လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေကြောင့် ရည်မှန်းထားတာတွေ မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင် စိတ်မလျှော့လိုက်ဘဲ၊ ရည်မှန်းချက်သစ်တခုထားဖို့ How She Did It ဆိုတဲ့ ကုမ္ပဏီကို တည်ထောင်ထားတဲ့ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် မနန်းအိအိမွန်က အကြံပြုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ အလုပ်အကိုင်၊ ပညာရေးကို ခက်ခဲတဲ့အခြေအနေမှာ အတူဖြတ်သန်း ရှေ့ဆက်နိုင်ဖို့ We Can Program ကို How She Did It ကုမ္ပဏီက လုပ်ပေးနေပါတယ်။ အလုပ်အကိုင်ပိုင်း၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးမှုတွေပါတဲ့ အခမဲ့အစီအစဉ်အကြောင်း မနန်းအိအိမွန်,ကို မစုမြတ်မွန်က ဆက်သွယ်မေးထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ မနန်းအိအိမွန်ရှင့်။ VOA မြန်မာပိုင်းအစီအစဉ်ပိုင်းက ကြိုဆိုပါတယ်ရှင့်။ မအေးအေးမွန်ကတော့ “How She Did It - ကျမ ဘယ်လိုလုပ်ခဲ့သလဲ” ဆိုတဲ့ ကုမ္ပဏီကို တည်ထောင်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ How She Did It ကတော့ အမျိုးသမီးတွေမှာရှိတဲ့ ကိုယ်ပိုင်အရည်အချင်းတွေကို မြှင့်တင်ပေးပြီးတော့ ထိထိရောက်ရောက် အသုံးချနိုင်ဖို့ကို အကြံပေးကူညီပေးနေတဲ့ ကုမ္ပဏီ ဖြစ်ပါတယ်ဆိုတော့ ဒီကနေ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည် မြှင့်တင်တဲ့ အစီအစဉ်တွေကို အများကြီးလုပ်ထားတယ်။ ဆိုတော့ အခုနောက်ဆုံးလုပ်ထားတဲ့ “We Can Program - ငါတို့ လုပ်နိုင်တယ်” နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အခု မနန်းက မေးချင်တာက အခုလက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေကို ဖြတ်သန်းနေရတဲ့ အခြေအနေမှာ အမျိုးသမီးတွှေအားလုံးအတွက် အတူလက်တွဲပြီးတော့ ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့ အစီအစဉ်လုပ်ထားတယ်လို့ သိရပါတယ်။ နားလည်ထားပါတယ်။ ဒီ We Can Program နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အရင်ဆုံးရှင်းပြပေးပါရှင့်။
ဖြေ ။ ။ မင်္ဂလာပါရှင့်။ We Can Program ကတော့ အဓိက ကျမတို့ စတင်လိုက် (Launch) တာ ရက်အနည်းငယ်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ကျမတို့ အမျိုးသမီးတွေ အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်သွားတာတွေ။ ဒါမှမဟုတ် တက္ကသိုလ် (University) တွေ၊ ဆက်မတက် ဖြစ်တော့တာတွေ။ အလုပ်ပိုင်းမှာ၊ ပညာရေးပိုင်းမှာ ရပ်တန့်သွားတာတွေကို သူတို့ကြုံရတယ်။ ဒါ့အပြင် ထပ်ပြီးတော့ ကြုံရတာက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခံစားဖိစီးမှု (Emotional Distress) တွေ အများကြီးဖြစ်တယ်။ ဒါကတော့ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးတွေအားလုံး ကြုံနေရတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမတို့က အမျိုးသမီးတွေအတွက် ရပ်တည်ပေးတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတခု ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် ကိုယ်အပါအဝင် ကိုယ့်ရဲ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ အမျိုးသမီးတွေ ဖြစ်နေတဲ့ အခက်အခဲတွေကို အတူတူဖြေရှင်းကြမယ်ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ We Can အဲဒီလိုမျိုး ပုံစံနဲ့ တည်ထောင်လိုက်တာ ဖြစ်တယ်။ ဒီ Program အဲဒီလို တည်ဆောက် (Design) လုပ်လိုက်တယ်။ အဓိကတော့ အတူတူဖြတ်ကျော်ဖို့အတွက် ရည်ရွယ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ စောစောကပြောသလို၊ အဓိကတော့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် ရည်ရွယ်တဲ့ အစီအစဉ်ဖြစ်တယ်။ ဒီအစီအစဉ်ကနေ ဘာတွေရနိုင်မလဲ။ ဘယ်လိုအကျိုးတွေ ရှိနိုင်မလဲဆိုတာကို ရှင်းပြပေးပါရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ဒီအစီအစဉ်ရဲ့ အဓိက Focus က နှစ်ခုဖြစ်တယ်။ သက်မွေးလုပ်ငန်းထောက်ကူရေး (Career Support) နဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ရေး (Emotional Support) တို့ ဖြစ်တယ်။ Career support လို့ ပြောတဲ့အချိန်မှာ လုပ်ငန်းခွင်ထဲက အမျိုးသမီးတွေလည်းပါသလို၊ စွန့်ဦးတီထွင်အမျိုးသမီးတွေလည်း ပါတယ်။ ဆိုတော့ အခုလိုရပ်တန့်သွားတဲ့ အချိန်မှာ တချို့တွေကလဲ အလုပ်တွေရှာနေကြတယ်။ အလုပ်ရှာတဲ့ အချိန်မှာလဲ အလုပ်နဲ့ ချိတ်ဆက် (Connect) ဖြစ်ဖို့။ နောက်တခုကတော့ အခုဆိုရင် LinkedIn မှာ အလုပ်တွေက ပိုပြီးတော့ရှာလို့ ပိုပြီးတော့အဆင်ပြေတယ်။ ဒါမျိုးလေးတွေဆိုရင် ကျမတို့ အမျိုးသမီးတွေ တော်တော်များများ လက်လှမ်းမမီဘူး ဖြစ်နေတာမျိုးကိုလည်း သတိထားမိတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့ရဲ့ CV တွေ၊ Profile တွေကို ပြန်ပြီးတော့ မြှင့်တင် (Upgrade) လုပ်တာ။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုမြှင့်တင် (Self-promote) လုပ်တတ်အောင် သင်ပေးတာ။ အဲဒီလို Career support တွေပါတယ်။
နောက်တခုကတော့ Entrepreneur Women စွန့်ဦးတီထွင်အမျိုးသမီးတွေဆိုလဲ သူတို့အတွက် တော်တော်လေး ခက်ခဲသွားတယ်ဆိုတော့ Entrepreneur အချင်းချင်း ပြန်ပြီးချိတ်ဆက်ပြီးတော့ ရောင်းသူ-ဝယ်သူ (Buyer – Seller) တွေကို ချိတ်ဆက်ပေးနိုင်ဖို့ကိုလဲ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် Networking and Career Support မှာ ကျမတို့ အဓိက ဖြစ်နေတာ (Main trending) က Career Planning and Crisis Time ပေါ့။ ကျမတို့ အရင်တုန်းကလဲ Career Planning ကို အများကြီးလုပ်ခဲ့ပြီးပြီ။ ဒါပေမဲ့ ဒီတခါ ထူးခြားချက်ကတော့ အခက်အခဲ အကျပ်အတည်းကာလ (Crisis Time) မှာ ဘယ်လိုမျိုး အစီအစဉ် (Planning) လုပ်မလဲမျိုး။ ဒါက ပုံမှန်လုပ်နေတဲ့ ပုံစံနဲ့ သွားလုပ်လို့ မရတော့ဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ မရေရာမသေချာ (Uncertainty) အရမ်းများတဲ့ အချိန်မှာ ကိုယ်က .. mind-set ဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ကိုယ့်ရဲ့ Skill-based passionate ဖြစ်ဖို့လိုတယ်မျိုးကို သိဖို့အတွက် လမ်းညွှန်သင်ကြားပေး (Coaching program, Self-title coaching program) သင်တန်းအစီအစဉ်တွေလည်းပါတယ်။ ဒါလေးက ထူးခြားချက်ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ Emotional support တွေလည်း ပေးပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒါတွေအကုန်လုံးက နားလည်သလောက်ကတော့ Online ပေါ်မှာ ကျွမ်းကျင်တဲ့လူတွေ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ သင်ပေးနေတယ်၊ ပြောပြပေးနေတယ်လို့ နားလည်ပါတယ်။ အဲဒီလိုလုပ်တဲ့အခါမှာကော ဘယ်လိုမျိုး အခက်အခဲတွေ ရှိပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ လောလောဆယ်တော့ ကျမတို့ အခက်အခဲဆုံးကတော့ ပါဝင်နေတဲ့ အသင်းအဖွဲ့ (Team) အားလုံးရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေး (Mental health) က အခုအချိန်မှာ အရမ်းအဆင်ပြေနေလို့ လုပ်နေတာလဲ မဟုတ်ဘူး။ အထူးသဖြင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာပေါ့။ တခါတလေကြရင် စိတ်ခွန်အားပြည့်နေပြီး (Energy is up) ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအခါ အလုပ်ကို အာရုံစိုက်ပြီး (Focus) လုပ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တခါတလေကြရင် အဖြစ်အပျက်တွေက ကိုယ့်ဘေးနားမှာ ပျက်ဆီးမှုတွေ ရှိနေတယ်ဆိုတော့ ဒါတွေရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုကြုံတဲ့အခါကြရင်လဲ ပြန်ပြီးကျသွားတာ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ Team အနေနဲ့ ကျမတို့ အဲဒါလေးတွေကို တယောက်နဲ့တယောက် - ကျမ လုပ်ပေးနိုင်တယ် (I got you) တယောက်စိတ်ကျနေရင် တယောက်က ထောက်ပံ့ပြီး (Backup) လုပ်ပေးပြီးတော့ အချိန်ပြန်ယူပြီးတော့ အနားယူ (Break) ဖို့အတွက်၊ အထူးသဖြင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုစိုက်ဖို့အတွက် အဲဒါတွေက အရေးကြီးတယ်။ ကျမတို့က ပြောရမယ်ဆိုရင် အရင်တုန်းက အလုပ်လုပ်တဲ့ပုံစံ။ ဒါမှမဟုတ် အရှိန်နဲ့ သွားလို့မရဘူး။ လုံခြုံရေး (Safety) က အရေးကြီးတယ်။ ဒစ်ဂျစ်တယ်လုံခြုံရေး (Even Digital safety) အထူးသဖြင့် အခုလို Emotional safety ကလည်း အရေးကြီးတယ်။ ကျမတို့တွေ ဒါတွေကို မျှမျှတတ ချိန်ဆ (Balance) လုပ်ရတယ်။ တခါတလေ တုံ့ပြန်မှုနှေးတာလေးတွေ ရှိတယ်။ တခါတလေတော့လဲ စိတ်ပါရင်ပါသလို၊ စိတ်ဓါတ်အရမ်းကျရင်ကျသလို ပြန်ပြီးတော့ အလိုက်သင့် (Adjust) လုပ်သွားရတာတွေ ရှိတယ်။ လောလောဆယ်တော့ ဒါကတော့ တွေ့ရတဲ့ အခက်အခဲ တခုပေါ့။
မေး ။ ။ အခု မနန်းပြောသလို လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေမှာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခံစားချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပံ့ပိုးကူညီဖို့လဲ အများကြီးအရေးကြီးတယ်ဆိုတာမျိုး ပြောသွားပါတယ်။ အခုလက်ရှိ အခြေအနေမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေကြောင့် အခုနပြောတဲ့ လုပ်ငန်းခွင်တွေ ပြန်မဝင်နိုင်တော့လို့၊ နောက်တခါ ကျောင်းတွေဆက်တက်လို့ မရနိုင်တော့လို့ စိတ်ထိခိုက်မှုဖြစ်တဲ့ အပိုင်းတွေမှာ ဒီလိုဖြစ်နေတဲ့ လူတွေအတွက်ကို စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးမှုပေးဖို့အတွက်က ဘယ်လောက်အထိ အရေးကြီးတယ်လို့ မနန်းတို့ မြင်ထားပါလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ Emotional support က ဘာကြောင့်အရေးကြီးသလဲဆိုရင်တော့ ကျမတို့ လူဆိုတာက စိတ်ကစွမ်းဆောင်နေရတာဆိုတော့ စိတ်ဓါတ်ကျပြီဆိုရင် ကျမတို့ ရှေ့ကိုတိုးဖို့ အရမ်းခက်ခဲလာတယ်။ အခု ကျမတို့မြန်မာပြည်မှာ ကြုံနေရတာကတော့ စစချင်းမှာတော့ အလုပ်တွေများ (Overwhelm) ဖြစ်တယ်။ ရှုပ်ထွေး (Confuse) ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ အခု လက်ရှိအနေအထားမှာ (Stage) ကတော့ ပျောက်ဆုံး (Loss) ဖြစ်တယ်။ အထူးသဖြင့် အနာဂတ် (Future) ကို စဉ်းစားလိုက်ရင် ပျောက်ဆုံးနေတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာတော့ ဘယ်သူမှတော့ အဖြေတိတိကျကျ မရှိဘူး။ ဘာဖြစ်မလဲ။ ဘယ်တော့ ဘာပြီးမလဲဆိုတာ မသိဘူး။ ဒါပေမဲ့ တခုကတော့ ကိုယ်က ကိုယ့်ကိုယ်ကို ထိန်းထား (Sustain) လုပ်နိုင်ဖို့ အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုစိုက်တာ။ အထူးသဖြင့် စိတ်တွင်းငြိမ်းအေးမှု (Inner peace) ရနိုင်အောင်လုပ်တာ။ ဒါမျိုးတွေ ရှိနိုင်မယ်ဆိုရင် ကိုယ်က တရက်တရက်ကိုတော့ နည်းနည်းဆီ ရွေ့သွားလို့ရတယ်။ အဓိက အဲဒီရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ကျမတို့ Emotional support ကိုလည်း ထည့်ထားတယ်။ နောက်တခုကတော့ အားလုံးဖြစ်နေတဲ့ Guilt အပြစ်ရှိတယ်လို့ ခံစားနေကြတယ်။ အလုပ်ရှိရင်လဲ ရှိလို့၊ မရှိရင်လဲ မရှိလို့ ကိုယ့်ရဲ့အိမ်မှာ လုံလုံခြုံခြုံနေရလဲ နေရပေမယ့် ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ လူတွေကို မြင်တဲ့အခါမှာလဲ ကိုယ်က အပြစ်ခံစားရတယ်။ ဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်လာရင်လဲ ကျမတို့ အခုလိုမျိုး We can ဆိုတဲ့ အစီအစဉ်နဲ့ Community ထဲမှာ We are just free – whatever you feel က valid ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို လက်ခံပေးတဲ့ Community တခုကို ရအောင်တည်ဆောက်ပေးချင်တယ်။ ဒါမှသာ အားလုံးက တယောက်ကိုတယောက် လက်ခံနိုင်တယ်ဆိုတဲ့အခါ Emotional support က ခိုင်ခိုင်မာမာရတာပေါ့။ အထူးသဖြင့် ဒီဇုန်ထဲကို ရောက်လာရင်၊ You’re safe ပေါ့။ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ လုံခြုံမှုကို ခံစားရတာပေါ့။ အဲဒီလိုပုံစံမျိုးနဲ့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခု မနန်းပြောခဲ့သလို စစ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်မှာ အမျိုးသမီးငယ်တွေနဲ့ ကျနော် စကားပြောကြည့်တဲ့အခါ အမျိုးသမီးငယ် တော်တော်များများက ဘာပြောသလဲဆိုရင်တော့ သူတို့ရည်မှန်းထားတာတွေ၊ စိတ်ကူးထားတာတွေ ဆက်လုပ်လို့ မရတော့ဘူး။ လမ်းပျောက်သလို ဖြစ်နေတယ်။ ရည်မှန်းချက် ပျောက်သလို ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာမျိုးကို တော်တော်များများက ပြောတာကို ကြားရပါတယ်။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုမျိုး အမျိုးသမီးတွေအတွက်ကို ကိုယ်လုပ်ချင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်၊ အလုပ်အကိုင်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ပညာရေးပဲဖြစ်ဖြစ်။ ဒါတွေကို ရှေ့ဆက်လုပ်နိုင်ဖို့အတွက်က ကိုယ့်ရဲ့စိတ် Emotional မနန်း ပြောခဲ့သလိုပဲ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထားတတ်ဖို့အတွက်က ဘယ်လောက်အထိ အရေးကြီးတယ်။ ဘယ်လိုမျိုး ထားရမယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုအကြံပေးချင်ပါလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အရမ်းအရေးကြီးပါတယ်။ အခုအချိန်မှာ ပကတိအခြေအနေအတိုင်း (Perspective) အရင်တုန်းက စိတ်ကူးယဉ်ထားတဲ့ ခန့်မှန်းထားတဲ့ မျှော်လင့်ထားတဲ့ အနာဂတ်တွေက တနည်းအားဖြင့် ပျက်ဆီးသွားပြီ။ ဒါကိုလက်ခံဖို့ အခြေအနေ။ လက်ခံပြီးတဲ့အချိန်မှာ ကိုယ်က ဒီမှာစွဲပြီး တွယ်ကပ်နေတယ်ဆိုရင် ကိုယ်အတွက် စိတ်ဖိစီးမှု ဖြစ်တယ်။ အဲဒါက ပထမစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတခု ဖြစ်တယ်။ အဲဒါမျိုး လက်ခံဖို့ဆိုတာ အရေးကြီးတယ်။ နောက်တခုကတော့ အဲဒီလို ပြိုကွဲသွားတယ်ဆိုတာနဲ့ အဆိုးတွေပဲ ဖြစ်တာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကိုယ်က ဘယ်လိုမျိုး ကိုင်တွယ်သလဲပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ဒုတိယလမ်း၊ နောက်နည်းသွယ်တခုက ဒီထက်ပိုကောင်းတာလဲ ဖြစ်လာနိုင်တယ်။ အဲဒါကို ယုံကြည်ဖို့လိုတယ်။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုဖြစ်လာတဲ့ အခက်အခဲတွေကို ဒီအတိုင်း တုံ့ပြန်တာမျိုး မဟုတ်ဘဲနဲ့ ကိုယ်ကတော့ ဒါကိုယုံကြည်တယ်။ တခုခုကို ပြန်လည်တည်ဆောက်မယ်ဆိုတဲ့ ခံယူချက်တခုကို ပြန်မွေးထုတ်ပေးဖို့လိုတယ်။ အစကတည်းက ကိုယ့်မှာ ရည်ရွယ်ချက်ရှိတယ်ဆိုရင် Why not make another goal - နောက်ရည်မှန်းချက်တခုကို မထားရှိတာလဲပေါ့။ တနည်းအားဖြင့် ကျမတို့ ဒီလိုဖြစ်သွားတဲ့ အချိန်မှာ လူတော်တော်များများကို လှုပ်နိုးလိုက်တာ ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ရည်ရွယ်ချက်တခုခုကို တွေ့မြင်သွားတာတွေလဲ ရှိတယ်။ ဥပမာ ကျမဆိုရင် အရင်တုန်းက Poverty ဆင်းရဲချို့တဲ့မှုဆိုတာကို သိတယ်။ အခုမှ ပိုပြီးတော့ Passionate ခံစားတတ်လာတယ်။ ဆင်းရဲမွဲတေမှုကို ပိုပြီးတော့ ကူညီလုပ်ကိုင်ချင်လာတယ်။ အရေးကြီးတယ်ဆိုတာကို မြင်လာတယ်။ အဲဒီလိုပဲ ကိုယ်သတိထားမိရင် ထားသလို ကိုယ့်ဘေးနားမှာ ဘာတွေအခက်အခဲတွေ ရှိတယ်ဆိုတာကို သိလာနိုင်တယ်။ ဒါတွေကို ကိုယ့်ကို လမ်းကြောင်း၊ ဦးတည်ရာအသစ်ကို ခေါ်ဆောင်သွားနိုင်တယ်။
ဆိုတော့ ပျက်စီးသွားတယ်ဥစ္စာကို စိတ်တော့မကောင်းဘူး။ ဒါပေမဲ့ There could be another one နောက်တခု ပိုကောင်းတာတွေ ရှိလာနိုင်တယ် - better options ကို ယုံကြည်နိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ ကျမတို့ တနည်းအားဖြင့် ခွန်အားတွေ ပြန်ရနိုင်တယ်။
မေး ။ ။ နောက်လက်ရှိပေါ့ - မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေကြောင့် နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေကြောင့် အမျိုးသမီးတွေ ဒီအထဲမှာ ဘယ်လောက်အထိ ထိခိုက်နစ်နာသွားတယ်လို့ မနန်းတို့ တွေ့ရမြင်ရပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ပြောရမယ်ဆိုရင် အားလုံးလိုလိုပဲ စီးပွားရေးကျပ်တည်း၊ စားဝတ်နေရေးမှာ ထိခိုက်မှုတွေရှိတယ်။ ကျမတို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ Single Mother တွေလည်း ရှိတာကြောင့် သူတို့တွေအတွက် တော်တော်ခက်ခဲသွားတာကို မြင်ရတယ်။ မြင်ရတဲ့အတွက်ကြောင့် ငွေကြေးအခက်အခဲ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာခံစားမှုတွေက အားလုံးစုပြီးတော့ ဝင်လာတယ်။ ဆိုတော့ သူတို့ ဒီဟာတွေကို ရုန်းကန်ရတာတွေကို တွေ့ရတယ်။ နောက် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖိစီးမှုက တော်တော်ကြီးပြင်းထန်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျမတို့ အမျိုးသမီးတွေက မြန်မာပြည်မှာဆိုရင် အိမ်တွင်းရေးစောင့်ရှောက်သူတွေ များတယ်။ သူတို့က ကြားညှပ်နေသလို ဖြစ်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီဘက်အပြင်မှာ လူကြီးတွေကြားထဲမှာ အမျိုးသားနဲ့ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ရဲ့ မိခင်တွေ၊ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေကို စောင့်ရှောက်ရတာကတခု။ နောက် ကိုယ့်ရဲ့ကလေးငယ်တွေကို ပြုစုစောင့်ရှောက်၊ ကာကွယ်ရတာကတခု။ ကြားထဲမှာ သူတို့တွေက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကြားခံနယ်လို ဖြစ်နေပြီး၊ နှစ်ဘက်က ရရှိတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို တောင့်ခံရတယ်။ ကလေးတွေဆီကိုလဲ စိတ်ဖိစီးမှုမရောက်အောင်၊ သူတို့ကိုယ်သူတို တောင့်ခံထားရတယ်။ လူကြီးတွေကိုလည်း မရောက်အောင်။ နောက် အားလုံးရဲ့ကြားထဲမှာ သူတို့က ရေမြုပ်ကြားခံ (sponge) လို ဖြစ်နေပြီး သူတို့တွေက တော်တော်လေး အထိနာနေတယ်ဆိုတာကို မြင်နေရတယ်။ ကျမကိုယ်တိုင်ကလဲ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူ၊ အမျိုးသမီး၊ မိခင်တယောက်ဆိုတော့ အရမ်းသိတယ်။ အဲဒီလိုသိတော့ အခုလိုပြောတဲ့အချိန်မှာ ဒါကို သတိပြုလာတော့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖိစီးမှုကတော့ တော်တော်လေးကို ဂရုစိုက်ဖို့လိုတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ ကျမတို့ Emotioanl First Aid Workshop စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကုစားမှု အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲကို အပတ်စဉ် စီစဉ်ဖြစ်တယ်။ ဘယ်လိုမျိုး ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကုစားမလဲဆိုတာ။
မေး ။ ။ နောက်ဆုံးမေးချင်တာကတော့ အခုလက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကြုံနေကြရတဲ့ အမျိုးသမီးမှ မဟုတ်ပါဘူး။ အားလုံး - အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး၊ လူကြီးလူငယ်အားလုံး ကြုံနေရတဲ့ အခက်အခဲ၊ အခြေအနေတွေကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့က ကိုယ်လုပ်နိုင်ရမယ်။ ဒါက တချိန်မှာ ကျော်လွှာနိုင်ရမယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်ချက်၊ Confidence ရှိဖို့အတွက်က ဘယ်လောက်အထိ အရေးကြီးတယ်လို့ ပြောချင်ပါလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အရမ်းကို အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါက ပြောရမယ်ဆိုရင် Proactive mindset တက်ကြွတဲ့စိတ် - ကိုယ်က မယုံကြည်ရင် ကိုယ်ကလုပ်ဖို့ အားရှိမှာ မဟုတ်ဘူး။ ယုံကြည်ဖို့က ပထမလုပ်ရမယ့် အလုပ်။ ဒါပေမဲ့ ယုံကြည်ပြီးတော့ ဘာမှမလုပ်လို့လဲ မရဘူး။ ယုံကြည်ပြီးရင် ကျမတို့ တာဝန်ယူဖို့လည်း လိုတယ်။ ဥပမာ ကိုယ်က လာမယ့်နေ့တွေက ဒီနေ့ထက် ပိုကောင်းမယ်လို့ ယုံကြည်တယ်ဆိုရင် ပိုကောင်းအောင်လုပ်ဖို့ ကိုယ့်မှာတာဝန်ရှိတယ်ဆိုတာကို လက်ခံသွားဖို့။ ပြီးရင် ကိုယ်က တစိတ်တပိုင်းကနေ ဆက်ပြီးလုပ်သွားဖို့လိုတယ်။ ဒီနှစ်ခုက အရေးကြီးဆုံး စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖြစ်တယ်။ အထူးသဖြင့် အခက်အခဲ၊ အကျပ်အတည်းကာလ (crisis) မှာ ကိုယ်ရဲ့ ခံနိုင်ရည်စွမ်းအား၊ တုံ့ပြန်စွမ်အား resilience တည်ဆောက်ချင်တယ်ဆိုရင် အဲဒီအတွေးကနေ တည်ဆောက်သင့်တယ်။
မစုမြတ်မွန် ။ ။ ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ် မနန်းအိအိမွန်ရှင့်။ အခုလိုအချိန်ပေးပြီးတော့ ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက်။
မနန်းအိအိမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ပါ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ရှင့်။
==Unicode ===
လကျရှိမွနျမာနိုငျငံအခွအေနကွေောင့ျ ရညျမှနျးထားတာတှေ မလုပျနိုငျဘူးဆိုရငျ စိတျမလြှော့လိုကျဘဲ၊ ရညျမှနျးခကြျသဈတခုထားဖို့ How She Did It ဆိုတဲ့ ကုမ်ပဏီကို တညျထောငျထားတဲ့ အမှုဆောငျအရာရှိခြုပျ မနနျးအိအိမှနျက အကွံပွုပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံက အမြိုးသမီးတှအေနနေဲ့ အလုပျအကိုငျ၊ ပညာရေးကို ခကျခဲတဲ့အခွအေနမှော အတူဖွတျသနျး ရှေ့ဆကျနိုငျဖို့ We Can Program ကို How She Did It ကုမ်ပဏီက လုပျပေးနပေါတယျ။ အလုပျအကိုငျပိုငျး၊ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ပံ့ပိုးမှုတှပေါတဲ့ အခမဲ့အစီအစဉျအကွောငျး မနနျးအိအိမှနျ,ကို မစုမွတျမှနျက ဆကျသှယျမေးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ မနနျးအိအိမှနျရှင့ျ။ VOA မွနျမာပိုငျးအစီအစဉျပိုငျးက ကွိုဆိုပါတယျရှင့ျ။ မအေးအေးမှနျကတော့ “How She Did It - ကမြ ဘယျလိုလုပျခဲ့သလဲ” ဆိုတဲ့ ကုမ်ပဏီကို တညျထောငျထားတာ ဖွဈပါတယျ။ How She Did It ကတော့ အမြိုးသမီးတှမှောရှိတဲ့ ကိုယျပိုငျအရညျအခငြျးတှကေို မွှင့ျတငျပေးပွီးတော့ ထိထိရောကျရောကျ အသုံးခနြိုငျဖို့ကို အကွံပေးကူညီပေးနတေဲ့ ကုမ်ပဏီ ဖွဈပါတယျဆိုတော့ ဒီကနေ အမြိုးသမီးတှရေဲ့ စှမျးဆောငျရညျ မွှင့ျတငျတဲ့ အစီအစဉျတှကေို အမြားကွီးလုပျထားတယျ။ ဆိုတော့ အခုနောကျဆုံးလုပျထားတဲ့ “We Can Program - ငါတို့ လုပျနိုငျတယျ” နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အခု မနနျးက မေးခငြျတာက အခုလကျရှိ မွနျမာနိုငျငံမှာ ခကျခဲတဲ့ အခွအေနကေို ဖွတျသနျးနရေတဲ့ အခွအေနမှော အမြိုးသမီးတှှအေားလုံးအတှကျ အတူလကျတှဲပွီးတော့ ကြောျဖွတျနိုငျဖို့ အစီအစဉျလုပျထားတယျလို့ သိရပါတယျ။ နားလညျထားပါတယျ။ ဒီ We Can Program နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အရငျဆုံးရှငျးပွပေးပါရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ မငျ်ဂလာပါရှင့ျ။ We Can Program ကတော့ အဓိက ကမြတို့ စတငျလိုကျ (Launch) တာ ရကျအနညျးငယျပဲ ရှိပါသေးတယျ။ အဓိကရညျရှယျခကြျကတော့ ကမြတို့ အမြိုးသမီးတှေ အလုပျလကျမဲ့ ဖွဈသှားတာတှေ။ ဒါမှမဟုတျ တက်ကသိုလျ (University) တှေ၊ ဆကျမတကျ ဖွဈတော့တာတှေ။ အလုပျပိုငျးမှာ၊ ပညာရေးပိုငျးမှာ ရပျတန့ျသှားတာတှကေို သူတို့ကွုံရတယျ။ ဒါ့အပွငျ ထပျပွီးတော့ ကွုံရတာက စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ခံစားဖိစီးမှု (Emotional Distress) တှေ အမြားကွီးဖွဈတယျ။ ဒါကတော့ အမြိုးသား၊ အမြိုးသမီးတှအေားလုံး ကွုံနရေတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကမြတို့က အမြိုးသမီးတှအေတှကျ ရပျတညျပေးတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတခု ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျ ကိုယျအပါအဝငျ ကိုယ့ျရဲ့ပတျဝနျးကငြျမှာရှိတဲ့ အမြိုးသမီးတှေ ဖွဈနတေဲ့ အခကျအခဲတှကေို အတူတူဖွရှေငျးကွမယျဆိုတဲ့ ရညျရှယျခကြျနဲ့ We Can အဲဒီလိုမြိုး ပုံစံနဲ့ တညျထောငျလိုကျတာ ဖွဈတယျ။ ဒီ Program အဲဒီလို တညျဆောကျ (Design) လုပျလိုကျတယျ။ အဓိကတော့ အတူတူဖွတျကြောျဖို့အတှကျ ရညျရှယျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ စောစောကပွောသလို၊ အဓိကတော့ အမြိုးသမီးတှအေတှကျ ရညျရှယျတဲ့ အစီအစဉျဖွဈတယျ။ ဒီအစီအစဉျကနေ ဘာတှရေနိုငျမလဲ။ ဘယျလိုအကြိုးတှေ ရှိနိုငျမလဲဆိုတာကို ရှငျးပွပေးပါရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ဒီအစီအစဉျရဲ့ အဓိက Focus က နှဈခုဖွဈတယျ။ သကျမှေးလုပျငနျးထောကျကူရေး (Career Support) နဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ထောကျပံ့ရေး (Emotional Support) တို့ ဖွဈတယျ။ Career support လို့ ပွောတဲ့အခြိနျမှာ လုပျငနျးခှငျထဲက အမြိုးသမီးတှလေညျးပါသလို၊ စှန့ျဦးတီထှငျအမြိုးသမီးတှလေညျး ပါတယျ။ ဆိုတော့ အခုလိုရပျတန့ျသှားတဲ့ အခြိနျမှာ တခြို့တှကေလဲ အလုပျတှရှောနကွေတယျ။ အလုပျရှာတဲ့ အခြိနျမှာလဲ အလုပျနဲ့ ခြိတျဆကျ (Connect) ဖွဈဖို့။ နောကျတခုကတော့ အခုဆိုရငျ LinkedIn မှာ အလုပျတှကေ ပိုပွီးတော့ရှာလို့ ပိုပွီးတော့အဆငျပွတေယျ။ ဒါမြိုးလေးတှဆေိုရငျ ကမြတို့ အမြိုးသမီးတှေ တောျတောျမြားမြား လကျလှမျးမမီဘူး ဖွဈနတောမြိုးကိုလညျး သတိထားမိတယျ။ ဒါကွောင့ျ သူတို့ရဲ့ CV တှေ၊ Profile တှကေို ပွနျပွီးတော့ မွှင့ျတငျ (Upgrade) လုပျတာ။ ကိုယ့ျကိုယျကိုမွှင့ျတငျ (Self-promote) လုပျတတျအောငျ သငျပေးတာ။ အဲဒီလို Career support တှပေါတယျ။
နောကျတခုကတော့ Entrepreneur Women စှန့ျဦးတီထှငျအမြိုးသမီးတှဆေိုလဲ သူတို့အတှကျ တောျတောျလေး ခကျခဲသှားတယျဆိုတော့ Entrepreneur အခငြျးခငြျး ပွနျပွီးခြိတျဆကျပွီးတော့ ရောငျးသူ-ဝယျသူ (Buyer – Seller) တှကေို ခြိတျဆကျပေးနိုငျဖို့ကိုလဲ ရညျရှယျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ Networking and Career Support မှာ ကမြတို့ အဓိက ဖွဈနတော (Main trending) က Career Planning and Crisis Time ပေါ့။ ကမြတို့ အရငျတုနျးကလဲ Career Planning ကို အမြားကွီးလုပျခဲ့ပွီးပွီ။ ဒါပမေဲ့ ဒီတခါ ထူးခွားခကြျကတော့ အခကျအခဲ အကပြျအတညျးကာလ (Crisis Time) မှာ ဘယျလိုမြိုး အစီအစဉျ (Planning) လုပျမလဲမြိုး။ ဒါက ပုံမှနျလုပျနတေဲ့ ပုံစံနဲ့ သှားလုပျလို့ မရတော့ဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ မရရောမသခြော (Uncertainty) အရမျးမြားတဲ့ အခြိနျမှာ ကိုယျက .. mind-set ဖွဈဖို့လိုတယျ။ နောကျပွီးတော့ ကိုယ့ျရဲ့ Skill-based passionate ဖွဈဖို့လိုတယျမြိုးကို သိဖို့အတှကျ လမျးညှှနျသငျကွားပေး (Coaching program, Self-title coaching program) သငျတနျးအစီအစဉျတှလေညျးပါတယျ။ ဒါလေးက ထူးခွားခကြျဖွဈတယျ။ ပွီးတော့ Emotional support တှလေညျး ပေးပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒါတှအေကုနျလုံးက နားလညျသလောကျကတော့ Online ပေါျမှာ ကြှမျးကငြျတဲ့လူတှေ ခြိတျဆကျပွီးတော့ သငျပေးနတေယျ၊ ပွောပွပေးနတေယျလို့ နားလညျပါတယျ။ အဲဒီလိုလုပျတဲ့အခါမှာကော ဘယျလိုမြိုး အခကျအခဲတှေ ရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ လောလောဆယျတော့ ကမြတို့ အခကျအခဲဆုံးကတော့ ပါဝငျနတေဲ့ အသငျးအဖှဲ့ (Team) အားလုံးရဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေး (Mental health) က အခုအခြိနျမှာ အရမျးအဆငျပွနေလေို့ လုပျနတောလဲ မဟုတျဘူး။ အထူးသဖွင့ျ စိတျပိုငျးဆိုငျရာပေါ့။ တခါတလကွေရငျ စိတျခှနျအားပွည့ျနပွေီး (Energy is up) ဖွဈတယျ။ အဲဒီအခါ အလုပျကို အာရုံစိုကျပွီး (Focus) လုပျနိုငျတယျ။ ဒါပမေဲ့ တခါတလကွေရငျ အဖွဈအပကြျတှကေ ကိုယ့ျဘေးနားမှာ ပကြျဆီးမှုတှေ ရှိနတေယျဆိုတော့ ဒါတှရေဲ့ ရိုကျခတျမှုကွုံတဲ့အခါကွရငျလဲ ပွနျပွီးကသြှားတာ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ Team အနနေဲ့ ကမြတို့ အဲဒါလေးတှကေို တယောကျနဲ့တယောကျ - ကမြ လုပျပေးနိုငျတယျ (I got you) တယောကျစိတျကနြရေငျ တယောကျက ထောကျပံ့ပွီး (Backup) လုပျပေးပွီးတော့ အခြိနျပွနျယူပွီးတော့ အနားယူ (Break) ဖို့အတှကျ၊ အထူးသဖွင့ျ ကိုယ့ျကိုယျကို ဂရုစိုကျဖို့အတှကျ အဲဒါတှကေ အရေးကွီးတယျ။ ကမြတို့က ပွောရမယျဆိုရငျ အရငျတုနျးက အလုပျလုပျတဲ့ပုံစံ။ ဒါမှမဟုတျ အရှိနျနဲ့ သှားလို့မရဘူး။ လုံခွုံရေး (Safety) က အရေးကွီးတယျ။ ဒဈဂစြျတယျလုံခွုံရေး (Even Digital safety) အထူးသဖွင့ျ အခုလို Emotional safety ကလညျး အရေးကွီးတယျ။ ကမြတို့တှေ ဒါတှကေို မြှမြှတတ ခြိနျဆ (Balance) လုပျရတယျ။ တခါတလေ တုံ့ပွနျမှုနှေးတာလေးတှေ ရှိတယျ။ တခါတလတေော့လဲ စိတျပါရငျပါသလို၊ စိတျဓါတျအရမျးကရြငျကသြလို ပွနျပွီးတော့ အလိုကျသင့ျ (Adjust) လုပျသှားရတာတှေ ရှိတယျ။ လောလောဆယျတော့ ဒါကတော့ တှေ့ရတဲ့ အခကျအခဲ တခုပေါ့။
မေး ။ ။ အခု မနနျးပွောသလို လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အခွအေနမှော စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ခံစားခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပံ့ပိုးကူညီဖို့လဲ အမြားကွီးအရေးကွီးတယျဆိုတာမြိုး ပွောသှားပါတယျ။ အခုလကျရှိ အခွအေနမှော ဖွဈနတေဲ့ အခွအေနကွေောင့ျ အခုနပွောတဲ့ လုပျငနျးခှငျတှေ ပွနျမဝငျနိုငျတော့လို့၊ နောကျတခါ ကြောငျးတှဆေကျတကျလို့ မရနိုငျတော့လို့ စိတျထိခိုကျမှုဖွဈတဲ့ အပိုငျးတှမှော ဒီလိုဖွဈနတေဲ့ လူတှအေတှကျကို စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ပံ့ပိုးမှုပေးဖို့အတှကျက ဘယျလောကျအထိ အရေးကွီးတယျလို့ မနနျးတို့ မွငျထားပါလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ Emotional support က ဘာကွောင့ျအရေးကွီးသလဲဆိုရငျတော့ ကမြတို့ လူဆိုတာက စိတျကစှမျးဆောငျနရေတာဆိုတော့ စိတျဓါတျကပြွီဆိုရငျ ကမြတို့ ရှေ့ကိုတိုးဖို့ အရမျးခကျခဲလာတယျ။ အခု ကမြတို့မွနျမာပွညျမှာ ကွုံနရေတာကတော့ စစခငြျးမှာတော့ အလုပျတှမြေား (Overwhelm) ဖွဈတယျ။ ရှုပျထှေး (Confuse) ဖွဈတယျ။ ဒါပမေဲ့ တဖွညျးဖွညျးနဲ့ အခု လကျရှိအနအေထားမှာ (Stage) ကတော့ ပြောကျဆုံး (Loss) ဖွဈတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အနာဂတျ (Future) ကို စဉျးစားလိုကျရငျ ပြောကျဆုံးနတေယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာတော့ ဘယျသူမှတော့ အဖွတေိတိကကြြ မရှိဘူး။ ဘာဖွဈမလဲ။ ဘယျတော့ ဘာပွီးမလဲဆိုတာ မသိဘူး။ ဒါပမေဲ့ တခုကတော့ ကိုယျက ကိုယ့ျကိုယျကို ထိနျးထား (Sustain) လုပျနိုငျဖို့ အရမျးအရေးကွီးတယျ။ ကိုယ့ျကိုယျကို ဂရုစိုကျတာ။ အထူးသဖွင့ျ စိတျတှငျးငွိမျးအေးမှု (Inner peace) ရနိုငျအောငျလုပျတာ။ ဒါမြိုးတှေ ရှိနိုငျမယျဆိုရငျ ကိုယျက တရကျတရကျကိုတော့ နညျးနညျးဆီ ရှေ့သှားလို့ရတယျ။ အဓိက အဲဒီရညျရှယျခကြျနဲ့ ကမြတို့ Emotional support ကိုလညျး ထည့ျထားတယျ။ နောကျတခုကတော့ အားလုံးဖွဈနတေဲ့ Guilt အပွဈရှိတယျလို့ ခံစားနကွေတယျ။ အလုပျရှိရငျလဲ ရှိလို့၊ မရှိရငျလဲ မရှိလို့ ကိုယ့ျရဲ့အိမျမှာ လုံလုံခွုံခွုံနရေလဲ နရေပမေယ့ျ ဒုက်ခရောကျနတေဲ့ လူတှကေို မွငျတဲ့အခါမှာလဲ ကိုယျက အပွဈခံစားရတယျ။ ဒီဟာနဲ့ ပတျသကျလာရငျလဲ ကမြတို့ အခုလိုမြိုး We can ဆိုတဲ့ အစီအစဉျနဲ့ Community ထဲမှာ We are just free – whatever you feel က valid ဖွဈတယျဆိုတာကို လကျခံပေးတဲ့ Community တခုကို ရအောငျတညျဆောကျပေးခငြျတယျ။ ဒါမှသာ အားလုံးက တယောကျကိုတယောကျ လကျခံနိုငျတယျဆိုတဲ့အခါ Emotional support က ခိုငျခိုငျမာမာရတာပေါ့။ အထူးသဖွင့ျ ဒီဇုနျထဲကို ရောကျလာရငျ၊ You’re safe ပေါ့။ စိတျပိုငျးဆိုငျရာအရ လုံခွုံမှုကို ခံစားရတာပေါ့။ အဲဒီလိုပုံစံမြိုးနဲ့ ရညျရှယျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခု မနနျးပွောခဲ့သလို စဈအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျမှာ အမြိုးသမီးငယျတှနေဲ့ ကနြောျ စကားပွောကွည့ျတဲ့အခါ အမြိုးသမီးငယျ တောျတောျမြားမြားက ဘာပွောသလဲဆိုရငျတော့ သူတို့ရညျမှနျးထားတာတှေ၊ စိတျကူးထားတာတှေ ဆကျလုပျလို့ မရတော့ဘူး။ လမျးပြောကျသလို ဖွဈနတေယျ။ ရညျမှနျးခကြျ ပြောကျသလို ဖွဈနတေယျဆိုတာမြိုးကို တောျတောျမြားမြားက ပွောတာကို ကွားရပါတယျ။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုမြိုး အမြိုးသမီးတှအေတှကျကို ကိုယျလုပျခငြျတဲ့ ရညျမှနျးခကြျ၊ အလုပျအကိုငျပဲဖွဈဖွဈ၊ ပညာရေးပဲဖွဈဖွဈ။ ဒါတှကေို ရှေ့ဆကျလုပျနိုငျဖို့အတှကျက ကိုယ့ျရဲ့စိတျ Emotional မနနျး ပွောခဲ့သလိုပဲ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ထားတတျဖို့အတှကျက ဘယျလောကျအထိ အရေးကွီးတယျ။ ဘယျလိုမြိုး ထားရမယျဆိုတာကို ဘယျလိုအကွံပေးခငြျပါလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အရမျးအရေးကွီးပါတယျ။ အခုအခြိနျမှာ ပကတိအခွအေနအေတိုငျး (Perspective) အရငျတုနျးက စိတျကူးယဉျထားတဲ့ ခန့ျမှနျးထားတဲ့ မြှောျလင့ျထားတဲ့ အနာဂတျတှကေ တနညျးအားဖွင့ျ ပကြျဆီးသှားပွီ။ ဒါကိုလကျခံဖို့ အခွအေနေ။ လကျခံပွီးတဲ့အခြိနျမှာ ကိုယျက ဒီမှာစှဲပွီး တှယျကပျနတေယျဆိုရငျ ကိုယျအတှကျ စိတျဖိစီးမှု ဖွဈတယျ။ အဲဒါက ပထမစိတျပိုငျးဆိုငျရာတခု ဖွဈတယျ။ အဲဒါမြိုး လကျခံဖို့ဆိုတာ အရေးကွီးတယျ။ နောကျတခုကတော့ အဲဒီလို ပွိုကှဲသှားတယျဆိုတာနဲ့ အဆိုးတှပေဲ ဖွဈတာတော့ မဟုတျဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကိုယျက ဘယျလိုမြိုး ကိုငျတှယျသလဲပေါျ မူတညျပွီးတော့ ဒုတိယလမျး၊ နောကျနညျးသှယျတခုက ဒီထကျပိုကောငျးတာလဲ ဖွဈလာနိုငျတယျ။ အဲဒါကို ယုံကွညျဖို့လိုတယျ။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုဖွဈလာတဲ့ အခကျအခဲတှကေို ဒီအတိုငျး တုံ့ပွနျတာမြိုး မဟုတျဘဲနဲ့ ကိုယျကတော့ ဒါကိုယုံကွညျတယျ။ တခုခုကို ပွနျလညျတညျဆောကျမယျဆိုတဲ့ ခံယူခကြျတခုကို ပွနျမှေးထုတျပေးဖို့လိုတယျ။ အစကတညျးက ကိုယ့ျမှာ ရညျရှယျခကြျရှိတယျဆိုရငျ Why not make another goal - နောကျရညျမှနျးခကြျတခုကို မထားရှိတာလဲပေါ့။ တနညျးအားဖွင့ျ ကမြတို့ ဒီလိုဖွဈသှားတဲ့ အခြိနျမှာ လူတောျတောျမြားမြားကို လှုပျနိုးလိုကျတာ ရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ ရညျရှယျခကြျတခုခုကို တှေ့မွငျသှားတာတှလေဲ ရှိတယျ။ ဥပမာ ကမြဆိုရငျ အရငျတုနျးက Poverty ဆငျးရဲခြို့တဲ့မှုဆိုတာကို သိတယျ။ အခုမှ ပိုပွီးတော့ Passionate ခံစားတတျလာတယျ။ ဆငျးရဲမှဲတမှေုကို ပိုပွီးတော့ ကူညီလုပျကိုငျခငြျလာတယျ။ အရေးကွီးတယျဆိုတာကို မွငျလာတယျ။ အဲဒီလိုပဲ ကိုယျသတိထားမိရငျ ထားသလို ကိုယ့ျဘေးနားမှာ ဘာတှအေခကျအခဲတှေ ရှိတယျဆိုတာကို သိလာနိုငျတယျ။ ဒါတှကေို ကိုယ့ျကို လမျးကွောငျး၊ ဦးတညျရာအသဈကို ခေါျဆောငျသှားနိုငျတယျ။
ဆိုတော့ ပကြျစီးသှားတယျဥစ်စာကို စိတျတော့မကောငျးဘူး။ ဒါပမေဲ့ There could be another one နောကျတခု ပိုကောငျးတာတှေ ရှိလာနိုငျတယျ - better options ကို ယုံကွညျနိုငျမယျဆိုရငျတော့ ကမြတို့ တနညျးအားဖွင့ျ ခှနျအားတှေ ပွနျရနိုငျတယျ။
မေး ။ ။ နောကျလကျရှိပေါ့ - မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အခွအေနကွေောင့ျ နိုငျငံရေးအခွအေနတှေကွေောင့ျ အမြိုးသမီးတှေ ဒီအထဲမှာ ဘယျလောကျအထိ ထိခိုကျနဈနာသှားတယျလို့ မနနျးတို့ တှေ့ရမွငျရပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ပွောရမယျဆိုရငျ အားလုံးလိုလိုပဲ စီးပှားရေးကပြျတညျး၊ စားဝတျနရေေးမှာ ထိခိုကျမှုတှရှေိတယျ။ ကမြတို့ လူ့အဖှဲ့အစညျးမှာ Single Mother တှလေညျး ရှိတာကွောင့ျ သူတို့တှအေတှကျ တောျတောျခကျခဲသှားတာကို မွငျရတယျ။ မွငျရတဲ့အတှကျကွောင့ျ ငှကွေေးအခကျအခဲ စိတျပိုငျးဆိုငျရာခံစားမှုတှကေ အားလုံးစုပွီးတော့ ဝငျလာတယျ။ ဆိုတော့ သူတို့ ဒီဟာတှကေို ရုနျးကနျရတာတှကေို တှေ့ရတယျ။ နောကျ စိတျပိုငျးဆိုငျရာဖိစီးမှုက တောျတောျကွီးပွငျးထနျတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကမြတို့ အမြိုးသမီးတှကေ မွနျမာပွညျမှာဆိုရငျ အိမျတှငျးရေးစောင့ျရှောကျသူတှေ မြားတယျ။ သူတို့က ကွားညှပျနသေလို ဖွဈတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီဘကျအပွငျမှာ လူကွီးတှကွေားထဲမှာ အမြိုးသားနဲ့ ဒါမှမဟုတျ ကိုယ့ျရဲ့ မိခငျတှေ၊ သကျကွီးရှယျအိုတှကေို စောင့ျရှောကျရတာကတခု။ နောကျ ကိုယ့ျရဲ့ကလေးငယျတှကေို ပွုစုစောင့ျရှောကျ၊ ကာကှယျရတာကတခု။ ကွားထဲမှာ သူတို့တှကေ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ကွားခံနယျလို ဖွဈနပွေီး၊ နှဈဘကျက ရရှိတဲ့ စိတျဖိစီးမှုတှကေို တောင့ျခံရတယျ။ ကလေးတှဆေီကိုလဲ စိတျဖိစီးမှုမရောကျအောငျ၊ သူတို့ကိုယျသူတို တောင့ျခံထားရတယျ။ လူကွီးတှကေိုလညျး မရောကျအောငျ။ နောကျ အားလုံးရဲ့ကွားထဲမှာ သူတို့က ရမွေုပျကွားခံ (sponge) လို ဖွဈနပွေီး သူတို့တှကေ တောျတောျလေး အထိနာနတေယျဆိုတာကို မွငျနရေတယျ။ ကမြကိုယျတိုငျကလဲ ပွုစုစောင့ျရှောကျသူ၊ အမြိုးသမီး၊ မိခငျတယောကျဆိုတော့ အရမျးသိတယျ။ အဲဒီလိုသိတော့ အခုလိုပွောတဲ့အခြိနျမှာ ဒါကို သတိပွုလာတော့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာဖိစီးမှုကတော့ တောျတောျလေးကို ဂရုစိုကျဖို့လိုတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ ကမြတို့ Emotioanl First Aid Workshop စိတျပိုငျးဆိုငျရာကုစားမှု အလုပျရုံဆှေးနှေးပှဲကို အပတျစဉျ စီစဉျဖွဈတယျ။ ဘယျလိုမြိုး ကိုယ့ျကိုယျကို ကုစားမလဲဆိုတာ။
မေး ။ ။ နောကျဆုံးမေးခငြျတာကတော့ အခုလကျရှိ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကွုံနကွေရတဲ့ အမြိုးသမီးမှ မဟုတျပါဘူး။ အားလုံး - အမြိုးသား၊ အမြိုးသမီး၊ လူကွီးလူငယျအားလုံး ကွုံနရေတဲ့ အခကျအခဲ၊ အခွအေနတှေကေို ကြောျဖွတျနိုငျဖို့က ကိုယျလုပျနိုငျရမယျ။ ဒါက တခြိနျမှာ ကြောျလှှာနိုငျရမယျဆိုတဲ့ ယုံကွညျခကြျ၊ Confidence ရှိဖို့အတှကျက ဘယျလောကျအထိ အရေးကွီးတယျလို့ ပွောခငြျပါလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အရမျးကို အရေးကွီးပါတယျ။ ဒါက ပွောရမယျဆိုရငျ Proactive mindset တကျကွှတဲ့စိတျ - ကိုယျက မယုံကွညျရငျ ကိုယျကလုပျဖို့ အားရှိမှာ မဟုတျဘူး။ ယုံကွညျဖို့က ပထမလုပျရမယ့ျ အလုပျ။ ဒါပမေဲ့ ယုံကွညျပွီးတော့ ဘာမှမလုပျလို့လဲ မရဘူး။ ယုံကွညျပွီးရငျ ကမြတို့ တာဝနျယူဖို့လညျး လိုတယျ။ ဥပမာ ကိုယျက လာမယ့ျနေ့တှကေ ဒီနေ့ထကျ ပိုကောငျးမယျလို့ ယုံကွညျတယျဆိုရငျ ပိုကောငျးအောငျလုပျဖို့ ကိုယ့ျမှာတာဝနျရှိတယျဆိုတာကို လကျခံသှားဖို့။ ပွီးရငျ ကိုယျက တစိတျတပိုငျးကနေ ဆကျပွီးလုပျသှားဖို့လိုတယျ။ ဒီနှဈခုက အရေးကွီးဆုံး စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ဖွဈတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အခကျအခဲ၊ အကပြျအတညျးကာလ (crisis) မှာ ကိုယျရဲ့ ခံနိုငျရညျစှမျးအား၊ တုံ့ပွနျစှမျအား resilience တညျဆောကျခငြျတယျဆိုရငျ အဲဒီအတှေးကနေ တညျဆောကျသင့ျတယျ။
မစုမွတျမှနျ ။ ။ ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျ မနနျးအိအိမှနျရှင့ျ။ အခုလိုအခြိနျပေးပွီးတော့ ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ။
မနနျးအိအိမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့ပါ ကြေးဇူးတငျပါတယျရှင့ျ။
