စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်နေတဲ့အထဲမှာ လက်နက်ကိုင်ပြီးတော့ ခုခံတိုက်ခိုက်တဲ့အခါမှာ လုပ်နည်းကိုင်နည်း လွဲမှားလို့ရှိရင် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲကနေ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်ဘက်ကို ရောက်သွားနိုင်တာမို့ သတိပြုထိန်းသိမ်းလုပ်ဆောင်ဖို့အတွက် ကြားကာလညီညွှတ်ရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးအောင်မျိုးမင်းက တိုက်တွန်းပါတယ်။ ကိုကျော်ကျော်သိန်းက ဦးအောင်မျိုးမင်းကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဦးအောင်မျိုးမင်း VOA နဲ့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခွင့်ပြုတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တခါမှာ မရှိဘူးသေးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးဌာန ဒီဝန်ကြီးဌာနကို တာဝန်ယူလုပ်ဆောင်နေရတဲ့ ကြားကာလအမျိုးသားညီညွှတ်ရေးအစိုးရရဲ့ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဆိုတော့ ကိုအောင်မျိုးမင်းတို့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ လက်ရှိမှာ ဘာကိုဦးစားပေးပြီးတော့ လုပ်နေပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကြားကာလဝန်ကြီးဌာန ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ အခုစစ်အာဏာရှင် အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုမျိုးစုံကို မမေ့မလျော့ မှတ်တမ်းတင်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီကိစ္စတွေက နိုင်ငံနဲ့တဝှမ်းမှာ ဖြစ်နေတယ်။ ရိုးရိုးသာမန် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုလို့ ပြောလို့မရဘူး။ စနစ်တကျ အမိန့်ပေးပြီးတော့ အမိန့်စီးဆင်းမှု တစုံတရာနဲ့ အရပ်သားပြည်သူတွေကို ထိခိုက်နစ်နာအောင် ရည်ရွယ်တာဖြစ်တဲ့အတွက် အနည်းဆုံးကတော့ Crimes against humanity ခေါ်တဲ့ လူသားမျိုးနွယ်တခုလုံးကို ကျူးလွန်တဲ့ ပြစ်မှု ဖြစ်သွားပါပြီ။ ဒီအချက်တွေကို ကျနော်တို့ ဝန်ကြီးဌာနကို တိုက်ရိုက်ပေးနိုင်ဖို့အတွက် လမ်းကြောင်းတွေကို ဖော်ဆောင်နေတယ်။ ဒီလိုမျိုး ရရှိတဲ့အချက်တွေကို တချိန်ချိန်ကျလို့ရှိရင် နည်းလမ်းနှစ်ခုရအောင် ဖော်ဆောင်ဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်ပါမယ်။ နောက်တခုကတော့ ဒီလိုမျိုးဖြစ်နေတဲ့ အပြစ်ရှိသူကနေ အပြစ်ပေးခံကနေ လွတ်မြောက်နေတဲ့ Culture of Impunity ကို လုံးဝရပ်တန့်ဖို့အတွက် ကျူးလွန်နေတဲ့ လူတွေကို ကျူးလွန်မှုအဆင့်အတိုင်း ထိရောက်စွာ အရေးယူနိုင်ဖို့အတွက် နောက်ထပ်နိုင်ငံတကာမှာ တရားဥပဒေနဲ့ ဖော်ဆောင်သွားဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါက နှစ်ဆင့်ပါ။
နောက်ထပ်တခုကတော့ အစိုးရတာဝန်ဖြစ်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို လေးစားခြင်း။ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်ပေးခြင်းနဲ့ ပြည်သူပြည်သားတွေအားလုံး လူ့အခွင့်အရေးကို ရရှိဖို့အတွက် ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်းဆိုတဲ့ တာဝန် (၃) ရပ်ကို ကျနော်တို့ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ ဒီတာဝန်တွေကို ထမ်းဆောင်မယ်။ တချိန်ထဲမှာ NUG က ချမှတ်ထားတဲ့ ပေါ်လစီ၊ တခြားဝန်ကြီးဌာနတွေက ချမှတ်မယ့် လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ လူ့အခွင့်အရေးကို အခြေခံပြီးတော့ နိုင်ငံတကာ စံချိန်စံညွှန်းနဲ့အညီ လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် ဒါတွေကို ကျနော်တို့ တခြားဝန်ကြီးဌာနအားလုံးနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားဖို့ အဓိကလမ်းကြောင်း (၃) ခုကို ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မှတ်တမ်းတင်မယ်။ ဒါတွေအတွက် တချိန်မှာ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုရှိအောင်လုပ်မယ်။ အပြစ်ပေးခံရတာကနေ လွတ်နေတဲ့ အပြစ်ပေးမခံရတဲ့ အခြေအနေကို ပျောက်သွားအောင် လုပ်မယ်ပေါ့။ အဲဒီလိုလုပ်တဲ့နေရာမှာ ကိုအောင်မျိုးမင်းတို့ ဘယ်လိုအခက်အခဲတွေ ကြုံရတာရှိလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒီလိုအချက်အလက် စုဆောင်းတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ Online Social Media က အချက်တွေကို ရရှိပါတယ်။ ဒါကတော့ အဲဒီလိုအချက်အလက်တွေ အများကြီး ရရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုနောက်ပိုင်းမှာ မတရားရက်ရက်စက်စက်နဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ တယ်လီဖုန်းတွေကအစ စစ်ဆေးပြီးတော့ ဖမ်းဆီးမှုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ လူတွေမှာ ကိုယ့်ဖုန်းထဲက Data တွေကို လမ်းသွားရင် မယူရဲတဲ့ကိစ္စ ဖြစ်လာတယ်။ သတင်းတွေကို အကြောက်တရားနဲ့ မယူအောင်လုပ်တာတင်မကဘူး၊ သတင်းတွေကို စုဆောင်းထားတဲ့ လူတွေကို နောက်ထပ်အကြောက်တရားနဲ့ ဖမ်းဆီးမှုတွေ တယ်လီဖုန်းတွေ စစ်ဆေးတာတွေ၊ အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းတာတွေ။ ဓါတ်ပုံတပုံ တွေ့တာတောင်မှ အရေးယူမှု ဖြစ်လာတဲ့အတွက် ဒီလိုမျိုး အချက်အလက်တွေကို လုံခြုံစိတ်ချစွာနဲ့ ပေးပို့ဖို့အတွက် အခက်အခဲတွေ အများကြီးရှိလာပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ ဒီလိုမျိုး လုပ်ဆောင်တဲ့အကြိမ်က အရမ်းကိုများပါတယ်။ အခု ကျနော်တို့ဆီမှာဆိုရင် ဒါနဲ့ပတ်သက်တဲ့ တင်ပြမှုတွေ အားလုံးပေါင်း သုံးသောင်းကျော် ရှိပါတယ်။ ဒါတွေက ကျနော်တို့က အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းထားတယ်။ ဒါပေမဲ့ အချက်အလက်တွေတင် မရသေးဘူး၊ တကယ်လို့ ကျနော်တို့က တရားဥပဒေ မျှတအောင် လုပ်ဆောင်မယ်ဆိုရင် ပိုမိုပြီးတော့ ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေအထောက်အထား။ ဒါတွေက ကျနော်တို့ Deep Fake လို့ခေါ်တဲ့ အတုလုပ်ထားတာ မဟုတ်ဘူး။ တကယ်ဖြစ်ပျက်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်တွေကို ပြန်လည်စုံစမ်းဖို့အတွက် အဲဒီနေရာမှာတော့ အခက်အခဲ အများကြီးရှိနေတုန်းပဲ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လူတိုင်းက တင်ပြနေတယ်။ လူတိုင်းကလာတယ်။ အဲဒါတွေက ကျနော်တို့က မှန်ကန်တဲ့ သတင်းတွေဖြစ်ဖို့၊ သက်သေအထောက်အထား ခိုင်လုံဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်တဲ့အခါမှာ အရင်လိုပြည်တွင်းမှာ ကျနော်တို့က လှည့်လည်သွားလာနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုး မဟုတ်တဲ့အတွက် အချက်အလက်ကို စုဆောင်းတဲ့အခါမှာ အများကြီးစိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိပါတယ်။
နောက်တခုကတော့ နိုင်ငံတကာနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအပိုင်း။ ဒါကလဲ ဘာလဲဆိုရင် အရင်တုန်းကဆိုရင်တော့ တရားဝင်ဆက်သွယ်တဲ့ လမ်းကြောင်းတွေ ရှိတယ်။ အခုကြတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ ဆက်သွယ်တဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ ပုံစံကိုယ်တိုင်က ကြားကာလလုပ်ဆောင်နေရတဲ့အတွက် အရင်လိုမျိုး ရုံးသေချာမစိုက်နိုင်တဲ့ ကိစ္စတခုကလဲ ကြုံနေရတဲ့ အခက်အခဲတခုပါ။
မေး ။ ။ ဒီဟာတွေကို စုဆောင်းထားတယ် - အချက်အလက်တွေရပြီ၊ ဒီအချက်အလက်တွေကတဆင့် ဒါတွေကို တကယ်တမ်း Action တကယ်တမ်း အရေးယူလုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့အဆင့်ကို ဘယ်တော့လောက် ရောက်နိုင်မလဲ။ လက်ရှိကလဲ ပြောရရင် ကြားကာလ အမျိုးသားညီညွှတ်ရေးအစိုးရဆိုတာ ကျနော်နားလည်သလောက် ဝန်ကြီးဌာန၊ တာဝန်ရှိသူတွေက သီးခြားနေရာအသီးသီးကနေ လှုပ်ရှားနေရတော့ အခုနပြောသလို ရုံးဘာညာလဲ ခိုင်ခိုင်မာမာ မရှိတဲ့အခါကြတော့ တကယ်တမ်း အရေးယူလုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ အခွင့်အရေး ရှိပါအုံးမလား။
ဖြေ ။ ။ ရှိပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့တွေက ဒီလိုမျိုး အမှန်တရားကို ဖော်ဆောင်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် အများဆုံးမြင်ကြတာက တရားရုံးကိုတင်မယ်၊ ပြစ်ဒဏ်တွေ ချမှတ်မယ်ဆိုတဲ့အပိုင်းမှာ။ ဒါက ရေရှည်သွားရမှာ။ ကာလလည်း အများကြီးကြာမယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ စလုပ်နိုင်တဲ့ ကိစ္စတခုကိုက စစ်အစိုးရနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့။ စစ်အုပ်စုနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ စီးပွားရေးတွေ၊ သူတို့လက်နက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အချက်တွေကို နိုင်ငံအလိုက် ပထမဦးဆုံး ရပ်တန့်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂတခုလုံးမှာလဲ တော်တော်ကြီးကို နေရာတိုင်းနီးပါး မြန်မာ့နိုင်ငံအရေးကို ဆွေးနွေးနေကြပြီ။ နောက်တခါ ဒီထပ်ပိုမိုပြီးတော့ ပြင်းထန်တဲ့ အရေးယူမှုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ ဒါကလဲ အမှန်တရားကို သွားဖို့အတွက် လမ်းကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။ ပထမဦးဆုံး စစ်အုပ်စုအနေနဲ့ ဘယ်လိုမှ အာဏာကို ဆက်ထိန်းထားမနိုင်ဖို့အတွက် ပြည်တွင်းက အင်အားတွေကိုလည်း ယူရသလို၊ ပြည်ပရဲ့ ဖိအားတွေလည်း ကျနော်တို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုမျိုးဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်တဲ့အခါမှာတော့ အခုကာလမှာ အတိုင်းအတာတခုအရတော့ အောင်မြင်ပြီလို့ ပြောလို့ရတယ်။ ဒါကတော့ လက်ရှိအခြေအနေပါ။
နောက်ပိုင်းမှာ တရားဥပဒေအရ အရေးယူနိုင်တဲ့ ကိစ္စမျိုး။ ခုံရုံးတင်ပြီးတော့ အပြစ်ပေးအရေးယူနိုင်တဲ့ ကိစ္စမျိုးက ဒီပေါ်မှာ အခြေခံပြီးတော့ နောက်ထပ်ရေရှည်သွားရမယ့် ကိစ္စမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ရေရှည်မှာ သွားရမယ့်ကိစ္စတရပ်ကို သွားဖို့အတွက် အားမလို၊ အားမရ ဖြစ်ပြီးတော့နေမယ့်အစား၊ ဒီလိုမျိုးလမ်းကြောင်းကို သွားနေတဲ့အခါမှာ တဆင့်ပြီးတဆင့် တိုးတက်လာတဲ့ဟာကို အားယူပြီးတော့ ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ အောင်မြင်တယ်။ တော်တော်ကြီးကို အဆင်ပြေတယ်လို့ ပြောလို့ရပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ကြာကာလညီညွှတ်ရေး အစိုးရရဲ့ မူဝါဒတွေ ရပ်တည်ချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်ရင် ပြည်တွင်းပြည်ပ နိုင်ငံတကာက စိတ်ဝင်စားနေတာက ဘာလဲဆိုတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ ထွက်ပြေးသွားကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူနည်းစုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ရပ်တည်ချက်သဘောထား။ ပြည်တွင်းမှာရှိနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူနည်းစုတွေကော၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကို ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူနည်းစုတွေကော သူတို့တွေ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုကို အကြီးအကျယ် ခံစားခဲ့ကြတဲ့လူတွေ ဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ ဒီရိုဟင်ဂျာ လူနည်းစုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ NUG မှာ NUG ဆီကနေ တိကျပြတ်သားတဲ့ မူဝါဒသဘောထားမျိုး မကြားရသေးဘူးလို့ ပြောကြားတာတွေရှိတယ်။ ကျနော်လည်း မတွေ့မိသေးဘူး။ ဆိုတော့ ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ NUG ရဲ့ မူဝါဒရပ်တည်ချက် သဘောထားက ဘာများပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ NUG ရဲ့ ရပ်တည်ချက် မပြောခင်မှာ လူ့အခွင့်အရေးကို လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ ကျနော့်ရဲ့ရပ်တည်ချက်ကတော့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာ လူသားအားလုံးနဲ့ သက်ဆိုင်ပါတယ်။ ဘယ်သူကပဲဖြစ်ဖြစ် အခြားလူသားတယောက်အပေါ်မှာ မတရားလုပ်ဆောင်ခြင်းက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုမှာ ဘယ်သူက ဘယ်သူလုပ်လို့ဆိုတဲ့အရာမျိုး မရှိဘူး။ ဘယ်သူကပဲ ဘယ်သူကိုလုပ်လုပ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုကို လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုမျိုး ရှိတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီလိုမျိုး ဒီအစိုးရမှာ တာဝန်ယူတဲ့အပိုင်းမှာ ကျနော့်အနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုကို ကိုင်တွယ်ဖို့လိုတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရပ်တည်မှုတွေ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုပြီးတော့ ကျနော်စတင်ပြီးတော့ ပြောပါတယ်။ ပြောတဲ့အခါမှာ ပထမဦးဆုံး ကျနော် ကြုံတွေ့ရတဲ့ အကြောင်းအရာကတော့ ရိုဟင်ဂျာအရေးပါ။ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ်မှာ အရင်တုန်းက ဖိနှိပ်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာကလဲ အာရုံစိုက်နေတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ NUG အနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မူဝါဒတခု ရပ်တည်ချက်တခုကို ချမှတ်ပေးဖို့အတွက် ကျနော်ကို ဝိုင်းဝန်းပြီးတော့ အကြံပြုကြပါတယ်။
အဲဒီတော့ ကျနော့်အနေနဲ့ ပြောရရင်နှစ်ချက်ရှိပါတယ်။ ဟုတ်ကဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို အခြေခံဖို့အတွက် လိုအပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတကာ ပြောဖို့အတွက် စက္ကူပေါ်မှာ ချရေးတဲ့ ပေါ်လစီတော့ ကျနော်မလုပ်ချင်ဘူး။ အမှန်တကယ် လူသားရဲ့ ရှုထောင့်အရ လူ့အခွင့်အရေးကို အခြေခံတဲ့ ရပ်တည်ချက်ဖြစ်ဖို့အတွက် ကျနော်ကို လုပ်ဆောင်ခွင့်ပေးပါ။ နောက်တခုက ဒါမျိုးရေးမယ်ဆိုရင်တော့ ပါဝင်ပတ်သက်သော သူများနဲ့ တွေ့ဆုံပြီးတော့ သူတို့ရဲ့အသံ၊ သူတို့ရဲ့ခံစားချက်၊ သူတို့ရဲ့ အယူအဆတွေကို ထည့်သွင်းဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့အရာကို တောင်းတဲ့နေရာမှာ ဒီအစိုးရအနေနဲ့ တာဝန်ပေးတဲ့အတွက် ဒါမျိုးတွေ့နေရပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကျနော်တို့ တွေ့ဆုံတဲ့အခါမှာ သူတို့ကိုလဲ အသံတွေနားထောင်ရအောင်၊ ကျနော်တို့ စိတ်ထဲမှာ တွေးထားတဲ့အချက်ကိုလဲ သူတို့အနေနဲ့ ဘယ်လိုလက်ခံတယ်ဆိုတာကို သိဖို့အတွက် ကျနော်တို့ နှစ်ပတ်လောက် အချိန်ယူရပါတယ်။ အဲဒီတော့ မကြာမီမှာ ဒီလိုမျိုး NUG ကနေ ရပ်တည်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာများအပေါ်မှာ ရပ်တည်ချက် position paper ရှေ့အပတ်ထဲမှာ ထွက်ပါမယ်။ အဲဒီအထဲမှာတော့ အကြမ်းအားဖြင့် ပြောချင်တဲ့ကိစ္စတခုကတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ရိုဟင်ဂျာအဖြစ် ခေါ်တဲ့အချက်ကို ကျနော်တို့ လက်ခံပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူ့ရဲ့ ရပ်တည်ချက်ဖြစ်တယ်။ နောက်တခုက ရိုဟင်ဂျာတွေ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှာ တခြားနိုင်ငံသားတွေနဲ့ တန်းတူ၊ သူတို့အပေါ်မှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တာကို ဘယ်လိုမှ ကျနော်တို့ လက်မခံဘူး။ ဘယ်သူအပေါ်မှာ ခွဲခြားခြင်း မရှိစေရဘူး။ လူတဦးတယောက်ရဲ့ တဦးချင်းအခွင့်အရေးကို ကျနော်တို့ လက်ခံတယ်။ အသိအမှတ်ပြုတယ်။ ကာကွယ်ပေးမယ်။ နောက်တခါ ကျနော်တို့ ၁၉၈၂ ဥပဒေ - နိုင်ငံသားဥပဒေမှာ အားနည်းချက်တွေ အများကြီးရှိတယ်။ ၁၃၅ ဆိုတဲ့ နံပတ်ကို အခြေခံပြီးတော့ နိုင်ငံသားသတ်မှတ်တာက ရိုဟင်ဂျာတင်မကဘူး၊ အခြားလူမျိုးတွေပါ အများကြီးထိခိုက်တဲ့ဟာမျိုး ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မလို့ ၈၂ ဥပဒေကို ဖိနှိပ်တဲ့ ဥပဒေအဖြစ် သတ်မှတ်တယ်။ ဒီဥပဒေကို ပယ်ဖျက်ပြီးတော့ တကယ့်နိုင်ငံသားအဖြစ်ကို ရရှိရထိုက်သူများအားလုံး မွေးဖွားမှုမှာ အခြေခံပြီးတော့ လက်ခံတဲ့ နိုင်ငံသားဥပဒေကို ရှေ့ဆက်လက်တွဲ လုပ်ဆောင်သွားဖို့အတွက် ရေးဆွဲသွားဖို့အတွက် ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ချမှတ်ထားပါတယ်။ ဒါလေးကတော့ ပါတဲ့အချက်ထဲက တချို့အချက်တွေကို ကောက်နုတ်ပြီးတော့ ပြောပြတာပါ။
မေး ။ ။ သိပ်မကြာခင် ရက်ပိုင်းအတွင်းမှာ အပြည့်အစုံ ထွက်လာမှာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ နောက်ဆုံးအဆင့်အထိ ရောက်နေပါပြီ။
မေး ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ပါ။ ကျနော်တို့ စောင့်မျှော်နေပါမယ်။ ဆိုတော့ ဒီမေးခွန်းကတော့ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့တော့ တိုက်ရိုက်မသက်ဆိုင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကိုအောင်မျိုးမင်းကိုယ်တိုင်က စစ်အာဏာသိမ်း မတိုင်မီကလဲ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တောက်လျှောက်လုပ်လာတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းနောက်ပိုင်းမှာလဲ စစ်အာဏာသိမ်းတာကို အခိုင်အမာ ဆန့်ကျင်ပြီးတော့ အခုအခါမှာ အစိုးရအဖွဲ့ထဲမှာ တာဝန်ယူပြီးတော့ ဝင်လုပ်တဲ့အဆင့်ကို ရှိလာပြီ။ ကျနော် ကိုအောင်မျိုးမင်းရဲ့ အမြင်သဘောထားကို သိချင်တာက အကြမ်းမဖက် CDM လှုပ်ရှားမှု။ နောက်တခါ နွေဦးတော်လှန်ရေး။ နောက်တခါ Generation Z မျိုးဆက်သစ်လူငယ်တွေ၊ သူတို့လုပ်ဆောင်နေတာ၊ သူတို့ရဲ့ ရပ်တည်ချက်တွေ စသည်အားဖြင့် ဒါတွေကို အခိုင်အမာ ထောက်ခံနေကြတဲ့ လူတွေရှိတယ်ဆိုတာကိုလဲ ကျနော်တို့အားလုံး သိပါတယ်။ တဘက်မှာလဲ ဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျနော် သုံးချင်တဲ့ ဝေါဟာရကတော့ Non-believer ဒါတွေ အောင်မြင်ဖို့ မလွယ်ဘူး။ အောင်မြင်မှုရဖို့ ခက်တယ်။ ဒီလုပ်ရပ်တွေကတော့ သိပ်တော့ မဟုတ်ဘူး စသည်ဖြင့် CDM ကိုလည်း မယုံကြည်ဘူး။ နွေဦးတော်လှန်ရေးကိုလည်း မထောက်ခံဘူး။ Generation Z က လုပ်နေတာကိုလည်း ခပ်အန်အန် လုပ်နေသူတွေ ရှိပါတယ်။ အခိုင်အမာကိုရှိတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး Non-believer တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကိုအောင်မျိုးမင်း ဘာများပြောချင်ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ယုံကြည်ခွင့် မတူကွဲပြားခွင့်က လူသားရဲ့ အခွင့်အရေး။ ဒါပေမဲ့ မယုံကြည်တာကြောင့်မို့ အနှောင့်အယှက်ပေးတာ၊ နောက်တခါ မဟုတ်မမှန် သတင်းတွေအနေနဲ့ ပြောဆိုကြတာ။ နောက်တခါ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ မှားယွင်းတဲ့သတင်းတွေဖြန့်တာ။ ဒါတွေကတော့ မဖြစ်သင့်တဲ့ အကြောင်းအရာလို့ပဲ ပြောချင်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ မျိုးဆက်သစ်တွေ ပါဝင်နေတဲ့ ဒီတိုက်ပွဲမှာ ပြည်တွင်းရဲ့အင်အားတွေ မလျော့ဖို့ပဲ လိုအပ်တယ်။ တချိန်တည်းမှာ ပြည်ပရဲ့ စာနာနားလည်မှုနဲ့ ပူးပေါင်းမှု လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ တခါတလေ ကျနော်တို့ တိုက်ပွဲကြာလာလေလေ အားမလိုအားမရ ဖြစ်တာတွေ ရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့က ခေတ်ပေါင်းစနစ်ပေါင်း များစွာတည်ရှိနေတဲ့ အရာကို ထူထောင်နေရတာ ဖြစ်တယ်။ အခက်အခဲ အများကြီး ဖြစ်နေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် စိတ်ဓါတ်လျော့မယ်လို့ ခံစားတိုင်း ခံစားတိုင်း အောင်ကို အောင်မြင်ရမယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ထားမျိုး။ လက်ရှိလုပ်ဆောင်နေတဲ့ လုပ်ငန်းထဲမှာ အောင်မြင်မှုတွေကို ဆက်လက်ပြီးတော့ အားယူပြီးတော့ ရှေ့ကိဆက်လက်တိုးကြပါလို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။ အားလုံးကိုလည်း လေးးစားပါတယ်။
မေး ။ ။ မအားလပ်တဲ့ကြားက အချိန်ပေးပြီးတော့ ဖြေဆိုပေးတဲ့အတွက် အထူးပဲကျေးဇူးတင်ပါတယ် ကိုအောင်မျိုးမင်း။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ကိုကျော်ကျော်သိန်း ။ ။ ကျန်းမာစွာနဲ့ ဘေးရန်ကင်းစွာနဲ့ သွားချင်တဲ့ ပန်းတိုင်းကို ရောက်နိုင်ပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ယုံကြည်စွာနဲ့ ဆက်လက်လျှောက်လှမ်းနေပါတယ်။
==Unicode ==
စဈအာဏာသိမျးမှုကို ဆန့ျကငြျနတေဲ့အထဲမှာ လကျနကျကိုငျပွီးတော့ ခုခံတိုကျခိုကျတဲ့အခါမှာ လုပျနညျးကိုငျနညျး လှဲမှားလို့ရှိရငျ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲကနေ အကွမျးဖကျလုပျရပျဘကျကို ရောကျသှားနိုငျတာမို့ သတိပွုထိနျးသိမျးလုပျဆောငျဖို့အတှကျ ကွားကာလညီညှှတျရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာဝနျကွီးဌာန ပွညျထောငျစုဝနျကွီး ဦးအောငျမြိုးမငျးက တိုကျတှနျးပါတယျ။ ကိုကြောျကြောျသိနျးက ဦးအောငျမြိုးမငျးကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဦးအောငျမြိုးမငျး VOA နဲ့ တှေ့ဆုံမေးမွနျးခှင့ျပွုတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ တခါမှာ မရှိဘူးသေးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ဝနျကွီးဌာန ဒီဝနျကွီးဌာနကို တာဝနျယူလုပျဆောငျနရေတဲ့ ကွားကာလအမြိုးသားညီညှှတျရေးအစိုးရရဲ့ ပွညျထောငျစုဝနျကွီးဆိုတော့ ကိုအောငျမြိုးမငျးတို့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ဝနျကွီးဌာနအနနေဲ့ လကျရှိမှာ ဘာကိုဦးစားပေးပွီးတော့ လုပျနပေါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကွားကာလဝနျကွီးဌာန ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ ပထမဦးဆုံးအနနေဲ့ အခုစဈအာဏာရှငျ အာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျးမှာ ဖွဈပကြျခဲ့တဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုမြိုးစုံကို မမေ့မလြော့ မှတျတမျးတငျဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒီကိစ်စတှကေ နိုငျငံနဲ့တဝှမျးမှာ ဖွဈနတေယျ။ ရိုးရိုးသာမနျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုလို့ ပွောလို့မရဘူး။ စနဈတကြ အမိန့ျပေးပွီးတော့ အမိန့ျစီးဆငျးမှု တစုံတရာနဲ့ အရပျသားပွညျသူတှကေို ထိခိုကျနဈနာအောငျ ရညျရှယျတာဖွဈတဲ့အတှကျ အနညျးဆုံးကတော့ Crimes against humanity ခေါျတဲ့ လူသားမြိုးနှယျတခုလုံးကို ကြူးလှနျတဲ့ ပွဈမှု ဖွဈသှားပါပွီ။ ဒီအခကြျတှကေို ကနြောျတို့ ဝနျကွီးဌာနကို တိုကျရိုကျပေးနိုငျဖို့အတှကျ လမျးကွောငျးတှကေို ဖောျဆောငျနတေယျ။ ဒီလိုမြိုး ရရှိတဲ့အခကြျတှကေို တခြိနျခြိနျကလြို့ရှိရငျ နညျးလမျးနှဈခုရအောငျ ဖောျဆောငျဖို့အတှကျ လုပျဆောငျပါမယျ။ နောကျတခုကတော့ ဒီလိုမြိုးဖွဈနတေဲ့ အပွဈရှိသူကနေ အပွဈပေးခံကနေ လှတျမွောကျနတေဲ့ Culture of Impunity ကို လုံးဝရပျတန့ျဖို့အတှကျ ကြူးလှနျနတေဲ့ လူတှကေို ကြူးလှနျမှုအဆင့ျအတိုငျး ထိရောကျစှာ အရေးယူနိုငျဖို့အတှကျ နောကျထပျနိုငျငံတကာမှာ တရားဥပဒနေဲ့ ဖောျဆောငျသှားဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒါက နှဈဆင့ျပါ။
နောကျထပျတခုကတော့ အစိုးရတာဝနျဖွဈတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို လေးစားခွငျး။ လူ့အခှင့ျအရေးကို ကာကှယျပေးခွငျးနဲ့ ပွညျသူပွညျသားတှအေားလုံး လူ့အခှင့ျအရေးကို ရရှိဖို့အတှကျ ဖွည့ျဆညျးပေးခွငျးဆိုတဲ့ တာဝနျ (၃) ရပျကို ကနြောျတို့ လုပျဆောငျဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဝနျကွီးဌာနအနနေဲ့ ဒီတာဝနျတှကေို ထမျးဆောငျမယျ။ တခြိနျထဲမှာ NUG က ခမြှတျထားတဲ့ ပေါျလစီ၊ တခွားဝနျကွီးဌာနတှကေ ခမြှတျမယ့ျ လုပျငနျးစဉျတှမှော လူ့အခှင့ျအရေးကို အခွခေံပွီးတော့ နိုငျငံတကာ စံခြိနျစံညှှနျးနဲ့အညီ လုပျဆောငျနိုငျဖို့အတှကျ ဒါတှကေို ကနြောျတို့ တခွားဝနျကွီးဌာနအားလုံးနဲ့ ခြိတျဆကျပွီးတော့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျသှားဖို့ အဓိကလမျးကွောငျး (၃) ခုကို ပွငျဆငျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ နှဈပေါငျးမြားစှာ ဖွဈပကြျခဲ့တဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို မှတျတမျးတငျမယျ။ ဒါတှအေတှကျ တခြိနျမှာ တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှုရှိအောငျလုပျမယျ။ အပွဈပေးခံရတာကနေ လှတျနတေဲ့ အပွဈပေးမခံရတဲ့ အခွအေနကေို ပြောကျသှားအောငျ လုပျမယျပေါ့။ အဲဒီလိုလုပျတဲ့နရောမှာ ကိုအောငျမြိုးမငျးတို့ ဘယျလိုအခကျအခဲတှေ ကွုံရတာရှိလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဒီလိုအခကြျအလကျ စုဆောငျးတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ Online Social Media က အခကြျတှကေို ရရှိပါတယျ။ ဒါကတော့ အဲဒီလိုအခကြျအလကျတှေ အမြားကွီး ရရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုနောကျပိုငျးမှာ မတရားရကျရကျစကျစကျနဲ့ ဖိနှိပျမှုတှေ ဖွဈလာတယျ။ တယျလီဖုနျးတှကေအစ စဈဆေးပွီးတော့ ဖမျးဆီးမှုတှေ ဖွဈလာတယျ။ လူတှမှော ကိုယ့ျဖုနျးထဲက Data တှကေို လမျးသှားရငျ မယူရဲတဲ့ကိစ်စ ဖွဈလာတယျ။ သတငျးတှကေို အကွောကျတရားနဲ့ မယူအောငျလုပျတာတငျမကဘူး၊ သတငျးတှကေို စုဆောငျးထားတဲ့ လူတှကေို နောကျထပျအကွောကျတရားနဲ့ ဖမျးဆီးမှုတှေ တယျလီဖုနျးတှေ စဈဆေးတာတှေ၊ အခကြျအလကျတှေ စုဆောငျးတာတှေ။ ဓါတျပုံတပုံ တှေ့တာတောငျမှ အရေးယူမှု ဖွဈလာတဲ့အတှကျ ဒီလိုမြိုး အခကြျအလကျတှကေို လုံခွုံစိတျခစြှာနဲ့ ပေးပို့ဖို့အတှကျ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးရှိလာပါတယျ။ နောကျတခုကတော့ ဒီလိုမြိုး လုပျဆောငျတဲ့အကွိမျက အရမျးကိုမြားပါတယျ။ အခု ကနြောျတို့ဆီမှာဆိုရငျ ဒါနဲ့ပတျသကျတဲ့ တငျပွမှုတှေ အားလုံးပေါငျး သုံးသောငျးကြောျ ရှိပါတယျ။ ဒါတှကေ ကနြောျတို့က အခကြျအလကျတှေ စုဆောငျးထားတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခကြျအလကျတှတေငျ မရသေးဘူး၊ တကယျလို့ ကနြောျတို့က တရားဥပဒေ မြှတအောငျ လုပျဆောငျမယျဆိုရငျ ပိုမိုပွီးတော့ ခိုငျလုံတဲ့ သကျသအေထောကျအထား။ ဒါတှကေ ကနြောျတို့ Deep Fake လို့ခေါျတဲ့ အတုလုပျထားတာ မဟုတျဘူး။ တကယျဖွဈပကြျတယျဆိုတဲ့ အခကြျတှကေို ပွနျလညျစုံစမျးဖို့အတှကျ အဲဒီနရောမှာတော့ အခကျအခဲ အမြားကွီးရှိနတေုနျးပဲ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လူတိုငျးက တငျပွနတေယျ။ လူတိုငျးကလာတယျ။ အဲဒါတှကေ ကနြောျတို့က မှနျကနျတဲ့ သတငျးတှဖွေဈဖို့၊ သကျသအေထောကျအထား ခိုငျလုံဖို့အတှကျ လုပျဆောငျတဲ့အခါမှာ အရငျလိုပွညျတှငျးမှာ ကနြောျတို့က လှည့ျလညျသှားလာနိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုး မဟုတျတဲ့အတှကျ အခကြျအလကျကို စုဆောငျးတဲ့အခါမှာ အမြားကွီးစိနျခေါျမှုတှေ ရှိပါတယျ။
နောကျတခုကတော့ နိုငျငံတကာနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုအပိုငျး။ ဒါကလဲ ဘာလဲဆိုရငျ အရငျတုနျးကဆိုရငျတော့ တရားဝငျဆကျသှယျတဲ့ လမျးကွောငျးတှေ ရှိတယျ။ အခုကွတော့ ကနြောျတို့အနနေဲ့ ဆကျသှယျတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ ပုံစံကိုယျတိုငျက ကွားကာလလုပျဆောငျနရေတဲ့အတှကျ အရငျလိုမြိုး ရုံးသခြောမစိုကျနိုငျတဲ့ ကိစ်စတခုကလဲ ကွုံနရေတဲ့ အခကျအခဲတခုပါ။
မေး ။ ။ ဒီဟာတှကေို စုဆောငျးထားတယျ - အခကြျအလကျတှရေပွီ၊ ဒီအခကြျအလကျတှကေတဆင့ျ ဒါတှကေို တကယျတမျး Action တကယျတမျး အရေးယူလုပျဆောငျနိုငျတဲ့အဆင့ျကို ဘယျတော့လောကျ ရောကျနိုငျမလဲ။ လကျရှိကလဲ ပွောရရငျ ကွားကာလ အမြိုးသားညီညှှတျရေးအစိုးရဆိုတာ ကနြောျနားလညျသလောကျ ဝနျကွီးဌာန၊ တာဝနျရှိသူတှကေ သီးခွားနရောအသီးသီးကနေ လှုပျရှားနရေတော့ အခုနပွောသလို ရုံးဘာညာလဲ ခိုငျခိုငျမာမာ မရှိတဲ့အခါကွတော့ တကယျတမျး အရေးယူလုပျဆောငျနိုငျဖို့ အခှင့ျအရေး ရှိပါအုံးမလား။
ဖွေ ။ ။ ရှိပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့တှကေ ဒီလိုမြိုး အမှနျတရားကို ဖောျဆောငျမယျဆိုလို့ရှိရငျ အမြားဆုံးမွငျကွတာက တရားရုံးကိုတငျမယျ၊ ပွဈဒဏျတှေ ခမြှတျမယျဆိုတဲ့အပိုငျးမှာ။ ဒါက ရရှေညျသှားရမှာ။ ကာလလညျး အမြားကွီးကွာမယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ စလုပျနိုငျတဲ့ ကိစ်စတခုကိုက စဈအစိုးရနဲ့ ပတျသကျနတေဲ့။ စဈအုပျစုနဲ့ ပတျသကျနတေဲ့ စီးပှားရေးတှေ၊ သူတို့လကျနကျနဲ့ ပတျသကျပွီး လုပျဆောငျနတေဲ့ အခကြျတှကေို နိုငျငံအလိုကျ ပထမဦးဆုံး ရပျတန့ျအောငျ လုပျဆောငျနိုငျဖို့ ကုလသမဂ်ဂတခုလုံးမှာလဲ တောျတောျကွီးကို နရောတိုငျးနီးပါး မွနျမာ့နိုငျငံအရေးကို ဆှေးနှေးနကွေပွီ။ နောကျတခါ ဒီထပျပိုမိုပွီးတော့ ပွငျးထနျတဲ့ အရေးယူမှုတှေ ဖွဈလာတယျ။ ဒါကလဲ အမှနျတရားကို သှားဖို့အတှကျ လမျးကွောငျးဖွဈပါတယျ။ ပထမဦးဆုံး စဈအုပျစုအနနေဲ့ ဘယျလိုမှ အာဏာကို ဆကျထိနျးထားမနိုငျဖို့အတှကျ ပွညျတှငျးက အငျအားတှကေိုလညျး ယူရသလို၊ ပွညျပရဲ့ ဖိအားတှလေညျး ကနြောျတို့ လိုအပျပါတယျ။ အဲဒီလိုမြိုးဖွဈအောငျ လုပျဆောငျတဲ့အခါမှာတော့ အခုကာလမှာ အတိုငျးအတာတခုအရတော့ အောငျမွငျပွီလို့ ပွောလို့ရတယျ။ ဒါကတော့ လကျရှိအခွအေနပေါ။
နောကျပိုငျးမှာ တရားဥပဒအေရ အရေးယူနိုငျတဲ့ ကိစ်စမြိုး။ ခုံရုံးတငျပွီးတော့ အပွဈပေးအရေးယူနိုငျတဲ့ ကိစ်စမြိုးက ဒီပေါျမှာ အခွခေံပွီးတော့ နောကျထပျရရှေညျသှားရမယ့ျ ကိစ်စမြိုး ဖွဈပါတယျ။ ရရှေညျမှာ သှားရမယ့ျကိစ်စတရပျကို သှားဖို့အတှကျ အားမလို၊ အားမရ ဖွဈပွီးတော့နမေယ့ျအစား၊ ဒီလိုမြိုးလမျးကွောငျးကို သှားနတေဲ့အခါမှာ တဆင့ျပွီးတဆင့ျ တိုးတကျလာတဲ့ဟာကို အားယူပွီးတော့ ပွောမယျဆိုရငျတော့ အောငျမွငျတယျ။ တောျတောျကွီးကို အဆငျပွတေယျလို့ ပွောလို့ရပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ကွာကာလညီညှှတျရေး အစိုးရရဲ့ မူဝါဒတှေ ရပျတညျခကြျတှနေဲ့ ပတျသကျရငျ ပွညျတှငျးပွညျပ နိုငျငံတကာက စိတျဝငျစားနတောက ဘာလဲဆိုတော့ ရခိုငျပွညျနယျကနေ ထှကျပွေးသှားကွတဲ့ ရိုဟငျဂြာလူနညျးစုတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ ရပျတညျခကြျသဘောထား။ ပွညျတှငျးမှာရှိနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာလူနညျးစုတှကေော၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှကို ထှကျပွေးသှားတဲ့ ရိုဟငျဂြာလူနညျးစုတှကေော သူတို့တှေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုကို အကွီးအကယြျ ခံစားခဲ့ကွတဲ့လူတှေ ဖွဈတယျ။ ဆိုတော့ ဒီရိုဟငျဂြာ လူနညျးစုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ NUG မှာ NUG ဆီကနေ တိကပြွတျသားတဲ့ မူဝါဒသဘောထားမြိုး မကွားရသေးဘူးလို့ ပွောကွားတာတှရှေိတယျ။ ကနြောျလညျး မတှေ့မိသေးဘူး။ ဆိုတော့ ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ NUG ရဲ့ မူဝါဒရပျတညျခကြျ သဘောထားက ဘာမြားပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ NUG ရဲ့ ရပျတညျခကြျ မပွောခငျမှာ လူ့အခှင့ျအရေးကို လုပျဆောငျခဲ့တဲ့ ကနြော့ျရဲ့ရပျတညျခကြျကတော့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုတာ လူသားအားလုံးနဲ့ သကျဆိုငျပါတယျ။ ဘယျသူကပဲဖွဈဖွဈ အခွားလူသားတယောကျအပေါျမှာ မတရားလုပျဆောငျခွငျးက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခွငျးဖွဈတယျ။ ဆိုတော့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုမှာ ဘယျသူက ဘယျသူလုပျလို့ဆိုတဲ့အရာမြိုး မရှိဘူး။ ဘယျသူကပဲ ဘယျသူကိုလုပျလုပျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုကို လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုမြိုး ရှိတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီလိုမြိုး ဒီအစိုးရမှာ တာဝနျယူတဲ့အပိုငျးမှာ ကနြော့ျအနနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုကို ကိုငျတှယျဖို့လိုတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရပျတညျမှုတှေ လုပျဆောငျဖို့ လိုအပျတယျဆိုပွီးတော့ ကနြောျစတငျပွီးတော့ ပွောပါတယျ။ ပွောတဲ့အခါမှာ ပထမဦးဆုံး ကနြောျ ကွုံတှေ့ရတဲ့ အကွောငျးအရာကတော့ ရိုဟငျဂြာအရေးပါ။ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျမှာ အရငျတုနျးက ဖိနှိပျမှုတှေ ရှိခဲ့တယျ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နိုငျငံတကာကလဲ အာရုံစိုကျနတေယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ NUG အနနေဲ့ ရိုဟငျဂြာနဲ့ ပတျသကျတဲ့ မူဝါဒတခု ရပျတညျခကြျတခုကို ခမြှတျပေးဖို့အတှကျ ကနြောျကို ဝိုငျးဝနျးပွီးတော့ အကွံပွုကွပါတယျ။
အဲဒီတော့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ပွောရရငျနှဈခကြျရှိပါတယျ။ ဟုတျကဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို အခွခေံဖို့အတှကျ လိုအပျတယျ။ ဒါပမေဲ့ နိုငျငံတကာ ပွောဖို့အတှကျ စက်ကူပေါျမှာ ခရြေးတဲ့ ပေါျလစီတော့ ကနြောျမလုပျခငြျဘူး။ အမှနျတကယျ လူသားရဲ့ ရှုထောင့ျအရ လူ့အခှင့ျအရေးကို အခွခေံတဲ့ ရပျတညျခကြျဖွဈဖို့အတှကျ ကနြောျကို လုပျဆောငျခှင့ျပေးပါ။ နောကျတခုက ဒါမြိုးရေးမယျဆိုရငျတော့ ပါဝငျပတျသကျသော သူမြားနဲ့ တှေ့ဆုံပွီးတော့ သူတို့ရဲ့အသံ၊ သူတို့ရဲ့ခံစားခကြျ၊ သူတို့ရဲ့ အယူအဆတှကေို ထည့ျသှငျးဖို့ လိုအပျတယျဆိုတဲ့အရာကို တောငျးတဲ့နရောမှာ ဒီအစိုးရအနနေဲ့ တာဝနျပေးတဲ့အတှကျ ဒါမြိုးတှေ့နရေပါတယျ။ အဲဒီတော့ ကနြောျတို့ တှေ့ဆုံတဲ့အခါမှာ သူတို့ကိုလဲ အသံတှနေားထောငျရအောငျ၊ ကနြောျတို့ စိတျထဲမှာ တှေးထားတဲ့အခကြျကိုလဲ သူတို့အနနေဲ့ ဘယျလိုလကျခံတယျဆိုတာကို သိဖို့အတှကျ ကနြောျတို့ နှဈပတျလောကျ အခြိနျယူရပါတယျ။ အဲဒီတော့ မကွာမီမှာ ဒီလိုမြိုး NUG ကနေ ရပျတညျတဲ့ ရိုဟငျဂြာမြားအပေါျမှာ ရပျတညျခကြျ position paper ရှေ့အပတျထဲမှာ ထှကျပါမယျ။ အဲဒီအထဲမှာတော့ အကွမျးအားဖွင့ျ ပွောခငြျတဲ့ကိစ်စတခုကတော့ ရိုဟငျဂြာတှကေို ရိုဟငျဂြာအဖွဈ ခေါျတဲ့အခကြျကို ကနြောျတို့ လကျခံပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ သူ့ရဲ့ ရပျတညျခကြျဖွဈတယျ။ နောကျတခုက ရိုဟငျဂြာတှေ မွနျမာနိုငျငံအတှငျးမှာ တခွားနိုငျငံသားတှနေဲ့ တနျးတူ၊ သူတို့အပေါျမှာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတာကို ဘယျလိုမှ ကနြောျတို့ လကျမခံဘူး။ ဘယျသူအပေါျမှာ ခှဲခွားခွငျး မရှိစရေဘူး။ လူတဦးတယောကျရဲ့ တဦးခငြျးအခှင့ျအရေးကို ကနြောျတို့ လကျခံတယျ။ အသိအမှတျပွုတယျ။ ကာကှယျပေးမယျ။ နောကျတခါ ကနြောျတို့ ၁၉၈၂ ဥပဒေ - နိုငျငံသားဥပဒမှော အားနညျးခကြျတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ ၁၃၅ ဆိုတဲ့ နံပတျကို အခွခေံပွီးတော့ နိုငျငံသားသတျမှတျတာက ရိုဟငျဂြာတငျမကဘူး၊ အခွားလူမြိုးတှပေါ အမြားကွီးထိခိုကျတဲ့ဟာမြိုး ဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျမလို့ ၈၂ ဥပဒကေို ဖိနှိပျတဲ့ ဥပဒအေဖွဈ သတျမှတျတယျ။ ဒီဥပဒကေို ပယျဖကြျပွီးတော့ တကယ့ျနိုငျငံသားအဖွဈကို ရရှိရထိုကျသူမြားအားလုံး မှေးဖှားမှုမှာ အခွခေံပွီးတော့ လကျခံတဲ့ နိုငျငံသားဥပဒကေို ရှေ့ဆကျလကျတှဲ လုပျဆောငျသှားဖို့အတှကျ ရေးဆှဲသှားဖို့အတှကျ ရှေ့လုပျငနျးစဉျမှာ ခမြှတျထားပါတယျ။ ဒါလေးကတော့ ပါတဲ့အခကြျထဲက တခြို့အခကြျတှကေို ကောကျနုတျပွီးတော့ ပွောပွတာပါ။
မေး ။ ။ သိပျမကွာခငျ ရကျပိုငျးအတှငျးမှာ အပွည့ျအစုံ ထှကျလာမှာပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ ကနြောျတို့ နောကျဆုံးအဆင့ျအထိ ရောကျနပေါပွီ။
မေး ။ ။ ဟုတျကဲ့ပါ။ ကနြောျတို့ စောင့ျမြှောျနပေါမယျ။ ဆိုတော့ ဒီမေးခှနျးကတော့ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့တော့ တိုကျရိုကျမသကျဆိုငျပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကိုအောငျမြိုးမငျးကိုယျတိုငျက စဈအာဏာသိမျး မတိုငျမီကလဲ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး တောကျလြှောကျလုပျလာတယျ။ စဈအာဏာသိမျးနောကျပိုငျးမှာလဲ စဈအာဏာသိမျးတာကို အခိုငျအမာ ဆန့ျကငြျပွီးတော့ အခုအခါမှာ အစိုးရအဖှဲ့ထဲမှာ တာဝနျယူပွီးတော့ ဝငျလုပျတဲ့အဆင့ျကို ရှိလာပွီ။ ကနြောျ ကိုအောငျမြိုးမငျးရဲ့ အမွငျသဘောထားကို သိခငြျတာက အကွမျးမဖကျ CDM လှုပျရှားမှု။ နောကျတခါ နှေဦးတောျလှနျရေး။ နောကျတခါ Generation Z မြိုးဆကျသဈလူငယျတှေ၊ သူတို့လုပျဆောငျနတော၊ သူတို့ရဲ့ ရပျတညျခကြျတှေ စသညျအားဖွင့ျ ဒါတှကေို အခိုငျအမာ ထောကျခံနကွေတဲ့ လူတှရှေိတယျဆိုတာကိုလဲ ကနြောျတို့အားလုံး သိပါတယျ။ တဘကျမှာလဲ ဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကနြောျ သုံးခငြျတဲ့ ဝေါဟာရကတော့ Non-believer ဒါတှေ အောငျမွငျဖို့ မလှယျဘူး။ အောငျမွငျမှုရဖို့ ခကျတယျ။ ဒီလုပျရပျတှကေတော့ သိပျတော့ မဟုတျဘူး စသညျဖွင့ျ CDM ကိုလညျး မယုံကွညျဘူး။ နှေဦးတောျလှနျရေးကိုလညျး မထောကျခံဘူး။ Generation Z က လုပျနတောကိုလညျး ခပျအနျအနျ လုပျနသေူတှေ ရှိပါတယျ။ အခိုငျအမာကိုရှိတယျ။ အဲဒီလိုမြိုး Non-believer တှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကိုအောငျမြိုးမငျး ဘာမြားပွောခငြျပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ယုံကွညျခှင့ျ မတူကှဲပွားခှင့ျက လူသားရဲ့ အခှင့ျအရေး။ ဒါပမေဲ့ မယုံကွညျတာကွောင့ျမို့ အနှောင့ျအယှကျပေးတာ၊ နောကျတခါ မဟုတျမမှနျ သတငျးတှအေနနေဲ့ ပွောဆိုကွတာ။ နောကျတခါ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ မှားယှငျးတဲ့သတငျးတှဖွေန့ျတာ။ ဒါတှကေတော့ မဖွဈသင့ျတဲ့ အကွောငျးအရာလို့ပဲ ပွောခငြျပါတယျ။ အဲဒီတော့ မြိုးဆကျသဈတှေ ပါဝငျနတေဲ့ ဒီတိုကျပှဲမှာ ပွညျတှငျးရဲ့အငျအားတှေ မလြော့ဖို့ပဲ လိုအပျတယျ။ တခြိနျတညျးမှာ ပွညျပရဲ့ စာနာနားလညျမှုနဲ့ ပူးပေါငျးမှု လိုအပျပါတယျ။ အဲဒီတော့ တခါတလေ ကနြောျတို့ တိုကျပှဲကွာလာလလေေ အားမလိုအားမရ ဖွဈတာတှေ ရှိပါလိမ့ျမယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့က ခတျေပေါငျးစနဈပေါငျး မြားစှာတညျရှိနတေဲ့ အရာကို ထူထောငျနရေတာ ဖွဈတယျ။ အခကျအခဲ အမြားကွီး ဖွဈနတော ဖွဈတဲ့အတှကျ စိတျဓါတျလြော့မယျလို့ ခံစားတိုငျး ခံစားတိုငျး အောငျကို အောငျမွငျရမယျဆိုတဲ့ စိတျထားမြိုး။ လကျရှိလုပျဆောငျနတေဲ့ လုပျငနျးထဲမှာ အောငျမွငျမှုတှကေို ဆကျလကျပွီးတော့ အားယူပွီးတော့ ရှေ့ကိဆကျလကျတိုးကွပါလို့ တိုကျတှနျးလိုပါတယျ။ အားလုံးကိုလညျး လေးးစားပါတယျ။
မေး ။ ။ မအားလပျတဲ့ကွားက အခြိနျပေးပွီးတော့ ဖွဆေိုပေးတဲ့အတှကျ အထူးပဲကြေးဇူးတငျပါတယျ ကိုအောငျမြိုးမငျး။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျကဲ့ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
ကိုကြောျကြောျသိနျး ။ ။ ကနြျးမာစှာနဲ့ ဘေးရနျကငျးစှာနဲ့ သှားခငြျတဲ့ ပနျးတိုငျးကို ရောကျနိုငျပါစလေို့ ဆုတောငျးပေးပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ယုံကွညျစှာနဲ့ ဆကျလကျလြှောကျလှမျးနပေါတယျ။
