(Zawgyi / Unicode)
လူအများအပြား သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဖားကန့်ကျောက်စိမ်းနယ်မြေ မြေပြိုတဲ့ဖြစ်ရပ်ကို စုံစမ်းမယ့် နိုင်ငံတော်အဆင့် စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့အပေါ် အမြင်သဘောထားတချို့ကို မဆုမွန် စုစည်းတင်ပြပေးထားပါတယ်။
သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီး ဦးအုန်းဝင်းကို ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ပေးထားတဲ့ ဒီစုံစမ်းရေးအဖွဲ့ဟာ တကယ်ပဲ ဒီကျောက်စိမ်းမြေထဲက လူအစုလိုက်အပြုံလိုက် သေဆုံးရမှုတွေ သယံဇာတ တူးဖော်မှုဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်ချက်တွေကို စုံစမ်းဖော်ထုတ်နိုင်ပ့ါမလား ဆိုတဲ့အပေါ် မေးခွန်းထုတ်တာတွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒီထဲမှာ တဦးကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားသူ စိမ်းလန်းအမိမြေက ဦးဝင်းမျိုးသူ ဖြစ်ပါတယ်။
“ထိရောက်မယ်လို့ မထင်ဘူးဗျာ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက နည်းပညာပြဿနာ မဟုတ်ဘူး၊ ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာပြဿနာ မဟုတ်ဘူး၊ နိုင်ငံရေးပြဿနာကိုး။ အဲ့တော့ နိုင်ငံရေးပြဿနာနဲ့ ဆက်နွှယ်ပြီး ဖြစ်လာတဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုတွေကို အဲ့ဒါတွေကြောင့် ဆက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ လူမှုဒုက္ခတွေပေါ့နော်။ အဲ့တော့ မူလဘူတ အဓိကဖြစ်တဲ့ အကြောင်းရင်းဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံရေးပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်မှ တရားဥပဒေ စိုးမိုးနိုင်မှသာလျှင် နည်းပညာအရ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းမှုတွေ လုပ်နိုင်မှာ။ သို့သော် အဲဒီ ကျောက်စိမ်းဒေသမှာ ဖြစ်နေတာက အုပ်ချုပ်ရေး စီမံခန့်ခွဲမှုအာဏာ အပြည့်အဝရှိတဲ့ဒေသ မဟုတ်ဘူးဗျ။ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးတပိုင်း ဖြစ်နေတဲ့ဒေသကိုး။
“ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ နယ်မြေအနေအထားအရကို မငြိမ်းချမ်းတဲ့ နေရာဆိုတော့ တပ်ရဲ့လွှမ်းမိုးမှုရှိတယ်၊ နောက် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုရှိတယ်၊ ဆိုတဲ့အခါကျတော့ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာ အပြည့်အဝ မရှိဘူးပေါ့။ မရှိတဲ့အခါကျတော့ အခုသွားတဲ့အဖွဲ့ထဲ ဝန်ကြီးတွေပါမယ်၊ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးပါမယ်၊ သူတို့ကတော့ ပတ်ဝန်းကျင်အမြင် အုပ်ချုပ်ရေးအမြင်ပြောမယ်။ သို့သော် ဖြစ်နေတာက ခုနကပြောတဲ့ နယ်မြေအေးချမ်းမှုက အခက်အခဲဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော်ကတော့ မဖြစ်နိုင်ဘူး၊ သိပ်ပြီးတော့ ထိရောက်တဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ပဲ မြင်ပါတယ်ဗျ။
“ဟုတ်ပြီ၊ အကောင်းဆုံးဖြစ်အောင် ဘာလုပ်နိုင်မလဲဆိုရင် အခု သယံဇာတထုတ်ယူမှု ပွင့်လင်းမြင်သာရေးအဖွဲ့ - Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) Process ဆိုတာရှိတာပဲ။ သို့သော် နိုင်ငံတော်အဆင့်လုပ်တဲ့ EITI Process တောင် အဲဒီကိုသွားပြီး ကြည့်ဖို့အတွက်ကို အစိုးရက တာဝန်မယူနိုင်ဘူး၊ လုံခြုံရေးအကြောင်းပြချက်နဲ့။ ဒါ နိုင်ငံတော်အဆင့်လုပ်တဲ့ စီမံချက်ကြီးတောင် မသွားဖို့ ကန့်သတ်ချက်တွေရှိတယ်။ မလုပ်နိုင်ရင်တော့ အခုလိုမျိုး ထပ်ခါတလဲလဲ မတော်တဆဖြစ်မှုတွေနဲ့ လူတွေ အသက်တွေ ဆုံးရှုံးမှုတွေက ထပ်ကျော့ပြီး ဖြစ်နေဦးမှာပဲ။”
ဒီလို သယံဇာတတူးဖော်မှုကနေ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးသက်ရောက်မှုတွေဖြစ်တဲ့ လူသေဆုံးမှုတွေမှာ အဓိက တာဝန်အရှိဆုံးဖြစ်တဲ့ သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးကိုယ်တိုင်က စုံစမ်းရေးအဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်နေတဲ့အပေါ် မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်နေတယ်လို့ ဒီမြေပြိုမှုဖြစ်စဉ်တွေကို တောက်လျှောက် အနီးကပ် စောင့်ကြည့်လာသူ ဒေသခံ သတင်းသမားတဦးဖြစ်တဲ့ ကိုဇော်မိုးထက်က ပြောပါတယ်။
“အခုလို ဒါမျိုးကြီးဖြစ်ကျမှ အသည်းအသန် လူကြားကောင်းအောင်လုပ်တဲ့ ပုံစံမျိုးကြီးက ကျနော်တို့ ဖားကန့်ဒေသနေတဲ့ သူတွေဆိုတော့ ပြုံးမိတာပေါ့။ ဦးအုန်းဝင်းကို ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ခန့်အပ်ထားတယ်။ ဘာကြောင့်ပြိုတယ်၊ ဘာကြောင့်လုပ်တယ်ဆိုတာ စုံစမ်းဖော်ထုတ်မယ်တဲ့၊ နောက်ဆုံး တာဝန်အရှိဆုံးက ဘယ်သူလဲဆိုရင် ဦးအုန်းဝင်းပဲ ပြန်ရှိမှာလေ။ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး သယံဇာတဝန်ကြီး ကိုယ်တိုင်က ကြပ်ကြပ်မတ်မတ်နဲ့ ဥပဒေဘောင်ထဲအညီ မလုပ်ဆောင်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို အရေးယူတာမျိုးလည်း မရှိဘူး၊ သတိပေးတာမျိုးလည်း မရှိတဲ့အခါကျတော့ ဒါကြီးက ရှင်းရှင်းပြောရရင် ဒီမှာ ကျောက်စိမ်းတူးနေကြတာက မင်းမဲ့တိုင်းပြည်လို တူးနေကြတဲ့အခါကျတော့ ဒါမျိုးတွေဖြစ်တာပဲလေ။
“ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးအုန်းဝင်းကို ဒါတွေ ဘာကြောင့်ဖြစ်သလဲဆိုတာ စုံစမ်းဖော်ထုတ်ခိုင်းတယ်ဆိုတော့ စုံစမ်းဖော်ထုတ်စရာကို မလိုတာ။ စည်းကမ်းမဲ့ ကျောက်စိမ်းတူးဖော်နေလို့ ဖြစ်တာပဲ။ လူတိုင်းသိတယ်။ ဥပဒေတွေမှာ အတိအလင်း ပြဋ္ဌာန်းထားပြီးသား။ လုပ်ကွက်တကွက်ကို စက် ကား ဘယ်လောက်သုံးရမယ်၊ ယန္တရား ဘယ်လောက်သုံးရမယ် ဆိုတာကို သဘာဝသယံဇာတဝန်ကြီးဌာနက ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခဲ့ခြင်း မရှိဘဲနဲ့ အခုလိုမျိုး လူတွေ အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်တဲ့အခါကျတော့မှ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးဖွဲ့မယ်၊ ပြီးတော့ ဖွဲ့လိုက်တော့လည်း ဥက္ကဋ္ဌက ဦးအုန်းဝင်းဖြစ်နေတယ်။ ကျနော်တို့ ဒီမှာရှိတဲ့သူတွေကတော့ ထိရောက်တဲ့ စီမံဆောင်ရွက်မှုတခု ဖြစ်မလာနိုင်ဘူးလို့တော့ မြင်တယ်ဗျ။”
ကြာသပတေးနေ့က ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ မြေပြိုကျမှုကနေ သေဆုံးသွားသူတွေရဲ့ ရုပ်အလောင်းတွေထဲက နောက်ထပ် ထပ်တွေ့တာနဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေတွေကိုလည်း ကိုဇော်မိုးထက်က ပြောပြပါတယ်။
“ကျနော်တို့ ဒီနေ့မနက်ပိုင်း ရှာဖွေရရှိတာက ၂ လောင်းရတယ်။ အားလုံးပေါင်းက ၁၇၁ လောင်းပေါ့။ လက်ရှိ ဝေခါသုသာန်က မြေမြှုပ်သင်္ဂြိုဟ်ဖို့ သရဏဂုံတင်ဖို့ ကယ်ဆယ်ရေး တာဝန်ခံတွေဆီက သိရတာက မနက်ကတွေ့တဲ့ ၂ လောင်းပေါင်းရင် ၁၇၁ လောင်းရှိပြီ။ မနေ့ကတော့ ၇၇ လောင်း သင်္ဂြိုဟ်ပြီးပြီ။ ဒီကနေ့မနက်တော့ ၈ လောင်းကို သင်္ဂြိုဟ်ဖို့ မြေကျင်းထဲရောက်နေပြီ။ နောက်ထပ်လည်း သရဏဂုံတင်ပြီး အခု သင်္ဂြိုဟ်ဖို့ လုပ်နေကြတယ်။ လွတ်မြောက်လာတဲ့သူ တယောက်နဲ့ မေးကြည့်တော့ သူကိုယ်တိုင်က ထွက်ပြေးလာရတာ။ အနည်းဆုံးတော့ လူက ၂၀၀ နဲ့ ၃၀၀ ကြား ပြေးလို့မလွတ်ဘူးပေါ့နော်။ သူ့အိမ်ပါ ပါသွားတယ်။ လူတွေအများကြီး မြေပြိုပြီး လှိုင်းရိုက်ပြီး ပါသွားတာ။ အနည်းဆုံး ၃၀၀ တော့ ပြေးမလွတ်ဘူးလို့ပြောတယ်။ ဆယ်မိနစ်လောက်အတွင်းမှာ ငရဲပွက်သလိုပဲ ဖြစ်သွားတာ။”
သမ္မတဖွဲ့ပေးထားတဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့က တာဝန်ရှိသူတွေကတော့ ဒီကနေ့မှာပဲ ဖားကန့်ဒေသကို ရောက်လာကြပြီလို့ ကချင်ပြည်နယ် အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် တဦးဖြစ်သူ ဦးခင်မောင်မြင့်က ပြောပါတယ်။
“သဘာဝသယံဇာတဝန်ကြီး ဦးအုန်းဝင်းပါတယ်၊ သေဆုံးသူတွေကို ထောက်ပံ့ဖို့ လူကယ်ပြန်ဝန်ကြီး ပါတယ်၊ နောက်ပြီးတော့ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး ပါတယ်။ ဒီည ဒီမှာအိပ်မယ်။ အခုကတော့ ကားနဲ့လာနေကြပါပြီ။ ကျနော်တို့က သူတို့ကို လာကြိုနေပါတယ်။ နိုင်ငံတော်က ထောက်ပံ့မယ့်ဟာလည်း ပါမယ်။ စစ်ဆေးမှာတွေနဲ့ နောက် လိုအပ်ရင် လိုအပ်သလို အရေးယူမှာတွေလည်း ပါမယ်။ စစ်ဆေးဖို့ ဆိုကတည်းက အရေးယူဖို့ပဲ။ အလောင်းတွေကတော့ ၁၂ နာရီအထိ နောက်ထပ် ၂ လောင်း ထပ်တွေ့ထားတယ်။ အခု လုပ်ကွက်တွေ အခြေအနေကတော့ အခု ၁ ရက်နေ့ကစပြီး ၃ လပိတ်ထားပါတယ်။”
ဖားကန့်ဒေသ ကျောက်စိမ်းတွင်း မြေပြိုကျမှုတွေဟာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အခုလို မိုးတွင်းကာလတွေမှာ ဖြစ်လေ့ရှိပြီး မြေပြိုကျမှုတိုင်းမှာ လူရာချီ သေဆုံးလေ့ရှိပါတယ်။ ဒီလိုအဖြစ်အပျက်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူတွေဘက်က စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ ပေါ့လျော့ခဲ့တာရှိသလို ထိရောက်တဲ့ အရေးယူမှုတွေလည်း မရှိခဲ့တာမို့ အခု သမ္မတဖွဲ့စည်းပေးလိုက်တဲ့ စုံစမ်းရေးအဖွဲ့ရဲ့ စစ်ဆေးမှုကရော ထိရောက်ပါ့မလားဆိုတာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ ဒေသခံတွေဘက်က စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။
----------------------------
(Unicode)
ဖားကန့ျဖွဈရပျ စုံစမျးစဈဆေးရေးအဖှဲ့ ထိရောကျမှုအပေါျ မေးခှနျးထုတျတာတှေ ရှိနေ
လူအမြားအပွား သဆေုံးခဲ့ရတဲ့ ဖားကန့ျကြောကျစိမျးနယျမွေ မွပွေိုတဲ့ဖွဈရပျကို စုံစမျးမယ့ျ နိုငျငံတောျအဆင့ျ စုံစမျးစဈဆေးရေးအဖှဲ့အပေါျ အမွငျသဘောထားတခြို့ကို မဆုမှနျ စုစညျးတငျပွပေးထားပါတယျ။
သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး ဝနျကွီး ဦးအုနျးဝငျးကို ဥက်ကဋ်ဌအဖွဈ တာဝနျပေးထားတဲ့ ဒီစုံစမျးရေးအဖှဲ့ဟာ တကယျပဲ ဒီကြောကျစိမျးမွထေဲက လူအစုလိုကျအပွုံလိုကျ သဆေုံးရမှုတှေ သယံဇာတ တူးဖောျမှုဆိုငျရာ စိနျခေါျခကြျတှကေို စုံစမျးဖောျထုတျနိုငျပ့ါမလား ဆိုတဲ့အပေါျ မေးခှနျးထုတျတာတှေ ရှိနပေါတယျ။ ဒီထဲမှာ တဦးကတော့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားသူ စိမျးလနျးအမိမွကေ ဦးဝငျးမြိုးသူ ဖွဈပါတယျ။
“ထိရောကျမယျလို့ မထငျဘူးဗြာ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက နညျးပညာပွူနာ မဟုတျဘူး၊ ပတျဝနျးကငြျရေးရာပွူနာ မဟုတျဘူး၊ နိုငျငံရေးပွူနာကိုး။ အဲ့တော့ နိုငျငံရေးပွူနာနဲ့ ဆကျနှှယျပွီး ဖွဈလာတဲ့ ရှုပျထှေးမှုတှကေို အဲ့ဒါတှကွေောင့ျ ဆကျဖွဈပေါျလာတဲ့ လူမှုဒုက်ခတှပေေါ့နောျ။ အဲ့တော့ မူလဘူတ အဓိကဖွဈတဲ့ အကွောငျးရငျးဖွဈတဲ့ နိုငျငံရေးပွူနာကို ဖွရှေငျးနိုငျမှ တရားဥပဒေ စိုးမိုးနိုငျမှသာလြှငျ နညျးပညာအရ ပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးမှုတှေ လုပျနိုငျမှာ။ သို့သောျ အဲဒီ ကြောကျစိမျးဒသေမှာ ဖွဈနတောက အုပျခြုပျရေး စီမံခန့ျခှဲမှုအာဏာ အပွည့ျအဝရှိတဲ့ဒသေ မဟုတျဘူးဗြ။ စဈအုပျခြုပျရေးတပိုငျး ဖွဈနတေဲ့ဒသေကိုး။
“ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ နယျမွအေနအေထားအရကို မငွိမျးခမြျးတဲ့ နရောဆိုတော့ တပျရဲ့လှှမျးမိုးမှုရှိတယျ၊ နောကျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ လှုပျရှားမှုရှိတယျ၊ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ အုပျခြုပျရေးအာဏာ အပွည့ျအဝ မရှိဘူးပေါ့။ မရှိတဲ့အခါကတြော့ အခုသှားတဲ့အဖှဲ့ထဲ ဝနျကွီးတှပေါမယျ၊ ပွညျထဲရေးဝနျကွီးပါမယျ၊ သူတို့ကတော့ ပတျဝနျးကငြျအမွငျ အုပျခြုပျရေးအမွငျပွောမယျ။ သို့သောျ ဖွဈနတောက ခုနကပွောတဲ့ နယျမွအေေးခမြျးမှုက အခကျအခဲဖွဈတဲ့အတှကျ ကနြောျကတော့ မဖွဈနိုငျဘူး၊ သိပျပွီးတော့ ထိရောကျတဲ့ အစီရငျခံစာတှေ မဖွဈနိုငျဘူးလို့ပဲ မွငျပါတယျဗြ။
“ဟုတျပွီ၊ အကောငျးဆုံးဖွဈအောငျ ဘာလုပျနိုငျမလဲဆိုရငျ အခု သယံဇာတထုတျယူမှု ပှင့ျလငျးမွငျသာရေးအဖှဲ့ - Extractive Industries Transparency Initiative (EITI)Process ဆိုတာရှိတာပဲ။ သို့သောျ နိုငျငံတောျအဆင့ျလုပျတဲ့ EITI Process တောငျ အဲဒီကိုသှားပွီး ကွည့ျဖို့အတှကျကို အစိုးရက တာဝနျမယူနိုငျဘူး၊ လုံခွုံရေးအကွောငျးပွခကြျနဲ့။ ဒါ နိုငျငံတောျအဆင့ျလုပျတဲ့ စီမံခကြျကွီးတောငျ မသှားဖို့ ကန့ျသတျခကြျတှရှေိတယျ။ မလုပျနိုငျရငျတော့ အခုလိုမြိုး ထပျခါတလဲလဲ မတောျတဆဖွဈမှုတှနေဲ့ လူတှေ အသကျတှေ ဆုံးရှုံးမှုတှကေ ထပျကြော့ပွီး ဖွဈနေဦးမှာပဲ။”
ဒီလို သယံဇာတတူးဖောျမှုကနေ နောကျဆကျတှဲ ဆိုးကြိုးသကျရောကျမှုတှဖွေဈတဲ့ လူသဆေုံးမှုတှမှော အဓိက တာဝနျအရှိဆုံးဖွဈတဲ့ သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး ဝနျကွီးဌာန ဝနျကွီးကိုယျတိုငျက စုံစမျးရေးအဖှဲ့ဥက်ကဋ်ဌ ဖွဈနတေဲ့အပေါျ မေးခှနျးထုတျစရာ ဖွဈနတေယျလို့ ဒီမွပွေိုမှုဖွဈစဉျတှကေို တောကျလြှောကျ အနီးကပျ စောင့ျကွည့ျလာသူ ဒသေခံ သတငျးသမားတဦးဖွဈတဲ့ ကိုဇောျမိုးထကျက ပွောပါတယျ။
“အခုလို ဒါမြိုးကွီးဖွဈကမြှ အသညျးအသနျ လူကွားကောငျးအောငျလုပျတဲ့ ပုံစံမြိုးကွီးက ကနြောျတို့ ဖားကန့ျဒသေနတေဲ့ သူတှဆေိုတော့ ပွုံးမိတာပေါ့။ ဦးအုနျးဝငျးကို ဥက်ကဋ်ဌအဖွဈ ခန့ျအပျထားတယျ။ ဘာကွောင့ျပွိုတယျ၊ ဘာကွောင့ျလုပျတယျဆိုတာ စုံစမျးဖောျထုတျမယျတဲ့၊ နောကျဆုံး တာဝနျအရှိဆုံးက ဘယျသူလဲဆိုရငျ ဦးအုနျးဝငျးပဲ ပွနျရှိမှာလေ။ ပွညျထောငျစုဝနျကွီး သယံဇာတဝနျကွီး ကိုယျတိုငျက ကွပျကွပျမတျမတျနဲ့ ဥပဒဘေောငျထဲအညီ မလုပျဆောငျတဲ့ ကုမ်ပဏီတှကေို အရေးယူတာမြိုးလညျး မရှိဘူး၊ သတိပေးတာမြိုးလညျး မရှိတဲ့အခါကတြော့ ဒါကွီးက ရှငျးရှငျးပွောရရငျ ဒီမှာ ကြောကျစိမျးတူးနကွေတာက မငျးမဲ့တိုငျးပွညျလို တူးနကွေတဲ့အခါကတြော့ ဒါမြိုးတှဖွေဈတာပဲလေ။
“ပွညျထောငျစုဝနျကွီး ဦးအုနျးဝငျးကို ဒါတှေ ဘာကွောင့ျဖွဈသလဲဆိုတာ စုံစမျးဖောျထုတျခိုငျးတယျဆိုတော့ စုံစမျးဖောျထုတျစရာကို မလိုတာ။ စညျးကမျးမဲ့ ကြောကျစိမျးတူးဖောျနလေို့ ဖွဈတာပဲ။ လူတိုငျးသိတယျ။ ဥပဒတှေမှော အတိအလငျး ပွဋ်ဌာနျးထားပွီးသား။ လုပျကှကျတကှကျကို စကျ ကား ဘယျလောကျသုံးရမယျ၊ ယန်တရား ဘယျလောကျသုံးရမယျ ဆိုတာကို သဘာဝသယံဇာတဝနျကွီးဌာနက ကွပျကွပျမတျမတျ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးခဲ့ခွငျး မရှိဘဲနဲ့ အခုလိုမြိုး လူတှေ အသကျအန်တရာယျ ဖွဈတဲ့အခါကတြော့မှ စုံစမျးစဈဆေးရေးဖှဲ့မယျ၊ ပွီးတော့ ဖှဲ့လိုကျတော့လညျး ဥက်ကဋ်ဌက ဦးအုနျးဝငျးဖွဈနတေယျ။ ကနြောျတို့ ဒီမှာရှိတဲ့သူတှကေတော့ ထိရောကျတဲ့ စီမံဆောငျရှကျမှုတခု ဖွဈမလာနိုငျဘူးလို့တော့ မွငျတယျဗြ။”
ကွာသပတေးနေ့က ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ မွပွေိုကမြှုကနေ သဆေုံးသှားသူတှရေဲ့ ရုပျအလောငျးတှထေဲက နောကျထပျ ထပျတှေ့တာနဲ့ နောကျဆုံးအခွအေနတှေကေိုလညျး ကိုဇောျမိုးထကျက ပွောပွပါတယျ။
“ကနြောျတို့ ဒီနေ့မနကျပိုငျး ရှာဖှရေရှိတာက ၂ လောငျးရတယျ။ အားလုံးပေါငျးက ၁၇၁ လောငျးပေါ့။ လကျရှိ ဝခေါသုသာနျက မွမွှေုပျသငျ်ဂွိုဟျဖို့ သရဏဂုံတငျဖို့ ကယျဆယျရေး တာဝနျခံတှဆေီက သိရတာက မနကျကတှေ့တဲ့ ၂ လောငျးပေါငျးရငျ ၁၇၁ လောငျးရှိပွီ။ မနေ့ကတော့ ၇၇ လောငျး သငျ်ဂွိုဟျပွီးပွီ။ ဒီကနေ့မနကျတော့ ၈ လောငျးကို သငျ်ဂွိုဟျဖို့ မွကေငြျးထဲရောကျနပွေီ။ နောကျထပျလညျး သရဏဂုံတငျပွီး အခု သငျ်ဂွိုဟျဖို့ လုပျနကွေတယျ။ လှတျမွောကျလာတဲ့သူ တယောကျနဲ့ မေးကွည့ျတော့ သူကိုယျတိုငျက ထှကျပွေးလာရတာ။ အနညျးဆုံးတော့ လူက ၂၀၀ နဲ့ ၃၀၀ ကွား ပွေးလို့မလှတျဘူးပေါ့နောျ။ သူ့အိမျပါ ပါသှားတယျ။ လူတှအေမြားကွီး မွပွေိုပွီး လှိုငျးရိုကျပွီး ပါသှားတာ။ အနညျးဆုံး ၃၀၀ တော့ ပွေးမလှတျဘူးလို့ပွောတယျ။ ဆယျမိနဈလောကျအတှငျးမှာ ငရဲပှကျသလိုပဲ ဖွဈသှားတာ။”
သမ်မတဖှဲ့ပေးထားတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးရေးအဖှဲ့က တာဝနျရှိသူတှကေတော့ ဒီကနေ့မှာပဲ ဖားကန့ျဒသေကို ရောကျလာကွပွီလို့ ကခငြျပွညျနယျ အမြိုးသားလှှတျတောျကိုယျစားလှယျ တဦးဖွဈသူ ဦးခငျမောငျမွင့ျက ပွောပါတယျ။
“သဘာဝသယံဇာတဝနျကွီး ဦးအုနျးဝငျးပါတယျ၊ သဆေုံးသူတှကေို ထောကျပံ့ဖို့ လူကယျပွနျဝနျကွီး ပါတယျ၊ နောကျပွီးတော့ ပွညျထဲရေးဝနျကွီး ပါတယျ။ ဒီည ဒီမှာအိပျမယျ။ အခုကတော့ ကားနဲ့လာနကွေပါပွီ။ ကနြောျတို့က သူတို့ကို လာကွိုနပေါတယျ။ နိုငျငံတောျက ထောကျပံ့မယ့ျဟာလညျး ပါမယျ။ စဈဆေးမှာတှနေဲ့ နောကျ လိုအပျရငျ လိုအပျသလို အရေးယူမှာတှလေညျး ပါမယျ။ စဈဆေးဖို့ ဆိုကတညျးက အရေးယူဖို့ပဲ။ အလောငျးတှကေတော့ ၁၂ နာရီအထိ နောကျထပျ ၂ လောငျး ထပျတှေ့ထားတယျ။ အခု လုပျကှကျတှေ အခွအေနကေတော့ အခု ၁ ရကျနေ့ကစပွီး ၃ လပိတျထားပါတယျ။”
ဖားကန့ျဒသေ ကြောကျစိမျးတှငျး မွပွေိုကမြှုတှဟော နှဈစဉျနှဈတိုငျး အခုလို မိုးတှငျးကာလတှမှော ဖွဈလေ့ရှိပွီး မွပွေိုကမြှုတိုငျးမှာ လူရာခြီ သဆေုံးလေ့ရှိပါတယျ။ ဒီလိုအဖွဈအပကြျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး သကျဆိုငျရာ တာဝနျရှိသူတှဘေကျက စုံစမျးစဈဆေးမှုတှေ ပေါ့လြော့ခဲ့တာရှိသလို ထိရောကျတဲ့ အရေးယူမှုတှလေညျး မရှိခဲ့တာမို့ အခု သမ်မတဖှဲ့စညျးပေးလိုကျတဲ့ စုံစမျးရေးအဖှဲ့ရဲ့ စဈဆေးမှုကရော ထိရောကျပါ့မလားဆိုတာ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားသူတှနေဲ့ ဒသေခံတှဘေကျက စောင့ျကွည့ျနကွေပါတယျ။
