(Zawgyi/Unicode)
အမျိုးသမီးတွေ အဓိကကြုံတွေ့ရတဲ့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေဟာ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ သိသိသာသာ တိုးလာတာ တွေ့ရတယ်လို့ ဒီလိုအခြေအနေတွေကို လေ့လာ စောင့်ကြည့် သုတေသနလုပ်နေတဲ့ အခရာအမျိုးသမီးအဖွဲ့က ပြောပါတယ်။ COVID-19 ကပ်ဘေးကြောင့် မြန်မာအပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာတယ်ဆိုတာကို ကုလသမဂ္ဂနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေကလည်း အချက်အလက်နဲ့တကွ ထောက်ပြ ပြောဆိုနေကြတာပါ။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမျိုးသမီးတွေ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်ခံရတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ပတ်သက်လို ဒီလို အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရသူတွေဘက်ကနေ လိုက်ပါ ကူညီဆောက်ရွက်ပေးနေတဲ့ အခရာအမျိုးသမီးအဖွဲ့ကို တည်ထောင်သူလည်းဖြစ်၊ လက်ရှိ ဒီအဖွဲ့ရဲ့ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူးလည်း ဖြစ်တဲ့ မထားထားကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက တင်ဆက်ထားပါတယ်။
“ကျမတို့ဆီကို လာတိုင်တန်းတဲ့အမှုတွေချည်းပဲ ကြည့်မယ်ဆိုရင် ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ က ၂၉ မှုရှိတယ်။ ၂၀၂၀ အခုချိန်ထိ ဆိုရင်တော့ ၁၃၅ မှု ရှိတယ်။ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ဆိုရင် ၃၆၅ % လောက်အထိ တက်လာတယ်ပေါ့နော်။ ဒီကိန်းဂဏန်းတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ကိုဗစ်ကြောင့်ပေါ့နော် အမျိုးသမီးတွေကို အနိုင်ကျင့်တာ၊ နှိပ်စက်တာ၊ အကြမ်းဖက်တာတွေ ပိုဆိုးလာတယ်လို့ သေသေချာချာ ပြောလို့ရပါတယ်။ ကျမတို့နိုင်ငံမှာ စာရင်းပြုစုထားတာပေါ့နော် ကိန်းဂဏန်း data တွေ အတိအကျတော့ မရှိပါဘူး တနိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာအရပေါ့။ ကျမ ပြောတာက ကျမတို့အဖွဲ့ကို တိုင်တန်းတဲ့ ကိန်းဂဏန်း data ကိုပဲ ပြောတာပါ။”
ဆိုတော့ ဆိုလိုတာက ဒါက အဖွဲ့တဖွဲ့တည်းကိုပဲ လာပြီးတိုင်တန်းတဲ့ အရေအတွက်ပဲ ရှိသေးတယ်။ တိုင်တန်းတဲ့နေရာမှာလဲ ဘယ်လို အခြေအနေရောက်မှ လာပြီးတိုင်တန်းတာလဲ ဆိုတာလည်း ရှိသေးတဲ့အခါကျတော့ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေက မြန်မာနိုင်ငံမှာ အတိုင်းအတာတခုအထိ တော်တော်လေး ဆိုးနေတယ်လို့ ပြောလို့ရတဲ့ အခြေအနေ ရှိနေပါလား။ မထားထားတို့ရဲ့ ရှာဖွေ တွေ့ရှိမှုအရဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အနေအထားကို ဘယ်လိုများ သုံးသပ်နိုင်ပါမလဲရှင့်။
“မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဆိုတဲ့ အခြေအနေကို သိရှိထားတဲ့ နားလည်ထားတဲ့ အခြေအနေကလဲ ရိုက်မှ ကျိုးမှ ကန်းမှပေါ့။ ခန္ဓာပိုင်းဆိုင်ရာ နှိပ်စက်တာလို့ နားလည်ထားကြတယ်။ ပြီးသွားလို့ရှိရင် အိမ်တွင်းကမီး အိမ်အပြင်မထုတ်နဲ့ဆိုတဲ့ အယူအဆတွေပေါ့နော်။ ဥပမာ - ကျမ အမျိုးသားက ကျမကို ရိုက်လို့ နှိပ်စက်လို့ ကျမက တိုင်မယ်ဆိုရင် အရှက်ရတာက ကျမပဲ။ ကျမက ကျမယောက်ျားကို မထိန်းကွပ်လို့၊ ကျမက အရိုက်မခံရရင် မနေတတ်လို့၊ အနေအထိုင်မတတ်လို့၊ မိသားစုကို မထိန်းတတ်လို့၊ အိမ်မှာ မိန်းမကောင်း မပီသလို့ ဆိုတဲ့ ကျမကိုပဲ အပြစ်တင်တဲ့ဟာတွေပဲ ရှိတယ်ဆိုပြီး အတော်များများက မတိုင်ကြဘူး။ တိုင်တန်းတဲ့ ရာခိုင်နှုန်းက အရမ်းနည်းတယ်။ အဲ့ဒီနည်းတဲ့ ရာခိုင်နှုန်းတောင် အခု တော်တော် များနေတာပေါ့နော်။ ဒီ ကိုဗစ် ဖြစ်နေတဲ့အချိန် အထူးသဖြင့် မိန်းခလေးတွေက တော့ ကိုဗစ်ကြောင့် စိတ်ဆင်းရဲတာကိုလည်း ခံရတယ်။ ကိုယ့်အမျိုးသားရဲ့ စိတ်ဆင်းရဲမှု စိတ်ဖိစီးမှုတွေရဲ့ စိတ်ထွက်ပေါက် အဖြစ်လည်း အကြမ်းဖက်မှု အနိုင်ကျင့်မှုတွေလည်း ခံရတယ်ပေါ့နော်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်ကတည်းက အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေက တော်တော်လေး ဖြစ်နေတယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။”
ဆိုတော့ ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်ကတည်းက ဖြစ်နေတာကိုမှ ကိုဗစ်ကပ်ဘေး ကြုံရတဲ့အခါကျတော့ လူတွေ အကျပ်အတည်းတွေ ပိုကြုံလာရတဲ့အချိန်မှာ မိသားစုတွေကလည်း အိမ်ထဲမှာပဲ နေရတယ်။ စားဝတ်နေရေးကလည်း အပြင်ထွက်မလုပ်ရတော့ အခက်အခဲတွေ ပိုဖြစ်လာတဲ့အခါမှာ ဒီရဲ့ရိုက်ခတ်မှုကို အမျိုးသမီးတွေက ပိုပြီး ခံစားတွေ့ကြုံရတယ်လို့ ပြောလို့ရနိုင်မလားရှင့်။
“ကိုဗစ်ကြောင့် လူတိုင်း ခံရတယ်ဆိုပေမဲ့ ဒီအခြေအနတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အမျိုးသမီးတွေက ပိုပြီးတော့ ခံစားရတယ်ပေါ့နော်။ ဒါက တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာအရ ဆိုရင်တောင်မှ ဒီဟာကို ကပ်ရောဂါနဲ့အတူ လိုက်လာတဲ့ နောက် ကပ်ဘေးတခုလိုမျိုး ဒီအိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ခေါ်ဝေါ်လာကြတယ်ပေါ့နော်။”
ဟုတ်ကဲ့။ အဲ့ဒီတော့ ဆိုလိုတာက ဒီ ကိုဗစ်ကာလမှာ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုကလည်း နောက်ထပ် တွဲကပ်ပါလာတဲ့ ကပ်ဘေးတခုလိုတောင်မှ ဖြစ်လာတယ်ဆိုတော့ တော်တော်ကို ဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေအဖြစ် ပြောချင်တာလို့ နားလည်ပါတယ်။ အဲ့တော့ ဒီ ကိုဗစ်ကာလအတွင်းနဲ့ ကိုဗစ်မတိုင်ခင် ကြားထဲမှာ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာတဲ့ အရေအတွက်၊ အခြေအနေကိုလည်း နည်းနည်းလောက် ပိုပြီးတော့ ရှင်းပြပေးစေချင်ပါတယ်။ အရေအတွက်အားဖြင့် ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ဘယ်လောက်အထိ တက်သွားလို့ ဒါကို ကပ်ဘေး တခုလို့တောင် ပြောချင်တာပါလဲ။
“ကျမတို့ကို လာ တိုင်တန်းတဲ့ အခြေအနေတွေအရဆိုရင် ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်က ၉ ရက်မှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ၁ မှုလောက်ပဲ တိုင်တန်းတာရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကိုဗစ်ဖြစ်သွားတဲ့အချိန်မှာ၊ ဥပမာ မတ်လ ၂၂ ရက်နေ့ နောက်ပိုင်းမှာဆိုလို့ရှိရင်၊ ကိုဗစ် မြန်မာပြည်ကို ရောက်လာချိန်မှာဆိုရင် မတ်လ နောက်ပိုင်းကနေ ဧပြီ၊ မေ နောက်ပိုင်းလောက် ဆိုရင် အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုက တရက်ကို တယောက်ကျော်ကျော်ကို တိုင်တန်းလာတာဖြစ်တယ်။ အရင်က ၉ ရက်မှာ တယောက်။ ကိုဗစ် ပြီးပြီး နှစ်လ သုံးလ လောက်မှာဆိုရင် တရက်ကို တယောက်ထက်တောင် ကျော်သွားတယ်ပေါ့နော်။ ကျမတို့ဆီမှာ တိုင်တန်းတဲ့ ရာခိုင်နှုန်းအရ ဆိုရင် ၆၀၀ % တို့၊ ၇၀၀ % တို့လောက်အထိ တက်သွားတယ်ပေါ့နော်။”
ဒါတောင် ဒါက တိုင်တန်းတဲ့သူ စာရင်းကို ပြောတာဆိုတော့ လာပြီး မတိုင်တန်းတဲ့သူတွေက အများကြီး ရှိနိုင်သေးတယ်လို့လည်း ယူဆနိုင်တာပေါ့။
“အများကြီး ရှိနိုင်ပါတယ်။ ကိုဗစ် ဖြစ်နေတဲ့အတွက် တိုင်ရင်ရော ဘယ်လိုတိုင်ရမှာလဲ။ ဘာလုပ်ပေးမှာလဲ ဆိုတာတွေက အများကြီးပဲ။”
ဟုတ်ကဲ့။ ဆိုတော့ ဒီလိုဖြစ်နေတဲ့သူတွေကို၊ လာ တိုင်တန်းတဲ့သူတွေကို အကာအကွယ်ပေးတဲ့အပိုင်းမှာရော မထားထားတို့လို လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေဘက်ကရော ဒီလို အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်ခံရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် ဘာတွေများ ကာကွယ်ပေး ဆောင်ရွက်နေတာ ရှိပါသလဲရှင့်။
“ကျမတို့ အဖွဲ့တွေအနေနဲ့ကတော့ တတ်နိုင်သလောက် ပြီးပြည့်စုံတဲ့ ဝန်ဆောင်မှု ပေးပါတယ်။ ဥပမာဆိုလို့ရှိရင် Hotline ဖုန်းတွေ ရှိတယ်။ ကိုဗစ်ဖြစ်တဲ့ ကာလမှာ ပိုပြီး ချဲ့လိုက်တယ်။ အရင်တုန်းကဆိုရင် ၂ ခုပဲရှိတယ်။ အခုဆိုရင် ကျမတို့ နယ်တွေကိုပါ ချဲ့ပြီးတော့ ၆ ခု ၈ ခုလောက်အထိ ချဲ့တယ်။ အရင်က ကျမတို့က ရန်ကုန်ကနေပဲ service ပေးတာ။ အခုကျတော့ နယ်တွေမှာရှိတဲ့ ကျမတို့ မိတ်ဖတ်အဖွဲ့အစည်းတွေကိုလည်း ဒီလို ဝန်ဆောင်မှုတွေကို သူတို့နယ်တွေမှာပဲ အစိုးရအဖွဲ့တွေနဲ့ တိုက်ရိုက် ချိတ်ဆက်ပေးပြီးတော့ လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ အမျိုးသမီးတယောက်က လာတိုင်ရင် အရေးကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ အတိုင်ပင်ခံတာပေါ့နော်။ သူ ဘာဖြစ်တာလဲ။ ဘယ်လိုဖြစ်တာလဲ။ သူ ဘာလိုချင်တာလဲ။ ဘာဖြစ်ချင်လဲ။ ဘယ်လောက်အထိ ဖြစ်ချင်လဲ။ ဘယ်လို လုပ်နိုင်သလဲ ဆိုတာ တယောက်နဲ့တယောက် ဘယ်လိုမှမတူနိုင်ဘူး။ အဲ့ဒီမတူတဲ့အပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ကျမတို့တွေ စီစဉ်တယ်။ သူနဲ့အတူတူ တိုင်ပင်တယ်။ ရေးဆွဲတယ်ပေါ့နော်။ ပြီးတော့ လိုအပ်တာတွေကို ဆက်ပြီး ဆောင်ရွက်တယ်။ ကျမတို့က survivor-centered approach လို့ခေါ်တဲ့ ဝန်ဆောင်မှုကို ပေးပါတယ်။ ခံစားရတဲ့သူကို ဗဟိုပြုပြီးတော့ အစီအစဉ်ဆွဲပြီးတော့ ပေးတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုဖြစ်ပါတယ်။”
ဆိုတော့ မထားထား ပြောတဲ့အပေါ်မှာဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေက တော်တော်လေး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရှိနေတယ်လို့ ကျမ နားလည်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အစိုးရပိုင်း တာဝန်ရှိသူတွေ၊ အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေကရော မထားထား တို့လို အဖွဲ့အစည်းတွေ ပူးပေါင်းပြီးတော့ ဆောင်ရွက်တာတွေ ရှိပါသလား။ သူတို့ကရော ဘယ်လို ထိရောက်တဲ့ ကာကွယ်မှုတွေ ပေးနေတာ ရှိပါသလဲရှင့်။
“ကျမတို့က တခါတခါ ကျလို့ရှိရင် သူတို့နဲ့ပူးပေါင်းပြီး လုပ်ဆောင်ရတာတွေ ရှိပါတယ်။ လုံခြုံရေး အခြေအနေအရ ကျမတို့ရဲ့ ခိုနားစရာနေရာမှာ ထားလို့မရလို့ရှိရင် သူတို့ဆီမှာ ထားရတာမျိုးပေါ့။ သူတို့လည်း တချို့ အကူအညီတွေ လိုအပ်ရင် ကျမတို့ ဝိုင်းပြီးတော့ ဝိုင်းဝန်းကူညီ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ အစိုးရဌာနတွေ အနေနဲ့လည်း ပူးပေါင်းပြီးတော့ UN တို့၊ ကျမတို့လို အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ ဘယ်လိုမျိုး ပိုကောင်းတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေ ပေးနိုင်အောင် coordination ပေါ့။ ဘယ်လို ဖြည့်စွက် ဆောင်ရွက်ကြမလဲ။ ဘယ်လို ဝန်ဆောင်မှုတွေ ပေးကြမလဲ။ နောက် ဒီကိုဗစ်ကာလမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေအတွက် တိုင်ပင်ဆွေးနွေးမှုတွေ၊ ပိုပြီးတော့ ချိတ်ဆက်အားကောင်းမှုတွေ ပြုလုပ်လာဖို့ အစီအစဉ်တွေ ရေးဆွဲကြပါတယ်။”
အခုပြောနေတာ အဓိက ကတော့ ဖြစ်ရပ်တခု ဖြစ်လာပြီဆိုရင် ဘယ်လိုကာကွယ် စောင့်ရှောက်မှုတွေ ပေးတယ်။ ဘယ်လို ဝိုင်းပြီးတော့ ကူညီစောင့်ရှောက်သလဲ ဆိုတာတွေပေါ့လေ။ ဆိုတော့ ဒါက တပိုင်းပေါ့။ ဒါ့အပြင်ကို ရေရှည်အနေနဲ့ရော ဒီလိုမျိုး အိမ်အတွင်း အကြမ်းဖက်မှုအခြေအနတွေ မကြုံရအောင် ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်မယ့် အနေအထားမျိုးတွေ ဖြစ်လာဖို့ ဆိုရင်ရော အစိုးရ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း၊ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း အားလုံး ပူးပေါင်းပြီးတော့ ဘာတွေများ ဆောင်ရွက်နိုင်ပါမလဲရှင့်။
“ဟုတ်ကဲ့ အဲ့ဒါကတော့ ဒီဟာတွေ အများကြီး ရပ်တန့်သွားဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်ဖို့ဆိုရင် လူတိုင်း လူတိုင်း၊ အဖွဲ့အစည်းတိုင်း၊ အစိုးရ၊ ကျမတို့ တဦးတယောက်ချင်းစီမှာလည်း တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဥပမာ - ခံစားရတဲ့သူတယောက် အနေနဲ့ဆိုရင် ကျမ အားပေးချင်တာ၊ ပြောချင်တာကတော့ အမျိုးသမီးအဖွဲ့တွေကိုပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ အစိုးရ အဖွဲ့တွေကိုပဲဖြစ်ဖြစ် တနေရာမဟုတ် တနေရာကို အင်တာနက်တွေထဲမှာလည်း ရှိပါတယ်။ ရှာပါ။ တိုင်ပါ။ ဖုန်းဆက်ပါပေါ့နော်။ ဖုန်းဆက်လို့ရှိရင် အမှုဖွင့်ရမယ် မဟုတ်ဘူးပေါ့နော်။ တခြား လုပ်နိုင်တဲ့အရာတွေ အများကြီးရှိတယ်။ တိုင်ပင်ပါ။ ဆွေးနွေးပါပေါ့။
“နောက်တခုကတော့ ကျမတို့အစိုးရ အဖွဲ့အနေနဲ့ဆိုရင် ဥပဒေပေါ့နော်။ အမျိုးသမီးတွေ တကယ် ခံရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ လက်ရှိ လက်တွေ့မြေပြင်မှာဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေ အနေအထားနဲ့ကိုက်တဲ့ ဥပဒေကို အမြန်ဆုံး ရေးဆွဲပေးဖို့၊ အမြန်ဆုံး ပြဌာန်းပေးဖို့ လိုပါတယ်။ ဥပဒေ ရှိရုံနဲ့တင်လည်း မရသေးပါဘူး။ ကျမတို့ နိုင်ငံမှာက ပြည်သူလူထုရဲ့ အတွေးအမြင်တွေ၊ သဘောထား အမြင်တွေ ပြောင်းလဲဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။ ဥပမာ - အရိုးကွဲအောင်ရိုက်မှ အသည်းစွဲအောင်ချစ်မယ်တို့၊ မိန်းမနဲ့နွားကို မသနားကောင်းဘူးဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ် အယူအဆတွေ။ မိန်းမဆိုရင် တဆင့်နိမ့်တယ်။ မိန်းမဆိုရင် ရိုက်ပြီးတော့ ဆုံးမပိုင်ခွင့်ရှိတယ်။ မိန်းမဆိုရင် နှိမ်ထားရမယ် ဆိုတာမျိုးတွေက၊ ဒီအယူအဆတွေက ယဉ်ကျေးမှုယောင်ယောင်၊ ဓလေ့ထုံးစံယောင်ယောင်၊ ဘာသာရေးယောင်ယောင် ကနေ ဖြစ်လာတာပေါ့။ ကျမတို့ ဘယ်ဘာသာရေးမှာမှ မိန်းမကိုရိုက်ဖို့ အားပေးတဲ့ ဘာသာရေး မရှိပါဘူး။ ဆိုတော့ ဘာသာရေး အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း ဒါတွေကို သေသေချာချာလေး တားမြစ်တဲ့ ဟောပြောမှုတွေ၊ သွန်သင်မှုတွေ ပြုလုပ်ရပါမယ်။
“ကျမတို့လို အဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့လည်း၊ ကျမတို့ရော အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေရော ဝန်ဆောင်မှုတွေကို နေရာတကာမှာ လက်လှမ်းမီအောင် တကယ်တမ်း ကြိုးစားရမယ်။ ဥပမာ - အမြဲပြောနေကျပေါ့နော်။ ကျမ အမျိုးသားက ကျမကို ရိုက်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် ကျမသည် ကျမအတွက် ဝန်ဆောင်မှု အနီးအနားမှာရှိတယ်။ ဒါမှမဟုတ် သိတယ် လက်လှမ်းမီတယ်။ ကျမသည် ဖုန်းဆက်လိုက်လို့ ရတယ်လို့ ကျမ အမျိုးသားကပါ သိထားရင် ကျမကို နှိပ်စက်ချင်ရင်တောင် အနိုင်ကျင့်ချင်ရင်တောင် သူသည် စဉ်းစားမယ်။ သေသေချာချာ စဉ်းစားမယ်။ နှစ်ခါတော့ အနည်းဆုံး စဉ်းစားမှာပဲပေါ့နော်။ ဝန်ဆောင်မှု ရရှိနေခြင်း လက်လှမ်းမီနေခြင်းသည် အကောင်းဆုံးထဲက တခုသော ကာကွယ်တားဆီးရေးဖြစ်တယ်ပေါ့။ အဲ့ဒါကိုလည်း ပြောချင်ပါတယ်။”
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။ ခုလို အချိန်ပေး ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက်။
“ဟုတ်ကဲ့။ ကျမလည်း ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။”
===============================================
[Unicode Version]
ကိုဗဈကပျဘေးနဲ့အတူ ဆိုးရှားလာတဲ့ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
အမြိုးသမီးတှေ အဓိကကွုံတှေ့ရတဲ့ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှဟော ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ သိသိသာသာ တိုးလာတာ တှေ့ရတယျလို့ ဒီလိုအခွအေနတှေကေို လေ့လာ စောင့ျကွည့ျ သုတသေနလုပျနတေဲ့ အခရာအမြိုးသမီးအဖှဲ့က ပွောပါတယျ။ COVID-19 ကပျဘေးကွောင့ျ မွနျမာအပါအဝငျ ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှေ တိုးလာတယျဆိုတာကို ကုလသမဂ်ဂနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေလညျး အခကြျအလကျနဲ့တကှ ထောကျပွ ပွောဆိုနကွေတာပါ။ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ အမြိုးသမီးတှေ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျခံရတဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့ပတျသကျလို ဒီလို အိမျတှငျးအကွမျးဖကျခံရသူတှဘေကျကနေ လိုကျပါ ကူညီဆောကျရှကျပေးနတေဲ့ အခရာအမြိုးသမီးအဖှဲ့ကို တညျထောငျသူလညျးဖွဈ၊ လကျရှိ ဒီအဖှဲ့ရဲ့ အမှုဆောငျညှှနျကွားရေးမှူးလညျး ဖွဈတဲ့ မထားထားကို ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက တငျဆကျထားပါတယျ။
“ကမြတို့ဆီကို လာတိုငျတနျးတဲ့အမှုတှခေညြျးပဲ ကွည့ျမယျဆိုရငျ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ က ၂၉ မှုရှိတယျ။ ၂၀၂၀ အခုခြိနျထိ ဆိုရငျတော့ ၁၃၅ မှု ရှိတယျ။ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျ ဆိုရငျ ၃၆၅ % လောကျအထိ တကျလာတယျပေါ့နောျ။ ဒီကိနျးဂဏနျးတှကေို ကွည့ျမယျဆိုရငျ ကိုဗဈကွောင့ျပေါ့နောျ အမြိုးသမီးတှကေို အနိုငျကငြ့ျတာ၊ နှိပျစကျတာ၊ အကွမျးဖကျတာတှေ ပိုဆိုးလာတယျလို့ သသေခြောခြာ ပွောလို့ရပါတယျ။ ကမြတို့နိုငျငံမှာ စာရငျးပွုစုထားတာပေါ့နောျ ကိနျးဂဏနျး data တှေ အတိအကတြော့ မရှိပါဘူး တနိုငျငံလုံး အတိုငျးအတာအရပေါ့။ ကမြ ပွောတာက ကမြတို့အဖှဲ့ကို တိုငျတနျးတဲ့ ကိနျးဂဏနျး data ကိုပဲ ပွောတာပါ။”
ဆိုတော့ ဆိုလိုတာက ဒါက အဖှဲ့တဖှဲ့တညျးကိုပဲ လာပွီးတိုငျတနျးတဲ့ အရအေတှကျပဲ ရှိသေးတယျ။ တိုငျတနျးတဲ့နရောမှာလဲ ဘယျလို အခွအေနရေောကျမှ လာပွီးတိုငျတနျးတာလဲ ဆိုတာလညျး ရှိသေးတဲ့အခါကတြော့ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှကေ မွနျမာနိုငျငံမှာ အတိုငျးအတာတခုအထိ တောျတောျလေး ဆိုးနတေယျလို့ ပွောလို့ရတဲ့ အခွအေနေ ရှိနပေါလား။ မထားထားတို့ရဲ့ ရှာဖှေ တှေ့ရှိမှုအရဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အနအေထားကို ဘယျလိုမြား သုံးသပျနိုငျပါမလဲရှင့ျ။
“မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုဆိုတဲ့ အခွအေနကေို သိရှိထားတဲ့ နားလညျထားတဲ့ အခွအေနကေလဲ ရိုကျမှ ကြိုးမှ ကနျးမှပေါ့။ ခန်ဓာပိုငျးဆိုငျရာ နှိပျစကျတာလို့ နားလညျထားကွတယျ။ ပွီးသှားလို့ရှိရငျ အိမျတှငျးကမီး အိမျအပွငျမထုတျနဲ့ဆိုတဲ့ အယူအဆတှပေေါ့နောျ။ ဥပမာ - ကမြ အမြိုးသားက ကမြကို ရိုကျလို့ နှိပျစကျလို့ ကမြက တိုငျမယျဆိုရငျ အရှကျရတာက ကမြပဲ။ ကမြက ကမြယောကျြားကို မထိနျးကှပျလို့၊ ကမြက အရိုကျမခံရရငျ မနတေတျလို့၊ အနအေထိုငျမတတျလို့၊ မိသားစုကို မထိနျးတတျလို့၊ အိမျမှာ မိနျးမကောငျး မပီသလို့ ဆိုတဲ့ ကမြကိုပဲ အပွဈတငျတဲ့ဟာတှပေဲ ရှိတယျဆိုပွီး အတောျမြားမြားက မတိုငျကွဘူး။ တိုငျတနျးတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးက အရမျးနညျးတယျ။ အဲ့ဒီနညျးတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးတောငျ အခု တောျတောျ မြားနတောပေါ့နောျ။ ဒီ ကိုဗဈ ဖွဈနတေဲ့အခြိနျ အထူးသဖွင့ျ မိနျးခလေးတှကေ တော့ ကိုဗဈကွောင့ျ စိတျဆငျးရဲတာကိုလညျး ခံရတယျ။ ကိုယ့ျအမြိုးသားရဲ့ စိတျဆငျးရဲမှု စိတျဖိစီးမှုတှရေဲ့ စိတျထှကျပေါကျ အဖွဈလညျး အကွမျးဖကျမှု အနိုငျကငြ့ျမှုတှလေညျး ခံရတယျပေါ့နောျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈမဖွဈခငျကတညျးက အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှကေ တောျတောျလေး ဖွဈနတေယျလို့ ယူဆရပါတယျ။”
ဆိုတော့ ကိုဗဈမဖွဈခငျကတညျးက ဖွဈနတောကိုမှ ကိုဗဈကပျဘေး ကွုံရတဲ့အခါကတြော့ လူတှေ အကပြျအတညျးတှေ ပိုကွုံလာရတဲ့အခြိနျမှာ မိသားစုတှကေလညျး အိမျထဲမှာပဲ နရေတယျ။ စားဝတျနရေေးကလညျး အပွငျထှကျမလုပျရတော့ အခကျအခဲတှေ ပိုဖွဈလာတဲ့အခါမှာ ဒီရဲ့ရိုကျခတျမှုကို အမြိုးသမီးတှကေ ပိုပွီး ခံစားတှေ့ကွုံရတယျလို့ ပွောလို့ရနိုငျမလားရှင့ျ။
“ကိုဗဈကွောင့ျ လူတိုငျး ခံရတယျဆိုပမေဲ့ ဒီအခွအေနတှကေို ကွည့ျမယျဆိုရငျ အမြိုးသမီးတှကေ ပိုပွီးတော့ ခံစားရတယျပေါ့နောျ။ ဒါက တကမ်ဘာလုံး အတိုငျးအတာအရ ဆိုရငျတောငျမှ ဒီဟာကို ကပျရောဂါနဲ့အတူ လိုကျလာတဲ့ နောကျ ကပျဘေးတခုလိုမြိုး ဒီအိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုကို ခေါျဝေါျလာကွတယျပေါ့နောျ။”
ဟုတျကဲ့။ အဲ့ဒီတော့ ဆိုလိုတာက ဒီ ကိုဗဈကာလမှာ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုကလညျး နောကျထပျ တှဲကပျပါလာတဲ့ ကပျဘေးတခုလိုတောငျမှ ဖွဈလာတယျဆိုတော့ တောျတောျကို ဆိုးရှားတဲ့အခွအေနအေဖွဈ ပွောခငြျတာလို့ နားလညျပါတယျ။ အဲ့တော့ ဒီ ကိုဗဈကာလအတှငျးနဲ့ ကိုဗဈမတိုငျခငျ ကွားထဲမှာ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ တိုးလာတဲ့ အရအေတှကျ၊ အခွအေနကေိုလညျး နညျးနညျးလောကျ ပိုပွီးတော့ ရှငျးပွပေးစခေငြျပါတယျ။ အရအေတှကျအားဖွင့ျ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျ ဘယျလောကျအထိ တကျသှားလို့ ဒါကို ကပျဘေး တခုလို့တောငျ ပွောခငြျတာပါလဲ။
“ကမြတို့ကို လာ တိုငျတနျးတဲ့ အခွအေနတှေအေရဆိုရငျ ကိုဗဈမဖွဈခငျက ၉ ရကျမှာ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု ၁ မှုလောကျပဲ တိုငျတနျးတာရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကိုဗဈဖွဈသှားတဲ့အခြိနျမှာ၊ ဥပမာ မတျလ ၂၂ ရကျနေ့ နောကျပိုငျးမှာဆိုလို့ရှိရငျ၊ ကိုဗဈ မွနျမာပွညျကို ရောကျလာခြိနျမှာဆိုရငျ မတျလ နောကျပိုငျးကနေ ဧပွီ၊ မေ နောကျပိုငျးလောကျ ဆိုရငျ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုက တရကျကို တယောကျကြောျကြောျကို တိုငျတနျးလာတာဖွဈတယျ။ အရငျက ၉ ရကျမှာ တယောကျ။ ကိုဗဈ ပွီးပွီး နှဈလ သုံးလ လောကျမှာဆိုရငျ တရကျကို တယောကျထကျတောငျ ကြောျသှားတယျပေါ့နောျ။ ကမြတို့ဆီမှာ တိုငျတနျးတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးအရ ဆိုရငျ ၆၀၀ % တို့၊ ၇၀၀ % တို့လောကျအထိ တကျသှားတယျပေါ့နောျ။”
ဒါတောငျ ဒါက တိုငျတနျးတဲ့သူ စာရငျးကို ပွောတာဆိုတော့ လာပွီး မတိုငျတနျးတဲ့သူတှကေ အမြားကွီး ရှိနိုငျသေးတယျလို့လညျး ယူဆနိုငျတာပေါ့။
“အမြားကွီး ရှိနိုငျပါတယျ။ ကိုဗဈ ဖွဈနတေဲ့အတှကျ တိုငျရငျရော ဘယျလိုတိုငျရမှာလဲ။ ဘာလုပျပေးမှာလဲ ဆိုတာတှကေ အမြားကွီးပဲ။”
ဟုတျကဲ့။ ဆိုတော့ ဒီလိုဖွဈနတေဲ့သူတှကေို၊ လာ တိုငျတနျးတဲ့သူတှကေို အကာအကှယျပေးတဲ့အပိုငျးမှာရော မထားထားတို့လို လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ အစိုးရ တာဝနျရှိသူတှဘေကျကရော ဒီလို အိမျတှငျး အကွမျးဖကျခံရတဲ့ အမြိုးသမီးတှအေတှကျ ဘာတှမြေား ကာကှယျပေး ဆောငျရှကျနတော ရှိပါသလဲရှင့ျ။
“ကမြတို့ အဖှဲ့တှအေနနေဲ့ကတော့ တတျနိုငျသလောကျ ပွီးပွည့ျစုံတဲ့ ဝနျဆောငျမှု ပေးပါတယျ။ ဥပမာဆိုလို့ရှိရငျ Hotline ဖုနျးတှေ ရှိတယျ။ ကိုဗဈဖွဈတဲ့ ကာလမှာ ပိုပွီး ခြဲ့လိုကျတယျ။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ ၂ ခုပဲရှိတယျ။ အခုဆိုရငျ ကမြတို့ နယျတှကေိုပါ ခြဲ့ပွီးတော့ ၆ ခု ၈ ခုလောကျအထိ ခြဲ့တယျ။ အရငျက ကမြတို့က ရနျကုနျကနပေဲ service ပေးတာ။ အခုကတြော့ နယျတှမှောရှိတဲ့ ကမြတို့ မိတျဖတျအဖှဲ့အစညျးတှကေိုလညျး ဒီလို ဝနျဆောငျမှုတှကေို သူတို့နယျတှမှောပဲ အစိုးရအဖှဲ့တှနေဲ့ တိုကျရိုကျ ခြိတျဆကျပေးပွီးတော့ လုပျဆောငျနပေါတယျ။ နောကျတခုကတော့ အမြိုးသမီးတယောကျက လာတိုငျရငျ အရေးကွီးဆုံးဖွဈတဲ့ အတိုငျပငျခံတာပေါ့နောျ။ သူ ဘာဖွဈတာလဲ။ ဘယျလိုဖွဈတာလဲ။ သူ ဘာလိုခငြျတာလဲ။ ဘာဖွဈခငြျလဲ။ ဘယျလောကျအထိ ဖွဈခငြျလဲ။ ဘယျလို လုပျနိုငျသလဲ ဆိုတာ တယောကျနဲ့တယောကျ ဘယျလိုမှမတူနိုငျဘူး။ အဲ့ဒီမတူတဲ့အပေါျမှာ မူတညျပွီး ကမြတို့တှေ စီစဉျတယျ။ သူနဲ့အတူတူ တိုငျပငျတယျ။ ရေးဆှဲတယျပေါ့နောျ။ ပွီးတော့ လိုအပျတာတှကေို ဆကျပွီး ဆောငျရှကျတယျ။ ကမြတို့က survivor-centered approach လို့ခေါျတဲ့ ဝနျဆောငျမှုကို ပေးပါတယျ။ ခံစားရတဲ့သူကို ဗဟိုပွုပွီးတော့ အစီအစဉျဆှဲပွီးတော့ ပေးတဲ့ ဝနျဆောငျမှုဖွဈပါတယျ။”
ဆိုတော့ မထားထား ပွောတဲ့အပေါျမှာဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှုတှကေ တောျတောျလေး ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ရှိနတေယျလို့ ကမြ နားလညျပါတယျ။ ဆိုတော့ အစိုးရပိုငျး တာဝနျရှိသူတှေ၊ အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးတှကေရော မထားထား တို့လို အဖှဲ့အစညျးတှေ ပူးပေါငျးပွီးတော့ ဆောငျရှကျတာတှေ ရှိပါသလား။ သူတို့ကရော ဘယျလို ထိရောကျတဲ့ ကာကှယျမှုတှေ ပေးနတော ရှိပါသလဲရှင့ျ။
“ကမြတို့က တခါတခါ ကလြို့ရှိရငျ သူတို့နဲ့ပူးပေါငျးပွီး လုပျဆောငျရတာတှေ ရှိပါတယျ။ လုံခွုံရေး အခွအေနအေရ ကမြတို့ရဲ့ ခိုနားစရာနရောမှာ ထားလို့မရလို့ရှိရငျ သူတို့ဆီမှာ ထားရတာမြိုးပေါ့။ သူတို့လညျး တခြို့ အကူအညီတှေ လိုအပျရငျ ကမြတို့ ဝိုငျးပွီးတော့ ဝိုငျးဝနျးကူညီ လုပျဆောငျပါတယျ။ ပွီးတော့ အစိုးရဌာနတှေ အနနေဲ့လညျး ပူးပေါငျးပွီးတော့ UN တို့၊ ကမြတို့လို အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ ဘယျလိုမြိုး ပိုကောငျးတဲ့ ဝနျဆောငျမှုတှေ ပေးနိုငျအောငျ coordination ပေါ့။ ဘယျလို ဖွည့ျစှကျ ဆောငျရှကျကွမလဲ။ ဘယျလို ဝနျဆောငျမှုတှေ ပေးကွမလဲ။ နောကျ ဒီကိုဗဈကာလမှာ အကွမျးဖကျမှုတှအေတှကျ တိုငျပငျဆှေးနှေးမှုတှေ၊ ပိုပွီးတော့ ခြိတျဆကျအားကောငျးမှုတှေ ပွုလုပျလာဖို့ အစီအစဉျတှေ ရေးဆှဲကွပါတယျ။”
အခုပွောနတော အဓိက ကတော့ ဖွဈရပျတခု ဖွဈလာပွီဆိုရငျ ဘယျလိုကာကှယျ စောင့ျရှောကျမှုတှေ ပေးတယျ။ ဘယျလို ဝိုငျးပွီးတော့ ကူညီစောင့ျရှောကျသလဲ ဆိုတာတှပေေါ့လေ။ ဆိုတော့ ဒါက တပိုငျးပေါ့။ ဒါ့အပွငျကို ရရှေညျအနနေဲ့ရော ဒီလိုမြိုး အိမျအတှငျး အကွမျးဖကျမှုအခွအေနတှေ မကွုံရအောငျ ကွိုတငျကာကှယျနိုငျမယ့ျ အနအေထားမြိုးတှေ ဖွဈလာဖို့ ဆိုရငျရော အစိုးရ၊ အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျး၊ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျး အားလုံး ပူးပေါငျးပွီးတော့ ဘာတှမြေား ဆောငျရှကျနိုငျပါမလဲရှင့ျ။
“ဟုတျကဲ့ အဲ့ဒါကတော့ ဒီဟာတှေ အမြားကွီး ရပျတန့ျသှားဖို့အတှကျ လုပျဆောငျဖို့ဆိုရငျ လူတိုငျး လူတိုငျး၊ အဖှဲ့အစညျးတိုငျး၊ အစိုးရ၊ ကမြတို့ တဦးတယောကျခငြျးစီမှာလညျး တာဝနျရှိပါတယျ။ ဥပမာ - ခံစားရတဲ့သူတယောကျ အနနေဲ့ဆိုရငျ ကမြ အားပေးခငြျတာ၊ ပွောခငြျတာကတော့ အမြိုးသမီးအဖှဲ့တှကေိုပဲ ဖွဈဖွဈ၊ အစိုးရ အဖှဲ့တှကေိုပဲဖွဈဖွဈ တနရောမဟုတျ တနရောကို အငျတာနကျတှထေဲမှာလညျး ရှိပါတယျ။ ရှာပါ။ တိုငျပါ။ ဖုနျးဆကျပါပေါ့နောျ။ ဖုနျးဆကျလို့ရှိရငျ အမှုဖှင့ျရမယျ မဟုတျဘူးပေါ့နောျ။ တခွား လုပျနိုငျတဲ့အရာတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ တိုငျပငျပါ။ ဆှေးနှေးပါပေါ့။
“နောကျတခုကတော့ ကမြတို့အစိုးရ အဖှဲ့အနနေဲ့ဆိုရငျ ဥပဒပေေါ့နောျ။ အမြိုးသမီးတှေ တကယျ ခံရတဲ့ အမြိုးသမီးတှရေဲ့ လကျရှိ လကျတှေ့မွပွေငျမှာဖွဈနတေဲ့ အခွအေနေ အနအေထားနဲ့ကိုကျတဲ့ ဥပဒကေို အမွနျဆုံး ရေးဆှဲပေးဖို့၊ အမွနျဆုံး ပွဌာနျးပေးဖို့ လိုပါတယျ။ ဥပဒေ ရှိရုံနဲ့တငျလညျး မရသေးပါဘူး။ ကမြတို့ နိုငျငံမှာက ပွညျသူလူထုရဲ့ အတှေးအမွငျတှေ၊ သဘောထား အမွငျတှေ ပွောငျးလဲဖို့လညျး အရေးကွီးပါတယျ။ ဥပမာ - အရိုးကှဲအောငျရိုကျမှ အသညျးစှဲအောငျခစြျမယျတို့၊ မိနျးမနဲ့နှားကို မသနားကောငျးဘူးဆိုတဲ့ အတှေးအခေါျ အယူအဆတှေ။ မိနျးမဆိုရငျ တဆင့ျနိမ့ျတယျ။ မိနျးမဆိုရငျ ရိုကျပွီးတော့ ဆုံးမပိုငျခှင့ျရှိတယျ။ မိနျးမဆိုရငျ နှိမျထားရမယျ ဆိုတာမြိုးတှကေ၊ ဒီအယူအဆတှကေ ယဉျကြေးမှုယောငျယောငျ၊ ဓလေ့ထုံးစံယောငျယောငျ၊ ဘာသာရေးယောငျယောငျ ကနေ ဖွဈလာတာပေါ့။ ကမြတို့ ဘယျဘာသာရေးမှာမှ မိနျးမကိုရိုကျဖို့ အားပေးတဲ့ ဘာသာရေး မရှိပါဘူး။ ဆိုတော့ ဘာသာရေး အဖှဲ့အစညျးတှကေလညျး ဒါတှကေို သသေခြောခြာလေး တားမွဈတဲ့ ဟောပွောမှုတှေ၊ သှနျသငျမှုတှေ ပွုလုပျရပါမယျ။
“ကမြတို့လို အဖှဲ့အစညျးတှအေနနေဲ့လညျး၊ ကမြတို့ရော အစိုးရအဖှဲ့အစညျးတှရေော ဝနျဆောငျမှုတှကေို နရောတကာမှာ လကျလှမျးမီအောငျ တကယျတမျး ကွိုးစားရမယျ။ ဥပမာ - အမွဲပွောနကေပြေါ့နောျ။ ကမြ အမြိုးသားက ကမြကို ရိုကျမယျဆိုလို့ရှိရငျ ကမြသညျ ကမြအတှကျ ဝနျဆောငျမှု အနီးအနားမှာရှိတယျ။ ဒါမှမဟုတျ သိတယျ လကျလှမျးမီတယျ။ ကမြသညျ ဖုနျးဆကျလိုကျလို့ ရတယျလို့ ကမြ အမြိုးသားကပါ သိထားရငျ ကမြကို နှိပျစကျခငြျရငျတောငျ အနိုငျကငြ့ျခငြျရငျတောငျ သူသညျ စဉျးစားမယျ။ သသေခြောခြာ စဉျးစားမယျ။ နှဈခါတော့ အနညျးဆုံး စဉျးစားမှာပဲပေါ့နောျ။ ဝနျဆောငျမှု ရရှိနခွေငျး လကျလှမျးမီနခွေငျးသညျ အကောငျးဆုံးထဲက တခုသော ကာကှယျတားဆီးရေးဖွဈတယျပေါ့။ အဲ့ဒါကိုလညျး ပွောခငြျပါတယျ။”
ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျ။ ခုလို အခြိနျပေး ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ။
“ဟုတျကဲ့။ ကမြလညျး ကြေးဇူးတငျပါတယျ။”
