(Zawgyi/Unicode)
မကြာခင် ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပတဲ့အခါ စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေနဲ့ ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုတွေ ကြုံနေရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ အပါအဝင် မဲပေးခွင့်ဆုံးရှုံးမယ့်အရေး စိုးရိမ်မှုတွေ ထွက်ပေါ်နေတဲ့အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုသက်နိုင်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ တကျော့ပြန်ကူးစက်မှုတွေ စတင်ခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တိုက်ပွဲတွေလည်း ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေတာကြောင့် နေရာတော်တော်များများမှာ ရွေးကောက်ပွဲတွေ မကျင်းပနိုင်ပဲ ဖြစ်နေသလို၊ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ မဲပေးခွင့်ဟာလည်း မရေမရာ ဖြစ်နေဆဲပါ။ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် မဲဆန္ဒနယ်မြေ ပြင်ပမှာ ရောက်ရှိနေသူတွေ မဲပေးခွင့်ရမယ်လို့ တာဝန်ရှိသူတွေ ပြောနေပေမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ ရက်ပိုင်းသာ ကျန်တော့တဲ့ အချိန်အထိ မဲပေးခွင့် ရမရဆိုတာ တိတိကျကျ မသိသူတွေထဲမှာတော့ စစ်တွေမြို့နယ် အလိုတော်ပြည့် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းမှာ ခိုလှုံနေရတဲ့ မောင်ဦးခင် လည်း တဦးအပါအဝင် ဖြစ်ပါတယ်။
“ ကျနော်တို့မဲပေးရမယ့် ဟာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး မသိတော့ဘူး။ မေးပေးခွင့်ရမရလည်း မသိဘူး ဒီအထဲမှာပဲနေရတော့ ဘာမှမသိပါဘူး။ အပြင်ကိုလည်း မထွက်ရဘူး။ မဲတော့ ပေးချင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့ ဘာလုပ်ရမှန်းလည်းမသိဘူး ဘယ်သူ့ကို ပေးရမလဲ အဆက်အသွယ်လည်း မရတော့ဘူး ဒီဒုက္ခသည်စခန်းမှာ ရောက်နေတာ ကျနော်တို့ ၅လ ကြာသွားပါပြီ။”
တပ်မတော်နဲ့ AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကြား တိုက်ပွဲတွေကြောင့် တိမ်းရှောင်လာရတဲ့ မောင်ဦးခင်ရဲ့ ဇာတိဖြစ်တဲ့ ချင်းပြည်နယ် ပလက်ဝမြို့နယ်က နေရာတော်တော်များများမှာ ရွေးကောက်ပွဲတွေ မကျင်းပဖို့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က အင်္ဂါနေ့တုန်းကပဲ ကြေညာလိုက်ပေမဲ့ သူနေထိုင်ရာ အောက်မီးလက်၀ ကျေးရွာတော့ မပါဝင်ပါဘူး။
ဒါပေမဲ့လည်း သူ့လို ရခိုင်ပြည်နယ်က စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ မဲပေးခွင့်ရရေး အတွက်ကတော့ လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အခက်အခဲတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း စစ်တွေမြို့နယ် ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲ ဥက္ကဌ ဦးစံသာမောင်ကပြောပါတယ်။
“စစ်ရှောင်ဆိုတာကလည်းပုံသေမရှိတော့ ပြီးတော့ UEC က လမ်းညွန်ထားတဲ့ အတိုင်းပေါ့နော် ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေအရကလည်း ပုံစံ ၁၀ အတိုင်းမလွဲဘူးဆိုတာကိုအတည်ပြုကောက်လို့မရဘူး ဖြစ်နေတယ်။ အခုသူတို့ ဒေသက ငြိမ်းချမ်းရင် ပြန်သွား နောက်အခြေအနေ မကောင်းရင် ပြန်လာဆိုတော့ စစ်ရှောင်တွေလည်းပုံသေမရှိတော့ ကျနော်တို့လည်း အတိအကျကောက်လို့မရဘူး ဖြစ်နေတယ်။ ပြီးတော့ စစ်ရှောင်တွေနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး သူတို့ ဇာတိနေရာတွေမှာ မဲစာရင်းမှာ ပါမပါဆိုတာ အဆက် အသွယ်မရတဲ့ အခြေအနေရှိတာကြောင့် ကျနော်တို့ဘက်ကလည်း အခက်အခဲအများကြီး ရှိပါတယ်။ ရှင်းရှင်းပြောရရင် အခက်အခဲအများကြီးရှိတယ် ကပ်ဘေးက တစ်မျိုး စစ်ရှောင်လို့တစ်မျိုး စိန်ခေါ်မှာ နှစ်ခုလုံးကို တစ်ပြိုင်တည်းခံစားနေရတော့ ပိုပြီးတော့ အခက်အခဲရှိတာပေါ့။ အဆင်ပြေအောင်တော့ အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစားထားပါတယ်။”
ရခိုင်ပြည်တစ်ပြည်နယ်လုံးမှာ မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူ ၁၆သိန်းကျော်ရှိပေမယ့်လည်း မြို့နယ် ၉ခုနဲ့ ကျေးရွာအုပ်စုတစ်ချို့မှာ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပဖြစ်တော့တာကြောင့် မဲပေးခွင့်ရှိသူ လေးသိန်းကျော်ပဲ ကျန်တော့ပြီး မဲရုံစုစုပေါင်း ၇၅၅ ရုံသာ ကျန်တော့တဲ့အတွက် မဲပေးခွင့် ဆုံးရှုံးမယ့် အခြေအနေတွေအပေါ် စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ မဲပေးခွင့်ရမယ့် မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေမှာလည်း စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ အပါအဝင် မဲပေးဖို့ အခက်အခဲရှိသူတွေအတွက် ပြင်ဆင်မှုတွေဟာလည်း အားနည်းချက်တွေ ရှိနေတယ်လို့ ရခိုင်ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ ပြောခွင့်ရ ကိုကျော်ဆန်းကပြောပါတယ်။
“ ကြိုတင်မဲ ကိစ္စနဲ့ပတ်သတ်ပြီးတော့ ကော်မရှင်ကို ကျနော်တို့က စက်တင်ဘာလလောက် ကတည်းက ကျနော်တို့ အင်တာဗျုးထားတာ ရှိတာပေါ့။ သူတို့ကတော့ ပြောတယ် ကြိုတင်မဲတွေရယ် အသက်ကြီးတဲ့ သူတွေရယ် မသန်စွမ်းတွေရယ် နောက်သက်ဆိုင်ရာ သူတွေအတွက် ကြိုတင်မဲကိစ္စပြင်ဆင်ထားတယ်ဆိုပြီးတော့ ပြောတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုထိတော့ သူတို့ ဘာတွေ ပြင်ဆင်ထားတယ်ဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းမမြင်ရသေးဘူး။ ပြီးတော့ ခရိုင် ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ရော၊ မြို့နယ်ရော ရပ်ကွက်ရော ကျနော်တို့ မြင်တာကတော့ သေသေချာချာ ဘာမှ လုပ်ထားတာကို ကျနော်တို့ မမြင်ရသေးဘူး။ တကယ်လည်း ကျနော်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်က လူတွေကို မေးကြည့်တယ်။ အသက်ကြီးသူတွေ မသန်စွမ်းတွေကို အဲဒီလူတွေကလည်း အခုအချိန်ထိ ကြိုတင်မဲ နဲ့ ပတ်သတ်ပြီးတော့ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲဆိုတာကို မသိကြသေးဘူး။ အဲတော့ သက်ဆိုင်ရာ ကော်မရှင်က ဘာတွေလုပ်နေလဲ ဆိုတာ ကျနော်တို့လည်း စဉ်းစားရခက်နေတာပေါ့။”
လွတ်လပ်မျှတတဲ့ အခြေအနေတွေ မရှိတာကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲတွေ မကျင်းပဖို့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က အစောပိုင်းမှာ ကြေညာထားတဲ့ အထဲက ကျောက်ဖြူနဲ့ အမ်းမြို့နယ်က ကျေးရွာအုပ်စုတချို့မှာတော့ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပမယ့်အကြောင်း အင်္ဂါနေ့မှာပဲ ပြင်ဆင်ချက် ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
တိုင်းရင်းသား မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်မယ့် အခြေအနေတွေမရှိတာကြောင့် အစီအစဉ်တွေ ဖျက်သိမ်းကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ကြေညာခဲ့တဲ့အပေါ် စိုးရိမ်ကြောင်း လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံးကလည်း အင်္ဂါနေ့တုန်းကပဲ ပြောဆိုထားပါတယ်။ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန အမြဲတမ်းအတွင်းဝန် ဒေးဗစ်ဟေး ကလည်း နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့ ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ အားလုံးပါဝင်ခွင့်ရှိပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိရှိနဲ့ အများလက်ခံ နိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ဖို့ အင်္ဂါနေ့မှာပဲ နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ဆက်သွယ်ပြောဆိုရာမှာ တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
............
ရခိုငျကစဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျဆုံးရှုံးမယ့ျအရေးနဲ့ ရငျဆိုငျနရေ
(Unicode)
မကွာခငျ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပတဲ့အခါ စဈရေးတငျးမာမှုတှနေဲ့ ကပျရောဂါကူးစကျမှုတှေ ကွုံနရေတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ အပါအဝငျ မဲပေးခှင့ျဆုံးရှုံးမယ့ျအရေး စိုးရိမျမှုတှေ ထှကျပေါျနတေဲ့အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုသကျနိုငျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါ တကြော့ပွနျကူးစကျမှုတှေ စတငျခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ တိုကျပှဲတှလေညျး ဆကျလကျဖွဈပှားနတောကွောင့ျ နရောတောျတောျမြားမြားမှာ ရှေးကောကျပှဲတှေ မကငြျးပနိုငျပဲ ဖွဈနသေလို၊ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျဟာလညျး မရမေရာ ဖွဈနဆေဲပါ။ အကွောငျးအမြိုးမြိုးကွောင့ျ မဲဆန်ဒနယျမွေ ပွငျပမှာ ရောကျရှိနသေူတှေ မဲပေးခှင့ျရမယျလို့ တာဝနျရှိသူတှေ ပွောနပေမေဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ ရကျပိုငျးသာ ကနြျတော့တဲ့ အခြိနျအထိ မဲပေးခှင့ျ ရမရဆိုတာ တိတိကကြြ မသိသူတှထေဲမှာတော့ စဈတှမွေို့နယျ အလိုတောျပွည့ျ ဘုနျးတောျကွီးကြောငျးမှာ ခိုလှုံနရေတဲ့ မောငျဦးခငျ လညျး တဦးအပါအဝငျ ဖွဈပါတယျ။
“ ကနြောျတို့မဲပေးရမယ့ျ ဟာနဲ့ ပတျသတျပွီး မသိတော့ဘူး။ မေးပေးခှင့ျရမရလညျး မသိဘူး ဒီအထဲမှာပဲနရေတော့ ဘာမှမသိပါဘူး။ အပွငျကိုလညျး မထှကျရဘူး။ မဲတော့ ပေးခငြျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ကနြောျတို့ ဘာလုပျရမှနျးလညျးမသိဘူး ဘယျသူ့ကို ပေးရမလဲ အဆကျအသှယျလညျး မရတော့ဘူး ဒီဒုက်ခသညျစခနျးမှာ ရောကျနတော ကနြောျတို့ ၅လ ကွာသှားပါပွီ။”
တပျမတောျနဲ့ AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ကွား တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ တိမျးရှောငျလာရတဲ့ မောငျဦးခငျရဲ့ ဇာတိဖွဈတဲ့ ခငြျးပွညျနယျ ပလကျဝမွို့နယျက နရောတောျတောျမြားမြားမှာ ရှေးကောကျပှဲတှေ မကငြျးပဖို့ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက အငျ်ဂါနေ့တုနျးကပဲ ကွညောလိုကျပမေဲ့ သူနထေိုငျရာ အောကျမီးလကျ၀ ကြေးရှာတော့ မပါဝငျပါဘူး။
ဒါပမေဲ့လညျး သူ့လို ရခိုငျပွညျနယျက စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျရရေး အတှကျကတော့ လကျတှေ့အကောငျအထညျဖောျဖို့ အခကျအခဲတှေ ရှိနတေယျလို့လညျး စဈတှမွေို့နယျ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျအဖှဲ့ခှဲ ဥက်ကဌ ဦးစံသာမောငျကပွောပါတယျ။
“စဈရှောငျဆိုတာကလညျးပုံသမေရှိတော့ ပွီးတော့ UECက လမျးညှနျထားတဲ့ အတိုငျးပေါ့နောျ ရှေးကောကျပှဲဥပဒအေရကလညျး ပုံစံ ၁၀ အတိုငျးမလှဲဘူးဆိုတာကိုအတညျပွုကောကျလို့မရဘူး ဖွဈနတေယျ။ အခုသူတို့ ဒသေက ငွိမျးခမြျးရငျ ပွနျသှား နောကျအခွအေနေ မကောငျးရငျ ပွနျလာဆိုတော့ စဈရှောငျတှလေညျးပုံသမေရှိတော့ ကနြောျတို့လညျး အတိအကကြောကျလို့မရဘူး ဖွဈနတေယျ။ ပွီးတော့ စဈရှောငျတှနေဲ့ ပတျသတျပွီး သူတို့ ဇာတိနရောတှမှော မဲစာရငျးမှာ ပါမပါဆိုတာ အဆကျ အသှယျမရတဲ့ အခွအေနရှေိတာကွောင့ျ ကနြောျတို့ဘကျကလညျး အခကျအခဲအမြားကွီး ရှိပါတယျ။ ရှငျးရှငျးပွောရရငျ အခကျအခဲအမြားကွီးရှိတယျ ကပျဘေးက တဈမြိုး စဈရှောငျလို့တဈမြိုး စိနျခေါျမှာ နှဈခုလုံးကို တဈပွိုငျတညျးခံစားနရေတော့ ပိုပွီးတော့ အခကျအခဲရှိတာပေါ့။ အဆငျပွအေောငျတော့ အတတျနိုငျဆုံး ကွိုးစားထားပါတယျ။”
ရခိုငျပွညျတဈပွညျနယျလုံးမှာ မဲပေးပိုငျခှင့ျရှိသူ ၁၆သိနျးကြောျရှိပမေယ့ျလညျး မွို့နယျ ၉ခုနဲ့ ကြေးရှာအုပျစုတဈခြို့မှာ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပဖွဈတော့တာကွောင့ျ မဲပေးခှင့ျရှိသူ လေးသိနျးကြောျပဲ ကနြျတော့ပွီး မဲရုံစုစုပေါငျး ၇၅၅ ရုံသာ ကနြျတော့တဲ့အတှကျ မဲပေးခှင့ျ ဆုံးရှုံးမယ့ျ အခွအေနတှေအေပေါျ စိုးရိမျမှုတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ မဲပေးခှင့ျရမယ့ျ မဲဆန်ဒနယျမွတှေမှောလညျး စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ အပါအဝငျ မဲပေးဖို့ အခကျအခဲရှိသူတှအေတှကျ ပွငျဆငျမှုတှဟောလညျး အားနညျးခကြျတှေ ရှိနတေယျလို့ ရခိုငျပွညျနယျ ရှေးကောကျပှဲ လေ့လာစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ ပွောခှင့ျရ ကိုကြောျဆနျးကပွောပါတယျ။
“ ကွိုတငျမဲ ကိစ်စနဲ့ပတျသတျပွီးတော့ ကောျမရှငျကို ကနြောျတို့က စကျတငျဘာလလောကျ ကတညျးက ကနြောျတို့ အငျတာဗြုးထားတာ ရှိတာပေါ့။ သူတို့ကတော့ ပွောတယျ ကွိုတငျမဲတှရေယျ အသကျကွီးတဲ့ သူတှရေယျ မသနျစှမျးတှရေယျ နောကျသကျဆိုငျရာ သူတှအေတှကျ ကွိုတငျမဲကိစ်စပွငျဆငျထားတယျဆိုပွီးတော့ ပွောတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခုထိတော့ သူတို့ ဘာတှေ ပွငျဆငျထားတယျဆိုတာကို ရှငျးရှငျးလငျးလငျးမမွငျရသေးဘူး။ ပွီးတော့ ခရိုငျ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျရော၊ မွို့နယျရော ရပျကှကျရော ကနြောျတို့ မွငျတာကတော့ သသေခြောခြာ ဘာမှ လုပျထားတာကို ကနြောျတို့ မမွငျရသေးဘူး။ တကယျလညျး ကနြောျတို့ ပတျဝနျးကငြျက လူတှကေို မေးကွည့ျတယျ။ အသကျကွီးသူတှေ မသနျစှမျးတှကေို အဲဒီလူတှကေလညျး အခုအခြိနျထိ ကွိုတငျမဲ နဲ့ ပတျသတျပွီးတော့ ဘယျလိုလုပျရမလဲဆိုတာကို မသိကွသေးဘူး။ အဲတော့ သကျဆိုငျရာ ကောျမရှငျက ဘာတှလေုပျနလေဲ ဆိုတာ ကနြောျတို့လညျး စဉျးစားရခကျနတောပေါ့။”
လှတျလပျမြှတတဲ့ အခွအေနတှေေ မရှိတာကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲတှေ မကငြျးပဖို့ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက အစောပိုငျးမှာ ကွညောထားတဲ့ အထဲက ကြောကျဖွူနဲ့ အမျးမွို့နယျက ကြေးရှာအုပျစုတခြို့မှာတော့ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပမယ့ျအကွောငျး အငျ်ဂါနေ့မှာပဲ ပွငျဆငျခကြျ ထုတျပွနျထားပါတယျ။
တိုငျးရငျးသား မဲဆန်ဒနယျမွတှေမှော ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေမေရှိတာကွောင့ျ အစီအစဉျတှေ ဖကြျသိမျးကွောငျး ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက ကွညောခဲ့တဲ့အပေါျ စိုးရိမျကွောငျး လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံးကလညျး အငျ်ဂါနေ့တုနျးကပဲ ပွောဆိုထားပါတယျ။ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာန အမွဲတမျးအတှငျးဝနျ ဒေးဗဈဟေး ကလညျး နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့ ကငြျးပမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ အားလုံးပါဝငျခှင့ျရှိပွီး ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုရှိရှိနဲ့ အမြားလကျခံ နိုငျအောငျ ဆောငျရှကျဖို့ အငျ်ဂါနေ့မှာပဲ နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ ဆကျသှယျပွောဆိုရာမှာ တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
