင်ကိုပဲ လွှဲပေးသလို ပြန်သုံးလို့ရတဲ့ ရေသန့်ဘူးလို ပလတ်စတစ်တွေကိုတော့ အမှိုက်တောင်းတွေ၊ ပလတ်စတစ်ဖျာတွေ၊ ပလတ်စတစ်ခြင်းတောင်းလို ပစ္စည်းတွေအဖြစ် ပြန်ပြီး ဖန်တီးနေပါတယ်လို့လည်း မသဉ္ဇာအေးက ပြောပါတယ်။
ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီ ဥတုရာသီအရေး လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်လာတဲ့ နယူးဇီလန် ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း Helen Clark ကတော့ လူငယ်လူရွယ်တွေနဲ့အတူ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဘက်ကပါ ဥတုရာသီအရေး ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်လာတဲ့အပေါ် ကြိုဆိုခဲ့ပါတယ်။
“ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲရေးမှာ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်တွေထက် နိုင်ငံတကာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေက ရှေ့ကဦးဆောင် လုပ်ကိုင်နေကြတယ်လို့ ကျမတော့ မြင်ပါတယ်။ Sustainable Development Goals လို့ခေါ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ရေရှည်ခံတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ရည်မှန်းချက်ပြည့်မီဖို့နဲ့ ဥတုရာသီအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြင်သစ်သဘောတူညီမှုစာချုပ်ကို အကောင်အထည် ဖော်တဲ့နေရာမှာ ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်တွေလည်း ပါဝင်လုပ်ကိုင်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂက ကမ်းလှမ်းခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဥတုရာသီအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘက်ပေါင်းစုံကနေ ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်မယ့် အလားအလာကောင်းတွေ တွေ့ရတော့မှာပါ။”
ဥတုရာသီအရေး ဆန္ဒပြနေကြတဲ့ ကမ္ဘာတဝှမ်းက လူငယ်လူရွယ်တွေက ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု များလှတဲ့ တွင်းထွက်လောင်စာ သုံးစွဲမှု လျှော့ချရေး၊ ကျောက်မီးသွေးထုတ်လုပ်မှု ရပ်တန့်ရေး အပါအဝင် ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု တားဆီးဖို့ အစိုးရဘက်က မူဝါဒချမှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုနေကြတာပါ။ Jane Goodall ကတော့ လူငယ်လူရွယ်တွေကို ခုလို အကြံပြုပါတယ်။
“ရှေ့ကလူတွေရဲ့ လုပ်ရပ်ကြောင့် ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုတွေ ခုလိုဖြစ်နေရတာပါ ဆိုပြီး လူငယ်တွေဘက်က လက်ညှိုးထိုး အပြစ်တင်နေမယ်ဆိုရင် ထိရောက်မှုရှိမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လုပ်ကိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ လူတွေ သေချာနားလည် သဘောပေါက်အောင် လုပ်ပေးတဲ့နည်းတခုပဲ ရှိပါတယ်။ ကျမနဲ့ တွေ့ခဲ့ဖူးတဲ့ လူငယ်တချို့ဆိုရင် အတင်းအကျပ် ဖိအားပေးတာမျိုးမဟုတ်ဘဲ လူတွေရဲ့ အတွေးအခေါ် အပြုအမူတွေ ပြောင်းလဲသွားအောင် ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကျမတို့အားလုံးနဲ့ဆိုင်တဲ့ အနာဂတ်အရေးကို တတ်အားသမျှ ဝိုင်းဝန်းလုပ်ကိုင်နေကြတာပါ။”
ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကြောင့် မိုးခေါင်ရေရှားတာ၊ ရေကြီးရေလျှံတာ၊ ပင်လယ်ရေမြင့်တက်တာ၊ သစ်တောပြုန်းတီးတာ၊ လေထုညစ်ညမ်းတာ၊ တောမီးလောင်တာတွေနဲ့ မုန်တိုင်းတွေပါ ကမ္ဘာတဝှမ်း အဖြစ်များလာပြီး လူ့ကျန်းမာရေးနဲ့ နိုင်ငံစီးပွားရေးကိုပါ ထိခိုက်နေရပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်းကြီးကလည်း ၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ ကျရောက်တဲ့ ၇၅ နှစ်မြောက် နှစ်ပတ်လည်အဖြစ် UN75 ဆိုတဲ့ အနာဂတ်ဖန်တီးရေး လှုပ်ရှားမှုကို စတင်လိုက်ပါတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမှုမှာတော့ ကျောင်းစာသင်ခန်း၊ ကုမ္ပဏီဘုတ်အဖွဲ့၊ လွှတ်တော်အမတ်တွေနဲ့ ကျေးရွာက လူထုတွေထိပါ ဆင်းပြီး လူတိုင်း တွေ့မြင်ချင်တဲ့ အနာဂတ်မျိုး ဝိုင်းဝန်းဖန်တီးရေး ဆွေးနွေးကြမှာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
----------------------------------
(Unicode)
ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု တားဆီးရေး လှုပျရှားမှုနဲ့ လူငယျမြိုးဆကျ
တကမ်ဘာလုံး အရေးပေါျအခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး အပွောငျးအလဲတှေ လုပျတဲ့နရောမှာ ဆှီဒငျနိုငျငံက ဆယျကြောျသကျအရှယျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေး လှုပျရှားသူ Greta Thunberg လို လူငယျမြိုးဆကျတှေ ပါဝငျလာကွပွီး ဒီလို ပါဝငျလာမှုကွောင့ျလညျး လှုပျရှားမှုတှေ ပိုအားကောငျးလာခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာဆိုရငျလညျးဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုရဲ့ အကြိုးဆကျကို လူငယျအတောျမြားမြား နားလညျလကျခံလာသလို တကျတကျကွှကွှ ဦးဆောငျလှုပျရှားမှုတှမှောပါ တှေ့လာရပါတယျ။ အပွည့ျအစုံကို နနျးလောငျဝျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ဆှဈဇာလနျနိုငျငံ Davos မွို့မှာ ကငြျးပခဲ့တဲ့ ကမ်ဘာ့စီးပှားရေးဖိုရမျမှာ တကျရောကျလာကွတဲ့ နိုငျငံခေါငျးဆောငျတှေ၊ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျတှနေဲ့ ဥတုရာသီအရေး တကျကွှလှုပျရှားသူတှေ တကျရောကျခဲ့ပွီး ကမ်ဘာကွီးပူးနှေးမှု ဖွဈလာစတေဲ့ ဥတုရာသီအရေး အဓိကထား ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။ ညီလာခံကို တကျရောကျခဲ့သူထဲမှာ တနျဇနျးနီးယားနိုငျငံက ဘေးမဲ့မြောကျဝံတှနေဲ့ အနှဈ ၅၀ နီးပါး နထေိုငျခဲ့တဲ့ နာမညျကွီး ဗွိတိသြှနိုငျငံသူ Jane Goodall ကတော့ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု တားဆီးရေး တကျကွှလှုပျရှားနကွေတဲ့ အနာဂတျမြိုးဆကျတှအေပေါျ ခုလိုမွငျပါတယျ။
“ကမြတို့ ဒီကနေ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အဓိက ပွူနာကွီးတခုကတော့ လူငယျအတောျမြားမြား အနာဂတျပြောကျနတေဲ့ ကိစ်စပါ။ လူငယျတှေ မြှောျလင့ျခကြျ မပကြျကွဖို့ သူတို့လေးတှနေဲ့ တှေ့ပွီး ကမြ အားပေးတိုကျတှနျးပါတယျ။ ကမြတှေ့ခဲ့၊ မွငျခဲ့၊ သိကြှမျးခှင့ျရခဲ့တဲ့ လူငယျတခြို့ ကွိုးပမျးလုပျကိုငျခဲ့ကွတဲ့ ရလဒျတှေ ခုတော့ မွငျနရေပါပွီ။ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ၊ ကောျပိုရေးရှငျးကွီးတှနေဲ့ အစိုးရအဖှဲ့တခြို့ကလညျး လိုလိုလားလားနဲ့ အပွောငျးအလဲတှေ လုပျလာကွတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ကမြတို့ရဲ့ ကမ်ဘာမွကေို ကယျတငျဖို့ လူငယျတှရေဲ့ ဆန်ဒသဘောထားတှေ၊ ပွောခငြျတဲ့ သတငျးစကားတှကေိုလညျး ကမြတို့အားလုံး မွငျနေ ကွားနကွေရပွီလို့ ထငျပါတယျ။”
ကမ်ဘာကွီးပူနှေးပွီး ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကို ဖွဈစတေဲ့ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုကို လြှော့ခရြေး တကိုယျတောျဆန်ဒပွရာက ကမ်ဘာတဝှမျး သနျးနဲ့ခြီတဲ့ ကြောငျးသားလူငယျတှေ ပါဝငျလာတဲ့အထိ စှမျးဆောငျနိုငျခဲ့တဲ့ ဆှီဒငျ ဆယျကြောျသကျမိနျးကလေး Greta Thunberg လညျး ညီလာခံကို တကျရောကျခဲ့ပါတယျ။ သူ့လှုပျရှားမှုကွောင့ျပဲ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှု တားဆီးရေး ဒီထကျပိုပွီး လုပျဆောငျပေးဖို့ ဥရောပနဲ့ အာရှတလြှောကျ မွို့ကွီးတှမှော Friday for Future အနာဂတျအတှကျ သောကွာလို့ နာမညျပေးထားတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှေ နိုငျငံပေါငျး ၁၅၀ ကြောျမှာပေါျပေါကျလာခဲ့ပါတယျ။
ခုလို ကမ်ဘာ့အရေးအခငျးတှကေို လူမှုကှနျရကျတှကေနေ တှေ့မွငျလာကွတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက လူငယျလူရှယျတှေ အနနေဲ့ကလညျး သဈတောပွုနျးတီးမှုကအစ ကြောကျမီးသှေးထုတျလုပျရေးနဲ့ သယံဇာတတူးဖောျရေး၊ စကျရုံစှန့ျ ရဆေိုးတှကွေောင့ျ ရအေရငျးအမွဈတှအေပေါျ သကျရောကျနတေဲ့ ကိစ်စမြိုးလို သဘာဝပတျဝနျးကငြျနဲ့ဆိုငျတဲ့ ကိစ်စတှမှော စိတျပါဝငျစားလာကွပွီး သူတို့တတျနိုငျတဲ့ နညျးလမျးတှနေဲ့ ပါဝငျလုပျကိုငျလာကွတာပါ။
မိုးရာသီကာလရောကျတိုငျး မွနျမာနိုငျငံအနှံ့အပွားမှာ မွဈရတေကျပွီး ရကွေီးရလြှေံတာ၊ ကမျးပါးပွိုတာတှေ အဖွဈမြားလာသလို မွို့ကွီးတှမှော ဆိုရငျလညျး ခြောငျးတှမွေောငျးတှမှော အမှိုကျတှဆေို့ပွီး ရစေီးရလော ပိတျတဲ့ဒဏျတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ လူ့ကနြျးမာရေးနဲ့ တိုကျရိုကျပတျသကျနတေဲ့ ဒီပွူနာတှကေို စတေနာ့ဝနျထမျး လူငယျတှရေဲ့အားနဲ့ ဖွရှေငျးပေးနကွေတဲ့ လူမှုရေးအဖှဲ့တှအေတှကျ သကျဆိုငျရာအစိုးရရဲ့ ပူးပေါငျးကူညီမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ “မငျ်ဂလာပါလူငယျ” ပရဟိတအသငျးက မသဉ်ဇာအေးရဲ့အမွငျကရော ဘယျလိုရှိပါသလဲ။
“အစိုးရဘကျပိုငျးကကတြော့ တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှုလေးတှနေဲ့ပါ ပူးပေါငျးပါဝငျလာဖို့က အရမျးကို အရေးကွီးပါတယျ။ အခု ဒီလိုမြိုး ကမြတို့ ကငျမျပိနျး(လှုပျရှားမှု) တှလေုပျတယျ၊ အမှိုကျတှကေောကျပေးတယျ၊ စိတျဓာတျတှေ ပွုပွငျပေးတယျ ဆိုပမေယ့ျ ညီမတို့က ဘယျလောကျပဲ စိတျဓာတျတှေ ပွုပွငျပေးပေး အရေးယူသင့ျတဲ့နရောမှာ အရေးမယူဘူး၊ စညျးကမျးနဲ့ ကွပျကွပျမတျမတျ လုပျသင့ျတဲ့နရောမှာ မလုပျဘူးဆိုလို့ရှိရငျ ဥပဒပေိုငျးအရပေါ့၊ သသေခြောခြာ အနောကျကနေ ထကျကွပျမကှာ မလိုကျနာနိုငျသေးဘူး ဆိုလို့ရှိရငျတော့ ရှေ့က ဘယျလောကျလုပျလုပျ အနောကျက ဖရိုဖရဲ ဖွဈနေဦးမှာပဲ။ ပွညျသူတှဘေကျကလညျး စညျးကမျးလိုကျနာဖို့ လိုသလို အစိုးရဘကျကလညျး ဒီစညျးကမျးတှကေို ကွပျကွပျမတျမတျ ထိနျးကြောငျးဖို့တော့ လိုအပျနပေါသေးတယျ။”
“မငျ်ဂလာပါလူငယျ” အဖှဲ့က မွို့နယျအလိုကျ ကောကျယူသိမျးဆညျးလာတဲ့ အမှိုကျတှကေို သကျဆိုငျရာ စညျပငျကိုပဲ လှှဲပေးသလို ပွနျသုံးလို့ရတဲ့ ရသေန့ျဘူးလို ပလတျစတဈတှကေိုတော့ အမှိုကျတောငျးတှေ၊ ပလတျစတဈဖြာတှေ၊ ပလတျစတဈခွငျးတောငျးလို ပစ်စညျးတှအေဖွဈ ပွနျပွီး ဖနျတီးနပေါတယျလို့လညျး မသဉ်ဇာအေးက ပွောပါတယျ။
ဆယျစုနှဈနဲ့ခြီ ဥတုရာသီအရေး လှုပျရှားဆောငျရှကျလာတဲ့ နယူးဇီလနျ ဝနျကွီးခြုပျဟောငျး Helen Clark ကတော့ လူငယျလူရှယျတှနေဲ့အတူ စီးပှားရေးလုပျငနျးဘကျကပါ ဥတုရာသီအရေး ပူးပေါငျးလုပျကိုငျလာတဲ့အပေါျ ကွိုဆိုခဲ့ပါတယျ။
“ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲရေးမှာ နိုငျငံရေးခေါငျးဆောငျတှထေကျ နိုငျငံတကာ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှကေ ရှေ့ကဦးဆောငျ လုပျကိုငျနကွေတယျလို့ ကမြတော့ မွငျပါတယျ။ Sustainable Development Goals လို့ခေါျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ရရှေညျခံတဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးဆိုငျရာ ရညျမှနျးခကြျပွည့ျမီဖို့နဲ့ ဥတုရာသီအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ ပွငျသဈသဘောတူညီမှုစာခြုပျကို အကောငျအထညျ ဖောျတဲ့နရောမှာ ဘဏျလုပျငနျးရှငျတှလေညျး ပါဝငျလုပျကိုငျဖို့ ကုလသမဂ်ဂက ကမျးလှမျးခဲ့ပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဥတုရာသီအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး ဘကျပေါငျးစုံကနေ ပူးပေါငျးလုပျကိုငျမယ့ျ အလားအလာကောငျးတှေ တှေ့ရတော့မှာပါ။”
ဥတုရာသီအရေး ဆန်ဒပွနကွေတဲ့ ကမ်ဘာတဝှမျးက လူငယျလူရှယျတှကေ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှု မြားလှတဲ့ တှငျးထှကျလောငျစာ သုံးစှဲမှု လြှော့ခရြေး၊ ကြောကျမီးသှေးထုတျလုပျမှု ရပျတန့ျရေး အပါအဝငျ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု တားဆီးဖို့ အစိုးရဘကျက မူဝါဒခမြှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုနကွေတာပါ။ Jane Goodall ကတော့ လူငယျလူရှယျတှကေို ခုလို အကွံပွုပါတယျ။
“ရှေ့ကလူတှရေဲ့ လုပျရပျကွောင့ျ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုတှေ ခုလိုဖွဈနရေတာပါ ဆိုပွီး လူငယျတှဘေကျက လကျညှိုးထိုး အပွဈတငျနမေယျဆိုရငျ ထိရောကျမှုရှိမှာ မဟုတျပါဘူး။ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး လုပျကိုငျမယျဆိုရငျတော့ လူတှေ သခြောနားလညျ သဘောပေါကျအောငျ လုပျပေးတဲ့နညျးတခုပဲ ရှိပါတယျ။ ကမြနဲ့ တှေ့ခဲ့ဖူးတဲ့ လူငယျတခြို့ဆိုရငျ အတငျးအကပြျ ဖိအားပေးတာမြိုးမဟုတျဘဲ လူတှရေဲ့ အတှေးအခေါျ အပွုအမူတှေ ပွောငျးလဲသှားအောငျ ထိထိရောကျရောကျ လုပျကိုငျနိုငျခဲ့ကွတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ကမြတို့အားလုံးနဲ့ဆိုငျတဲ့ အနာဂတျအရေးကို တတျအားသမြှ ဝိုငျးဝနျးလုပျကိုငျနကွေတာပါ။”
ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကွောင့ျ မိုးခေါငျရရှေားတာ၊ ရကွေီးရလြှေံတာ၊ ပငျလယျရမွေင့ျတကျတာ၊ သဈတောပွုနျးတီးတာ၊ လထေုညဈညမျးတာ၊ တောမီးလောငျတာတှနေဲ့ မုနျတိုငျးတှပေါ ကမ်ဘာတဝှမျး အဖွဈမြားလာပွီး လူ့ကနြျးမာရေးနဲ့ နိုငျငံစီးပှားရေးကိုပါ ထိခိုကျနရေပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ အဖှဲ့အစညျးကွီးကလညျး ၂၀၂၀ ခုနှဈမှာ ကရြောကျတဲ့ ၇၅ နှဈမွောကျ နှဈပတျလညျအဖွဈ UN75 ဆိုတဲ့ အနာဂတျဖနျတီးရေး လှုပျရှားမှုကို စတငျလိုကျပါတယျ။ ဒီလှုပျရှားမှုမှာတော့ ကြောငျးစာသငျခနျး၊ ကုမ်ပဏီဘုတျအဖှဲ့၊ လှှတျတောျအမတျတှနေဲ့ ကြေးရှာက လူထုတှထေိပါ ဆငျးပွီး လူတိုငျး တှေ့မွငျခငြျတဲ့ အနာဂတျမြိုး ဝိုငျးဝနျးဖနျတီးရေး ဆှေးနှေးကွမှာလညျး ဖွဈပါတယျ။
