ကိုဗစ်ရောဂါကြီး ဆက်ကူးစက်နေချိန် သွေးလွန်တုပ်ကွေး ဖြစ်နှုန်း၊ သေနှုန်းက ကိုဗစ်ထက် (၅) ဆကျော် များနေတာမို့၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေး ဖြစ်နိုင်တာကို သတိပြုမိဖို့လိုတယ်လို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက သတိပေးပြောဆိုနေပါတယ်။
ကိုဗစ်ကာလမှာ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ပြည်တွင်းနေ လူများအချင်းချင်းကူးစက်မူ (Community Transmission) ကို မတွေ့ရဘဲ၊ ပြည်ပက ပြန်လာတဲ့သူတွေဆီကသာ ကူးစက်တာတွေ (Imported Cases) ကို အဓိက တွေ့နေရတာကြောင့်၊ ကူးစက်ခံရသူက ဒီနှစ်ထဲ အခုချိန်ထိ ရာဂဏန်းသာ (၃၅၀ ကျော်) ရှိပြီး သေဆုံးသူကလည်း ခု ဂဏန်း (၆ ဦး) သာ ရှိပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ခြင်ကိုက်တာကြောင့် နှစ်စဉ်ဖြစ်နေကျ သွေးလွန်တုပ်ကွေးကတော့ မနှစ်ကလောက် ဖြစ်နှုန်း၊ သေနှုန်း မမြင့်မားသေးသော်လည်း၊ ရောဂါဖြစ်သူတွေ ဒီနှစ် အခုချိန်ထိ ထောင်ကဏန်း (၄၁၀၀) ကျော်နဲ့ သေဆုံးသူ ဆယ်ဂဏန်း (၃၀) ကျော်ထိ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သွေးလွန်တုပ်ကွေး သဘာဝအရ (၃) နှစ် (၄) နှစ်တစ်ကြိမ် အများဆုံးဖြစ်တတ်ကာ၊ လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၃ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွေမှာ ဖြစ်နှုန်းသေနှုန်း များခဲ့တာမို့၊ ရှေ့နှစ် ၂၀၂၁ မှာ ဖြစ်နှုန်း၊ သေနှုန်း အများဆုံးဖြစ်နိုင်တယ်လို့ တွက်ဆထားကြပါတယ်။ ဒီနှစ်မှာ အရင်နှစ်တွေထက် ဖြစ်နှုန်းနည်းနေရတာက၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးအဓိက ကူးစက်လေ့ရှိတဲ့နေရာတွေဖြစ်တဲ့ ကလေးတွေစုဝေးပြီး ခြင်ကိုက်ခံရတတ်တဲ့၊ နေ့ကလေးထိန်းကျောင်းတွေ၊ ကျုရှင်တွေ၊ ကျောင်းတွေအများစု (မကြာခင်က တချို့အတန်းတွေ ပြန်ဖွင့်သော်လည်း) ပိတ်ထားသေးလို့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
ကိုဗစ်ကာလမှာ သွေးလွန်တုပ်ကွေးဖြစ်တာကို ခွဲခြားသိနိုင်ဖို့ လက္ခဏာတွေကို သတိပြုခွဲခြားဖို့ လိုပါတယ်။ ကိုဗစ်နဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးကတော့ လက္ခဏာတချို့ ဆင်တူသော်လည်း၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးကတော့ လက္ခဏာ အနည်းငယ် ပိုကွဲပြားတတ်ပါတယ်။ ဥပမာ ဖျားတာ၊ ချောင်းဆိုးတာ၊ နှာစေးတာနဲ့ နှာရည်ယိုတာတွေက ကိုဗစ်နဲ့ ရာသီတုပ်ကွေး (၂) မျိုးလုံးမှာ ဖြစ်တတ်ပေမယ့်၊ ရာသီတုပ်ကွေးမှာ အနည်းငယ်ပိုဖြစ်တတ်ပြီး၊ ကိုဗစ်မှာကတော့ ပြင်းထန်လာလျှင် အသက်ရှုကြပ်လာပြီး၊ နောက်ပိုင်းမှာ အနံ့အရသာပါပျက်တာကို ထူးထူးခြားခြား တွေ့လာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သွေးလွန်တုပ်ကွေးကတော့ အခုလို ချောင်းဆိုး၊ နှာစေး၊ နှာရည်ယိုတာတွေ သိပ်မဖြစ်ဘဲ၊ အခြောက်ဖျားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် သွေးလွန်တုပ်ကွေးမှာ သီးသန့်ထူးခြားတဲ့ လက္ခဏာတွေက၊ အဖျားကြီးတာ၊ မှိန်းတာ၊ ဗိုက်အောင့်တာ၊ အရေပြား အနီစက်တွေပေါ်တာ၊ အန်တာ၊ နောက် သွေးယိုတဲ့လက္ခဏာတွေဖြစ်တဲ့ အရေပြား အနီစက်ပေါ်ဖိလိုက်လျှင် ပျောက်မသွားတာ (သို့မဟုတ်) ကော်ဖီနှစ်ရောင်အန်တာ၊ နှာခေါင်းသွေးလျှံတာမျိုးတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
ကလေးတွေမှာတော့ ကိုဗစ်ဖြစ်လျှင် ဝမ်းလျှော ဝမ်းပျက်တာ (၁၀)% ရှိတာကို တွေ့ရှိထားပြီး ဗိုက်နာနိုင်ပေမယ့်၊ ကလေးတွေက ကိုဗစ်အဖြစ်နည်းပြီး၊ ဖြစ်လာလျှင်လည်း လက္ခဏာမပြတာ၊ ပြင်းထန်မူနည်းတာတွေကြောင့်၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးနဲ့ ခွဲဖို့ အခက်အခဲ မရှိသေးပါဘူး။ အသက်အရွယ်အားဖြင့် ကွာခြားပုံကလည်း၊ ကိုဗစ်က လူကြီးတွေမှာ ပိုဖြစ်၊ ပိုအန္တရာယ်များပြီး၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးက ကလေးတွေ အထူးသဖြင့် (၃) နှစ်မှ (၁၅) နှစ်) မှာ ပိုဖြစ်၊ ပိုအန္တရာယ်များပါတယ်။
အခုလို သွေးလွန်တုပ်ကွေး အန္တရာယ်များတဲ့ ကလေးတွေအတွက်၊ ရာသီတုပ်ကွေးနဲ့ ခွဲနိုင်ဖို့တော့ လက္ခဏာတွေကို အထူးဂရုပြု စောင့်ကြည့်ဖို့လိုပါတယ်။ သွေးလွန်တုပ်ကွေးက အမြဲပုံမှန် ဖြစ်နေကျမို့ အမြဲကို သတိထားပြီး၊ စောစောကြိုသတိပြုမိခြင်းဖြင့်၊ လိုအပ်လျှင် အချိန်မီ ဆေးရုံတင်ကာ၊ သေဆုံးမူအဆင့် မရောက်အောင် ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။ စောစောကြိုသိနိုင်ဖို့ သွေးလွန်တုပ်ကွေး သံသယလက္ခဏာတွေကို သိထားဖို့ လိုပါတယ်။ ဒီသံသယလက္ခဏာတွေကတော့ ဖျားတာနဲ့ နောက်လက္ခဏာတွေ (၂) ခု တွဲလာတာပါ။ ဒီနောက်လက္ခဏာတွေက အော့အန်တာ၊ အရေပြားမှာ အနီစက်တွေ အနီအကွက်တွေပေါ်တာ၊ ကိုယ်လက်နာကျင်ကိုက်ခဲတာ၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးလက်မှာ စမ်းတဲ့စမ်းသပ်မူ (Hess Test) ပေါ်တာ (Positive)၊ သွေးဖြူဥနည်းတာနဲ့ အန္တရာယ်လက္ခဏာ တွေ့ရှိတာပါ။ ဒါကြောင့် ဥပမာအားဖြင့် ဖျားတာနဲ့ နောက်လက္ခဏာ (၂) ခုဖြစ်တဲ့ အော့အန်တာ၊ ကိုယ်လက်နာကျင်ကိုက်ခဲတာတွေ တွဲလာလျှင်၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေး ဖြစ်နိုင်ကြောင်း သံသယသတိရှိဖို့ လိုလာပါတယ်။
အခုလို သွေးလွန်တုပ်ကွေး သံသယလက္ခဏာတွေကို သိထားခြင်းဖြင့် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ လက္ခဏာတွေကို ကြိုစောင့်ကြည့်နိုင်ပြီး၊ သွေးလန့်တာ စဖြစ်ချိန်ကိုလည်း သတိပြုမိနိုင်ကာ၊ ဒီလက္ခဏာတွေပေါ်လာလျှင် အချိန်မီ ဆေးရုံတင်ခြင်းဖြင့် သေဆုံးမူကို လျှော့ချနိုင်ပါတယ်။ ဒီအန္တရာယ်လက္ခဏာတွေကတော့ ဖျားပြီး ဗိုက်နာတာ၊ ဖျားပြီး အဆက်မပြတ်အန်တာ၊ နှာခေါင်းသွေးလျှံတာ၊ ကော်ဖီနှစ်ရောင်အန်တာ၊ မှိန်းတာ (သို့မဟုတ်) ကဏာမငြိမ်ဖြစ်တာ၊ ဆရာဝန်လက်နဲ့စမ်းလျှင် ညာဖက်နံရိုးအောက်မှာ အသည်းကြီးနေတာတွေပါ။ သွေးလန့်တဲ့လက္ခဏာတွေကတော့၊ စဖျားပြီး (၃) ရက်ကနေ (၅) ရက်အတွင်းဖြစ်နိုင်ကာ၊ ခြေလက်အေးစက်လာတာ၊ နုံးခွေလာတာ၊ ကယောင်ကတမ်းဖြစ်တာ၊ နောက်ပိုင်းမှာ သွေးခုန်နှုန်း တိုင်းမရတာ စမ်းမရတာ၊ သွေးပေါင်ချိန်တိုင်းမရတာ အပေါ်သွေးနဲ့အောက်သွေး ကပ်နေတာတွေပါ။ အခုလို သွေးလန့်တာ (Shock) ဖြစ်ချင်တဲ့အချိန်မှာ ထူးခြားတာက၊ မဖြစ်ခင်မှာ အဖျားကျသွားပေမဲ့၊ လူနာက လန်းဆန်းမူမရှိဘဲ ပိုနုံးသွားတာ၊ ပိုအံလာတာ၊ ခေါင်းမူးလာတာ၊ အိပ်နေတာတွေဖြစ်လာတတ်တာမို့၊ ဒီသွေးစလန့်တဲ့ လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာလျှင်လည်း ချက်ချင်းဆေးရုံတင်ဖို့ လိုပါတယ်။ အခုလိုအဖျားကျချိန်မှာ ဖြစ်တတ်တာက ကောင်းသွားပြီထင်ပြီး၊ မိဘတွေရော ဆရာဝန်တချို့ကပါ ပေါ့သွားတတ်ပါတယ်။ ဒါက သွေးလွန်တုပ်ကွေး ထောင်ခြောက်မို့၊ အဖျားကျသော်လည်း မလန်းတာကို အထူးသတိပြုမိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အခုလို အန္တရာယ်လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာချိန်နဲ့ သွေးစလန့်ချိန်တွေမှာ ဆေးရုံအချိန်မီ ပို့နိုင်လျှင်၊ ဆားရည်သွင်းတာအပါအဝင် အရေးပေါ်ကုသမူတွေ လုပ်ပေးခြင်းဖြင့် သွေးလန့်ချိန်ကို တိုတောင်စေပြီး၊ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ကိုယ်တွင်းသွေးယိုခြင်းနဲ့ အသက်ဆုံးရှုံးခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
သွေးလွန်တုပ်ကွေးမဖြစ်အောင် ကာကွဝ်နည်းတွေကတော့ ဒီနှစ်ကိုဗစ်ကာလအတွက် ထူးထူးခြားခြားတော့ ပိုမရှိဘဲ၊ အရင်လုပ်နေကျ ပိုးလောက်လန်းနှိမ်နင်းရေး ပုံမှန်ကာကွယ်နည်းတွေကို ဆက်လုပ်ဖို့ပါ။ ဒါတွေကတော့၊ အတိုကောက်အားဖြင့် “ဖုံး သွန် ခပ် စစ်၊ လောင်း ထောင် လဲ ဖွင့်၊ မြုပ် ရှင်း မှုတ်” ဆိုတာတွေပါ။ အသေးစိတ် ရှင်းပြရရင်တော့ ရေအိုး၊ ရေတိုင်ကီ၊ ရေကန်တွေကို အဖုံး “ဖုံး” ထားဖို့၊ ရေလဲသွန်နိုင်တဲ့အရွယ် ရေသိုလှောင်ပစ္စည်းတွေကို မကြာခဏ ရေလဲ “သွန်” ပြီး ဆေးကြောပေးဖို့၊ ရေလဲသွန်နိုင်တဲ့ အရွယ်မဟုတ်တဲ့ အုတ်ကန်က ရေမျိုးကို “ခပ်” ထုတ်ဆေးကြောပေးဖို့၊ ရေရှားလို့ သွန်မပစ်နိုင်ရင် အခြားရေပုံး၊ ရေအိုးထဲကို ရေစစ်သုံးပြီး ပြောင်းထဲ့ကာ ပိုးလောက်လန်းတွေ “စစ်” ထုတ်ပစ်ဖို့၊ နောက် ရေတင်နိုင်တဲ့ ကြောင်အိမ်အောက်ခံခွက်မှာ အင်ဂျင်ဝိုင်လို ပိုးသတ်ဆေး “လောင်း” ပေးထားဖို့၊ နေ့အချိန်မှာလည်း ခြင် “ထောင်” နဲ့အိပ်ဖို့၊ ဘုရားပန်းအိုး၊ ညောင်ရေအိုးတွေကို (၂) ရက် (၃) ရက် တစ်ကြိမ် “လဲ” ပြီး ဆေးကြောပေးဖို့၊ ပြူတင်းပေါက်တွေ “ဖွင့်” ထားပြီး အလင်းရောင်နဲ့ ခြင်မခိုနိုင်အောင် လုပ်ပေးဖို့၊ ဒါ့အပြင် ရေတင်နေနိုင်တဲ့ အိုးခြမ်းပဲ့၊ ဘက်ထရီအိုးဟောင်းနဲ့ တာယာတွေကို မြေထဲ “မြုပ်” ပစ်ဖို့၊ ခြင်ပေါက်နိုင်တဲ့ ခြုံနွယ်ပိတ်ပေါင်းတွေကို “ရှင်း” လင်းပစ်ဖို့နဲ့ ခြင်ဆေးဖျန်း “မှုတ်” ပေးတာတွေပါ။ ဒါ့အပြင် အခုနောက်ပိုင်းမှာ ပိုးလောက်လန်း မပေါက်ဖွားစေနိုင်တဲ့ အဘိတ် (Abate) ဆေးမှုန့်ကို၊ ရေတိုင်ကီ၊ စဉ့်အိုး၊ ရေလှောင်ကန်တွေမှာ ခပ်ပေးခြင်းဖြင့် ရက်သတ္တပတ် (၆) ပတ်မှ (၈) ပတ်အထိ ခြင်မပေါက်ဖွားနိုင်ပါဘူး။ ဒီကာကွယ်နည်းတွေကို ကလေးငယ်တွေစုဝေးပြီး ကူးစက်မူအဓိက ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ ကျောင်းတွေ၊ နေ့ကလေးထိန်းကျောင်းတွေနဲ့ ကျူရှင်တွေမှာ ပိုလုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။
နောက်ဆုံးအနေနဲ့ သွေးလွန်တုပ်ကွေးကဗျာလေးကိုလည်း မမေ့ဖို့လိုပါတယ်။ ကဗျာကလေးကတော့၊ “ရာသီတိုင်းတွင် ဖျားနာလျှင် သွေးလွန်တုပ်ကွေးမှတ်” (ဆိုလိုတာက အဖျားကြီးပြီး မှိန်းနေလျှင် သွေးလွန်တုပ်ကွေး ဖြစ်နိုင်တာကို သတိပြုမိဖို့ပါ)၊ “အဖျားကျဆင်း မလန်းလျှင် အစဉ်သတိချပ်” (သဘောက အရေးကြီးတဲ့ အဆင့်ထဲရောက်သွားတာကို သတိမထားမိလိုက်လျှင် အသက်အန္တရာယ်ရှိလို့) ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီရောဂါအကြောင်းကို ပိုမိုနားလည်နိုင်ဖို့ ကလေးအထူးကုနဲ့ ဆေးတက္ကသိုလ် (၁) ကလေးကျန်းမာ၊ ပညာဌာန အငြိမ်းစား ဌာနမှူး ပါမောက္ခ ဒေါက်တာစောဝင်း ကို
ကိုဝင်းမင်းက ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
==Unicode==
ကိုဗဈရောဂါကွီး ဆကျကူးစကျနခြေိနျ သှေးလှနျတုပျကှေး ဖွဈနှုနျး၊ သနှေုနျးက ကိုဗဈထကျ (၅) ဆကြောျ မြားနတောမို့၊ သှေးလှနျတုပျကှေး ဖွဈနိုငျတာကို သတိပွုမိဖို့လိုတယျလို့ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ သတိပေးပွောဆိုနပေါတယျ။
ကိုဗဈကာလမှာ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး ပွညျတှငျးနေ လူမြားအခငြျးခငြျးကူးစကျမူ (Community Transmission) ကို မတှေ့ရဘဲ၊ ပွညျပက ပွနျလာတဲ့သူတှဆေီကသာ ကူးစကျတာတှေ (Imported Cases) ကို အဓိက တှေ့နရေတာကွောင့ျ၊ ကူးစကျခံရသူက ဒီနှဈထဲ အခုခြိနျထိ ရာဂဏနျးသာ (၃၅၀ ကြောျ) ရှိပွီး သဆေုံးသူကလညျး ခု ဂဏနျး (၆ ဦး) သာ ရှိပါသေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ ခွငျကိုကျတာကွောင့ျ နှဈစဉျဖွဈနကြေ သှေးလှနျတုပျကှေးကတော့ မနှဈကလောကျ ဖွဈနှုနျး၊ သနှေုနျး မမွင့ျမားသေးသောျလညျး၊ ရောဂါဖွဈသူတှေ ဒီနှဈ အခုခြိနျထိ ထောငျကဏနျး (၄၁၀၀) ကြောျနဲ့ သဆေုံးသူ ဆယျဂဏနျး (၃၀) ကြောျထိ ရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သှေးလှနျတုပျကှေး သဘာဝအရ (၃) နှဈ (၄) နှဈတဈကွိမျ အမြားဆုံးဖွဈတတျကာ၊ လှနျခဲ့တဲ့ ၂၀၁၃ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှဈတှမှော ဖွဈနှုနျးသနှေုနျး မြားခဲ့တာမို့၊ ရှေ့နှဈ ၂၀၂၁ မှာ ဖွဈနှုနျး၊ သနှေုနျး အမြားဆုံးဖွဈနိုငျတယျလို့ တှကျဆထားကွပါတယျ။ ဒီနှဈမှာ အရငျနှဈတှထေကျ ဖွဈနှုနျးနညျးနရေတာက၊ သှေးလှနျတုပျကှေးအဓိက ကူးစကျလေ့ရှိတဲ့နရောတှဖွေဈတဲ့ ကလေးတှစေုဝေးပွီး ခွငျကိုကျခံရတတျတဲ့၊ နေ့ကလေးထိနျးကြောငျးတှေ၊ ကြုရှငျတှေ၊ ကြောငျးတှအေမြားစု (မကွာခငျက တခြို့အတနျးတှေ ပွနျဖှင့ျသောျလညျး) ပိတျထားသေးလို့ ဖွဈနိုငျပါတယျ။
ကိုဗဈကာလမှာ သှေးလှနျတုပျကှေးဖွဈတာကို ခှဲခွားသိနိုငျဖို့ လက်ခဏာတှကေို သတိပွုခှဲခွားဖို့ လိုပါတယျ။ ကိုဗဈနဲ့ ရာသီတုပျကှေးကတော့ လက်ခဏာတခြို့ ဆငျတူသောျလညျး၊ သှေးလှနျတုပျကှေးကတော့ လက်ခဏာ အနညျးငယျ ပိုကှဲပွားတတျပါတယျ။ ဥပမာ ဖြားတာ၊ ခြောငျးဆိုးတာ၊ နှာစေးတာနဲ့ နှာရညျယိုတာတှကေ ကိုဗဈနဲ့ ရာသီတုပျကှေး (၂) မြိုးလုံးမှာ ဖွဈတတျပမေယ့ျ၊ ရာသီတုပျကှေးမှာ အနညျးငယျပိုဖွဈတတျပွီး၊ ကိုဗဈမှာကတော့ ပွငျးထနျလာလြှငျ အသကျရှုကွပျလာပွီး၊ နောကျပိုငျးမှာ အနံ့အရသာပါပကြျတာကို ထူးထူးခွားခွား တှေ့လာပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သှေးလှနျတုပျကှေးကတော့ အခုလို ခြောငျးဆိုး၊ နှာစေး၊ နှာရညျယိုတာတှေ သိပျမဖွဈဘဲ၊ အခွောကျဖြားတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ သှေးလှနျတုပျကှေးမှာ သီးသန့ျထူးခွားတဲ့ လက်ခဏာတှကေ၊ အဖြားကွီးတာ၊ မှိနျးတာ၊ ဗိုကျအောင့ျတာ၊ အရပွေား အနီစကျတှပေေါျတာ၊ အနျတာ၊ နောကျ သှေးယိုတဲ့လက်ခဏာတှဖွေဈတဲ့ အရပွေား အနီစကျပေါျဖိလိုကျလြှငျ ပြောကျမသှားတာ (သို့မဟုတျ) ကောျဖီနှဈရောငျအနျတာ၊ နှာခေါငျးသှေးလြှံတာမြိုးတှေ ဖွဈတတျပါတယျ။
ကလေးတှမှောတော့ ကိုဗဈဖွဈလြှငျ ဝမျးလြှော ဝမျးပကြျတာ (၁၀)% ရှိတာကို တှေ့ရှိထားပွီး ဗိုကျနာနိုငျပမေယ့ျ၊ ကလေးတှကေ ကိုဗဈအဖွဈနညျးပွီး၊ ဖွဈလာလြှငျလညျး လက်ခဏာမပွတာ၊ ပွငျးထနျမူနညျးတာတှကွေောင့ျ၊ သှေးလှနျတုပျကှေးနဲ့ ခှဲဖို့ အခကျအခဲ မရှိသေးပါဘူး။ အသကျအရှယျအားဖွင့ျ ကှာခွားပုံကလညျး၊ ကိုဗဈက လူကွီးတှမှော ပိုဖွဈ၊ ပိုအန်တရာယျမြားပွီး၊ သှေးလှနျတုပျကှေးက ကလေးတှေ အထူးသဖွင့ျ (၃) နှဈမှ (၁၅) နှဈ) မှာ ပိုဖွဈ၊ ပိုအန်တရာယျမြားပါတယျ။
အခုလို သှေးလှနျတုပျကှေး အန်တရာယျမြားတဲ့ ကလေးတှအေတှကျ၊ ရာသီတုပျကှေးနဲ့ ခှဲနိုငျဖို့တော့ လက်ခဏာတှကေို အထူးဂရုပွု စောင့ျကွည့ျဖို့လိုပါတယျ။ သှေးလှနျတုပျကှေးက အမွဲပုံမှနျ ဖွဈနကေမြို့ အမွဲကို သတိထားပွီး၊ စောစောကွိုသတိပွုမိခွငျးဖွင့ျ၊ လိုအပျလြှငျ အခြိနျမီ ဆေးရုံတငျကာ၊ သဆေုံးမူအဆင့ျ မရောကျအောငျ ကာကှယျနိုငျပါတယျ။ စောစောကွိုသိနိုငျဖို့ သှေးလှနျတုပျကှေး သံသယလက်ခဏာတှကေို သိထားဖို့ လိုပါတယျ။ ဒီသံသယလက်ခဏာတှကေတော့ ဖြားတာနဲ့ နောကျလက်ခဏာတှေ (၂) ခု တှဲလာတာပါ။ ဒီနောကျလက်ခဏာတှကေ အော့အနျတာ၊ အရပွေားမှာ အနီစကျတှေ အနီအကှကျတှပေေါျတာ၊ ကိုယျလကျနာကငြျကိုကျခဲတာ၊ သှေးလှနျတုပျကှေးလကျမှာ စမျးတဲ့စမျးသပျမူ (Hess Test) ပေါျတာ (Positive)၊ သှေးဖွူဥနညျးတာနဲ့ အန်တရာယျလက်ခဏာ တှေ့ရှိတာပါ။ ဒါကွောင့ျ ဥပမာအားဖွင့ျ ဖြားတာနဲ့ နောကျလက်ခဏာ (၂) ခုဖွဈတဲ့ အော့အနျတာ၊ ကိုယျလကျနာကငြျကိုကျခဲတာတှေ တှဲလာလြှငျ၊ သှေးလှနျတုပျကှေး ဖွဈနိုငျကွောငျး သံသယသတိရှိဖို့ လိုလာပါတယျ။
အခုလို သှေးလှနျတုပျကှေး သံသယလက်ခဏာတှကေို သိထားခွငျးဖွင့ျ အန်တရာယျရှိတဲ့ လက်ခဏာတှကေို ကွိုစောင့ျကွည့ျနိုငျပွီး၊ သှေးလန့ျတာ စဖွဈခြိနျကိုလညျး သတိပွုမိနိုငျကာ၊ ဒီလက်ခဏာတှပေေါျလာလြှငျ အခြိနျမီ ဆေးရုံတငျခွငျးဖွင့ျ သဆေုံးမူကို လြှော့ခနြိုငျပါတယျ။ ဒီအန်တရာယျလက်ခဏာတှကေတော့ ဖြားပွီး ဗိုကျနာတာ၊ ဖြားပွီး အဆကျမပွတျအနျတာ၊ နှာခေါငျးသှေးလြှံတာ၊ ကောျဖီနှဈရောငျအနျတာ၊ မှိနျးတာ (သို့မဟုတျ) ကဏာမငွိမျဖွဈတာ၊ ဆရာဝနျလကျနဲ့စမျးလြှငျ ညာဖကျနံရိုးအောကျမှာ အသညျးကွီးနတောတှပေါ။ သှေးလန့ျတဲ့လက်ခဏာတှကေတော့၊ စဖြားပွီး (၃) ရကျကနေ (၅) ရကျအတှငျးဖွဈနိုငျကာ၊ ခွလေကျအေးစကျလာတာ၊ နုံးခှလောတာ၊ ကယောငျကတမျးဖွဈတာ၊ နောကျပိုငျးမှာ သှေးခုနျနှုနျး တိုငျးမရတာ စမျးမရတာ၊ သှေးပေါငျခြိနျတိုငျးမရတာ အပေါျသှေးနဲ့အောကျသှေး ကပျနတောတှပေါ။ အခုလို သှေးလန့ျတာ (Shock) ဖွဈခငြျတဲ့အခြိနျမှာ ထူးခွားတာက၊ မဖွဈခငျမှာ အဖြားကသြှားပမေဲ့၊ လူနာက လနျးဆနျးမူမရှိဘဲ ပိုနုံးသှားတာ၊ ပိုအံလာတာ၊ ခေါငျးမူးလာတာ၊ အိပျနတောတှဖွေဈလာတတျတာမို့၊ ဒီသှေးစလန့ျတဲ့ လက်ခဏာတှေ ပေါျလာလြှငျလညျး ခကြျခငြျးဆေးရုံတငျဖို့ လိုပါတယျ။ အခုလိုအဖြားကခြြိနျမှာ ဖွဈတတျတာက ကောငျးသှားပွီထငျပွီး၊ မိဘတှရေော ဆရာဝနျတခြို့ကပါ ပေါ့သှားတတျပါတယျ။ ဒါက သှေးလှနျတုပျကှေး ထောငျခွောကျမို့၊ အဖြားကသြောျလညျး မလနျးတာကို အထူးသတိပွုမိဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ အခုလို အန်တရာယျလက်ခဏာတှေ ပေါျလာခြိနျနဲ့ သှေးစလန့ျခြိနျတှမှော ဆေးရုံအခြိနျမီ ပို့နိုငျလြှငျ၊ ဆားရညျသှငျးတာအပါအဝငျ အရေးပေါျကုသမူတှေ လုပျပေးခွငျးဖွင့ျ သှေးလန့ျခြိနျကို တိုတောငျစပွေီး၊ အန်တရာယျရှိတဲ့ ကိုယျတှငျးသှေးယိုခွငျးနဲ့ အသကျဆုံးရှုံးခွငျးမှ ကာကှယျပေးနိုငျပါတယျ။
သှေးလှနျတုပျကှေးမဖွဈအောငျ ကာကှဝျနညျးတှကေတော့ ဒီနှဈကိုဗဈကာလအတှကျ ထူးထူးခွားခွားတော့ ပိုမရှိဘဲ၊ အရငျလုပျနကြေ ပိုးလောကျလနျးနှိမျနငျးရေး ပုံမှနျကာကှယျနညျးတှကေို ဆကျလုပျဖို့ပါ။ ဒါတှကေတော့၊ အတိုကောကျအားဖွင့ျ “ဖုံး သှနျ ခပျ စဈ၊ လောငျး ထောငျ လဲ ဖှင့ျ၊ မွုပျ ရှငျး မှုတျ” ဆိုတာတှပေါ။ အသေးစိတျ ရှငျးပွရရငျတော့ ရအေိုး၊ ရတေိုငျကီ၊ ရကေနျတှကေို အဖုံး “ဖုံး” ထားဖို့၊ ရလေဲသှနျနိုငျတဲ့အရှယျ ရသေိုလှောငျပစ်စညျးတှကေို မကွာခဏ ရလေဲ “သှနျ” ပွီး ဆေးကွောပေးဖို့၊ ရလေဲသှနျနိုငျတဲ့ အရှယျမဟုတျတဲ့ အုတျကနျက ရမြေိုးကို “ခပျ” ထုတျဆေးကွောပေးဖို့၊ ရရှေားလို့ သှနျမပဈနိုငျရငျ အခွားရပေုံး၊ ရအေိုးထဲကို ရစေဈသုံးပွီး ပွောငျးထဲ့ကာ ပိုးလောကျလနျးတှေ “စဈ” ထုတျပဈဖို့၊ နောကျ ရတေငျနိုငျတဲ့ ကွောငျအိမျအောကျခံခှကျမှာ အငျဂငြျဝိုငျလို ပိုးသတျဆေး “လောငျး” ပေးထားဖို့၊ နေ့အခြိနျမှာလညျး ခွငျ “ထောငျ” နဲ့အိပျဖို့၊ ဘုရားပနျးအိုး၊ ညောငျရအေိုးတှကေို (၂) ရကျ (၃) ရကျ တဈကွိမျ “လဲ” ပွီး ဆေးကွောပေးဖို့၊ ပွူတငျးပေါကျတှေ “ဖှင့ျ” ထားပွီး အလငျးရောငျနဲ့ ခွငျမခိုနိုငျအောငျ လုပျပေးဖို့၊ ဒါ့အပွငျ ရတေငျနနေိုငျတဲ့ အိုးခွမျးပဲ့၊ ဘကျထရီအိုးဟောငျးနဲ့ တာယာတှကေို မွထေဲ “မွုပျ” ပဈဖို့၊ ခွငျပေါကျနိုငျတဲ့ ခွုံနှယျပိတျပေါငျးတှကေို “ရှငျး” လငျးပဈဖို့နဲ့ ခွငျဆေးဖနြျး “မှုတျ” ပေးတာတှပေါ။ ဒါ့အပွငျ အခုနောကျပိုငျးမှာ ပိုးလောကျလနျး မပေါကျဖှားစနေိုငျတဲ့ အဘိတျ (Abate) ဆေးမှုန့ျကို၊ ရတေိုငျကီ၊ စဉ့ျအိုး၊ ရလှေောငျကနျတှမှော ခပျပေးခွငျးဖွင့ျ ရကျသတ်တပတျ (၆) ပတျမှ (၈) ပတျအထိ ခွငျမပေါကျဖှားနိုငျပါဘူး။ ဒီကာကှယျနညျးတှကေို ကလေးငယျတှစေုဝေးပွီး ကူးစကျမူအဓိက ဖွဈလေ့ရှိတဲ့ ကြောငျးတှေ၊ နေ့ကလေးထိနျးကြောငျးတှနေဲ့ ကြူရှငျတှမှော ပိုလုပျပေးသင့ျပါတယျ။
နောကျဆုံးအနနေဲ့ သှေးလှနျတုပျကှေးကဗြာလေးကိုလညျး မမေ့ဖို့လိုပါတယျ။ ကဗြာကလေးကတော့၊ “ရာသီတိုငျးတှငျ ဖြားနာလြှငျ သှေးလှနျတုပျကှေးမှတျ” (ဆိုလိုတာက အဖြားကွီးပွီး မှိနျးနလြှေငျ သှေးလှနျတုပျကှေး ဖွဈနိုငျတာကို သတိပွုမိဖို့ပါ)၊ “အဖြားကဆြငျး မလနျးလြှငျ အစဉျသတိခပြျ” (သဘောက အရေးကွီးတဲ့ အဆင့ျထဲရောကျသှားတာကို သတိမထားမိလိုကျလြှငျ အသကျအန်တရာယျရှိလို့) ပဲ ဖွဈပါတယျ။
ဒီရောဂါအကွောငျးကို ပိုမိုနားလညျနိုငျဖို့ ကလေးအထူးကုနဲ့ ဆေးတက်ကသိုလျ (၁) ကလေးကနြျးမာ၊ ပညာဌာန အငွိမျးစား ဌာနမှူး ပါမောက်ခ ဒေါကျတာစောဝငျး ကို
ကိုဝငျးမငျးက ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
