ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားသူ ဒေါက်တာဝါကာအူဒင် ကွယ်လွန်
{{Zawgyi/Unicode}}
ရိုဟင်ဂျာအရေး အမေရိကန်မှာ အခြေစိုက်ပြီး လှုပ်ရှားနေတဲ့ ဒေါက်တာဝါကာအူဒင်ဟာ အသက်(၆၈)နှစ်အရွယ် ဧပြီလ(၂၉)ရက်နေ့မှာ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားသူတွေကတော့ သူကွယ်လွန်တဲ့အတွက် ဆုံးရှုံးမှုအဖြစ် ပြောကြပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြမှာပါ။
ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ တက်ကြွစွာ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်ခဲ့သူ တဦးဖြစ်တဲ့ Arakan Rohingya Union ရဲ့ ဥက္ကဌ ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင်ဟာ အမေရိကန်အရှေ့ဖက်ခြမ်း မေရီလန်းပြည်နယ် ဘာလ်တီမိုးမြို့ Johns Hopkins တက္ကသိုလ်ဆေးရုံမှာ ဆေးကုသမှု ခံယူနေရင်း ဧပြီလ(၂၉)ရက် သောကြာနေ့ မနက်(၁၁)နာရီကျော်က ကွယ်လွန်သွားကြောင်း ညီဖြစ်သူ Reza Uddin ရဲ့ ဖေ့စ်ဘွတ် စာမျက်နှာမှာ သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာ ခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင် အခုလို ကွယ်လွန်ခြင်းဟာ ဆုံးရှုံးမှုတရပ်ဖြစ်တယ်လို့ လန်ဒန်အခြေအစိုက် Burmese Rohingya Organisation UK (BROUK)ရဲ့ ဥက္ကဌ ဦးထွန်းခင်က မှတ်ချက်ပေး ပြောဆိုပါတယ်။
" သူက စိုက်ပျိုးရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အမေရိကန်မှာ နာမည်ကြီး ပင်ဆယ်ဗေးနီးယား တက္ကသိုလ်ကနေ Ph.D သင်ခဲ့ပြီးတော့ ပါမောက္ခ အဆင့်အထိ သူအနေအထားတခု ရှိခဲ့တယ်ဆိုတာက ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် တော်တော်လေးကို ဂုဏ်ယူစရာ ဖြစ်ပါတယ်။ တဖက်မှာလည်း သူက ရိုဟင်ဂျာအရေး လူမျိုးတုန် းသတ်ဖြတ်မှုကနေ လွတ်မြောက်ဖို့ ၊ ဝမ်းနည်းစရာ အခြေအနေတွေကို နိုင်ငံတကာက OIC နိုင်ငံတွေ ၊ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးတွေ၊ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဌာန State Department တွေကို ထဲထဲဝင်ဝင် ထိတွေ့လှုပ်ရှား ခဲ့တယ်ဆိုတာကတော့ မှတ်တမ်းတခုပါ"
ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနဲ့ ပတ်သက်လာရင် ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင်ရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေကို အသိအမှတ် ပြုရမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောလာသူက လက်ရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံ တက္ကဆက်ပြည်နယ်မှာ နေထိုင်သူ ရိုဟင်ဂျာအရေးလှုပ်ရှားသူ ဦးရွှေမောင် ဖြစ်ပါတယ်။ ဦးရွှေမောင်ဟာ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရလက်ထက် ရခိုင်ပြည်နယ် ဘူးသီးတောင်မြို့နယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သူပါ။
" ပါမောက္ခဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင် ဆုံးသွားတာ သိရတော့ အင်မတန်မှ ဝမ်းနည်းကြေကွဲရပါတယ်။ ပြီးတော့ ၂ဝ၁၂ ရိုဟင်ဂျာအရေးကို တစိုက်မတ်မတ် လုပ်လာတဲ့အပေါ်မှာ ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုသင့်ပါတယ်။ သူရဲ့ နိုင်ငံရေး ၊ ရိုဟင်ဂျာအရေး လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ တစိုက်မတ်မတ် လုပ်လာတဲ့အပေါ်မှာ ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုသင့်ပါတယ်။ သူရဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေကို ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာနိုင်ငံရေးအတွက် မှတ်တမ်းတင်ကြောင်း ပြောကြားလိုပါတယ်။"
၂၀၁၇ ခုနှစ်သြဂုတ်လထဲ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း ရိုဟင်ဂျာကျေးရွာတွကို မြန်မာစစ်တပ်က နယ်မြေရှင်းလင်းရေး လုပ်စဉ်မှာ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖေါက်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ လူမျိုးတုန်း လုပ်ဆောင်မှုအဖြစ် နယ်သာလန်နိုင်ငံ သည်ဟိဂ်မြို့ ICJ တရားရုံးမှာ OIC (အစ္စလမ်မစ်နိုင်ငံများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့)ကိုယ်စား ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက အမှုဖွင့် တရားစွဲရာမှာ ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင်က ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံ တရားရေးအကျိုးဆောင်အဖွဲ့ဖက်က ကူညီဆောင်ရွက်ခဲ့ဖူးပါတယ်။
၂၀၂၁ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ရိုဟင်ဂျာအရေး ICJ မှာ တရားဝင်လျှောက်လဲခွင့်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလ(၁၈)ရက် ထုတ်လွှင့်တဲ့ VOA နဲ့ မေးမြန်းခန်းမှာ ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင် ပြောတာက -
"တရား မဝင်တဲ့ စစ်အစိုးရကို ကမ္ဘာက အသိအမှတ်ပြုလာစေချင်တဲ့အတွက် ၊ အဲဒါကြောင့်မို့လို့ သူတို့က ICJ ကို သွားချင်တာပါ။ တကယ်တမ်းကျတော့ စစ်အစိုးရက ရိုဟင်ဂျာ ပြသနာကို ၊ Genocide ကို အကာကွယ်ပေးချင်တာ ဖြစ်ဖြစ် ၊ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတွေအရေးအတွက် အကာအကွယ်ပေးဖို့တော့ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့က နိုင်ငံတကာရဲ့ တရားဝင် အသိမှတ်ပြုမှုကို ခံချင်တာ ရချင်တာ၊ အဲဒါကြောင့် ဒီ ICJ မှာ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် လာထွက်ဆိုတာပါ။ "
ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင်ကို ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောမြို့မှာ ၁၉၅၄ ခုနှစ်က မွေးဖွားခဲ့တာပါ။ တချိန်က ရေဆင်း စိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်ကနေ ဘွဲ့ရခဲ့တဲ့ ဦး ဝါကာအူဒင်ဟာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ရွှေ့ပြောင်းလာပြီးနောက် စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာ (Ph.D)ပါရဂူဘွဲ့ရခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက် ဒေါက်တာ ဝါကာအူဒင်ဟာ Pennsylvania ပြည်နယ်တက္ကသိုလ်မှာ ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ပညာရေးနဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်နေချိန် တဖက်မှာ ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြောက်အမေရိကတိုက်ဆိုင်ရာ ဗမာရိုဟင်ဂျာများအစည်းအရုံးကို စတင် တည်ထောင်သူ ဥက္ကဌလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ Trustees of Muslim Aid American အဖွဲ့ရဲ့ ဥက္ကဌနဲ့ နာယကအဖြစ် လုပ်ဆောင်ခဲ့သလို၊ Arakan Rohingya Union ရိုဟင်ဂျာများ NGO အဖွဲ့မှာလည်း ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အဖြစ် ကွယ်လွန်ချိန်အထိ တာဝန်ယူခဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။
..............................................
ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားသူ ဒေါကျတာဝါကာအူဒငျ ကှယျလှနျ
{{Zawgyi/Unicode}}
ရိုဟငျဂြာအရေး အမရေိကနျမှာ အခွစေိုကျပွီး လှုပျရှားနတေဲ့ ဒေါကျတာဝါကာအူဒငျဟာ အသကျ(၆၈)နှဈအရှယျ ဧပွီလ(၂၉)ရကျနေ့မှာ ကှယျလှနျသှားခဲ့ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားသူတှကေတော့ သူကှယျလှနျတဲ့အတှကျ ဆုံးရှုံးမှုအဖွဈ ပွောကွပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွမှာပါ။
ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ တကျကွှစှာ လှုပျရှားဆောငျရှကျခဲ့သူ တဦးဖွဈတဲ့ Arakan Rohingya Union ရဲ့ ဥက်ကဌ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျဟာ အမရေိကနျအရှေ့ဖကျခွမျး မရေီလနျးပွညျနယျ ဘာလျတီမိုးမွို့ Johns Hopkins တက်ကသိုလျဆေးရုံမှာ ဆေးကုသမှု ခံယူနရေငျး ဧပွီလ(၂၉)ရကျ သောကွာနေ့ မနကျ(၁၁)နာရီကြောျက ကှယျလှနျသှားကွောငျး ညီဖွဈသူ Reza Uddin ရဲ့ ဖေ့ဈဘှတျ စာမကြျနှာမှာ သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာ ခေါငျးဆောငျတဦးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျ အခုလို ကှယျလှနျခွငျးဟာ ဆုံးရှုံးမှုတရပျဖွဈတယျလို့ လနျဒနျအခွအေစိုကျ Burmese Rohingya Organisation UK (BROUK)ရဲ့ ဥက်ကဌ ဦးထှနျးခငျက မှတျခကြျပေး ပွောဆိုပါတယျ။
" သူက စိုကျပြိုးရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အမရေိကနျမှာ နာမညျကွီး ပငျဆယျဗေးနီးယား တက်ကသိုလျကနေ Ph.D သငျခဲ့ပွီးတော့ ပါမောက်ခ အဆင့ျအထိ သူအနအေထားတခု ရှိခဲ့တယျဆိုတာက ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ တောျတောျလေးကို ဂုဏျယူစရာ ဖွဈပါတယျ။ တဖကျမှာလညျး သူက ရိုဟငျဂြာအရေး လူမြိုးတုနျ းသတျဖွတျမှုကနေ လှတျမွောကျဖို့ ၊ ဝမျးနညျးစရာ အခွအေနတှေကေို နိုငျငံတကာက OIC နိုငျငံတှေ ၊ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးတှေ၊ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဌာန State Department တှကေို ထဲထဲဝငျဝငျ ထိတှေ့လှုပျရှား ခဲ့တယျဆိုတာကတော့ မှတျတမျးတခုပါ"
ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားမှုသမိုငျးနဲ့ ပတျသကျလာရငျ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျရဲ့ ကွိုးပမျးအားထုတျမှုတှကေို အသိအမှတျ ပွုရမှာ ဖွဈတယျလို့ ပွောလာသူက လကျရှိ အမရေိကနျနိုငျငံ တက်ကဆကျပွညျနယျမှာ နထေိုငျသူ ရိုဟငျဂြာအရေးလှုပျရှားသူ ဦးရှှမေောငျ ဖွဈပါတယျ။ ဦးရှှမေောငျဟာ ဦးသိနျးစိနျအစိုးရလကျထကျ ရခိုငျပွညျနယျ ဘူးသီးတောငျမွို့နယျ ပွညျသူ့လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျအဖွဈ ဆောငျရှကျခဲ့သူပါ။
" ပါမောက်ခဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျ ဆုံးသှားတာ သိရတော့ အငျမတနျမှ ဝမျးနညျးကွကှေဲရပါတယျ။ ပွီးတော့ ၂ဝ၁၂ ရိုဟငျဂြာအရေးကို တစိုကျမတျမတျ လုပျလာတဲ့အပေါျမှာ ကနြောျတို့ အသိအမှတျပွုသင့ျပါတယျ။ သူရဲ့ နိုငျငံရေး ၊ ရိုဟငျဂြာအရေး လှုပျရှားမှုတှဟော တစိုကျမတျမတျ လုပျလာတဲ့အပေါျမှာ ကနြောျတို့ အသိအမှတျပွုသင့ျပါတယျ။ သူရဲ့လှုပျရှားမှုတှကေို ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာနိုငျငံရေးအတှကျ မှတျတမျးတငျကွောငျး ပွောကွားလိုပါတယျ။"
၂၀၁၇ ခုနှဈသွဂုတျလထဲ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျး ရိုဟငျဂြာကြေးရှာတှကို မွနျမာစဈတပျက နယျမွရှေငျးလငျးရေး လုပျစဉျမှာ ကြူးလှနျခဲ့တဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖေါကျမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ လူမြိုးတုနျး လုပျဆောငျမှုအဖွဈ နယျသာလနျနိုငျငံ သညျဟိဂျမွို့ ICJ တရားရုံးမှာ OIC (အစ်စလမျမဈနိုငျငံမြား ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေးအဖှဲ့)ကိုယျစား ဂမျဘီယာနိုငျငံက အမှုဖှင့ျ တရားစှဲရာမှာ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျက ဂမျဘီယာနိုငျငံ တရားရေးအကြိုးဆောငျအဖှဲ့ဖကျက ကူညီဆောငျရှကျခဲ့ဖူးပါတယျ။
၂၀၂၁ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျ ရိုဟငျဂြာအရေး ICJ မှာ တရားဝငျလြှောကျလဲခှင့ျနဲ့ ပတျသကျလို့ ၂၀၂၂ ခုနှဈ ဖဖေေါျဝါရီလ(၁၈)ရကျ ထုတျလှှင့ျတဲ့ VOA နဲ့ မေးမွနျးခနျးမှာ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျ ပွောတာက -
"တရား မဝငျတဲ့ စဈအစိုးရကို ကမ်ဘာက အသိအမှတျပွုလာစခေငြျတဲ့အတှကျ ၊ အဲဒါကွောင့ျမို့လို့ သူတို့က ICJ ကို သှားခငြျတာပါ။ တကယျတမျးကတြော့ စဈအစိုးရက ရိုဟငျဂြာ ပွသနာကို ၊ Genocide ကို အကာကှယျပေးခငြျတာ ဖွဈဖွဈ ၊ ရိုဟငျဂြာလူမြိုးတှအေရေးအတှကျ အကာအကှယျပေးဖို့တော့ မဟုတျဘူး။ သူတို့က နိုငျငံတကာရဲ့ တရားဝငျ အသိမှတျပွုမှုကို ခံခငြျတာ ရခငြျတာ၊ အဲဒါကွောင့ျ ဒီ ICJ မှာ ကိုယျစားလှယျအဖွဈ လာထှကျဆိုတာပါ။ "
ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျကို ရခိုငျပွညျနယျ မောငျတောမွို့မှာ ၁၉၅၄ ခုနှဈက မှေးဖှားခဲ့တာပါ။ တခြိနျက ရဆေငျး စိုကျပြိုးရေးတက်ကသိုလျကနေ ဘှဲ့ရခဲ့တဲ့ ဦး ဝါကာအူဒငျဟာ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကို ရှှေ့ပွောငျးလာပွီးနောကျ စိုကျပြိုးရေးဆိုငျရာ (Ph.D)ပါရဂူဘှဲ့ရခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီနောကျ ဒေါကျတာ ဝါကာအူဒငျဟာ Pennsylvania ပွညျနယျတက်ကသိုလျမှာ ပါမောက်ခအဖွဈ တာဝနျထမျးဆောငျခဲ့သူလညျး ဖွဈပါတယျ။
ပညာရေးနဲ့ အသကျမှေးဝမျးကြောငျး လုပျနခြေိနျ တဖကျမှာ ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ မွောကျအမရေိကတိုကျဆိုငျရာ ဗမာရိုဟငျဂြာမြားအစညျးအရုံးကို စတငျ တညျထောငျသူ ဥက်ကဌလညျး ဖွဈပါတယျ။ Trustees of Muslim Aid American အဖှဲ့ရဲ့ ဥက်ကဌနဲ့ နာယကအဖွဈ လုပျဆောငျခဲ့သလို၊ Arakan Rohingya Union ရိုဟငျဂြာမြား NGO အဖှဲ့မှာလညျး ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျအဖွဈ ကှယျလှနျခြိနျအထိ တာဝနျယူခဲ့သူဖွဈပါတယျ။
