၂၁ ရာစု နည်းပညာတိုးတက်မှုနဲ့အတူ သတင်းအချက်အလက် အကန့်အသတ်မရှိ စီးဆင်းမှုကို ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ စစ်ကောင်စီရဲ့လုပ်ရပ်ဟာ ထိရောက်မှု မရှိဘူးလို့ Myanmar Now အယ်ဒီတာချုပ် ကိုဆွေဝင်း က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
စစ်ကောင်စီခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ရဲ့ သားသမီးတွေပိုင်ဆိုင်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို Myanmar Now အနေနဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ စုံစမ်းဖေါ်ထုတ်ရေးသားခဲ့ပြီးနောက်၊ မကြာခင်မှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ်ခရီးစဉ်အတွင်း ကိုဆွေဝင်းဟာ သေနတ်နဲ့ ပစ်ခတ်လုပ်ကြံခံခဲ့ရပေမယ့် အသက်ဘေးက လွတ်မြောက်ခဲ့ပါတယ်။
စုံးစမ်းဖော်ထုတ် သတင်းရေးသားသူနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ကာကွယ်မြှင့်တင်သူအဖြစ် လူသိများတဲ့ Myanmar Now အယ်ဒီတာချုပ် ကိုဆွေဝင်း ကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု Stanford တက္ကသိုလ်၊ Shorenstein Asia-Pacific သုတေသနဌာနက ၂၀၂၁ ခုနှစ် အတွက် Shorenstein Journalism Award ဆုချီးမြှင့်လိုက်ကြောင်း ဒီသီတင်းပတ်အစောပိုင်းက ကြေညာခဲ့ပါတယ်။
တရားမဝင်သတင်းဌာနအဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရပြီး စစ်ကောင်စီရဲ့ ဖိနှိပ်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ Myanmar Now အနေနဲ့ အာဏာသိမ်းဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုသတင်းတွေနဲ့ကို ဆက်စဉ်မပြတ်အောင် ဖော်ထုတ်တင်ဆက်နိုင်အောင် ဘယ်လို ရုန်းကန်ဆောင်ရွက်နေသလဲ။ လက်ရှိ ပြည်ပကို ရောက်ရှိနေတဲ့ Myanmar Now အယ်ဒီတာချုပ်ကိုဆွေဝင်း ကို မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ ကိုဆွေဝင်း။ အမေရိကန်မှာ နိုင်ငံတကာမှာ နာမည်ကြီးတဲ့ Shorenstein Journalism Award ဆုကို ကိုဆွေဝင်း က ၂၀၂၁ အတွက် ဆုချီးမြှင့်ခံရတဲ့အတွက်လည်း ကျမတို့ အများကြီးဝမ်းသာဂုဏ်ယူမိပါတယ်ရှင့်။ ကိုဆွေဝင်းအနေနဲ့ မြန်မာသတင်းသမားတဦးအနေနဲ့ ဒီလိုနိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုပြီးတော့ ချီးမြှင့်ခံရတဲ့ ဆုတွေထဲမှာ ဒါကတော့ နောက်ဆုံးရရှိထားတဲ့ဆုပေါ့။ အထူးသဖြင့် ကိုဆွေဝင်းက အရပ်သားအစိုးရလက်ထက်ကတည်းကိုက Myanmar Now အနေနဲ့ အခက်အခဲတွေကြားက ရပ်တည်ပြီးတော့ တင်ပြနိုင်ခဲ့တဲ့ အနေအထားတွေမှာလဲ နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ အခုနောက်ဆုံး Shorenstein Journalism Award ကို လက်ခံရရှိရတဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းက ဘာကြောင့်လဲဆိုတာကို သိရသလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ရဲ့ သတင်းတွေကတဆင့် ပြည်သူလူထုက သူတို့သိသင့်သိထိုက်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ပိုမိုပြီးတော့ သိမြင်လာတယ်ဆိုတာကို အဓိကထောက်ရှု့ပြီးတော့မှ ဒီဆုကို ပေးတယ်ဆိုပြီးတော့ ကျနော့်ကို အကြောင်းကြားပါတယ်။ ကျနော့်အနေနဲ့ အခုလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ဘာမှအထူးတလည် မြန်မာပြည်သူအားလုံးပါပဲ ပြည်တွင်းမှာရှိတဲ့လူတွေ၊ ပြည်ပမှာရှိတဲ့လူတွေအားလုံး ဘယ်ကိစ္စကိုမှ အကြောင်းပြုပြီးတော့ ဝမ်းသာပီတိဖြစ်နိုင်စရာ အကြောင်းမရှိပါဘူး။ ပေးတဲ့လူက ပေးတယ်ဆိုတော့လဲ ကျနော်တို့က “Yes” ဒီလိုသဘောမျိုးပဲ ရှိပါတယ်။ ပေးတာကတော့ ကျနော်တို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေမှာဆိုရင် သတင်းမီဒီယာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အားကောင်းသွားစေတယ်ဆိုတာကို ထောက်ရှုပြီးတော့ပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖေဖေါ်ဝါရီလ (၁) ရက်နေ့ စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းမှာ သတင်းမီဒီယာတွေ တော်တော်လေး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိနှိပ်လာတယ်။ အဲဒီအထဲမှာ အထူးသဖြင့် Myanmar Now ကို စစ်ကောင်စီက တော်တော်လေး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိနှိပ်တာလည်း ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ တဘက်မှာလဲ Myanmar Now က ဆက်လက်ပြီးတော့ ရပ်တည်လှုပ်ရှားနေတယ်။ သတင်းတွေကို အဆက်မပြတ် တင်ဆက်နေတာလဲ တွေ့ရပါတယ်။ လက်ရှိ Myanmar Now က မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းမီဒီယာတခုအနေနဲ့ ရပ်တည်လှုပ်ရှားနေတဲ့ အခြေအနေက ဘယ်လိုရှိသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ တတ်နိုင်သမျှ ကြိုးစားပြီးတော့ လုပ်ကိုင်နေတာတွေ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့ အဖွဲ့သားတချို့ကတော့ အခုအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း တရားမဝင် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ကြေညာလိုက်တဲ့အခြေအနေမှာ အလုပ်မလုပ်နိုင်တာတွေလည်း ရှိတယ်။ အလုပ်ကနေ နုတ်ထွက်သွားတာတွေလည်း ရှိတယ်။ အဲဒီအခြေအနေမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။ တချို့လူတွေကြတော့ ကျနော်တို့ အစိုးရရဲ့ ထိန်းချုပ်နယ်မြေ အပြင်ဘက်မှာ ရောက်ရှိနေတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ နိုင်ငံရဲ့ ပြင်ပမှာ ယခင်ကတည်းကိုက ကျနော်တို့ ခန့်ထားတဲ့ လူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အဲဒီလူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ လုပ်ဆောင်နေတာ ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အားလုံးသိနေတဲ့ Citizen Journalists တွေ ရှိတယ်။ နောက် Stingers တွေ၊ အလွတ်တန်းသတင်းထောက်တွေ။ ဒီလူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ ကျနော်တို့တွေ သတင်းတွေကို တတ်နိုင်သလောက် ရယူနေသေးတယ်။ အခုအခြေအနေမှာ။
ဆိုတော့ အဓိကတော့ ကျနော်တို့က ဒီအခြေအနေမှာ တအားဆိုးတာမှန်တယ်။ သို့ပေမယ့်လဲ ဘာလောက်ပဲ အခြေအနေဆိုးဆိုး ကျနော်တို့ သတင်းမီဒီယာရဲ့ တာဝန်ခံရမှာတော့ ဒီသတင်းက မှန်ကန်ဖို့က အဓိကပဲ။ ဒီသတင်းဟာ ခိုင်မာရမယ်။ တိကျရမယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့က အဓိကအာမခံဖို့ပဲ။ ဆိုတော့ တတ်နိုင်သမျှ ဒီရှုထောင့်ကနေပဲ ကျနော်တို့တွေ သတင်းတွေ ရေးသားပြီးတော့ ပြည်သူလူထုကို တင်ဆက်နေတယ်။ တချို့အခြေအနေမှာဆိုရင် ပြင်ပမှာ ပြောသလောက်၊ သို့တည်းမဟုတ် လူမှု့ကွန်ရက်မှာ ပြောသလောက် အခြေအနေတွေကို ကျနော်တို့ဘက်က အတည်မပြုနိုင်တာတွေ၊ အသေးစိတ်မရနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးတွေမှာ ကျနော်တို့ သတင်းမတင်ဆက်ပါဘူး။ ကိုယ်ထုတ်တဲ့သတင်းက ဟုတ်တယ်မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ပြည်သူလူထုက အသိဆုံးပါ။ အခုဆိုရင် စစ်ကောင်စီရဲ့ ရက်စက်သတ်ဖြတ် ဖမ်းဆီးနေတာတွေကို ကျနော်တို့တွေ ဦးစားပေးပြီးတော့ လုပ်နေတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းပေါ် အခြေခံသလဲဆိုတော့ အမှန်တရားဆိုတဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းပေါ်ပဲ အခြေခံပြီးတော့ ကျနော်တို့တွေ ဒါကိုလုပ်ဆောင်နေခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အဲဒီလို သတင်းမှန်ကန် ခိုင်မာတိကျရမယ့် တိတိကျကျနဲ့ ဖော်ပြနေတဲ့အပိုင်းမှာလည်း တဘက်မှာလဲ စစ်ကောင်စီရဲ့ ပြောဆိုချက်တွေကို Myanmar Now အနေနဲ့ ရယူကြိုးပမ်းနေတဲ့အပိုင်းမှာ ဘယ်လိုရှိသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ အငြင်းပွားစရာဖြစ်တဲ့ သတင်းဖြစ်စဉ်တိုင်းကို တတ်နိုင်သမျှ ဖုန်းဆက်ပြီးတော့ မေးမြန်းပါတယ်။ သူတို့ ကျနော်တို့ရဲ့ ဆက်သွယ်မှုကို ဖြေကြားမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ကျနော်တို့က ကြိုတင်သိရှိထားပါတယ်။ သို့ပေမဲ့လဲ တတ်နိုင်သမျှ ဖုန်းဆက်တယ်။ မရဘူးဆိုရင်တောင် အစိုးရထုတ် သတင်းစာတွေမှာပါတဲ့ အချက်အလက်တွေကို ကျနော်တို့တွေ ပြန်ကိုးကားတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် လူဆယ်ယောက်လောက်သေတယ်။ စစ်ကောင်စီကတော့ လူတယောက်ပဲ သေပါတယ်။ ဒါမျိုးတွေပေါ့။ ဒါတွေလဲ ကျနော်တို့တွေက ကိုးကားပြီးတော့ ထည့်ရေးပါတယ်။ တချို့ကြတော့ စစ်ကောင်စီရဲ့ ရေးသားနေတဲ့ အခြေအနေတွေကိုလည်း ပြည်သူလူထုသိအောင် ပြန်လည်ရေးပြရတာတွေ ရှိပါတယ်။ စစ်တပ်ထုတ် သတင်းစာတွေ။ ဒီသတင်းစာတွေမှာဆိုရင် သေသွားတဲ့လူတချို့ကဆိုရင် သူ့ဟာသူ သွေးရိုးသားရိုးနဲ့ သေဆုံးသွားတာ ဖြစ်တယ်။ သူတို့စစ်ကောင်စီမှာ တာဝန်မရှိဘူး။ ဥပမာအားဖြင့် လွန်ခဲ့တဲ့ (၁) လလောက်က သေဆုံးသွားတဲ့ အလုံမှာ ဆရာ၊ ဆရာမတွေ ဆန္ဒပြရင်နဲ့ ပစ်သတ်ခံရတဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမဆိုရင် သူ့ဟာသူ နှလုံးရောဂါဖောက် သေသွားတယ်ဆိုပြီး ဒီကနေ့ သတင်းစာမှာပါတယ်။ ကျနော်တို့တွေ ဒါကို reporting လုပ်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။ မနက်ဖြန်လောက်တော့ ထွက်မယ်ပေါ့။
ပြောချင်တာက စစ်ကောင်စီက ဘာတွေကို reporting လုပ်နေတယ်။ ဘာတွေကို ထုတ်ပြန်နေတယ်ဆိုတာကိုလည်း ပြည်သူလူထုတွေ သိအောင် ကျနော်တို့တွေ ပြောပြနေတယ်။ နောက်ပြီး ဒီထုတ်ပြန်ချက်တွေက ဘယ်လောက်အထိ အမှန်ပါသလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ ပြောပြဖို့ လိုအပ်တယ်။ ကျနော်တို့က နှစ်ဘက်ဆိုပြီးတော့ သူပြောသမျှတွေအားလုံးကို မစီစစ်ဘဲနဲ့ ကျနော်တို့က ထုတ်လို့မရဘူး။ စီစစ်ပေးရမယ့် တာဝန်က ကျနော်တို့ တာဝန်ပဲ။ နှစ်ဘက်ပြောသမျှ ပြောချင်ရာပြောကွာဆိုပြီး ထုတ်လို့မရဘူး။ ဒါက ကျနော်တို့အတွက် အင်မတန်အရေးကြီးသလို၊ ဒါက ကျနော်တို့အတွက် ထောက်ချောက်ပဲ။ ဒီဆရာမဆိုရင် သေလောက်တဲ့ Fatal Shot – Gun Shot မရဘူးဆိုတာ မှန်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီဆရာမက လက်မှာ ကျည်းဆန်ဒဏ်ရာရတယ်။ လက်မှာဒဏ်ရာရတယ်။ အဲဒီနေရာမှာပင် သူ သေဆုံးသွားတယ်။ နှလုံးရောဂါအခံ ရှိတယ်ဆိုတာလည်း မှန်တယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်ကောင်စီက ထုတ်ပြန်တဲ့အခါမှာတော့ သူတို့ရဲ့ ပယောဂ လုံးဝမပါဘဲနဲ့ ဒီဆရာမက သေဆုံးသွားတယ်။ နှလုံးရောဂါဖောက်ပြီးတော့ဆိုပြီ။ ဒီဆရာမသေဆုံးသွားတယ်ဆိုတာ ဆန္ဒပြလမ်းလျှောက်သွားရင်နဲ့ မောပြီးတော့ နှလုံးဖောက် သေသွားတာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါမျိုးကို စစ်ကောင်စီက မရှင်းပြဘူး။ ဒီဆရာမက သေနတ်နဲ့ အပစ်ခံရတယ်။ ပြီးတော့မှ သေဆုံးသွားတယ်။
ဆိုတော့ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးတွေ စစ်ကောင်စီရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေကိုလည်း ကျနော်တို့တွေ ထုတ်ပြန်ပေးဖို့၊ ပြည်သူလူထုကို ပေးဖို့အတွက် ကြိုးစားနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ သတင်းမီဒီယာမှာပါသလို၊ ကျနော်တို့က In context and in perspective ဆိုတာ ကျနော်တို့က အကြောင်းနဲ့ အကျိုးနဲ့ သိုင်းဝိုင်းပြီးတော့ ဖော်ပြရမယ်ဆိုတဲ့ တာဝန်ကတော့ ရှိပြီသားပဲ။ ဒါကိုတော့ ကျနော်တို့တွေ ကြိုးစားပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ပေးနေပါတယ်။
မေး ။ ။ အခုစစ်ကောင်စီက အာဏာသိမ်းတဲ့ကိစ္စမှာ မီဒီယာတွေကို အပြင်းအထန် ဖိနှိပ်နေတဲ့ သူတို့ရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကို ဘယ်လိုမြင်သလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အဓိကရည်ရွယ်ချက်က သူတို့က အာဏာသိမ်းမှုက နံပတ်တစ်အချက်က စနစ်တကျ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ပြီးတော့ သူတို့က သိမ်းခဲ့တာပဲ။ အာဏာသိမ်းလို့ရှိရင် အာဏာသိမ်းတာနဲ့ တပြိုင်တည်း မီဒီယာတွေအားလုံးကို ရိုက်ချိုးပြစ်မယ်။ အဓိကအားဖြင့် သူတို့စိတ်ထဲမှာ Independence ဖြစ်တယ်၊ သူတို့လွှမ်းမိုးလို့ မရဘူးဆိုတဲ့ မီဒီယာတွေ အကုန်လုံးကို ရိုက်ချိုးဖို့ဆိုတာကို စနစ်တကျ ပြင်ဆင်ထားပြီသား။ ဘာကြောင့် ရိုက်ချိုးချင်တာလဲဆိုတော့ သူတို့ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ဖုံးကွယ်ချင်လို့ပဲ။ ဒါက နံပတ်တစ် အဓိကပဲ။ နံပတ်နှစ်ကတော့ ပြည်သူလူထုရဲ့ လှုပ်ရှားနေတဲ့ အာဏာရှင်ဆန့််ကျင်လှုပ်ရှားမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြည်သူလူထုတွေ တယောက်နဲ့တယောက် မသိရအောင်ဆိုပြီးတော့ ဖုံးကွယ်ဖို့ပဲ။ အခုဆိုရင် အစိုးရသတင်းစာတွေမှာ ဆန္ဒပြမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပုံဖော်နေတာက ကုန်လုံးက အကြမ်းဖက်သမားတွေ။ ဒီလိုမျိုး ပုံဖော်နေတာ။ တပ်မတော်ကနေ အနည်းဆုံးအင်အားနဲ့ ထိန်းချုပ်တာ၊ ကန့်သတ်တာ၊ ဖြိုခွင်းတားဆီးတာတို့ လုပ်နေပါတယ်ဆိုပြီးတော့ ဝါဒဖြန့်ချီနေတာတွေလည်း အားလုံးသိပြီသားပဲ။
ဆိုတော့ စစ်ကောင်စီရဲ့ ဝါဒဖြန့်ချီမှုတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ချင်လို့။ နောက်ပိတ်ဆုံး အာဆီယံအစည်းအဝေး သွားတက်ခဲ့တာတောင်မှ အင်မတန် ရှက်စရာ၊ မျက်နှာပြောင်တိုက်ပြီးတော့ ပြန်လာတဲ့အခါမှာ သူကို ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေက ဒေသတွင်းခေါင်းဆောင်တွေက လက်ခံတယ်ဆိုပြီးတော့ ပြည်သူလူထုကို ထုတ်ပြောတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်လိုသဘောတူညီချက်တွေ အချက် (၅) ချက် ရခဲ့တယ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တချက်မှကို မပြောဘူး။ ဒါမျိုးတွေပေါ့။ ဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းတွေက သူတို့ရဲ့ ဝါဒဖြန့်ချီရေး ယန္တရားကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်် လုပ်ဆောင်ဖို့ပဲ။ ဒါကြောင့်မို့ မီဒီယာတွေ နှိပ်ကွပ်ရုံတင်မကဘူး အင်တာနက်တွေကိုပါ ဖြတ်တောက်ပြစ်တယ်။ အင်တာနက်ဖြတ်တောက်တယ်ဆိုတာ ပြည်သူလူထုတွေ တယောက်နဲ့တယောက် ဆက်ဆံလှုပ်ရှားလို့မရအောင် လုပ်ရုံတင်မကဘဲ၊ သတင်းမီဒီယာတွေဆီက စီးဆင်းနေမယ့် အချက်အလက်တွေကိုလည်း သူတို့က ဖြတ်တောက်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်ပါပဲ။ အဓိကတော့ တတိုင်းပြည်လုံးကို ဟိုတုန်းကလိုပဲ အမှောင်ချပြီးတော့ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး သွတ်သွင်းဖို့ပါပဲ။ လိုရင်းတိုရှင်း ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အခုလို အင်တာနက်တွေကို ဖြတ်တောက်ပြီးတော့ သတင်းမီဒီယာတွေကို ထိန်းချုပ်တယ်။ အဆက်အသွယ်တွေကိုလည်း ထိန်းချုပ်တဲ့အခါမှာ စစ်ကောင်စီရဲ့ အဲဒီလိုလုပ်ရပ်တွေက တကယ်ပဲ ထိရောက်သလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ပြောရမယ်ဆိုရင် တကယ့်တကယ်တော့ ဒါတွေက မထိရောက်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီအခြေအနေက ၁၉၈၈၊ ၁၉၆၂၊ ၂၀၀၇ အခြေအနေနဲ့ လုံးဝမဆိုင်ဘူး။ အခုက (၂၁) ရာစုကို ဆိုတာကို စစ်ခေါင်းဆောင်တွေက မေ့နေတယ်။ ဒါက အင်မတန်လွှဲမှားနေတဲ့ ကိစ္စ။ ပြည်သူလူထုက ဟိုတုန်းကလို ၆၂ ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ၈၈ ပဲဖြစ်ဖြစ် ကျနော်တို့ တချို့ပြည်သူလူထုတွေက သတင်းကို အချက်အလက်တွေ မရတဲ့အခါကြတော့ ဝေဝါးစရာတွေ အများကြီးရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အဲဒီခေတ်ကာလတွေ အာဏာမသိမ်းခင်ကလဲ ဒီမိုကရေစီခေတ်ကိုလည်း ကောင်းကောင်းမွန်မွန် မဖြတ်သန်းခဲ့ရဘူး။ နောက်ပြီးတော့ အခုခေတ်လို (၂၁) ရာစုလိုမျိုး တခါတည်း သတင်းအချက်အလက်တွေက Free flow of information အကန့်အသတ် စီးဆင်းနေတဲ့ အတွေ့အကြုံမျိုးကို ဟိုတုန်းက မရှိခဲ့တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ အဲဒီအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ ဝါဒဖြန့်ချီတာတွေက အတိုင်းအတာတခု အောင်မြင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုအာဏာသိမ်းပြီးဆိုကတည်းက စစ်တပ်ကနေ ဖြန့်ချီနေတဲ့ သတင်းစကားတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြည်သူလူထုက လုံးဝမယုံတော့ဘူး။ အဲဒီအခြေအနေ ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ လုံးဝထိရောက်မှု မရှိဘူး။ ပြည်သူလူထုကလည်း ရတဲ့နည်းလမ်းနဲ့ အခုအချိန်အထိ သတင်းအချက်အလက်တွေ ရဖို့အတွက် ကြိုးစားနေတုန်းပဲ။
အခုဆိုရင် ပြည်သူလူထုက ကျနော်တို့ သိရသလောက်ဆိုရင် ရေဒီယိုတွေကို ပြန်လည်ပြီး ပိုမိုအားကိုးလာပြီး သတင်းအချက်အလက်တွေရယူနေတဲ့ အပိုင်းတွေကိုလည်း ကျနော်တို့တွေ သိရတယ်။ ဆိုတဲ့အခါကြတော့ စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ တတိုင်းပြည်လုံးကို ပြန်ပြီးတော့ ဝါဒမှိုင်း သိမ်းသွင်းမှုဆိုတာ ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်တဲ့ကိစ္စပဲလို့ ပြောချင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အထူးသဖြင့် နည်းပညာတွေကလည်း တိုးတက်လာတယ်။ လူတွေက အလွယ်တကူ အဖြစ်အပျက်တွေကို သူတို့ကိုယ်တိုင် Citizen Journalist (CJ) ဆိုတဲ့ အနေအထားနဲ့ စစ်တပ်ကနေ ဖြိုခွဲနှိမ်နင်းနေတဲ့ဟာတွေဆိုရင် တကယ့် ဗီဒီယိုမှတ်တမ်းတွေနဲ့ ထွက်လာတဲ့ ဓါတ်ပုံတွေကိုလည်း ကျမတို့ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တဘက်မှာကြတော့ ဒီလို Citizen Journalist တွေရဲ့ သူတို့ကိုယ်တိုင် ထုတ်ဖော်ချက်တွေ၊ တင်ပြချက်တွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေရဲ့ မှန်မှန်ကန်ကန် တိတိကျကျ ရှိဖို့ဆိုတဲ့ အပိုင်းမှာကော CJ တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက သတင်းမှန်ကန်မှုပေါ်မှာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေသလား။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကိုဆွေဝင်း ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ဒီ CJ သာမန်ပြည်သူပြည်သားတွေရဲ့ အချက်အလက်တွေ၊ မှတ်တမ်းတင်မှုတွေက အခုအခြေအနေမှာဆိုရင် (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကို အရေးကြီးနေပြီ။ သတင်းမီဒီယာတွေအတွက်။ အဲဒီလောက်ကို အားကိုးနေတာ။ အရေးကြီးတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေ မှန်သမျှကို သတင်းမီဒီယာတွေက ဒါကို ကိုယ်တိုင်းကိုယ်ကျ မှတ်တမ်းမတင်နိုင်တော့ဘူး။ သာမန်ပြည်သူပြည်သားတွေ ရိုက်ကူးလာတဲ့ဟာတွေကိုပဲ ပြည်တွင်း-ပြည်ပ ရှိသမျှ ကမ္ဘာ့သတင်းမီဒီယာတွေ အားလုံးက မှီခိုနေရတယ်။ ဒီအခြေအနေကို ကျနော်တို့ ကျရောက်သွားပြီ။ ဒါကြောင့်မို့ အင်တာနက် မရလဲပဲ ကျနော်တို့က ဓါတ်ပုံတွေကို ရိုက်ထားရမယ်။ ရုပ်သံတွေကို မှတ်တမ်းတင်ထားရမယ်။ ပြီးတော့ ဒါတွေကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ပြန်လည်ဖလှယ်ရမယ်။ ဆိုတော့ ပြည်သူလူထုကိုလည်း ကျနော်တို့တွေက ပြောချင်ပါတယ်။ အင်တာနက် လုံးဝမရရင်တောင်မှ Live လွှင့်လို့ မရရင်တောင်မှ ဒါတွေကို တတ်နိုင်သမျှ မှတ်တမ်းတင်ထားကြဖို့။ နောက်ပိတ်ဆုံး အဆိုးဆုံးအခြေအနေ ရောက်သွားရင်တောင်မှ ကျနော်တို့တွေက ဖြစ်ပျက်တဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ စာနဲ့ရေး မှတ်တမ်းတင်ထားဖို့။ နောက်ပြီးတော့ အသံဖိုင်တွေနဲ့ တခါတည်းပဲ ဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖြစ်ပျက်တဲ့ အဖြစ်အပျက်ကိုပဲ ဘယ်သူကိုမှ အင်တာမဗျူးနိုင်ဘူး။ အင်တာဗျူးမယ့်လူက ကိုယ့်ဆီကို မဆက်သွယ်လာဘူးဆိုရင် ဒါတွေကို နေ့စွဲတွေနဲ့ ဖြစ်တဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကို ကိုယ့်သိမြင်သလောက် အဲဒါတွေကို မှတ်တမ်းတင်ပြီးတော့ သေချာစနစ်တကျနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ သိမ်းဆည်းထားဖို့တွေ အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါတွေက တရက်အတွင်းလည်း ထုတ်လို့ရတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ တပတ်အတွင်းလည်း ထုတ်လို့ရတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အခုအနေအထားမှာဆိုရင်တော့ Citizen Journalist တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကို သတင်းမီဒီယာတွေပေါ်မှာ အရေးကြီးနေပါတယ်။ သူတို့တွေက ထုတ်ပြန်လာတဲ့ သတင်းတွေကိုကြည့်ပြီးတော့မှ ကျနော်တို့တွေက ဘယ်နေရာမှာတော့ အရေးကြီးနေတယ်ဆိုတာကို သိရတဲ့အနေအထား ဖြစ်လာတယ်။ ပြီးတော့မှ သတင်းတခုကို လိုက်ဖို့ဆိုတာလဲ ဘာမှမမြင်မသိဘဲ လိုက်လို့မရဘူး။ သတင်းရဲ့ စီးဆင်းရာလမ်းကြောင်း၊ အဲဒီလမ်းကြောင်းကို ရရှိဖို့ဆိုတာ အခုလိုမျိုး Citizen Journalist တွေ ရရှိလာတဲ့ စာကြောင်းတကြောင်းပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဓါတ်ပုံတပုံပဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒါတွေကို အခြေခံပြီးတော့ ကျနော်တို့တွေက ဒါတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သတင်းပြန်လိုက်လို့ ရပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင် ။ ။ ဒါကတော့ Myanmar Now ကို တည်ထောင်သူလည်းဖြစ်တယ်။ Myanmar Now ရဲ့ အယ်ဒီတာချုပ်လည်းဖြစ်တဲ့ ကိုဆွေဝင်းပါ။ အခုလိုမျိုး VOA မြန်မာပိုင်းကို အချိန်ပေး ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် ကိုဆွေဝင်းကို ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်ရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်များ။
==Unicode===
၂၁ ရာစု နညျးပညာတိုးတကျမှုနဲ့အတူ သတငျးအခကြျအလကျ အကန့ျအသတျမရှိ စီးဆငျးမှုကို ကန့ျသတျထိနျးခြုပျဖို့ကွိုးစားနတေဲ့ စဈကောငျစီရဲ့လုပျရပျဟာ ထိရောကျမှု မရှိဘူးလို့ Myanmar Now အယျဒီတာခြုပျ ကိုဆှဝေငျး က ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
စဈကောငျစီခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျရဲ့ သားသမီးတှပေိုငျဆိုငျတဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှကေို Myanmar Now အနနေဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ စုံစမျးဖေါျထုတျရေးသားခဲ့ပွီးနောကျ၊ မကွာခငျမှာပဲ ရခိုငျပွညျနယျခရီးစဉျအတှငျး ကိုဆှဝေငျးဟာ သနေတျနဲ့ ပဈခတျလုပျကွံခံခဲ့ရပမေယ့ျ အသကျဘေးက လှတျမွောကျခဲ့ပါတယျ။
စုံးစမျးဖောျထုတျ သတငျးရေးသားသူနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ကာကှယျမွှင့ျတငျသူအဖွဈ လူသိမြားတဲ့ Myanmar Now အယျဒီတာခြုပျ ကိုဆှဝေငျး ကို အမရေိကနျ ပွညျထောငျစု Stanford တက်ကသိုလျ၊ Shorenstein Asia-Pacific သုတသေနဌာနက ၂၀၂၁ ခုနှဈ အတှကျ Shorenstein Journalism Award ဆုခြီးမွှင့ျလိုကျကွောငျး ဒီသီတငျးပတျအစောပိုငျးက ကွညောခဲ့ပါတယျ။
တရားမဝငျသတငျးဌာနအဖွဈ သတျမှတျခံထားရပွီး စဈကောငျစီရဲ့ ဖိနှိပျမှုကို ရငျဆိုငျနရေတဲ့ Myanmar Now အနနေဲ့ အာဏာသိမျးဆန့ျကငြျတဲ့ လှုပျရှားမှုသတငျးတှနေဲ့ကို ဆကျစဉျမပွတျအောငျ ဖောျထုတျတငျဆကျနိုငျအောငျ ဘယျလို ရုနျးကနျဆောငျရှကျနသေလဲ။ လကျရှိ ပွညျပကို ရောကျရှိနတေဲ့ Myanmar Now အယျဒီတာခြုပျကိုဆှဝေငျး ကို မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ ကိုဆှဝေငျး။ အမရေိကနျမှာ နိုငျငံတကာမှာ နာမညျကွီးတဲ့ Shorenstein Journalism Award ဆုကို ကိုဆှဝေငျး က ၂၀၂၁ အတှကျ ဆုခြီးမွှင့ျခံရတဲ့အတှကျလညျး ကမြတို့ အမြားကွီးဝမျးသာဂုဏျယူမိပါတယျရှင့ျ။ ကိုဆှဝေငျးအနနေဲ့ မွနျမာသတငျးသမားတဦးအနနေဲ့ ဒီလိုနိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုပွီးတော့ ခြီးမွှင့ျခံရတဲ့ ဆုတှထေဲမှာ ဒါကတော့ နောကျဆုံးရရှိထားတဲ့ဆုပေါ့။ အထူးသဖွင့ျ ကိုဆှဝေငျးက အရပျသားအစိုးရလကျထကျကတညျးကိုက Myanmar Now အနနေဲ့ အခကျအခဲတှကွေားက ရပျတညျပွီးတော့ တငျပွနိုငျခဲ့တဲ့ အနအေထားတှမှောလဲ နိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ အခုနောကျဆုံး Shorenstein Journalism Award ကို လကျခံရရှိရတဲ့ အဓိကအကွောငျးရငျးက ဘာကွောင့ျလဲဆိုတာကို သိရသလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ရဲ့ သတငျးတှကေတဆင့ျ ပွညျသူလူထုက သူတို့သိသင့ျသိထိုကျတဲ့ လူ့အဖှဲ့အစညျးမှာ ဖွဈပကြျနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို ပိုမိုပွီးတော့ သိမွငျလာတယျဆိုတာကို အဓိကထောကျရှု့ပွီးတော့မှ ဒီဆုကို ပေးတယျဆိုပွီးတော့ ကနြော့ျကို အကွောငျးကွားပါတယျ။ ကနြော့ျအနနေဲ့ အခုလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ဘာမှအထူးတလညျ မွနျမာပွညျသူအားလုံးပါပဲ ပွညျတှငျးမှာရှိတဲ့လူတှေ၊ ပွညျပမှာရှိတဲ့လူတှအေားလုံး ဘယျကိစ်စကိုမှ အကွောငျးပွုပွီးတော့ ဝမျးသာပီတိဖွဈနိုငျစရာ အကွောငျးမရှိပါဘူး။ ပေးတဲ့လူက ပေးတယျဆိုတော့လဲ ကနြောျတို့က “Yes” ဒီလိုသဘောမြိုးပဲ ရှိပါတယျ။ ပေးတာကတော့ ကနြောျတို့ရဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှမှောဆိုရငျ သတငျးမီဒီယာနဲ့ ပတျသကျပွီး အားကောငျးသှားစတေယျဆိုတာကို ထောကျရှုပွီးတော့ပေးတာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖဖေေါျဝါရီလ (၁) ရကျနေ့ စဈအာဏာသိမျးလိုကျပွီးနောကျပိုငျးမှာ သတငျးမီဒီယာတှေ တောျတောျလေး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဖိနှိပျလာတယျ။ အဲဒီအထဲမှာ အထူးသဖွင့ျ Myanmar Now ကို စဈကောငျစီက တောျတောျလေး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဖိနှိပျတာလညျး ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ တဘကျမှာလဲ Myanmar Now က ဆကျလကျပွီးတော့ ရပျတညျလှုပျရှားနတေယျ။ သတငျးတှကေို အဆကျမပွတျ တငျဆကျနတောလဲ တှေ့ရပါတယျ။ လကျရှိ Myanmar Now က မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးမီဒီယာတခုအနနေဲ့ ရပျတညျလှုပျရှားနတေဲ့ အခွအေနကေ ဘယျလိုရှိသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ တတျနိုငျသမြှ ကွိုးစားပွီးတော့ လုပျကိုငျနတောတှေ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့ အဖှဲ့သားတခြို့ကတော့ အခုအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး တရားမဝငျ အဖှဲ့အစညျးအဖွဈ ကွညောလိုကျတဲ့အခွအေနမှော အလုပျမလုပျနိုငျတာတှလေညျး ရှိတယျ။ အလုပျကနေ နုတျထှကျသှားတာတှလေညျး ရှိတယျ။ အဲဒီအခွအေနမြေိုးတှေ ရှိပါတယျ။ တခြို့လူတှကွေတော့ ကနြောျတို့ အစိုးရရဲ့ ထိနျးခြုပျနယျမွေ အပွငျဘကျမှာ ရောကျရှိနတေဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ နိုငျငံရဲ့ ပွငျပမှာ ယခငျကတညျးကိုက ကနြောျတို့ ခန့ျထားတဲ့ လူတှလေညျး ရှိပါတယျ။ အဲဒီလူတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ လုပျဆောငျနတော ရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ အားလုံးသိနတေဲ့ Citizen Journalists တှေ ရှိတယျ။ နောကျ Stingers တှေ၊ အလှတျတနျးသတငျးထောကျတှေ။ ဒီလူတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ ကနြောျတို့တှေ သတငျးတှကေို တတျနိုငျသလောကျ ရယူနသေေးတယျ။ အခုအခွအေနမှော။
ဆိုတော့ အဓိကတော့ ကနြောျတို့က ဒီအခွအေနမှော တအားဆိုးတာမှနျတယျ။ သို့ပမေယ့ျလဲ ဘာလောကျပဲ အခွအေနဆေိုးဆိုး ကနြောျတို့ သတငျးမီဒီယာရဲ့ တာဝနျခံရမှာတော့ ဒီသတငျးက မှနျကနျဖို့က အဓိကပဲ။ ဒီသတငျးဟာ ခိုငျမာရမယျ။ တိကရြမယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့က အဓိကအာမခံဖို့ပဲ။ ဆိုတော့ တတျနိုငျသမြှ ဒီရှုထောင့ျကနပေဲ ကနြောျတို့တှေ သတငျးတှေ ရေးသားပွီးတော့ ပွညျသူလူထုကို တငျဆကျနတေယျ။ တခြို့အခွအေနမှောဆိုရငျ ပွငျပမှာ ပွောသလောကျ၊ သို့တညျးမဟုတျ လူမှု့ကှနျရကျမှာ ပွောသလောကျ အခွအေနတှေကေို ကနြောျတို့ဘကျက အတညျမပွုနိုငျတာတှေ၊ အသေးစိတျမရနိုငျတဲ့ အခွအေနတှေေ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ အဲဒီလို အခွအေနမြေိုးတှမှော ကနြောျတို့ သတငျးမတငျဆကျပါဘူး။ ကိုယျထုတျတဲ့သတငျးက ဟုတျတယျမဟုတျဘူးဆိုတာကို ပွညျသူလူထုက အသိဆုံးပါ။ အခုဆိုရငျ စဈကောငျစီရဲ့ ရကျစကျသတျဖွတျ ဖမျးဆီးနတောတှကေို ကနြောျတို့တှေ ဦးစားပေးပွီးတော့ လုပျနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ ဘယျစညျးမဉြျးစညျးကမျးပေါျ အခွခေံသလဲဆိုတော့ အမှနျတရားဆိုတဲ့ စညျးမဉြျးစညျးကမျးပေါျပဲ အခွခေံပွီးတော့ ကနြောျတို့တှေ ဒါကိုလုပျဆောငျနခွေငျး ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အဲဒီလို သတငျးမှနျကနျ ခိုငျမာတိကရြမယ့ျ တိတိကကြနြဲ့ ဖောျပွနတေဲ့အပိုငျးမှာလညျး တဘကျမှာလဲ စဈကောငျစီရဲ့ ပွောဆိုခကြျတှကေို Myanmar Now အနနေဲ့ ရယူကွိုးပမျးနတေဲ့အပိုငျးမှာ ဘယျလိုရှိသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ အငွငျးပှားစရာဖွဈတဲ့ သတငျးဖွဈစဉျတိုငျးကို တတျနိုငျသမြှ ဖုနျးဆကျပွီးတော့ မေးမွနျးပါတယျ။ သူတို့ ကနြောျတို့ရဲ့ ဆကျသှယျမှုကို ဖွကွေားမှာ မဟုတျဘူးဆိုတာကို ကနြောျတို့က ကွိုတငျသိရှိထားပါတယျ။ သို့ပမေဲ့လဲ တတျနိုငျသမြှ ဖုနျးဆကျတယျ။ မရဘူးဆိုရငျတောငျ အစိုးရထုတျ သတငျးစာတှမှောပါတဲ့ အခကြျအလကျတှကေို ကနြောျတို့တှေ ပွနျကိုးကားတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ လူဆယျယောကျလောကျသတေယျ။ စဈကောငျစီကတော့ လူတယောကျပဲ သပေါတယျ။ ဒါမြိုးတှပေေါ့။ ဒါတှလေဲ ကနြောျတို့တှကေ ကိုးကားပွီးတော့ ထည့ျရေးပါတယျ။ တခြို့ကွတော့ စဈကောငျစီရဲ့ ရေးသားနတေဲ့ အခွအေနတှေကေိုလညျး ပွညျသူလူထုသိအောငျ ပွနျလညျရေးပွရတာတှေ ရှိပါတယျ။ စဈတပျထုတျ သတငျးစာတှေ။ ဒီသတငျးစာတှမှောဆိုရငျ သသှေားတဲ့လူတခြို့ကဆိုရငျ သူ့ဟာသူ သှေးရိုးသားရိုးနဲ့ သဆေုံးသှားတာ ဖွဈတယျ။ သူတို့စဈကောငျစီမှာ တာဝနျမရှိဘူး။ ဥပမာအားဖွင့ျ လှနျခဲ့တဲ့ (၁) လလောကျက သဆေုံးသှားတဲ့ အလုံမှာ ဆရာ၊ ဆရာမတှေ ဆန်ဒပွရငျနဲ့ ပဈသတျခံရတဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမဆိုရငျ သူ့ဟာသူ နှလုံးရောဂါဖောကျ သသှေားတယျဆိုပွီး ဒီကနေ့ သတငျးစာမှာပါတယျ။ ကနြောျတို့တှေ ဒါကို reporting လုပျဖို့ ကွိုးစားနတေယျ။ မနကျဖွနျလောကျတော့ ထှကျမယျပေါ့။
ပွောခငြျတာက စဈကောငျစီက ဘာတှကေို reporting လုပျနတေယျ။ ဘာတှကေို ထုတျပွနျနတေယျဆိုတာကိုလညျး ပွညျသူလူထုတှေ သိအောငျ ကနြောျတို့တှေ ပွောပွနတေယျ။ နောကျပွီး ဒီထုတျပွနျခကြျတှကေ ဘယျလောကျအထိ အမှနျပါသလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ ပွောပွဖို့ လိုအပျတယျ။ ကနြောျတို့က နှဈဘကျဆိုပွီးတော့ သူပွောသမြှတှအေားလုံးကို မစီစဈဘဲနဲ့ ကနြောျတို့က ထုတျလို့မရဘူး။ စီစဈပေးရမယ့ျ တာဝနျက ကနြောျတို့ တာဝနျပဲ။ နှဈဘကျပွောသမြှ ပွောခငြျရာပွောကှာဆိုပွီး ထုတျလို့မရဘူး။ ဒါက ကနြောျတို့အတှကျ အငျမတနျအရေးကွီးသလို၊ ဒါက ကနြောျတို့အတှကျ ထောကျခြောကျပဲ။ ဒီဆရာမဆိုရငျ သလေောကျတဲ့ Fatal Shot – Gun Shot မရဘူးဆိုတာ မှနျတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီဆရာမက လကျမှာ ကညြျးဆနျဒဏျရာရတယျ။ လကျမှာဒဏျရာရတယျ။ အဲဒီနရောမှာပငျ သူ သဆေုံးသှားတယျ။ နှလုံးရောဂါအခံ ရှိတယျဆိုတာလညျး မှနျတယျ။ ဒါပမေဲ့ စဈကောငျစီက ထုတျပွနျတဲ့အခါမှာတော့ သူတို့ရဲ့ ပယောဂ လုံးဝမပါဘဲနဲ့ ဒီဆရာမက သဆေုံးသှားတယျ။ နှလုံးရောဂါဖောကျပွီးတော့ဆိုပွီ။ ဒီဆရာမသဆေုံးသှားတယျဆိုတာ ဆန်ဒပွလမျးလြှောကျသှားရငျနဲ့ မောပွီးတော့ နှလုံးဖောကျ သသှေားတာ မဟုတျဘူး။ ဒါမြိုးကို စဈကောငျစီက မရှငျးပွဘူး။ ဒီဆရာမက သနေတျနဲ့ အပဈခံရတယျ။ ပွီးတော့မှ သဆေုံးသှားတယျ။
ဆိုတော့ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးတှေ စဈကောငျစီရဲ့ ထုတျပွနျခကြျတှကေိုလညျး ကနြောျတို့တှေ ထုတျပွနျပေးဖို့၊ ပွညျသူလူထုကို ပေးဖို့အတှကျ ကွိုးစားနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ သတငျးမီဒီယာမှာပါသလို၊ ကနြောျတို့က In context and in perspective ဆိုတာ ကနြောျတို့က အကွောငျးနဲ့ အကြိုးနဲ့ သိုငျးဝိုငျးပွီးတော့ ဖောျပွရမယျဆိုတဲ့ တာဝနျကတော့ ရှိပွီသားပဲ။ ဒါကိုတော့ ကနြောျတို့တှေ ကွိုးစားပွီးတော့ လုပျဆောငျပေးနပေါတယျ။
မေး ။ ။ အခုစဈကောငျစီက အာဏာသိမျးတဲ့ကိစ်စမှာ မီဒီယာတှကေို အပွငျးအထနျ ဖိနှိပျနတေဲ့ သူတို့ရဲ့ အဓိကရညျရှယျခကြျကို ဘယျလိုမွငျသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကရညျရှယျခကြျက သူတို့က အာဏာသိမျးမှုက နံပတျတဈအခကြျက စနဈတကြ ကွိုတငျပွငျဆငျပွီးတော့ သူတို့က သိမျးခဲ့တာပဲ။ အာဏာသိမျးလို့ရှိရငျ အာဏာသိမျးတာနဲ့ တပွိုငျတညျး မီဒီယာတှအေားလုံးကို ရိုကျခြိုးပွဈမယျ။ အဓိကအားဖွင့ျ သူတို့စိတျထဲမှာ Independence ဖွဈတယျ၊ သူတို့လှှမျးမိုးလို့ မရဘူးဆိုတဲ့ မီဒီယာတှေ အကုနျလုံးကို ရိုကျခြိုးဖို့ဆိုတာကို စနဈတကြ ပွငျဆငျထားပွီသား။ ဘာကွောင့ျ ရိုကျခြိုးခငြျတာလဲဆိုတော့ သူတို့ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုတှကေို ဖုံးကှယျခငြျလို့ပဲ။ ဒါက နံပတျတဈ အဓိကပဲ။ နံပတျနှဈကတော့ ပွညျသူလူထုရဲ့ လှုပျရှားနတေဲ့ အာဏာရှငျဆနျ့ျကငြျလှုပျရှားမှုနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွညျသူလူထုတှေ တယောကျနဲ့တယောကျ မသိရအောငျဆိုပွီးတော့ ဖုံးကှယျဖို့ပဲ။ အခုဆိုရငျ အစိုးရသတငျးစာတှမှော ဆန်ဒပွမှုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပုံဖောျနတောက ကုနျလုံးက အကွမျးဖကျသမားတှေ။ ဒီလိုမြိုး ပုံဖောျနတော။ တပျမတောျကနေ အနညျးဆုံးအငျအားနဲ့ ထိနျးခြုပျတာ၊ ကန့ျသတျတာ၊ ဖွိုခှငျးတားဆီးတာတို့ လုပျနပေါတယျဆိုပွီးတော့ ဝါဒဖွန့ျခြီနတောတှလေညျး အားလုံးသိပွီသားပဲ။
ဆိုတော့ စဈကောငျစီရဲ့ ဝါဒဖွန့ျခြီမှုတှကေို ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ လုပျခငြျလို့။ နောကျပိတျဆုံး အာဆီယံအစညျးအဝေး သှားတကျခဲ့တာတောငျမှ အငျမတနျ ရှကျစရာ၊ မကြျနှာပွောငျတိုကျပွီးတော့ ပွနျလာတဲ့အခါမှာ သူကို ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေ ဒသေတှငျးခေါငျးဆောငျတှကေ လကျခံတယျဆိုပွီးတော့ ပွညျသူလူထုကို ထုတျပွောတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဘယျလိုသဘောတူညီခကြျတှေ အခကြျ (၅) ခကြျ ရခဲ့တယျဆိုတာနဲ့ ပတျသကျပွီး တခကြျမှကို မပွောဘူး။ ဒါမြိုးတှပေေါ့။ ဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ အဓိကအကွောငျးရငျးတှကေ သူတို့ရဲ့ ဝါဒဖွန့ျခြီရေး ယန်တရားကို ကယြျကယြျပွန့ျပွနျ့ျ လုပျဆောငျဖို့ပဲ။ ဒါကွောင့ျမို့ မီဒီယာတှေ နှိပျကှပျရုံတငျမကဘူး အငျတာနကျတှကေိုပါ ဖွတျတောကျပွဈတယျ။ အငျတာနကျဖွတျတောကျတယျဆိုတာ ပွညျသူလူထုတှေ တယောကျနဲ့တယောကျ ဆကျဆံလှုပျရှားလို့မရအောငျ လုပျရုံတငျမကဘဲ၊ သတငျးမီဒီယာတှဆေီက စီးဆငျးနမေယ့ျ အခကြျအလကျတှကေိုလညျး သူတို့က ဖွတျတောကျဖို့ ရညျရှယျခကြျပါပဲ။ အဓိကတော့ တတိုငျးပွညျလုံးကို ဟိုတုနျးကလိုပဲ အမှောငျခပြွီးတော့ စဈအုပျခြုပျရေး သှတျသှငျးဖို့ပါပဲ။ လိုရငျးတိုရှငျး ပွောရမယျဆိုရငျတော့။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အခုလို အငျတာနကျတှကေို ဖွတျတောကျပွီးတော့ သတငျးမီဒီယာတှကေို ထိနျးခြုပျတယျ။ အဆကျအသှယျတှကေိုလညျး ထိနျးခြုပျတဲ့အခါမှာ စဈကောငျစီရဲ့ အဲဒီလိုလုပျရပျတှကေ တကယျပဲ ထိရောကျသလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ပွောရမယျဆိုရငျ တကယ့ျတကယျတော့ ဒါတှကေ မထိရောကျပါဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒီအခွအေနကေ ၁၉၈၈၊ ၁၉၆၂၊ ၂၀၀၇ အခွအေနနေဲ့ လုံးဝမဆိုငျဘူး။ အခုက (၂၁) ရာစုကို ဆိုတာကို စဈခေါငျးဆောငျတှကေ မေ့နတေယျ။ ဒါက အငျမတနျလှှဲမှားနတေဲ့ ကိစ်စ။ ပွညျသူလူထုက ဟိုတုနျးကလို ၆၂ ပဲဖွဈဖွဈ၊ ၈၈ ပဲဖွဈဖွဈ ကနြောျတို့ တခြို့ပွညျသူလူထုတှကေ သတငျးကို အခကြျအလကျတှေ မရတဲ့အခါကွတော့ ဝဝေါးစရာတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ အဲဒီခတျေကာလတှေ အာဏာမသိမျးခငျကလဲ ဒီမိုကရစေီခတျေကိုလညျး ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ မဖွတျသနျးခဲ့ရဘူး။ နောကျပွီးတော့ အခုခတျေလို (၂၁) ရာစုလိုမြိုး တခါတညျး သတငျးအခကြျအလကျတှကေ Free flow of information အကန့ျအသတျ စီးဆငျးနတေဲ့ အတှေ့အကွုံမြိုးကို ဟိုတုနျးက မရှိခဲ့တဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ အဲဒီအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာ ဝါဒဖွန့ျခြီတာတှကေ အတိုငျးအတာတခု အောငျမွငျခဲ့တယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုအာဏာသိမျးပွီးဆိုကတညျးက စဈတပျကနေ ဖွန့ျခြီနတေဲ့ သတငျးစကားတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ပွညျသူလူထုက လုံးဝမယုံတော့ဘူး။ အဲဒီအခွအေနေ ရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ လုံးဝထိရောကျမှု မရှိဘူး။ ပွညျသူလူထုကလညျး ရတဲ့နညျးလမျးနဲ့ အခုအခြိနျအထိ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ရဖို့အတှကျ ကွိုးစားနတေုနျးပဲ။
အခုဆိုရငျ ပွညျသူလူထုက ကနြောျတို့ သိရသလောကျဆိုရငျ ရဒေီယိုတှကေို ပွနျလညျပွီး ပိုမိုအားကိုးလာပွီး သတငျးအခကြျအလကျတှရေယူနတေဲ့ အပိုငျးတှကေိုလညျး ကနြောျတို့တှေ သိရတယျ။ ဆိုတဲ့အခါကွတော့ စဈကောငျစီအနနေဲ့ တတိုငျးပွညျလုံးကို ပွနျပွီးတော့ ဝါဒမှိုငျး သိမျးသှငျးမှုဆိုတာ ဘယျလိုမှ မဖွဈနိုငျတဲ့ကိစ်စပဲလို့ ပွောခငြျပါတယျ။
မေး ။ ။ အထူးသဖွင့ျ နညျးပညာတှကေလညျး တိုးတကျလာတယျ။ လူတှကေ အလှယျတကူ အဖွဈအပကြျတှကေို သူတို့ကိုယျတိုငျ Citizen Journalist (CJ) ဆိုတဲ့ အနအေထားနဲ့ စဈတပျကနေ ဖွိုခှဲနှိမျနငျးနတေဲ့ဟာတှဆေိုရငျ တကယ့ျ ဗီဒီယိုမှတျတမျးတှနေဲ့ ထှကျလာတဲ့ ဓါတျပုံတှကေိုလညျး ကမြတို့ တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တဘကျမှာကွတော့ ဒီလို Citizen Journalist တှရေဲ့ သူတို့ကိုယျတိုငျ ထုတျဖောျခကြျတှေ၊ တငျပွခကြျတှနေဲ့ သတငျးမီဒီယာတှရေဲ့ မှနျမှနျကနျကနျ တိတိကကြြ ရှိဖို့ဆိုတဲ့ အပိုငျးမှာကော CJ တှရေဲ့ အခနျးကဏ်ဍက သတငျးမှနျကနျမှုပေါျမှာ အထောကျအကူ ဖွဈစသေလား။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီး ကိုဆှဝေငျး ဘယျလိုမွငျပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ဒီ CJ သာမနျပွညျသူပွညျသားတှရေဲ့ အခကြျအလကျတှေ၊ မှတျတမျးတငျမှုတှကေ အခုအခွအေနမှောဆိုရငျ (၉၀) ရာခိုငျနှုနျးလောကျကို အရေးကွီးနပွေီ။ သတငျးမီဒီယာတှအေတှကျ။ အဲဒီလောကျကို အားကိုးနတော။ အရေးကွီးတဲ့ အဖွဈအပကြျတှေ မှနျသမြှကို သတငျးမီဒီယာတှကေ ဒါကို ကိုယျတိုငျးကိုယျကြ မှတျတမျးမတငျနိုငျတော့ဘူး။ သာမနျပွညျသူပွညျသားတှေ ရိုကျကူးလာတဲ့ဟာတှကေိုပဲ ပွညျတှငျး-ပွညျပ ရှိသမြှ ကမ်ဘာ့သတငျးမီဒီယာတှေ အားလုံးက မှီခိုနရေတယျ။ ဒီအခွအေနကေို ကနြောျတို့ ကရြောကျသှားပွီ။ ဒါကွောင့ျမို့ အငျတာနကျ မရလဲပဲ ကနြောျတို့က ဓါတျပုံတှကေို ရိုကျထားရမယျ။ ရုပျသံတှကေို မှတျတမျးတငျထားရမယျ။ ပွီးတော့ ဒါတှကေို နညျးမြိုးစုံနဲ့ ပွနျလညျဖလှယျရမယျ။ ဆိုတော့ ပွညျသူလူထုကိုလညျး ကနြောျတို့တှကေ ပွောခငြျပါတယျ။ အငျတာနကျ လုံးဝမရရငျတောငျမှ Live လှှင့ျလို့ မရရငျတောငျမှ ဒါတှကေို တတျနိုငျသမြှ မှတျတမျးတငျထားကွဖို့။ နောကျပိတျဆုံး အဆိုးဆုံးအခွအေနေ ရောကျသှားရငျတောငျမှ ကနြောျတို့တှကေ ဖွဈပကြျတဲ့ အဖွဈအပကြျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ စာနဲ့ရေး မှတျတမျးတငျထားဖို့။ နောကျပွီးတော့ အသံဖိုငျတှနေဲ့ တခါတညျးပဲ ဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ဖွဈပကြျတဲ့ အဖွဈအပကြျကိုပဲ ဘယျသူကိုမှ အငျတာမဗြူးနိုငျဘူး။ အငျတာဗြူးမယ့ျလူက ကိုယ့ျဆီကို မဆကျသှယျလာဘူးဆိုရငျ ဒါတှကေို နေ့စှဲတှနေဲ့ ဖွဈတဲ့ဖွဈစဉျတှကေို ကိုယ့ျသိမွငျသလောကျ အဲဒါတှကေို မှတျတမျးတငျပွီးတော့ သခြောစနဈတကနြဲ့ တတျနိုငျသမြှ သိမျးဆညျးထားဖို့တှေ အရေးကွီးပါတယျ။ ဒါတှကေ တရကျအတှငျးလညျး ထုတျလို့ရတာ ဖွဈနိုငျတယျ။ တပတျအတှငျးလညျး ထုတျလို့ရတာ ဖွဈနိုငျတယျ။ အခုအနအေထားမှာဆိုရငျတော့ Citizen Journalist တှရေဲ့ အခနျးကဏ်ဍက (၉၀) ရာခိုငျနှုနျးလောကျကို သတငျးမီဒီယာတှပေေါျမှာ အရေးကွီးနပေါတယျ။ သူတို့တှကေ ထုတျပွနျလာတဲ့ သတငျးတှကေိုကွည့ျပွီးတော့မှ ကနြောျတို့တှကေ ဘယျနရောမှာတော့ အရေးကွီးနတေယျဆိုတာကို သိရတဲ့အနအေထား ဖွဈလာတယျ။ ပွီးတော့မှ သတငျးတခုကို လိုကျဖို့ဆိုတာလဲ ဘာမှမမွငျမသိဘဲ လိုကျလို့မရဘူး။ သတငျးရဲ့ စီးဆငျးရာလမျးကွောငျး၊ အဲဒီလမျးကွောငျးကို ရရှိဖို့ဆိုတာ အခုလိုမြိုး Citizen Journalist တှေ ရရှိလာတဲ့ စာကွောငျးတကွောငျးပဲဖွဈဖွဈ၊ ဓါတျပုံတပုံပဲဖွဈဖွဈ အဲဒါတှကေို အခွခေံပွီးတော့ ကနြောျတို့တှကေ ဒါတှကေို ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ သတငျးပွနျလိုကျလို့ ရပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျ ။ ။ ဒါကတော့ Myanmar Now ကို တညျထောငျသူလညျးဖွဈတယျ။ Myanmar Now ရဲ့ အယျဒီတာခြုပျလညျးဖွဈတဲ့ ကိုဆှဝေငျးပါ။ အခုလိုမြိုး VOA မွနျမာပိုငျးကို အခြိနျပေး ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ ကိုဆှဝေငျးကို ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျကဲ့ ကြေးဇူးတငျပါတယျခငျမြား။
