(Zawgyi/Unicode)
ချင်းပြည်နယ်မှာ ဒေသအလိုက်ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်တွေကို စစ်ကောင်စီက အင်အားသုံး အပြင်းအထန်ဖိနှိပ်နေတာကြောင့် အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း မီဇိုရမ် နယ်စပ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးခိုလှုံကြတဲ့ ဒုက္ခသည်အရေအတွက်တိုးလာနေပြီး အခုဆိုရင် သောင်းဂဏန်းနီးပါးလောက်ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန်အခြေစိုက် Chin Association အဖွဲ့က ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က သတိပေးပြောကြားလိုက်ပါတယ်။
အိန္ဒိယဗဟိုအစိုးရက တားမြစ်ကန့်သတ်ထားတာတွေအပြင် COVID-19 ကပ်ရောဂါကူးစက်မှု ခံနေရတဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ရောက် ချင်းနဲ့ မြန်မာဒုက္ခသည်တွေအရေးဟာ အတော်လေးစိုးရိမ်ဖွယ်ရာ ရှိနေတယ်လို့လည်းဆိုပါတယ်။ Chin Association of Maryland ရဲ့ အမှုဆောင်ညွန်ကြားရေးမှူး Zo Turn Hmung ကို မအင်ကြင်းနိုင်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
လက်ရှိ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ခြမ်းကို ထွက်ပြေးခိုလှုံနေကြသူတွေထဲမှာ ချင်းပြည်နယ်လွှတ်တော်အမတ် ၂၀ နီးပါးရှိနေပြီး၊ CDM အာဏာဖီဆန်ရေးလှုပ်ရှားမှုမှာပါဝင်နေတဲ့ ရဲဝန်ထမ်းတွေ၊ ဆရာဝန်၊ သူနာပြု၊ ကျောင်း ဆရာ၊ ဆရာမတွေလည်း ပါဝင်နေတယ်လို့ Chin Association of Maryland ရဲ့ အမှုဆောင်ညွန်ကြားရေးမှူး Zo Turn Hmung က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ နောက်ဆုံးသတင်းရတာကတော့ ၁၅,၀၀၀ လောက်မီဇိုရမ်မှာ ရောက်နေပြီလို့ သတင်းရတယ် အဲဒီ ၁၅,၀၀၀ ထဲမှာ ချင်းပြည်နယ်က လွှတ်တော်အမတ်တွေ ၁၇ လား ၁၈ လား အဲဒီလောက် ရောက်တယ်လို့ ကျနော်သတင်းရတယ်။ ပြီးတော ရဲတွေလည်း တော်တော်များများရောက်လာတယ်၊ ဆရာဝန်တွေ၊ Nurse တွေ ကျောင်းဆရာတွေလည်း ရောက်လာတယ် ။ ခုန ကျနော်ပြောသလိုပေါ့ ၁၅,၀၀၀ အခုရောက်နေတယ်။
မေး။ ။ ဒုက္ခသည်တွေအတွက် အကူအညီတွေကိုရော ဘယ်သူတွေက ဆောင်ရွက်ပေးနေလဲရှင့်။
ဖြေ။။ အဲဒီမှာရှိတဲ့ မီဇို local group ပေါ့နော် အကူအညီတွေပေးနေပါတယ် သူတို့ရွာမှာပဲ အခု မီဇိုရမ်မှာ district ၅ ခုလောက်ရှိတယ်။ အဲဒီမှာပဲ သူတို့ local မီဇို တွေ ကူညီနေပါတယ်။ ပြီးတော့ နိုင်ငံခြားရောက်တဲ့ ကျနော်တို့ ချင်းတွေပေါ့နော် ဥပမာ ကျနော်တို့ US မှာရောက်နေတဲ့ ချင်းတွေကလည်း တတ်နိုင်တဲ့ဘက်ကနေပြီးတော့ Fundraising လုပ်ပြီး ကူညီနေပါတယ်။
မေး။။ အိန္ဒိယအစိုးရဘက်ကနယ်စပ်ဖြတ်ပြီးဝင်လာတဲ့ဒုက္ခသည်တွေကို တားဆီးဖို့ အမိန့်ထုတ်ပြန်ထားတဲ့အတွက်ရော ဒုက္ခသည်တွေကို တားဆီးတာ၊ ပြန်ပို့တာတွေရှိပါလား။
ဖြေ။။ပြန်ပို့တာတော့ မရှိသေးပါဘူး ၊ ဒါပေမယ့် အခက်အခဲတော့ ရှိပါတယ်။ သူတို့နယ်စပ်ကိုစောင့်တဲ့ နယ်ခြားစောင့် ပေါ့နော် သူတို့ တော်တော်လေး တားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့ မီဇိုတွေက အဲဒီကို ရောက်လာနိုင်ပါတယ်။ ပြည်နယ်အစိုးရ ကတော့ ရှင်းရှင်းလေးပါပဲ။ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးကတော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသူပြောပါတယ်။ သူကတော့ ကျနော်တို့ကို ကိုယ်ချင်းစာပါတယ်၊ ပို့လည်းပြန်မပို့စေချင်ပါဘူး အတတ်နိုင်ဆုံး ကူညီပါတယ်။ ဒါပေမယ့် နယူးဒေလီဘက်က ပေါ်လစီကတော့ သူတို့အပြောင်းအလဲ မရှိသေးပါဘူး။
မေး။ ။ ချင်းပြည်နယ်မှာက အခုဆိုရင် မင်းတပ် မှာလည်း အတော်လေး အခြေအနေတွေဆိုးနေတယ်၊ စစ်ကောင်စီဘက်ကလည်း အင်အားအလွန်အကျွံသုံး ဖိနှိပ်နေတာတွေရှိနေတော့ ထွက်ပြေးလာတဲ့ ချင်းဒုက္ခသည်တွေအရေးက ဘယ်လောက်ထိ စိုးရိမ်စရာရှိနေလဲ။
ဖြေ။။တော်တော်လေး ကျနော်တို့ စိုးရိမ်တယ် ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ တိုက်ပွဲများရင် သူတို့က ထွက်ပြေးလာမှာပဲ။ ဘာဖြစ်လို့ စိုးရမ်သလဲဆိုရင် အိန္ဒိယအစိုးရ ပေါ်လစီ ၊ အိန္ဒိယအစိုးရ ကနေ သူတို့ကို protection အကာအကွယ်ပေးဖို့ လိုတယ်။ ပြီးရင် ကျနော်တို့ကလည်းအခု UNHCRနဲ့ စကားပြောနေတယ်။ ဒီမှာ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနရယ် ကျနော်တို့ refugee အဖွဲ့အစည်းတွေရယ် world relief တခြားအဖွဲ့အစည်းတွေရယ် ၊ ကက်သလစ်တွေကိုလည်း ကျနော်တို့ အခုစကားပြောနေပါတယ်။ အကူအညီတောင်းနေပါတယ် သူတို့ကို ပြန်မပို့ဖို့ မြန်မာပြည်ကိုပေါ့နော် ပြန်မပို့ဖို့ ။ ပြီးတော့ UNHCR ကနေ သွားပြီးတော့ မီဇိုရမ်မှာ UNHCR ကဒ်လေးတွေ ထုတ်ပေးဖို့ အဲဒါလည်း ကျနော်တို့ တောင်းဆိုနေပါတယ်။
လက်ရှိအိန္ဒိယတနိုင်ငံလုံး COVID-19 ကပ်ရောဂါအကြီးအကျယ်ရင်ဆိုင်နေတဲ့အတွက် အကူအညီပေးရေး အဖွဲ့တွေအနေနဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ် ကိုသွားရောက်ရေးကိစ္စမှာ အခက်တွေ့နေသလို၊ ကပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုခံနေရတဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာလည်း ချင်းဒုက္ခသည်တွေအတွက် ရောဂါကူးစက်မယ့် ဘေးအန္တရာယ်ရှိနေတယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။
“ အခု မီဇိုရမ်မှာဆိုရင် Lock down ဖြစ်နေပြီအခု ။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့က ဖြစ်နိုင်ရင်တော့ US အစိုးရကို သံရုံးပဲဖြစ်ဖြစ် ၊ US consulate ကနေပြီးတော့ ကျနော်တို့မီဇိုရမ်ကို သွားစေချင်တယ်။ ပြီးတော့ UNHCR ကနေ မီဇိုရမ်ကို သွားပြီးတော့ အခြေအနေကို သွားလေ့လာစေချင်တယ်။ သူတို့ ကိုယ်တိုင်သွားမြင်စေချင်တယ်ပေါ့နော်။ မီဇိုရမ်အစိုးရရော မီဇိုရမ် NGO တွေ ကိုလည်း တွေ့စေချင်တယ်။ ပြီးတော့ refugee တွေကိုလည်း သွားတွေ့စေချင်တယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့အခု သွားလို့မရသေးဘူး ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ COVID ကြောင့်။”
အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာနအနေနဲ့ မင်းတပ်မှာဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို စောင့်ကြည့်နေတဲ့အပြင် အိန္ဒိယနယ်စပ်ဘက်ထွက်ပြေးနေကြတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအအေရးနဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း သူတို့ ချင်းအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေတယ်လို့လည်း Zo Turn Hmung က ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
.............
အိန်ဒိယနယျစပျ မီဇိုရမျဘကျ ထှကျပွေးခိုလှုံသူ သောငျးဂဏနျးခန့ျရောကျရှိ
(Unicode)
ခငြျးပွညျနယျမှာ ဒသေအလိုကျဖှဲ့စညျးထားတဲ့ ပွညျသူ့ကာကှယျရေးတပျတှကေို စဈကောငျစီက အငျအားသုံး အပွငျးအထနျဖိနှိပျနတောကွောင့ျ အိန်ဒိယမွောကျပိုငျး မီဇိုရမျ နယျစပျဘကျကို ထှကျပွေးခိုလှုံကွတဲ့ ဒုက်ခသညျအရအေတှကျတိုးလာနပွေီး အခုဆိုရငျ သောငျးဂဏနျးနီးပါးလောကျရောကျရှိနပွေီဖွဈတယျလို့ အမရေိကနျအခွစေိုကျ Chin Association အဖှဲ့ကဗုဒ်ဓဟူးနေ့က သတိပေးပွောကွားလိုကျပါတယျ။
အိန်ဒိယဗဟိုအစိုးရက တားမွဈကန့ျသတျထားတာတှအေပွငျ COVID-19 ကပျရောဂါကူးစကျမှု ခံနရေတဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျရောကျ ခငြျးနဲ့ မွနျမာဒုက်ခသညျတှအေရေးဟာ အတောျလေးစိုးရိမျဖှယျရာ ရှိနတေယျလို့လညျးဆိုပါတယျ။ Chin Association of Maryland ရဲ့ အမှုဆောငျညှနျကွားရေးမှူး Zo Turn Hmung ကို မအငျကွငျးနိုငျက ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
လကျရှိ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျခွမျးကို ထှကျပွေးခိုလှုံနကွေသူတှထေဲမှာ ခငြျးပွညျနယျလှှတျတောျအမတျ ၂၀ နီးပါးရှိနပွေီး၊ CDM အာဏာဖီဆနျရေးလှုပျရှားမှုမှာပါဝငျနတေဲ့ ရဲဝနျထမျးတှေ၊ ဆရာဝနျ၊ သူနာပွု၊ ကြောငျး ဆရာ၊ ဆရာမတှလေညျး ပါဝငျနတေယျလို့ Chin Association of Maryland ရဲ့ အမှုဆောငျညှနျကွားရေးမှူး Zo Turn Hmung က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ နောကျဆုံးသတငျးရတာကတော့ ၁၅,၀၀၀ လောကျမီဇိုရမျမှာ ရောကျနပွေီလို့ သတငျးရတယျ အဲဒီ ၁၅,၀၀၀ ထဲမှာ ခငြျးပွညျနယျက လှှတျတောျအမတျတှေ ၁၇ လား ၁၈ လား အဲဒီလောကျ ရောကျတယျလို့ ကနြောျသတငျးရတယျ။ ပွီးတော ရဲတှလေညျး တောျတောျမြားမြားရောကျလာတယျ၊ ဆရာဝနျတှေ၊ Nurse တှေ ကြောငျးဆရာတှလေညျး ရောကျလာတယျ ။ ခုန ကနြောျပွောသလိုပေါ့ ၁၅,၀၀၀ အခုရောကျနတေယျ။
မေး။ ။ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ အကူအညီတှကေိုရော ဘယျသူတှကေ ဆောငျရှကျပေးနလေဲရှင့ျ။
ဖွေ။။ အဲဒီမှာရှိတဲ့ မီဇို local group ပေါ့နောျ အကူအညီတှပေေးနပေါတယျ သူတို့ရှာမှာပဲ အခု မီဇိုရမျမှာ district ၅ ခုလောကျရှိတယျ။ အဲဒီမှာပဲ သူတို့ local မီဇို တှေ ကူညီနပေါတယျ။ ပွီးတော့ နိုငျငံခွားရောကျတဲ့ ကနြောျတို့ ခငြျးတှပေေါ့နောျ ဥပမာ ကနြောျတို့ US မှာရောကျနတေဲ့ ခငြျးတှကေလညျး တတျနိုငျတဲ့ဘကျကနပွေီးတော့ Fundraising လုပျပွီး ကူညီနပေါတယျ။
မေး။။ အိန်ဒိယအစိုးရဘကျကနယျစပျဖွတျပွီးဝငျလာတဲ့ဒုက်ခသညျတှကေို တားဆီးဖို့ အမိန့ျထုတျပွနျထားတဲ့အတှကျရော ဒုက်ခသညျတှကေို တားဆီးတာ၊ ပွနျပို့တာတှရှေိပါလား။
ဖွေ။။ပွနျပို့တာတော့ မရှိသေးပါဘူး ၊ ဒါပမေယ့ျ အခကျအခဲတော့ ရှိပါတယျ။ သူတို့နယျစပျကိုစောင့ျတဲ့ နယျခွားစောင့ျ ပေါ့နောျ သူတို့ တောျတောျလေး တားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ကနြောျတို့ မီဇိုတှကေ အဲဒီကို ရောကျလာနိုငျပါတယျ။ ပွညျနယျအစိုးရ ကတော့ ရှငျးရှငျးလေးပါပဲ။ ပွညျနယျဝနျကွီးကတော့ ရှငျးရှငျးလငျးလငျးသူပွောပါတယျ။ သူကတော့ ကနြောျတို့ကို ကိုယျခငြျးစာပါတယျ၊ ပို့လညျးပွနျမပို့စခေငြျပါဘူး အတတျနိုငျဆုံး ကူညီပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ နယူးဒလေီဘကျက ပေါျလစီကတော့ သူတို့အပွောငျးအလဲ မရှိသေးပါဘူး။
မေး။ ။ ခငြျးပွညျနယျမှာက အခုဆိုရငျ မငျးတပျ မှာလညျး အတောျလေး အခွအေနတှေဆေိုးနတေယျ၊ စဈကောငျစီဘကျကလညျး အငျအားအလှနျအကြှံသုံး ဖိနှိပျနတောတှရှေိနတေော့ ထှကျပွေးလာတဲ့ ခငြျးဒုက်ခသညျတှအေရေးက ဘယျလောကျထိ စိုးရိမျစရာရှိနလေဲ။
ဖွေ။။တောျတောျလေး ကနြောျတို့ စိုးရိမျတယျ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ တိုကျပှဲမြားရငျ သူတို့က ထှကျပွေးလာမှာပဲ။ ဘာဖွဈလို့ စိုးရမျသလဲဆိုရငျ အိန်ဒိယအစိုးရ ပေါျလစီ ၊ အိန်ဒိယအစိုးရ ကနေ သူတို့ကို protection အကာအကှယျပေးဖို့ လိုတယျ။ ပွီးရငျ ကနြောျတို့ကလညျးအခု UNHCRနဲ့ စကားပွောနတေယျ။ ဒီမှာ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနရယျ ကနြောျတို့ refugee အဖှဲ့အစညျးတှရေယျ world relief တခွားအဖှဲ့အစညျးတှရေယျ ၊ ကကျသလဈတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ အခုစကားပွောနပေါတယျ။ အကူအညီတောငျးနပေါတယျ သူတို့ကို ပွနျမပို့ဖို့ မွနျမာပွညျကိုပေါ့နောျ ပွနျမပို့ဖို့ ။ ပွီးတော့ UNHCR ကနေ သှားပွီးတော့ မီဇိုရမျမှာ UNHCR ကဒျလေးတှေ ထုတျပေးဖို့ အဲဒါလညျး ကနြောျတို့ တောငျးဆိုနပေါတယျ။
လကျရှိအိန်ဒိယတနိုငျငံလုံး COVID-19 ကပျရောဂါအကွီးအကယြျရငျဆိုငျနတေဲ့အတှကျ အကူအညီပေးရေး အဖှဲ့တှအေနနေဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျ ကိုသှားရောကျရေးကိစ်စမှာ အခကျတှေ့နသေလို၊ ကပျရောဂါ ကူးစကျမှုခံနရေတဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျမှာလညျး ခငြျးဒုက်ခသညျတှအေတှကျ ရောဂါကူးစကျမယ့ျ ဘေးအန်တရာယျရှိနတေယျလို့ သူကပွောပါတယျ။
“ အခု မီဇိုရမျမှာဆိုရငျ Lock down ဖွဈနပွေီအခု ။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျတို့က ဖွဈနိုငျရငျတော့ US အစိုးရကို သံရုံးပဲဖွဈဖွဈ ၊ US consulate ကနပွေီးတော့ ကနြောျတို့မီဇိုရမျကို သှားစခေငြျတယျ။ ပွီးတော့ UNHCR ကနေ မီဇိုရမျကို သှားပွီးတော့ အခွအေနကေို သှားလေ့လာစခေငြျတယျ။ သူတို့ ကိုယျတိုငျသှားမွငျစခေငြျတယျပေါ့နောျ။ မီဇိုရမျအစိုးရရော မီဇိုရမျ NGO တှေ ကိုလညျး တှေ့စခေငြျတယျ။ ပွီးတော့ refugee တှကေိုလညျး သှားတှေ့စခေငြျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူတို့အခု သှားလို့မရသေးဘူး ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ COVID ကွောင့ျ။”
အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေးဌာနအနနေဲ့ မငျးတပျမှာဖွဈနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို စောင့ျကွည့ျနတေဲ့အပွငျ အိန်ဒိယနယျစပျဘကျထှကျပွေးနကွေတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့လညျး သူတို့ ခငြျးအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနတေယျလို့လညျး Zo Turn Hmung က ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
