(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာစစ်အာဏာသိမ်းအပြီး ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေအပေါ် ပစ်မှတ်ထားနှိမ်နင်းနေမူတွေကို၊ နိုင်ငံတကာ အရေးပေါ်ဆေးပညာရှင်များအဖွဲ့ချုပ်က ရှုတ်ချလိုက်ပြီး၊ မြန်မာအရေးပေါ်ဆေးပညာအသင်း ဥက္ကဌ ပါမောက္ခ ဒေါက်တာမော်မော်ဦးကို၊ အမြန်ဆုံးပြန်လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
IFEM လို့အတိုခေါက်ခေါ်တဲ့ နိုင်ငံတကာအရေးပေါ်ဆေးပညာဖယ်ဒရေးရှင်းအဖွဲ့ချုပ်မှာပါဝင်တဲ့၊ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးက အရေးပေါ်ဆေးပညာအသင်းခေါင်းဆောင်တွေ စုပေါင်း၊ လက်မှတ်ရေးထိုးတောင်းဆိုတာနဲ့ပက်သက်ပြီး ကိုဝင်းမင်းက မေးမြန်းထားပါတယ်။
မြန်မာဆေးဝန်ထမ်းတွေ အန္တရာယ်ကင်းစွာ ဆေးကုသပေးနိုင်ရေး၊ ဒီ နိုင်ငံတကာအရေးပေါ်ဆေးပညာအဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့လထုတ် ကြေညာချက်တွေကို၊ ဝိုင်းပြင်ဆင်ပေးခဲ့သူ သြစတျေးလျ အရေးပေါ်ဆေးပညာရှင် Dr. Georgina Phillips က -
“ဒီကြေညာချက်က အရမ်းကိုအားကောင်းတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တောင်းဆိုမူပါ။ ပါမောက္ခ မော်မော်ဦး ပြန်လွတ်လာရေးအတွက်ပေါ့နော်။ သူဟာ မြန်မာနိုင်ငံက အရေးပေါ်စောင့်ရှောက်မူနဲ့ ကျန်းမာရေးစနစ်အတွက် ဘယ်လောက်အရေးပါတာကို အသိအမှတ်ပြုဖော်ပြထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက အဆင့်မြင့်ဆုံး အရေးပေါ်ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မူအဖွဲ့ ဥက္ကဌ အနေနဲ့၊ သူက ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်စောင့်ရှောက်မူအဖွဲ့ကြီးရဲ့ မိသားစုအဖွဲ့ဝင်လည်းဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ အရေးပေါ်ဆေးပညာဆိုင်ရာအဖွဲ့ချုပ်ကြီးမှာ၊ သူက မြန်မာပြည်အတွက် ကိုယ်စားပြုထားသူပါ။” လို့ဆိုပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြန်မာသတင်းမီဒီယာတွေကိုလည်း အရေးပေါ်ကုသမူနဲ့ ကိုဗစ်-19 ရောဂါဆိုင်ရာ အင်တာဗျူး အများအပြားပေးခဲ့တဲ့ ဒေါက်တာမော်မော်ဦးရဲ့ အရေးပါပုံကို၊ လုံခြုံရေးအရ အမည်မဖော်လိုတဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် အရေးပေါ်ဆရာဝန်တစ်ဦးကလည်း
“ ဆရာမော်ဦးကတော့ ပညာပိုင်းမှာရော၊ အလုပ်လုပ်တဲ့ နေရာမှာရော အရမ်းတော်တဲ့ဆရာပါ။ စာသင်လည်း သူက တော်တော်ကောင်းတယ်။ ကျွမ်းကျွမ်းကျင်ကျင် ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင်လည်းရှိတယ်။ ပြီးတော့ ဒီ Emergency တခုလုံးကို ကြိုးစားပြီးတော့ ထူထောင်ထားတဲ့အထဲမှာလည်း ပါတယ်။ ဆရာက Protest ဖြစ်နေတဲ့ အချိန်တွင်းမှာတောင်၊ ပစ်နေခတ်နေတဲ့အချိန်တွင်းမှာတောင် အိမ်ကို တရက်မှ မပြန်ပဲနဲ့ ဆေးရုံမှာပဲအိပ်၊ ဆေးရုံမှာပဲစားပြီးတော့ ဆေးကုတယ်။ Protest လူနာတွေအပြင် အခြားရောဂါရှိတဲ့လူနာတွေကိုလည်း ကုပေးနေတဲ့အတွက် ဒီမှာမရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့လူအယောက်အနေနဲ့ ပြန်ပြီးတော့ လွှတ်ပေးစေချင်တယ်” လို့ဆိုပါတယ်။
ဒီ နိုင်ငံတကာအရေးပေါ်ဆရာဝန်များအဖွဲ့ချုပ်ကြေညာချက်ထဲမှာ နောက်ထူးခြားမူကိုလည်း၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အရေးပေါ်ဆေးပညာဆိုင်ရာ သင်တန်းတွေပုံမှန်ပို့ချပေးခဲ့တဲ့၊ သြစတျေးလျအရေးပေါ်ဆေးပညာကောလိပ်ပါမောက္ခလည်းဖြစ်တဲ့ Dr. Phillips က -
“ဒီကြေညာချက်မှာ တကမ္ဘာလုံး အားလုံး ညီညွှတ်ကြတယ်လေ။ အာဖရိက၊ ဗြိတိန်၊ အမေရိကား၊ သြစတျေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊ ပစိဖိတ်ဒေသတွင်းမှာ အရမ်းစိတ်ပူနေကြတယ်၊ အာရှအဖွဲ့ချုပ်ရော၊ မြေထဲပင်လယ်အော်ဒေသ၊ နောက် လက်တင်အမေရိကား၊ ကနေဒါ၊ ကမ္ဘာ့ဒေသတိုင်းကပေါင်းပြီး ပါမောက္ခမော်မော်ဦးကို ချက်ချင်း ချွင်းချက်မရှိ ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုနေတာပါ။ သူတင်မကပါဘူး၊ မြန်မာပြည်သူတွေအတွက် မရှိမဖြစ်နဲ့ အရေးပေါ်လိုအပ်နေတဲ့၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှာက်မူလုပ်ပေးနေတာအတွက်နဲ့ ထိန်းသိမ်းခံနေရတဲ့ ကျန်းမာရေလုပ်သားအားလုံးအတွက်ပါ တောင်းဆိုနေတာပါ။”
ဒေါက်တာမော်မော်ဦးအပြင်၊ တခြားထိန်းသိမ်းဖိနှိပ်ခံ ဆေးဝန်ထမ်းတွေရှိနေတာကိုလည်း၊ လုံခြုံရေးအရ အမည်မဖော်လိုတဲ့ အထူးကုဆရာဝန်ကြီးတစ်ဦးက -
“ ဒေါက်တာမော်မော်ဦးကတော့ Myanmar Emergency Medicine လို့ခေါ်တဲ့ Department မှာ ပထမဦးဆုံး Professor in Head ပေါ့နော် ။ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ လူတယောက်ပေါ့။ သူ့လိုလူတယောက်ကို ဖမ်းဆီးထားပြီးတော့ အခုတဲ့ထိလည်း ဘာသတင်းမှ မကြားပဲနဲ့ ဘာဖြစ်လို့ဖြစ်နေမှန်းမသိဘူးဆိုတဲ့ခါကျတော့ စိတ်ပူတာတော့ အမှန်ပဲ။ ဒေါက်တာမော်မော်ဦးမှ မဟုတ်ဘူးခင်ဗျ။ အရိုးအထူးကဆရာဝန်ကြီး ဒေါက်တာကျော်မင်းစိုး ဆိုရင်လည်း သူ့သတင်းကပျောက်နေတာ ကြာပြီခင်ဗျ။ ဟိုး စစ်အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းကစလို့အင်္ဂပူတိုက်နယ်က ဆရာဝန်က အစပေါ့၊ လားရှိုးက တိုက်နယ်ဆရာဝန် ဒေါက်တာအေးနိုင်၊ နောက်ပြီးတော့ ဆေးရုံကြီးဆရာဝန် ဒေါက်တာ သန်းမင်းထွတ် ဆိုလည်း အဖမ်းခံထားရတယ်။ တချို့ဆိုလည်း ၅၀၅ (က) ဆိုပြီး ထွက်ပြေးပုန်းရှောင်နေရတဲ့ ဆရာဝန်တွေ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ၊ သူနာပြုဆရာမတွေ၊ ကျန်းမာရေးမှုးတွေလည်း အများကြီးပဲခင်ဗျ။” လို့ဆိုပါတယ်။
အခု နိုင်ငံတကာအရေးပေါ်ဆေးပညာအဖွဲ့ချုပ်ကြေညာချက်၊ ထိရောက်မူရှိနိုင်ပုံကိုလည်း Dr. Phillips က -
“ဒီကြေညာချက် တကမ္ဘာလုံးမှာ သက်ရောက်မူရှိဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ အခုသေချာတာကတော့၊ သြစတျေးလျပါလီမန်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကြားနာပွဲမှာ၊ ဒီကြေညာချက်နဲ့ တင်ပြစည်းရုံးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကြေညာချက်မို့၊ ကျွန်မအနေနဲ့ ဗြိတိန်ပါလီမန်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကျန်းမာရေးကြားနာပွဲမှာပါ၊ ဆရာဇော်ဝေစိုးနဲ့ အခြားထိပ်ပိုင်းကျန်းမာရေးအရာရှိတွေနဲ့အတူ၊ ဒီကြေညာချက်နဲ့ ပြောဆိုနိုင်ခဲ့တာပါ။ ဗြိတိန်နန်းတော်အရေးပေါ်ဆေးပညာကောလိပ်ကလည်း၊ အဖွဲ့ချုပ်အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လက်မှတ်ထိုးပေးထားတော့ ထိရောက်သွားပါတယ်။ အခြားကမ္ဘာ့ဒေသအသီးသီးက လွှတ်တော်တွေမှာလည်း၊ အဖွဲ့ဝင်တွေအနေနဲ့၊ ဒီကြေညာချက်နဲ အားကောင်းကောင်း တောင်းဆိုပေးနိုင်ပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာလည်း အလားတူတောင်းဆိုမူမျိုးလိုနေပြီလို့၊ မြန်မာ အထူးကုဆရာဝန်ကြီးက ဆိုပါတယ်။
ခုလိုအချိန်မှာ မြန်မာနိုင်ငံထဲက ဆရာဝန်အသင်းတွေအနေနဲ့ တောင်းဆိုမူမရှိသေးပေမဲ့၊ လူငယ်ဆရာဝန်အသင်းတွေကတော့ လူမူမီဒီယာကတဆင့် စာထုတ်တောင်းဆိုမူတွေရှိနေတယ်လို့၊ မြန်မာအရေးပေါ်ဆရာဝန်က ဆိုပါတယ်။
..................................................................
ပါမောက်ခ မောျမောျဦးကို လှှတျပေးဖို့နိုငျငံတကာ အရေးပေါျ ဆေးပညာရှငျတှေ တောငျးဆို
(Unicode)
မွနျမာစဈအာဏာသိမျးအပွီး ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှအေပေါျ ပဈမှတျထားနှိမျနငျးနမေူတှကေို၊ နိုငျငံတကာ အရေးပေါျဆေးပညာရှငျမြားအဖှဲ့ခြုပျက ရှုတျခလြိုကျပွီး၊ မွနျမာအရေးပေါျဆေးပညာအသငျး ဥက်ကဌ ပါမောက်ခ ဒေါကျတာမောျမောျဦးကို၊ အမွနျဆုံးပွနျလှှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုလိုကျပါတယျ။
IFEM လို့အတိုခေါကျခေါျတဲ့ နိုငျငံတကာအရေးပေါျဆေးပညာဖယျဒရေးရှငျးအဖှဲ့ခြုပျမှာပါဝငျတဲ့၊ ကမ်ဘာ့နိုငျငံအသီးသီးက အရေးပေါျဆေးပညာအသငျးခေါငျးဆောငျတှေ စုပေါငျး၊ လကျမှတျရေးထိုးတောငျးဆိုတာနဲ့ပကျသကျပွီး ကိုဝငျးမငျးက မေးမွနျးထားပါတယျ။
မွနျမာဆေးဝနျထမျးတှေ အန်တရာယျကငျးစှာ ဆေးကုသပေးနိုငျရေး၊ ဒီ နိုငျငံတကာအရေးပေါျဆေးပညာအဖှဲ့ခြုပျရဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့လထုတျ ကွညောခကြျတှကေို၊ ဝိုငျးပွငျဆငျပေးခဲ့သူ သွစတြေးလြ အရေးပေါျဆေးပညာရှငျ Dr. Georgina Phillips က -
“ဒီကွညောခကြျက အရမျးကိုအားကောငျးတဲ့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ တောငျးဆိုမူပါ။ ပါမောက်ခ မောျမောျဦး ပွနျလှတျလာရေးအတှကျပေါ့နောျ။ သူဟာ မွနျမာနိုငျငံက အရေးပေါျစောင့ျရှောကျမူနဲ့ ကနြျးမာရေးစနဈအတှကျ ဘယျလောကျအရေးပါတာကို အသိအမှတျပွုဖောျပွထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံက အဆင့ျမွင့ျဆုံး အရေးပေါျကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမူအဖှဲ့ ဥက်ကဌ အနနေဲ့၊ သူက ကြှနျမတို့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ အရေးပေါျစောင့ျရှောကျမူအဖှဲ့ကွီးရဲ့ မိသားစုအဖှဲ့ဝငျလညျးဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံတကာ အရေးပေါျဆေးပညာဆိုငျရာအဖှဲ့ခြုပျကွီးမှာ၊ သူက မွနျမာပွညျအတှကျ ကိုယျစားပွုထားသူပါ။” လို့ဆိုပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ မွနျမာသတငျးမီဒီယာတှကေိုလညျး အရေးပေါျကုသမူနဲ့ ကိုဗဈ-19 ရောဂါဆိုငျရာ အငျတာဗြူး အမြားအပွားပေးခဲ့တဲ့ ဒေါကျတာမောျမောျဦးရဲ့ အရေးပါပုံကို၊ လုံခွုံရေးအရ အမညျမဖောျလိုတဲ့ လုပျဖောျကိုငျဖကျ အရေးပေါျဆရာဝနျတဈဦးကလညျး
“ ဆရာမောျဦးကတော့ ပညာပိုငျးမှာရော၊ အလုပျလုပျတဲ့ နရောမှာရော အရမျးတောျတဲ့ဆရာပါ။ စာသငျလညျး သူက တောျတောျကောငျးတယျ။ ကြှမျးကြှမျးကငြျကငြျ ပိုငျပိုငျနိုငျနိုငျလညျးရှိတယျ။ ပွီးတော့ ဒီ Emergency တခုလုံးကို ကွိုးစားပွီးတော့ ထူထောငျထားတဲ့အထဲမှာလညျး ပါတယျ။ ဆရာက Protest ဖွဈနတေဲ့ အခြိနျတှငျးမှာတောငျ၊ ပဈနခေတျနတေဲ့အခြိနျတှငျးမှာတောငျ အိမျကို တရကျမှ မပွနျပဲနဲ့ ဆေးရုံမှာပဲအိပျ၊ ဆေးရုံမှာပဲစားပွီးတော့ ဆေးကုတယျ။ Protest လူနာတှအေပွငျ အခွားရောဂါရှိတဲ့လူနာတှကေိုလညျး ကုပေးနတေဲ့အတှကျ ဒီမှာမရှိမဖွဈလိုအပျတဲ့လူအယောကျအနနေဲ့ ပွနျပွီးတော့ လှှတျပေးစခေငြျတယျ” လို့ဆိုပါတယျ။
ဒီ နိုငျငံတကာအရေးပေါျဆရာဝနျမြားအဖှဲ့ခြုပျကွညောခကြျထဲမှာ နောကျထူးခွားမူကိုလညျး၊ မွနျမာနိုငျငံမှာ အရေးပေါျဆေးပညာဆိုငျရာ သငျတနျးတှပေုံမှနျပို့ခပြေးခဲ့တဲ့၊ သွစတြေးလအြရေးပေါျဆေးပညာကောလိပျပါမောက်ခလညျးဖွဈတဲ့ Dr. Phillips က -
“ဒီကွညောခကြျမှာ တကမ်ဘာလုံး အားလုံး ညီညှှတျကွတယျလေ။ အာဖရိက၊ ဗွိတိနျ၊ အမရေိကား၊ သွစတြေးလြ၊ နယူးဇီလနျ၊ ပစိဖိတျဒသေတှငျးမှာ အရမျးစိတျပူနကွေတယျ၊ အာရှအဖှဲ့ခြုပျရော၊ မွထေဲပငျလယျအောျဒသေ၊ နောကျ လကျတငျအမရေိကား၊ ကနဒေါ၊ ကမ်ဘာ့ဒသေတိုငျးကပေါငျးပွီး ပါမောက်ခမောျမောျဦးကို ခကြျခငြျး ခြှငျးခကြျမရှိ ပွနျလှှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုနတောပါ။ သူတငျမကပါဘူး၊ မွနျမာပွညျသူတှအေတှကျ မရှိမဖွဈနဲ့ အရေးပေါျလိုအပျနတေဲ့၊ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှာကျမူလုပျပေးနတောအတှကျနဲ့ ထိနျးသိမျးခံနရေတဲ့ ကနြျးမာရလေုပျသားအားလုံးအတှကျပါ တောငျးဆိုနတောပါ။”
ဒေါကျတာမောျမောျဦးအပွငျ၊ တခွားထိနျးသိမျးဖိနှိပျခံ ဆေးဝနျထမျးတှရှေိနတောကိုလညျး၊ လုံခွုံရေးအရ အမညျမဖောျလိုတဲ့ အထူးကုဆရာဝနျကွီးတဈဦးက -
“ ဒေါကျတာမောျမောျဦးကတော့ Myanmar Emergency Medicine လို့ခေါျတဲ့ Department မှာ ပထမဦးဆုံး Professor in Head ပေါ့နောျ ။ မရှိမဖွဈလိုအပျတဲ့ လူတယောကျပေါ့။ သူ့လိုလူတယောကျကို ဖမျးဆီးထားပွီးတော့ အခုတဲ့ထိလညျး ဘာသတငျးမှ မကွားပဲနဲ့ ဘာဖွဈလို့ဖွဈနမှေနျးမသိဘူးဆိုတဲ့ခါကတြော့ စိတျပူတာတော့ အမှနျပဲ။ ဒေါကျတာမောျမောျဦးမှ မဟုတျဘူးခငျဗြ။ အရိုးအထူးကဆရာဝနျကွီး ဒေါကျတာကြောျမငျးစိုး ဆိုရငျလညျး သူ့သတငျးကပြောကျနတော ကွာပွီခငျဗြ။ ဟိုး စဈအာဏာသိမျးပွီးကတညျးကစလို့အငျ်ဂပူတိုကျနယျက ဆရာဝနျက အစပေါ့၊ လားရှိုးက တိုကျနယျဆရာဝနျ ဒေါကျတာအေးနိုငျ၊ နောကျပွီးတော့ ဆေးရုံကွီးဆရာဝနျ ဒေါကျတာ သနျးမငျးထှတျ ဆိုလညျး အဖမျးခံထားရတယျ။ တခြို့ဆိုလညျး ၅၀၅ (က) ဆိုပွီး ထှကျပွေးပုနျးရှောငျနရေတဲ့ ဆရာဝနျတှေ၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ၊ သူနာပွုဆရာမတှေ၊ ကနြျးမာရေးမှုးတှလေညျး အမြားကွီးပဲခငျဗြ။” လို့ဆိုပါတယျ။
အခု နိုငျငံတကာအရေးပေါျဆေးပညာအဖှဲ့ခြုပျကွညောခကြျ၊ ထိရောကျမူရှိနိုငျပုံကိုလညျး Dr. Phillips က -
“ဒီကွညောခကြျ တကမ်ဘာလုံးမှာ သကျရောကျမူရှိဖို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။ အခုသခြောတာကတော့၊ သွစတြေးလပြါလီမနျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကွားနာပှဲမှာ၊ ဒီကွညောခကြျနဲ့ တငျပွစညျးရုံးနိုငျခဲ့ပါတယျ။ တဈကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာကွညောခကြျမို့၊ ကြှနျမအနနေဲ့ ဗွိတိနျပါလီမနျရဲ့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာကနြျးမာရေးကွားနာပှဲမှာပါ၊ ဆရာဇောျဝစေိုးနဲ့ အခွားထိပျပိုငျးကနြျးမာရေးအရာရှိတှနေဲ့အတူ၊ ဒီကွညောခကြျနဲ့ ပွောဆိုနိုငျခဲ့တာပါ။ ဗွိတိနျနနျးတောျအရေးပေါျဆေးပညာကောလိပျကလညျး၊ အဖှဲ့ခြုပျအဖှဲ့ဝငျအဖွဈ လကျမှတျထိုးပေးထားတော့ ထိရောကျသှားပါတယျ။ အခွားကမ်ဘာ့ဒသေအသီးသီးက လှှတျတောျတှမှောလညျး၊ အဖှဲ့ဝငျတှအေနနေဲ့၊ ဒီကွညောခကြျနဲ အားကောငျးကောငျး တောငျးဆိုပေးနိုငျပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံထဲမှာလညျး အလားတူတောငျးဆိုမူမြိုးလိုနပွေီလို့၊ မွနျမာ အထူးကုဆရာဝနျကွီးက ဆိုပါတယျ။
ခုလိုအခြိနျမှာ မွနျမာနိုငျငံထဲက ဆရာဝနျအသငျးတှအေနနေဲ့ တောငျးဆိုမူမရှိသေးပမေဲ့၊ လူငယျဆရာဝနျအသငျးတှကေတော့ လူမူမီဒီယာကတဆင့ျ စာထုတျတောငျးဆိုမူတှရှေိနတေယျလို့၊ မွနျမာအရေးပေါျဆရာဝနျက ဆိုပါတယျ။
