(Zawgyi/Unicode)
ဒီနှစ် ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်းခံရတဲ့ အမျိုးသမီးသတင်းထောက်ဦးရေဟာ အရင်နှစ်ကထက် ၃၅ %တိုးလာတယ်လို့ နယ်စည်းမထား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ RSF က ပြောပါတယ်။ သတင်းမီဒီယာအလုပ်ဟာ အန္တရာယ်များတဲ့ အလုပ်တခုအဖြစ် ဆက်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို ကမ္ဘာတဝှမ်း သတင်းသမားတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ ခြိမ်းခြောက် တိုက်ခိုက်ခံရမှုတွေ၊ မတရားဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်း ခံရမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နှစ်စဉ်ထုတ်ပြန်တဲ့ RSF ရဲ့ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွက် အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားတာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာရော အမျိုးသမီးသတင်းထောက်တွေ ခြိမ်းခြောက် တိုက်ခိုက်ခံရတာ၊ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်း ခံရတဲ့ အခြေအနတွေ ရှိနေပါလား။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာ အမျိုးသမီးသတင်းထောက်တွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ၊ ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှုတွေအကြောင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ဆက်ထားပါတယ်။
ဒီနှစ် ၂၀၂၀ ခုနှစ်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံက သတင်းသမားတွေ၊ အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးသတင်းသမားတွေ အတွက် ခက်ခဲတဲ့နှစ်တစ်နှစ် ပါပဲလို့ ကိုယ်တိုင် သတင်းသမားတယောက်လည်းဖြစ်၊ လက်ရှိ Internews အဖွဲ့မှာ သတင်းမီဒီယာသင်တန်းတွေ ပို့ချပေးနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းမီဒီယာကောင်စီ အဖွဲ့ဝင် တယောက်လည်းဖြစ်တဲ့ မဝေမာသိမ့်က ပြောပါတယ်။
“ဒီနှစ် ၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ ကိုဗစ်ရောဂါတွေ ဖြစ်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲလည်း ရှိခဲ့တယ်။ အဲ့ဒါအပြင် ကျမတို့က ဒီနိုင်ငံမှာ ပဋိပက္ခတွေ ရှိတယ်။ အဓိက က တိုက်ပွဲတွေ ဒီ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ပိုပြီးများလာတယ်။ အဓိက ကတော့ ရခိုင်ဘက်မှာရှိတယ်။ ရှမ်းမြောက်ဘက်မှာရှိတယ်ပေါ့။ အဲ့ဒီလို အခြေအနေ သုံးခုကြားထဲမှာရယ်၊ နောက် သတင်းသမားတွေ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ရော၊ သတင်းသမားတွေရဲ့ လုံခြုံရေးပိုင်းမှာရော ပိုပြီး ထိခိုက်လာတဲ့ နှစ် တနှစ်ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ စီးပွားရေး အရရော၊ လုံခြုံရေးအရရော ပိုပြီး ထိခိုက်တဲ့ နှစ် တနှစ်လို့ ကျမ အနေနဲ့ ယူဆပါတယ်။ သုံးသပ်ချင်ပါတယ်။”
မြန်မာ အပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ ခြိမ်းခြောက် တိုက်ခိုက်ခံရတဲ့ ဒါမှမဟုတ် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရတဲ့ သတင်းသမားတွေ ရာနဲ့ချီ ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး သတင်းမီဒီယာ အလုပ်ဟာ အန္တရာယ်များတဲ့ အလုပ်တခုအဖြစ် ဆက်ရှိနေတယ်လို့ နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေ၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အဖွဲ့တွေက ပြောဆိုကြပါတယ်။ သူတို့အလုပ်ကြောင့် အသတ်ခံရတဲ့ သတင်းသမား အရေအတွက်ဟာ ဒီနှစ် ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း နှစ်ဆ တိုးလာတယ်လို့ သတင်းထောက်များ ကာကွယ်ပေးရေးကော်မတီ CPJ က မကြာခင်ရက်ပိုင်းကထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ အလားတူ နယ်စည်းမထားသတင်းထောက်များအဖွဲ့ RSF ရဲ့ နှစ်ပတ်လည် အစီရင်ခံစာမှာလည်း ဒီနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်းခံထားရတဲ့ သတင်းသမား ၃၈၇ ယောက် ရှိပြီး ၅၄ ယောက်က ဓားစာခံတွေအဖြစ် ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင် ခံထားရပြီး ၄ ဦးကတော့ ပျောက်ဆုံးနေတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒီလို ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်းခံရတာ၊ ခြိမ်းခြောက်တိုက်ခိုက်ခံရတာတွေ ကြုံရတဲ့အထဲမှာ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေလည်း ပါ ပါတယ်။ ဒီနှစ်အတွင်း အမျိုးသမီးသတင်းသမားတွေ မတရား ဖမ်းဆီးခံရတဲ့အရေအတွက်ဟာ အရင်နှစ်ကထက်တောင် ၃၅ % တိုးလာတယ်လို့လည်း RSF အဖွဲ့က ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက အမျိုးသမီးသတင်သမားတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ မဝေမာသိမ့်က ခုလို ပြောပါတယ်။
“ဒီနှစ် အစပိုင်းကာလလောက်မှာပဲ အမျိုးသမီးသမားတဦး BGF ရဲ့ ထိန်းသိမ်းမှု ခံလိုက်ရတယ်။ ခံလိုက်ရတဲ့အပြင်ကို နောက်ထပ် အဂတိမှုတွေကို ပိုပြီးတော့ ဖော်ထုတ်လာတဲ့အခါမှာ တရားရုံးတွေမှာ သတင်းသွားယူရတဲ့ သတင်းသမားတွေပေါ့။ အဲ့ဒီအထဲမှာ အမျိုးသမီးတွေလည်း ပါ ပါတယ်။ သူတို့ကို လူမြင်ကွင်းမှာ တရားခံလို့ ယူဆရတဲ့လူတွေက နေပြီးတော့ ပြန်ပြီးတော့ ရုပ်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ဆဲဆိုတာမျိုးတွေ၊ သတင်းထောက်တွေ၊ ကင်မရာသမားတွေကို ခြေထောက်နဲ့ ကန်တာမျိုးတွေ။ နောက်ပြီးတော့ ဥပမာ တရားရုံးထုတ်တဲ့ အခါတွေမှာ သတင်းသမားတွေကို ခြိမ်းခြောက်တာမျိုးတွေပေါ့နော်။ ဒါတွေက ဒီနှစ်ပိုင်းမှာ တရားရေးဘက်က လုပ်ဆောင်လာတာနဲ့အမ ျှ၊ တချို့ ဖော်ထုတ်အရေးယူ ဆောင်ရွက်တာတွေ များလာတာနဲ့အမ ျှ အဲ့ဒါတွေကို မှန်မှန် သတင်းရယူချင်တဲ့ သတင်းသမားတွေ အတွက် ပိုပြီး စိန်ခေါ်မှုကြီးလာတယ်။ ပိုပြီး ခြိမ်းခြောက်ခံရမှု ကြီးလာတယ်။ သတင်းသမားတွေရဲ့ လုံခြုံရေးက ပိုပြီးတော့ ထိခိုက်လာတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ သွားပြီးသတင်းရယူတဲ့အခါမှာ ဥပမာ ရဲစခန်းလိုဟာမျိုးမှာဆိုရင် သတင်းသွားယူတဲ့အခါမှာ အတွေ့အကြုံနည်းသေးတဲ့ နုနယ်သေးတဲ့သတင်းထောက်တွေ ဆိုရင် သူတို့ရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဒါမှမဟုတ် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ လူအများရှေ့မှာ ငေါက်လိုက်တာမျိုး၊ လူအများရှေ့မှာ အရှက်တကွဲဖြစ်အောင်၊ အရှက်ရစေအောင် ပုံစံမျိုးနဲ့ ပြောဆိုတာမျိုးတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေ ရှိပါတယ်။”
အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် NLD အရပ်သား အစိုးရလက်ထက်မှာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် မေ ျှာ်မှန်းသလောက် မတိုးတက်ခဲ့တဲ့အပြင် အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေကို ဝေဖန် ရေးသားတဲ့ သတင်းသမားတွေ ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်း အရေးယူခံရတဲ့ အခြေအနေတွေ ပိုများလာခဲ့တယ်လို့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ဝေဖန် ထောက်ပြတတွေ ရှိနေပါတယ်။ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အ၀ မရှိသေးတဲ့နိုင်ငံတွေ၊ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု အားနည်းတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ သတင်းသမားတွေဟာ ခြိမ်းခြောက် နှောက်ယှက် ခံရတဲ့ အခြေအနေတွေ ပိုပြီး ကြုံတွေ့နေရတယ်ဆိုတာကို သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုင်ရာ သုတေသနအဖွဲ့တွေရဲ့ လေသုံးသပ်ချက်တွေမှာလည်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။ သတင်းသမားတွေ အနေနဲ့ ဒီလို အခြေအနေတွေအပြင် ဒီ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်အတွင်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကပ်ဘေး ကြုံလာရတဲ့အခါမှာလည်း ရောဂါ ထိန်းချုပ်ရေး ကန့်သတ်ချက်တွေကြားမှာ သတင်းသမားတွေ အတွက် နောက်ထပ် စိန်ခေါ်မှုတွေ ကြုံတွေ့ရတယ်လို့လည်း မဝေမာသိမ့်က ပြောပြပါတယ်။
“သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ပတ်သက်လို့ရှိရင်လည်း ကျမတို့က ဒီ ကိုဗစ်က ဒီနှစ် အစောပိုင်းမှာကတည်းက ဖြစ်တယ်။ အဲ့ဒီကတည်းကစပြီးတော့ ကျမတို့က သတင်းရယူနိုင်မှု၊ access to information မှာ သတင်းသမားတွေက ဥပဒေအရ ပေးထားတဲ့ အခွင့်အလမ်းတွေကို ပိုပြီး ဆုံးရှုံးသွားတယ်။ အရင်ကတည်းက ရနေတာလည်း မဟုတ်ဘူး။ အရင်ကတည်းက ၂၀ % ၃၀ % တောင်မရှိတဲ့ အခြေအနေကနေပြီးတော့ ပိုပြီး ကျဆင်းသွားတယ်။ သတင်းတွေကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ မှန်မှန်ကန်ကန် အချက်အလက်တွေ ရရှိဖို့က အခက်အခဲ ပိုဖြစ်သွားတယ်။ နောက်တခုက ရွေးကောက်ပွဲ။ ရွေးကောက်ပွဲ ရောက်လာတဲ့အခါမှာ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရဌာနတွေမှာ လူတွေက ပြန်ပြီးတော့ ရွေးကောက်ခံမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီဘက်ကို အာရုံ မထားတော့ဘဲနဲ့ ပုံမှန် ပြန်ကြားရမယ့် သတင်း အချက်အလက်တွေကို၊ သတင်းသမားတွေကို ပုံမှန်ပေးရမယ့်ဟာတွေကို အဲ့တာဝန်တွေကို ပျက်ကွက်ခဲ့တာကို ကျမတို့ တွေ့ရတယ်။”
COVID-19 ကပ်ရောဂါကြောင့် ကျန်းမာရေးနဲ့ လူမှုစီးပွားဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းတွေ နိုင်ငံတဝှမ်း ကြုံတွေ့လာရတာမှာ ဒီအထဲမှာ သတင်းသမားတွေလည်း ဒီအကျပ်အတည်းက မလွတ်ပါဘူး။ ကိုဗစ်ကာလအတွင်း အလုပ်ပြုတ်သွားတဲ ဒါမှမဟုတ် အလုပ်ချိန် အလေ ျှာ့ခံရတဲ့သူတွေထဲမှာ သတင်းသမားတွေ အများအပြား ရှိနေတာပါ။ ဒီအထဲမှာ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေဆိုရင် ပိုပြီး သိသိသာသာ ထိခိုက်ခံစားရတယ်လို့ မဝေမာသိမ့်က ပြောပြပါတယ်။
“အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေမှာ ပိုပြီးတော့ အခက်အခဲဖြစ်တယ် ဆိုတာက အလုပ်ထုတ်ခံရတယ်။ အလုပ်လေ ျှာ့ခံရတယ်။ လစာအလေ ျှာ့ခံရတယ်။ အလုပ်ရပ်နားခံရတယ်။ အဲ့ဒီလိုကိစ္စတွေမှာ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေ တော်တော်များများ ပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေက ပိုပြီး ထိခိုက် ခံစားရတယ်။ အလုပ် လက်မဲ့ဖြစ်ရတယ်။ ဒါမှမဟုတ် လစာ အလေ ျှာ့ခံရတယ်။ နောက်တော့ ကျမတို့ ဒီလိုကာလမှာ work from home ဖြစ်တဲ့အတွက် အမျိုးသမီးသတင်းသမားတွေက ပိုပြီးတော့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်ခံစားမှုတွေ ပိုပြီး ကြုံတွေ့ရတယ်။ သတင်းသမားတွေ အားလုံးတော့ ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ အဲ့ဒီအထဲမှာမှ အမျိုးသမီးတွေက ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် တခြား မိသားစုတာဝန်တွေ၊ ကလေးတာဝန်တွေမှာ ပိုပြီးတော့ ဒီကာလမှာ အခက်အခဲနဲ့ ရင်ဆိုင်မှုတွေ ပိုပြီး ကြုံတွေ့လာရတယ်။ တချို့ အလုပ်လေ ျှာ့ခံရတဲ့ သူတွေထဲမှာ ကျမတို့ပြန်ကြားရတာကတော့ ကလေးရှိတဲ့အမျိုးသမီးတွေ၊ အဲ့လိုအမျိုးသမီးတွေက အလုပ် ရပ်နားခံရတာ အလေ ျှာ့ခံရတာတွေမှာ ပိုပြီးတော့ ဦးစားပေး လေ ျှာ့တဲ့အထဲမှာ ပါသွားတဲ့ဟာမျိုးတွေ ကျမတို့ ပြန်ပြီး ကြားသိနေရတယ်။ ဆိုတော့ အမျိုးသမီးတွေက ပိုပြီး ခံစားနေရတယ်။ ပြီးရင် ကျမတို့ စီမံကိန်း နယ်မြေတွေဖြစ်စေ၊ ပဋိပက္ခနယ်မြေတွေမှာ ဖြစ်စေ အဲ့လိုနေရာတွေမှာရှိတဲ့ အမျိုးသမီးတွေက ပိုပြီးတော့ ခြိမ်းခြောက်ခံရတယ်။ သိပ်မကြာခင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၂ လ ၃ လလောက်ကပဲ ရှမ်းမြောက်ဘက်မှာရှိတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းထောက်တယောက် ကိုဗစ်သတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေကို သွားမေးတဲ့အခါမှာ ခြိမ်းခြောက်ပြီး ပြောဆိုတာမျိုးတွေရှိတယ်ပေါ့။ အဲ့လိုမျိုးဟာတွေကလည်း အခုထိ ကြုံနေရတုန်းပါပဲ။ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတွေ ဆိုရင် ပိုပြီးတော့ community ထဲမှာဖြစ်စေ၊ အဖွဲအစည်းထဲမှာ ဖြစ်စေ သူတယောက်တည်း သတင်းသွားယူမယ်ဆိုရင် ပိုပြီးတော့ ခြိမ်းခြောက်တာမျိုး၊ ပိုပြီးတော့ သူတို့က လူရှေ့သူရှေ့မှာ ပြောဆိုတာမျိုးတွေ။ ဥပမာ ရှက်သွားအောင်ဆိုတဲ့ဟာမျိုး လုပ်တာတွေ အခု ဒီနှစ်ပိုင်းမှာ တွေ့နေရတာပေါ့နော်။”
ဒီလို သတင်းသမားတွေ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ၊ သတင်းရယူခွင့် ကန့်သတ်ခံရတဲ့ အခြေအနေတွေကို မကြာခင် အသစ်ပြန်ဖွဲ့စည်းမယ့် အစိုးရသစ် အနေနဲ့ အသေအချာ နားလည်ပြီး နိုင်ငံအတွင်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ သတင်းသမားတွေအပေါ် အကာအကွယ်ပေးမှုတွေကို အလေးပေး ဆောင်ရွက်လာဖို့ သတင်းသမားတွေက မေ ျှာ်လင့်နေကြတာပါ။
“နောက်အစိုးသစ်တက်လာရင်တော့ ကျမတို့ ဒီ မီဒီယာလောကအတွက် မေ ျှာ်လင့်တာကတော့ ကျမတို့ သတင်းသမားတွေ ရပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ သတင်း ရယူပိုင်ခွင့်ပေါ့နော်။ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်ကို အကောင်အထည် ဖော်ပေးဖို့။ အခုလက်ရှိ သတင်းမီဒီယာ ဥပဒေမှာကတော့ သတင်းသမားတွေ ရပိုင်ခွင့်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ မပြည့်စုံဘူး။ သတင်းသမားတွေ ရပိုင်ခွင့်တွေကို အပြည့်အ၀ အကောင်အထည်ဖော်ပေး စေချင်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ သတင်းသမားတွေက သတင်းတွေကိုယူပြီးတော့ အများပြည်သူကို ပြန်ကြားရတာဖြစ်တယ်။ အများပြည်သူကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ တင်ပြပေးရတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် အဲ့ဒီလိုသဘောသဘာဝကို ပိုပြီး နားလည်သိပြီးတော့ ဌာနဆိုင်ရာတိုင်းက သတင်းသမားတွေကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ ဖြေကြားနိုင်မယ့် စနစ်တွေပေါ့နော်။ စနစ်မျိုးစုံကို အကောင်အထည် ဖော်ပေးစေချင်တယ်။ နောက်တော့ သက်ဆိုင်ရာ ပြောရေး ဆိုခွင့်ရှိသူတွေ နောက်အစိုးရသစ်မှာ ပေးရင်လည်း အဲ့ဒီလူတွေက တကယ် ပြောရေးဆိုခွင့် ရှိသူတွေ၊ အချက်အလက်နဲ့တကွ ပြောနိုင် ဆိုနိုင်တဲ့သူတွေ။ အဲ့ဒီလူတွေက အမြဲတမ်း ဖုန်းကိုင်ပြီးတော့ မေးမြန်း ဖြေကြားမှုတွေကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ အရေးပေါ် အခြေအနတွေမှာ ဆိုရင်လဲ ချက်ချင်း ဖြေကြားနိုင်မယ့် အခြေအနေမျိုးတွေကို အကောင်အထည် ဖော်ပေးနိုင်မယ့်သူတွေ အပြည့်အဝ ဖြစ်ဖို့ ကျမတို့ မေ ျှာ်လင့်ပါတယ်။ အဲ့ဒါမှလဲ ဒီသတင်းသမားတွေရဲ့ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်တွေကို အပြည့်အဝ ပေးနိုင်မှပဲ ကျမတို့နိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီဟာလည်း ပိုပြီး တိုးတက်လာမှာပေါ့နော်။ ကျမတို့ သတင်းသမားတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့်၊ သတင်းသမားတွေရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်၊ သတင်းသမားတွေရဲ့ လုံခြုံရေးတွေကို အကာအကွယ် မပေးနိုင်ဘဲနဲ့၊ အပြည့်အ၀ မပေးနိုင်ဘဲနဲ့ ဒီမိုကရေစီရှင်သန်ဖို့ ဒီမိုကရေစီအားကောင်းဖို့ ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် ကျမတို့ကတော့ နောက်အစိုးရသစ်ကို အဲ့ဒီလို သတင်းမီဒီယာတွေအတွက်၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် သတင်းရပိုင်ခွင့်တွေကို အပြည့်အဝ ပေးစေချင်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ သတင်းသမားတွေကိုရဲ့ လုံခြုံရေးတွေကို အပြည့်အ၀ အကာအကွယ် ပေးစေချင်ပါတယ်ရှင့်။”
နိုင်ငံတနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီနစ် ခိုင်မာအားကောင်းမှုကို တိုင်းတာတဲ့နေရာမှာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ရေးသားတင်ပြခွင့် ဘယ်လောက်ရှိသလဲ ဆိုတာကို ကြည့်ပြီး သုံးသပ်ကြလေ့ ရှိပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေး လုပ်ဆောင်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် ခိုင်မာ အားကောင်းလာအောင်၊ ဒီအတွက် လိုအပ်တဲ့ ဥပဒေဆိုင်ရာ ပြင်ဆင် ပြောင်းလဲ ပြဌာန်းမှုတွေ နဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို မှန်မှန်ကန်ကန် ကာကွယ်ပေးမှု ပေးနိုင်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါမှသာ ပြည်သူတွေ အမှန်တကယ် လိုလားတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ထိထိရောက်ရောက် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မှာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။
=======================================
[Unicode Version]
အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတှအေတှကျ စိနျခေါျမှုမြားတဲ့ ၂၀၂၀ (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
ဒီနှဈ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျး ကမ်ဘာတဝှမျး ဖမျးဆီး ထိနျးသိမျးခံရတဲ့ အမြိုးသမီးသတငျးထောကျဦးရဟော အရငျနှဈကထကျ ၃၅ %တိုးလာတယျလို့ နယျစညျးမထား သတငျးထောကျမြားအဖှဲ့ RSF က ပွောပါတယျ။ သတငျးမီဒီယာအလုပျဟာ အန်တရာယျမြားတဲ့ အလုပျတခုအဖွဈ ဆကျရှိနတေယျဆိုတာကို ကမ်ဘာတဝှမျး သတငျးသမားတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ ခွိမျးခွောကျ တိုကျခိုကျခံရမှုတှေ၊ မတရားဖမျးဆီး ထိနျးသိမျး ခံရမှုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး နှဈစဉျထုတျပွနျတဲ့ RSF ရဲ့ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှကျ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားတာပါ။ မွနျမာနိုငျငံမှာရော အမြိုးသမီးသတငျးထောကျတှေ ခွိမျးခွောကျ တိုကျခိုကျခံရတာ၊ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျး ခံရတဲ့ အခွအေနတှေ ရှိနပေါလား။ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျး မွနျမာ အမြိုးသမီးသတငျးထောကျတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ စိနျခေါျမှုတှေ၊ ရုနျးကနျလှုပျရှားမှုတှအေကွောငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျး တငျဆကျထားပါတယျ။
ဒီနှဈ ၂၀၂၀ ခုနှဈဟာ မွနျမာနိုငျငံက သတငျးသမားတှေ၊ အထူးသဖွင့ျ အမြိုးသမီးသတငျးသမားတှေ အတှကျ ခကျခဲတဲ့နှဈတဈနှဈ ပါပဲလို့ ကိုယျတိုငျ သတငျးသမားတယောကျလညျးဖွဈ၊ လကျရှိ Internews အဖှဲ့မှာ သတငျးမီဒီယာသငျတနျးတှေ ပို့ခပြေးနပွေီး မွနျမာနိုငျငံ သတငျးမီဒီယာကောငျစီ အဖှဲ့ဝငျ တယောကျလညျးဖွဈတဲ့ မဝမောသိမ့ျက ပွောပါတယျ။
“ဒီနှဈ ၂၀၂၀ ခုနှဈမှာ ကိုဗဈရောဂါတှေ ဖွဈတယျ။ နောကျပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲလညျး ရှိခဲ့တယျ။ အဲ့ဒါအပွငျ ကမြတို့က ဒီနိုငျငံမှာ ပဋိပက်ခတှေ ရှိတယျ။ အဓိက က တိုကျပှဲတှေ ဒီ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျးမှာ ပိုပွီးမြားလာတယျ။ အဓိက ကတော့ ရခိုငျဘကျမှာရှိတယျ။ ရှမျးမွောကျဘကျမှာရှိတယျပေါ့။ အဲ့ဒီလို အခွအေနေ သုံးခုကွားထဲမှာရယျ၊ နောကျ သတငျးသမားတှေ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျ၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျရော၊ သတငျးသမားတှရေဲ့ လုံခွုံရေးပိုငျးမှာရော ပိုပွီး ထိခိုကျလာတဲ့ နှဈ တနှဈဖွဈပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ စီးပှားရေး အရရော၊ လုံခွုံရေးအရရော ပိုပွီး ထိခိုကျတဲ့ နှဈ တနှဈလို့ ကမြ အနနေဲ့ ယူဆပါတယျ။ သုံးသပျခငြျပါတယျ။”
မွနျမာ အပါအဝငျ ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ ခွိမျးခွောကျ တိုကျခိုကျခံရတဲ့ ဒါမှမဟုတျ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံရတဲ့ သတငျးသမားတှေ ရာနဲ့ခြီ ရှိနဆေဲဖွဈပွီး သတငျးမီဒီယာ အလုပျဟာ အန်တရာယျမြားတဲ့ အလုပျတခုအဖွဈ ဆကျရှိနတေယျလို့ နိုငျငံတကာ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှေ၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ကာကှယျစောင့ျရှောကျရေး အဖှဲ့တှကေ ပွောဆိုကွပါတယျ။ သူတို့အလုပျကွောင့ျ အသတျခံရတဲ့ သတငျးသမား အရအေတှကျဟာ ဒီနှဈ ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျး နှဈဆ တိုးလာတယျလို့ သတငျးထောကျမြား ကာကှယျပေးရေးကောျမတီ CPJ က မကွာခငျရကျပိုငျးကထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ အလားတူ နယျစညျးမထားသတငျးထောကျမြားအဖှဲ့ RSF ရဲ့ နှဈပတျလညျ အစီရငျခံစာမှာလညျး ဒီနှဈအတှငျး ကမ်ဘာတဝှမျး ဖမျးဆီး ထိနျးသိမျးခံထားရတဲ့ သတငျးသမား ၃၈၇ ယောကျ ရှိပွီး ၅၄ ယောကျက ဓားစာခံတှအေဖွဈ ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျ ခံထားရပွီး ၄ ဦးကတော့ ပြောကျဆုံးနတေယျလို့ ဖောျပွထားပါတယျ။ ဒီလို ဖမျးဆီး ထိနျးသိမျးခံရတာ၊ ခွိမျးခွောကျတိုကျခိုကျခံရတာတှေ ကွုံရတဲ့အထဲမှာ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှလေညျး ပါ ပါတယျ။ ဒီနှဈအတှငျး အမြိုးသမီးသတငျးသမားတှေ မတရား ဖမျးဆီးခံရတဲ့အရအေတှကျဟာ အရငျနှဈကထကျတောငျ ၃၅ % တိုးလာတယျလို့လညျး RSF အဖှဲ့က ထုတျပွနျထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံက အမြိုးသမီးသတငျသမားတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့ပတျသကျလို့ မဝမောသိမ့ျက ခုလို ပွောပါတယျ။
“ဒီနှဈ အစပိုငျးကာလလောကျမှာပဲ အမြိုးသမီးသမားတဦး BGF ရဲ့ ထိနျးသိမျးမှု ခံလိုကျရတယျ။ ခံလိုကျရတဲ့အပွငျကို နောကျထပျ အဂတိမှုတှကေို ပိုပွီးတော့ ဖောျထုတျလာတဲ့အခါမှာ တရားရုံးတှမှော သတငျးသှားယူရတဲ့ သတငျးသမားတှပေေါ့။ အဲ့ဒီအထဲမှာ အမြိုးသမီးတှလေညျး ပါ ပါတယျ။ သူတို့ကို လူမွငျကှငျးမှာ တရားခံလို့ ယူဆရတဲ့လူတှကေ နပွေီးတော့ ပွနျပွီးတော့ ရုပျရငျးကွမျးတမျးစှာ ဆဲဆိုတာမြိုးတှေ၊ သတငျးထောကျတှေ၊ ကငျမရာသမားတှကေို ခွထေောကျနဲ့ ကနျတာမြိုးတှေ။ နောကျပွီးတော့ ဥပမာ တရားရုံးထုတျတဲ့ အခါတှမှော သတငျးသမားတှကေို ခွိမျးခွောကျတာမြိုးတှပေေါ့နောျ။ ဒါတှကေ ဒီနှဈပိုငျးမှာ တရားရေးဘကျက လုပျဆောငျလာတာနဲ့အမ ြှ၊ တခြို့ ဖောျထုတျအရေးယူ ဆောငျရှကျတာတှေ မြားလာတာနဲ့အမ ြှ အဲ့ဒါတှကေို မှနျမှနျ သတငျးရယူခငြျတဲ့ သတငျးသမားတှေ အတှကျ ပိုပွီး စိနျခေါျမှုကွီးလာတယျ။ ပိုပွီး ခွိမျးခွောကျခံရမှု ကွီးလာတယျ။ သတငျးသမားတှရေဲ့ လုံခွုံရေးက ပိုပွီးတော့ ထိခိုကျလာတယျ။ နောကျပွီးတော့ အာဏာပိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှမှော သှားပွီးသတငျးရယူတဲ့အခါမှာ ဥပမာ ရဲစခနျးလိုဟာမြိုးမှာဆိုရငျ သတငျးသှားယူတဲ့အခါမှာ အတှေ့အကွုံနညျးသေးတဲ့ နုနယျသေးတဲ့သတငျးထောကျတှေ ဆိုရငျ သူတို့ရဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ဒါမှမဟုတျ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာအရ လူအမြားရှေ့မှာ ငေါကျလိုကျတာမြိုး၊ လူအမြားရှေ့မှာ အရှကျတကှဲဖွဈအောငျ၊ အရှကျရစအေောငျ ပုံစံမြိုးနဲ့ ပွောဆိုတာမြိုးတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှေ ရှိပါတယျ။”
အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ NLD အရပျသား အစိုးရလကျထကျမှာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ မေ ြှာျမှနျးသလောကျ မတိုးတကျခဲ့တဲ့အပွငျ အာဏာပိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှကေို ဝဖေနျ ရေးသားတဲ့ သတငျးသမားတှေ ဖမျးဆီး ထိနျးသိမျး အရေးယူခံရတဲ့ အခွအေနတှေေ ပိုမြားလာခဲ့တယျလို့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ တကျကွှလှုပျရှားသူတှကေ ဝဖေနျ ထောကျပွတတှေ ရှိနပေါတယျ။ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အပွည့ျအ၀ မရှိသေးတဲ့နိုငျငံတှေ၊ လကျနကျကိုငျပဋိပက ဒါမှမဟုတျ နိုငျငံရေး တညျငွိမျမှု အားနညျးတဲ့ နိုငျငံတှမှော သတငျးသမားတှဟော ခွိမျးခွောကျ နှောကျယှကျ ခံရတဲ့ အခွအေနတှေေ ပိုပွီး ကွုံတှေ့နရေတယျဆိုတာကို သတငျးလှတျလပျခှင့ျဆိုငျရာ သုတသေနအဖှဲ့တှရေဲ့ လသေုံးသပျခကြျတှမှောလညျး တှေ့နိုငျပါတယျ။ သတငျးသမားတှေ အနနေဲ့ ဒီလို အခွအေနတှေအေပွငျ ဒီ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈအတှငျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကပျဘေး ကွုံလာရတဲ့အခါမှာလညျး ရောဂါ ထိနျးခြုပျရေး ကန့ျသတျခကြျတှကွေားမှာ သတငျးသမားတှေ အတှကျ နောကျထပျ စိနျခေါျမှုတှေ ကွုံတှေ့ရတယျလို့လညျး မဝမောသိမ့ျက ပွောပွပါတယျ။
“သတငျးလှတျလပျခှင့ျနဲ့ပတျသကျလို့ရှိရငျလညျး ကမြတို့က ဒီ ကိုဗဈက ဒီနှဈ အစောပိုငျးမှာကတညျးက ဖွဈတယျ။ အဲ့ဒီကတညျးကစပွီးတော့ ကမြတို့က သတငျးရယူနိုငျမှု၊ access to information မှာ သတငျးသမားတှကေ ဥပဒအေရ ပေးထားတဲ့ အခှင့ျအလမျးတှကေို ပိုပွီး ဆုံးရှုံးသှားတယျ။ အရငျကတညျးက ရနတောလညျး မဟုတျဘူး။ အရငျကတညျးက ၂၀ % ၃၀ % တောငျမရှိတဲ့ အခွအေနကေနပွေီးတော့ ပိုပွီး ကဆြငျးသှားတယျ။ သတငျးတှကေို အခြိနျနဲ့တပွေးညီ မှနျမှနျကနျကနျ အခကြျအလကျတှေ ရရှိဖို့က အခကျအခဲ ပိုဖွဈသှားတယျ။ နောကျတခုက ရှေးကောကျပှဲ။ ရှေးကောကျပှဲ ရောကျလာတဲ့အခါမှာ သကျဆိုငျရာ အစိုးရဌာနတှမှော လူတှကေ ပွနျပွီးတော့ ရှေးကောကျခံမှာ ဖွဈတဲ့အတှကျ ဒီဘကျကို အာရုံ မထားတော့ဘဲနဲ့ ပုံမှနျ ပွနျကွားရမယ့ျ သတငျး အခကြျအလကျတှကေို၊ သတငျးသမားတှကေို ပုံမှနျပေးရမယ့ျဟာတှကေို အဲ့တာဝနျတှကေို ပကြျကှကျခဲ့တာကို ကမြတို့ တှေ့ရတယျ။”
COVID-19 ကပျရောဂါကွောင့ျ ကနြျးမာရေးနဲ့ လူမှုစီးပှားဆိုငျရာ အကပြျအတညျးတှေ နိုငျငံတဝှမျး ကွုံတှေ့လာရတာမှာ ဒီအထဲမှာ သတငျးသမားတှလေညျး ဒီအကပြျအတညျးက မလှတျပါဘူး။ ကိုဗဈကာလအတှငျး အလုပျပွုတျသှားတဲ ဒါမှမဟုတျ အလုပျခြိနျ အလေ ြှာ့ခံရတဲ့သူတှထေဲမှာ သတငျးသမားတှေ အမြားအပွား ရှိနတောပါ။ ဒီအထဲမှာ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှဆေိုရငျ ပိုပွီး သိသိသာသာ ထိခိုကျခံစားရတယျလို့ မဝမောသိမ့ျက ပွောပွပါတယျ။
“အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှမှော ပိုပွီးတော့ အခကျအခဲဖွဈတယျ ဆိုတာက အလုပျထုတျခံရတယျ။ အလုပျလေ ြှာ့ခံရတယျ။ လစာအလေ ြှာ့ခံရတယျ။ အလုပျရပျနားခံရတယျ။ အဲ့ဒီလိုကိစ်စတှမှော အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှေ တောျတောျမြားမြား ပါတယျ။ အမြိုးသမီးတှကေ ပိုပွီး ထိခိုကျ ခံစားရတယျ။ အလုပျ လကျမဲ့ဖွဈရတယျ။ ဒါမှမဟုတျ လစာ အလေ ြှာ့ခံရတယျ။ နောကျတော့ ကမြတို့ ဒီလိုကာလမှာ work from home ဖွဈတဲ့အတှကျ အမြိုးသမီးသတငျးသမားတှကေ ပိုပွီးတော့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာ ထိခိုကျခံစားမှုတှေ ပိုပွီး ကွုံတှေ့ရတယျ။ သတငျးသမားတှေ အားလုံးတော့ ကွုံတှေ့ရပါတယျ။ အဲ့ဒီအထဲမှာမှ အမြိုးသမီးတှကေ ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ တခွား မိသားစုတာဝနျတှေ၊ ကလေးတာဝနျတှမှော ပိုပွီးတော့ ဒီကာလမှာ အခကျအခဲနဲ့ ရငျဆိုငျမှုတှေ ပိုပွီး ကွုံတှေ့လာရတယျ။ တခြို့ အလုပျလေ ြှာ့ခံရတဲ့ သူတှထေဲမှာ ကမြတို့ပွနျကွားရတာကတော့ ကလေးရှိတဲ့အမြိုးသမီးတှေ၊ အဲ့လိုအမြိုးသမီးတှကေ အလုပျ ရပျနားခံရတာ အလေ ြှာ့ခံရတာတှမှော ပိုပွီးတော့ ဦးစားပေး လေ ြှာ့တဲ့အထဲမှာ ပါသှားတဲ့ဟာမြိုးတှေ ကမြတို့ ပွနျပွီး ကွားသိနရေတယျ။ ဆိုတော့ အမြိုးသမီးတှကေ ပိုပွီး ခံစားနရေတယျ။ ပွီးရငျ ကမြတို့ စီမံကိနျး နယျမွတှေဖွေဈစေ၊ ပဋိပက်ခနယျမွတှေမှော ဖွဈစေ အဲ့လိုနရောတှမှောရှိတဲ့ အမြိုးသမီးတှကေ ပိုပွီးတော့ ခွိမျးခွောကျခံရတယျ။ သိပျမကွာခငျ လှနျခဲ့တဲ့ ၂ လ ၃ လလောကျကပဲ ရှမျးမွောကျဘကျမှာရှိတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတယောကျ ကိုဗဈသတငျးနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ သကျဆိုငျရာ အာဏာပိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှကေို သှားမေးတဲ့အခါမှာ ခွိမျးခွောကျပွီး ပွောဆိုတာမြိုးတှရှေိတယျပေါ့။ အဲ့လိုမြိုးဟာတှကေလညျး အခုထိ ကွုံနရေတုနျးပါပဲ။ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတှေ ဆိုရငျ ပိုပွီးတော့ community ထဲမှာဖွဈစေ၊ အဖှဲအစညျးထဲမှာ ဖွဈစေ သူတယောကျတညျး သတငျးသှားယူမယျဆိုရငျ ပိုပွီးတော့ ခွိမျးခွောကျတာမြိုး၊ ပိုပွီးတော့ သူတို့က လူရှေ့သူရှေ့မှာ ပွောဆိုတာမြိုးတှေ။ ဥပမာ ရှကျသှားအောငျဆိုတဲ့ဟာမြိုး လုပျတာတှေ အခု ဒီနှဈပိုငျးမှာ တှေ့နရေတာပေါ့နောျ။”
ဒီလို သတငျးသမားတှေ ကွုံတှေ့နရေတဲ့ စိနျခေါျမှုတှေ၊ သတငျးရယူခှင့ျ ကန့ျသတျခံရတဲ့ အခွအေနတှေကေို မကွာခငျ အသဈပွနျဖှဲ့စညျးမယ့ျ အစိုးရသဈ အနနေဲ့ အသအေခြာ နားလညျပွီး နိုငျငံအတှငျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျနဲ့ သတငျးသမားတှအေပေါျ အကာအကှယျပေးမှုတှကေို အလေးပေး ဆောငျရှကျလာဖို့ သတငျးသမားတှကေ မေ ြှာျလင့ျနကွေတာပါ။
“နောကျအစိုးသဈတကျလာရငျတော့ ကမြတို့ ဒီ မီဒီယာလောကအတှကျ မေ ြှာျလင့ျတာကတော့ ကမြတို့ သတငျးသမားတှေ ရပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ သတငျး ရယူပိုငျခှင့ျပေါ့နောျ။ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျကို အကောငျအထညျ ဖောျပေးဖို့။ အခုလကျရှိ သတငျးမီဒီယာ ဥပဒမှောကတော့ သတငျးသမားတှေ ရပိုငျခှင့ျနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ မပွည့ျစုံဘူး။ သတငျးသမားတှေ ရပိုငျခှင့ျတှကေို အပွည့ျအ၀ အကောငျအထညျဖောျပေး စခေငြျတယျ။ နောကျပွီးတော့ သတငျးသမားတှကေ သတငျးတှကေိုယူပွီးတော့ အမြားပွညျသူကို ပွနျကွားရတာဖွဈတယျ။ အမြားပွညျသူကို အခြိနျနဲ့တပွေးညီ တငျပွပေးရတာ ဖွဈတဲ့အတှကျ အဲ့ဒီလိုသဘောသဘာဝကို ပိုပွီး နားလညျသိပွီးတော့ ဌာနဆိုငျရာတိုငျးက သတငျးသမားတှကေို အခြိနျနဲ့တပွေးညီ ဖွကွေားနိုငျမယ့ျ စနဈတှပေေါ့နောျ။ စနဈမြိုးစုံကို အကောငျအထညျ ဖောျပေးစခေငြျတယျ။ နောကျတော့ သကျဆိုငျရာ ပွောရေး ဆိုခှင့ျရှိသူတှေ နောကျအစိုးရသဈမှာ ပေးရငျလညျး အဲ့ဒီလူတှကေ တကယျ ပွောရေးဆိုခှင့ျ ရှိသူတှေ၊ အခကြျအလကျနဲ့တကှ ပွောနိုငျ ဆိုနိုငျတဲ့သူတှေ။ အဲ့ဒီလူတှကေ အမွဲတမျး ဖုနျးကိုငျပွီးတော့ မေးမွနျး ဖွကွေားမှုတှကေို အခြိနျနဲ့တပွေးညီ အရေးပေါျ အခွအေနတှမှော ဆိုရငျလဲ ခကြျခငြျး ဖွကွေားနိုငျမယ့ျ အခွအေနမြေိုးတှကေို အကောငျအထညျ ဖောျပေးနိုငျမယ့ျသူတှေ အပွည့ျအဝ ဖွဈဖို့ ကမြတို့ မေ ြှာျလင့ျပါတယျ။ အဲ့ဒါမှလဲ ဒီသတငျးသမားတှရေဲ့ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျ၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျတှကေို အပွည့ျအဝ ပေးနိုငျမှပဲ ကမြတို့နိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီဟာလညျး ပိုပွီး တိုးတကျလာမှာပေါ့နောျ။ ကမြတို့ သတငျးသမားတှရေဲ့ ရပိုငျခှင့ျ၊ သတငျးသမားတှရေဲ့ လှတျလပျခှင့ျ၊ သတငျးသမားတှရေဲ့ လုံခွုံရေးတှကေို အကာအကှယျ မပေးနိုငျဘဲနဲ့၊ အပွည့ျအ၀ မပေးနိုငျဘဲနဲ့ ဒီမိုကရစေီရှငျသနျဖို့ ဒီမိုကရစေီအားကောငျးဖို့ ဆိုတာ မဖွဈနိုငျပါဘူး။ အဲ့ဒါကွောင့ျ ကမြတို့ကတော့ နောကျအစိုးရသဈကို အဲ့ဒီလို သတငျးမီဒီယာတှအေတှကျ၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ သတငျးရပိုငျခှင့ျတှကေို အပွည့ျအဝ ပေးစခေငြျတယျ။ နောကျပွီးတော့ သတငျးသမားတှကေိုရဲ့ လုံခွုံရေးတှကေို အပွည့ျအ၀ အကာအကှယျ ပေးစခေငြျပါတယျရှင့ျ။”
နိုငျငံတနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီနဈ ခိုငျမာအားကောငျးမှုကို တိုငျးတာတဲ့နရောမှာ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ၊ လှတျလပျစှာ ရေးသားတငျပွခှင့ျ ဘယျလောကျရှိသလဲ ဆိုတာကို ကွည့ျပွီး သုံးသပျကွလေ့ ရှိပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီ အသှငျကူးပွောငျးရေး လုပျဆောငျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ ခိုငျမာ အားကောငျးလာအောငျ၊ ဒီအတှကျ လိုအပျတဲ့ ဥပဒဆေိုငျရာ ပွငျဆငျ ပွောငျးလဲ ပွဌာနျးမှုတှေ နဲ့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျကို မှနျမှနျကနျကနျ ကာကှယျပေးမှု ပေးနိုငျဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ ဒါမှသာ ပွညျသူတှေ အမှနျတကယျ လိုလားတဲ့ လှတျလပျခှင့ျနဲ့ ဒီမိုကရစေီစနဈကို ထိထိရောကျရောကျ အကောငျအထညျဖောျနိုငျမှာ ဖွဈတယျဆိုတာ တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။
