(Zawgyi / Unicode)
ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုအတွက် အရေးပါလှတဲ့ ကမ္ဘာပေါ်က သစ်တောကြီးတွေဟာ တစက္ကန့်ကို ဘောလုံးကွင်းတကွင်းစာနှုန်းနဲ့ ၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၁၈ ခုနှစ်အတွင်း ဆက်တိုက်ဆိုသလို ပြုန်းတီးခဲ့တယ်လို့ ကမ္ဘာ့သစ်တောစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ Global Forest Watch က ဒီသီတင်းပတ်ထဲမှာပဲ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ သယံဇာတ အရင်းအမြစ်များဆိုင်ရာအဖွဲ့ World Resources Institute (WRI) နဲ့ သယံဇာတ စောင့်ကြည့်ရေး အခြားအဖွဲ့တွေက ပူးတွဲပြီး အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းခဲ့ကြတာပါ။ ကမ္ဘာ့ရှားပါးမျိုးစိတ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ နောက်ဆုံးမှီတင်းရာ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု အကျိုးဆက်ကို လက်တွေ့ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် အစိုးရနဲ့ လူထုရဲ့ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှု အတိုင်းအတာ ဘယ်လောက်ရှိပါသလဲ။ အပြည့်အစုံကို နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ရေရှည်ခံတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုရရှိရေး ရည်မှန်းချက် UN Sustainable Development Goals ပြည့်မီဖို့ နိုင်ငံပေါင်းစုံ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ အလွန်အရေးပါတဲ့ သစ်တောတွေ မပြုန်းတီးရေး အစိုးရအဖွဲ့တွေ လုပ်ကိုင်နေပေမယ့် အောင်မြင်မှုမရသေးပါဘူး။ အရှေ့တောင်အာရှဒေသက ရှားပါး ဇီဝမျိုးကွဲတွေ နောက်ဆုံးလက်ကျန်ရှိနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အဖိုးတန်သစ်တောတွေဟာ စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့နှုန်းနဲ့ ဆုံးရှုံးနေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ထောက်ပြထားပါတယ်။ Sustainable Forest Management (SFM) လို့ခေါ်တဲ့ ရေရှည်ခံတဲ့ သစ်တော စီမံခန့်ခွဲရေး သုတေသန လုပ်ကိုင်နေတဲ့ သူရိယစန္ဒာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အဖွဲ့ တည်ထောင်သူ ကိုကျော်မင်းထွဋ် ကတော့ စိုက်ပျိုးမြေချဲ့ထွင်တာနဲ့ တရားမဝင် သစ်ခိုးထုတ်တာကြောင့် မြန်မာ့သစ်တော ပြုန်းတီးနေရကြောင်း ခုလို အတည်ပြု ပြောဆိုပါတယ်။
“ကျနော်တို့ သုတေသနလုပ်ငန်းကို တနိုင်ငံလုံးကို လွှမ်းခြုံပြီး လုပ်နေတာလည်း ရှိပါတယ်။ အဓိကကတော့ စစ်ကိုင်းတိုင်း အခြေစိုက်တာပေါ့။ စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲမှာ ဖြစ်နေတဲ့ဟာတွေပေါ့။ စစ်ကိုင်းတိုင်းမှာလည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှု အတော်မြင့်တယ်။ ကျနော်ကလည်း စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲမှာ Deforestation (သစ်တောပြုန်းတီးတဲ့ကိစ္စ) research (သုတေသန) မလုပ်နိုင်သေးတာလည်း ပါတယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်နဲ့ ကချင်ပြည်နယ်ထက်လည်း မြင့်နိုင်တယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်ဘက်မှာ ငှက်ပျောစိုက်ခင်းတွေကြောင့် ဒီနှစ်ပိုင်းတွေမှာ သစ်တောပြုန်းတီးမှု အရှိန်ပိုမြင့်လာတယ်။ အဲဒီ ငှက်ပျောစိုက်ခင်းတွေ ကျနော်တို့ စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲကို စလာတော့မယ်လို့လည်း ကြားနေရပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပေါ်ကျေးလက် ဒေသတွေမှာတော့ ထင်း၊ မီးသွေးအတွက် ကျေးရွာလူကြီးတွေ၊ ဒေသခံ ဆရာတော်ဘုရားတွေကို လျှောက်ထားပြီး ထင်းခုတ်ခွင့် ရနေကြတာပါ။ ဒါပေမယ့်လည်း အဲဒီလုပ်ရပ်တွေဟာ တရားဥပဒေနဲ့ ညီညွတ်ပါရဲ့လား။ သစ်တွေကို တရားဝင်ထုတ်လုပ်နိုင်ရေး အစိုးရအသိအမှတ်ပြု လက်မှတ်စနစ်သတ်မှတ်ဖို့ သစ်တောဦးစီးဌာနနဲ့လည်း ပူးတွဲလုပ်ကိုင်နေတဲ့ ကိုကျော်မင်းထွဋ်ကပဲ ခုလို ဆက်ပြောပါတယ်။
“သစ်တောဦးစီးဌာနနဲ့ တရားဝင်သစ်ဖြစ်ခြင်းဆိုင်ရာ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုဖို့ လုပ်နေတာတွေ ရှိတယ်။ အဓိကကတော့ Legal Timber (တရားဝင်ကျွန်းသစ်) ပေါ့။ ကျနော်တို့ ပြည်တွင်းသုံးကို ဘယ်လို တရားဝင်သတ်မှတ်မလဲပေါ့။ အဓိက ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတာက ခုဒေသခံတွေအတွက်ပေါ့လေ။ တရားဝင်သစ်က မရဘူး။ ဆရာတော်ဘုရားတို့ ဘာတို့ကို လျှောက်လို့ သစ်ခုတ်ခွင့်ရတယ်ဆိုတာက တော်သေးတာ။ တကယ်တော့ နေရာအများစုမှာ သစ်ခုတ်ဖို့ သစ်တောဦးစီးဌာနက ခွင့်ပြုထားတာမျိုး၊ ဥပဒေအရ ခွင့်ပြုထားတာမျိုး မရှိဘူး။ မြန်မာ့သစ်လုပ်ငန်းကလည်း ဒီဟာတွေ ဒေသခံတွေအတွက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီး ရောင်းချပေးထားတာမျိုး လက်ရှိချိန်ထိ မရှိဘူး။”
၂၀၁၈ သစ်တောဥပဒေပုဒ်မ ၁၇ မှာတော့ ဒေသခံတွေ လက်လှမ်းမီအောင် သစ်တောဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေတွေမှာ ထည့်သွင်းထားတာ ရှိတယ်လို့လည်း ကိုကျော်မင်းထွဋ်က ပြောပါတယ်။ ဒီဥပဒေတွေနဲ့ နည်းဥပဒေတွေ အသက်ဝင်လာရင်တော့ ဒေသခံတွေ အထိုက်အလျောက် အဆင်ပြေနိုင်မယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
“အဲဒီနေရာမှာ SME ချေးငွေလိုမျိုးလေးလေ။ နောက်ပြီး သီးနှံသစ်တော ရောနှောစိုက်တဲ့ စိုက်ခင်းလေးတွေပေါ့။ သစ်ကြီးမထွက်ခင်မှာ ကြားထဲက စိုက်ပျိုးလို့ရတဲ့ ဟာလေးတွေ၊ အဲဒီလို စမ်းသပ်စိုက်ပျိုးတာမျိုးကို ကျနော်တို့ ပိုပြီး အားပေးသင့်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ တောင်သူတွေကို စိုက်ပျိုးစရိတ် ထုတ်ပေးသလိုမျိုး ချေးငွေ တစိတ်တဒေသ ထုတ်ပေးနိုင်မယ်ဆိုရင်လည်း ဒေသခံတွေအနေနဲ့ CF (တရားဝင်သစ်စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ခွင့် လက်မှတ်ကိစ္စ) ကို အင်တိုက်အားတိုက်လုပ်ပြီး သူတို့ ownership sense (ကိုယ်ပိုင်) စိတ်ကလေး ရမယ်ဗျာ။ သစ်တောဖြစ်လာမယ်ဆိုရင်လည်း လက်လွတ်စပယ် မခုတ်တော့ဘူး။ Ownership ကြောင့် ထိန်းသိမ်းလာတဲ့အတွက် ဂေဟစနစ်လည်း မဆိုးဘူးပေါ့။ ခုနက အခက်အခဲတွေကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်တဲ့ အခြေအနေတရပ်ရပ် ရှိရင်တော့ အောင်မြင်နိုင်တယ်ဗျ။”
မြန်မာအစိုးရရဲ့ Commercial Logging လို့ခေါ်တဲ့ စီးပွားဖြစ် သစ်ထုတ်လုပ်ရေးနဲ့ Commercial Agricultural စီးပွားဖြစ် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွေကြောင့် မြန်မာ့သစ်တောတွေ အဓိက ပြုန်းတီးလာတယ်လို့လည်း နိုင်ငံတကာ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေက ထောက်ပြကြပါတယ်။
ကမ္ဘာကျော် ကျွန်းသစ်တွေ ပေါများခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၁၄ ခုနှစ်ထိ ကျွန်းသစ်နဲ့ အခြားသစ်ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ တင်းကြပ်တဲ့ ဥပဒေတွေ ပြဋ္ဌာန်းခြင်း မရှိခဲ့တဲ့အတွက်ကြောင့် နှစ်စဉ် သစ်တောဧက ၁ သန်းလောက် နှစ်ပေါင်း ၂၀ လောက် ပြုန်းတီးခဲ့ရတယ်လို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေး စောင့်ကြည့်တဲ့ အဖွဲ့တွေက ထောက်ပြကြပါတယ်။ သစ်တောပြုန်းတီးမှုဖြစ်စေတဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းတွေထဲမှာ စိုက်ပျိုးမြေချဲ့ထွင်တာ အပါအဝင် သစ်ပင်တွေကို မဆင်မခြင်ခုတ်ယူတာ၊ တရားမဝင် သစ်ခိုးထုတ်နေတာနဲ့ လောင်စာအတွက် အသုံးပြုနေတာကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့လည်း ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ဖော်ပြပါတယ်။
ရာသီဥတုမျှတဖို့၊ ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှု ဖြစ်လာစေတဲ့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့တွေကို သစ်တောတွေက စုပ်သိုလှောင်ပေးထားပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာတာနဲ့အမျှ ဥတုရာသီ မမျှမတဖြစ်ပြီး မိုးခေါင်ရေရှားတာ၊ ရေကြီးရေလျှံတာ၊ အပူလှိုင်း အအေးလှိုင်းဖြတ်တာ၊ ပြင်းထန်တဲ့မုန်တိုင်းတွေ မကြာခဏတိုက်တာ၊ ငလျှင်လှုပ်တာနဲ့ တောမီးလောင်တာတွေကို ရင်ဆိုင်လာကြရပါတယ်။
လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းနဲ့ ပုဂ္ဂလိကအဖွဲ့တွေ စုပေါင်းထားတဲ့ The Food and Land Use Coalition (FOLU) ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာတော့ သစ်တောတွေ မပြုန်းသွားအောင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တဲ့ နေရာမှာ အဟန့်အတားကြီး ၆ ခု ရှိနေတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ရာထူးအာဏာ တည်ရေးအတွက် သစ်တောတွေကို အသုံးချတာ၊ သစ်တပင်ရဲ့ တန်ဖိုးထက် သစ်ခွဲသားတန်ဖိုး ပိုကြီးတာ၊ သစ်တောတွေကရတဲ့ အကျိုးအမြတ်ထဲမှာ ငွေသားမပါဝင်တာ၊ သစ်တောထိန်းသိမ်းရေးအတွက် မူဝါဒတွေ ချမှတ်တဲ့နေရာမှာ ဒေသခံတွေ ပါဝင်ခွင့်မရတာ၊ သစ်တောထိန်းသိမ်းရေးမှာလည်း တခါတလေ ဌာနပေါင်းစုံက စီမံခန့်ခွဲသူတွေ ပါဝင်နေတာနဲ့ ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ သစ်တောဥပဒေတွေကို လိုက်နာမှုမရှိတဲ့ အချက်တွေကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ ဖော်ပြထားတာပါ။
သစ်တောပြုန်းတီးမှု တားဆီးကာကွယ်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်ရဲ့ အကြံပြုချက်တွေထဲမှာတော့ သဘာဝသစ်တောကြိုးဝိုင်းတွေနဲ့ အများပြည်သူပိုင် သစ်တောတွေကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှုအတွက် စီမံခန့်ခွဲမှုအပိုင်းကို ပြန်လည်သုံးသပ်ဖို့ ထည့်သွင်းထားပါတယ်။ ထင်းမီးသွေးကြောင့် သစ်တောပြုန်းတီးမှု ဖြစ်စေတာကို လူထုသိအောင် ပညာပေးဖို့၊ အစိုးရရဲ့ သစ်ပင်စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းကို ရေရှည်စီမံခန့်ခွဲဖို့၊ သစ်အခြေခံကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ ပူပေါင်းပြီး စီးပွားဖြစ် သစ်ပင်တွေ စိုက်ပျိုးဖို့၊ သစ်အခြေခံ ထုတ်လုပ်ထားတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေမှာလည်း တရားဝင် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ထားကြောင်း နိုင်ငံတကာ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ် ထုတ်ပေးတဲ့ စနစ်ကို ကျင့်သုံးဖို့၊ မြန်မာ့ကျွန်းသစ်လုပ်ငန်းကို မြန်မာ့သစ်တောဌာနရဲ့ စည်းကမ်းအတိုင်း တင်းကျပ်စွာ ကြပ်မတ်ဖို့နဲ့ လူထုပါဝင်တဲ့ သစ်တောထိန်းသိမ်းရေး လုပ်ငန်းတွေ လုပ်ကိုင်ဖို့ဆိုတဲ့ အချက်တွေကို အကြံပြုထားပါတယ်။
----------------------------
(Unicode)
မွနျမာ့သဈတောပွုနျးတီးမှု အဓိက အကွောငျးတရားမြား
ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုအတှကျ အရေးပါလှတဲ့ ကမ်ဘာပေါျက သဈတောကွီးတှဟော တစက်ကန့ျကို ဘောလုံးကှငျးတကှငျးစာနှုနျးနဲ့ ၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၁၈ ခုနှဈအတှငျးဆကျတိုကျဆိုသလို ပွုနျးတီးခဲ့တယျလို့ ကမ်ဘာ့သဈတောစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ Global Forest Watch က ဒီသီတငျးပတျထဲမှာပဲ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ သယံဇာတ အရငျးအမွဈမြားဆိုငျရာအဖှဲ့ World Resources Institute (WRI) နဲ့ သယံဇာတ စောင့ျကွည့ျရေး အခွားအဖှဲ့တှကေ ပူးတှဲပွီး အခကြျအလကျတှေ စုဆောငျးခဲ့ကွတာပါ။ ကမ်ဘာ့ရှားပါးမြိုးစိတျ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျတှရေဲ့ နောကျဆုံးမှီတငျးရာ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး သဈတောပွုနျးတီးမှုနဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု အကြိုးဆကျကို လကျတှေ့ရငျဆိုငျနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးအတှကျ အစိုးရနဲ့ လူထုရဲ့ ပါဝငျဆောငျရှကျမှု အတိုငျးအတာ ဘယျလောကျရှိပါသလဲ။ အပွည့ျအစုံကို နနျးလောငျဝျက တငျပွထားပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ရရှေညျခံတဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှုရရှိရေး ရညျမှနျးခကြျ Sustainable Development Gold ပွည့ျမီဖို့ နိုငျငံပေါငျးစုံ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျတဲ့နရောမှာအလှနျအရေးပါတဲ့ သဈတောတှေ မပွုနျးတီးရေး အစိုးရအဖှဲ့တှေ လုပျကိုငျနပေမေယ့ျ အောငျမွငျမှုမရသေးပါဘူး။ အရှေ့တောငျအာရှဒသေက ရှားပါး ဇီဝမြိုးကှဲတှေ နောကျဆုံးလကျကနြျရှိနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံက အဖိုးတနျသဈတောတှဟော စိုးရိမျစရာကောငျးတဲ့နှုနျးနဲ့ ဆုံးရှုံးနတေယျလို့ ကုလသမဂ်ဂက ထောကျပွထားပါတယျ။ Sustainable Forest Management (SFM) လို့ခေါျတဲ့ ရရှေညျခံတဲ့ သဈတော စီမံခန့ျခှဲရေး သုတသေန လုပျကိုငျနတေဲ့ သူရိယစန်ဒာ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအဖှဲ့ တညျထောငျသူ ကိုကြောျမငျးထှဋျကတော့ စိုကျပြိုးမွခြေဲ့ထှငျတာနဲ့ တရားမဝငျ သဈခိုးထုတျတာကွောင့ျ မွနျမာ့သဈတော ပွုနျးတီးနရေကွောငျး ခုလို အတညျပွု ပွောဆိုပါတယျ။
“ကနြောျတို့ သုတသေနလုပျငနျးကို တနိုငျငံလုံးကို လှှမျးခွုံပွီး လုပျနတောလညျး ရှိပါတယျ။ အဓိကကတော့ စဈကိုငျးတိုငျး အခွစေိုကျတာပေါ့။ စဈကိုငျးတိုငျးထဲမှာ ဖွဈနတေဲ့ဟာတှပေေါ့။ စဈကိုငျးတိုငျးမှာလညျး သဈတောပွုနျးတီးမှု အတောျမွင့ျတယျ။ ကနြောျကလညျး စဈကိုငျးတိုငျးထဲမှာ Deforestation (သဈတောပွုနျးတီးတဲ့ကိစ်စ) research (သုတသေန) မလုပျနိုငျသေးတာလညျး ပါတယျ။ ရှမျးပွညျနယျနဲ့ ကခငြျပွညျနယျထကျလညျး မွင့ျနိုငျတယျ။ ရှမျးပွညျနယျဘကျမှာ ငှကျပြောစိုကျခငျးတှကွေောင့ျ ဒီနှဈပိုငျးတှမှော သဈတောပွုနျးတီးမှု အရှိနျပိုမွင့ျလာတယျ။ အဲဒီ ငှကျပြောစိုကျခငျးတှေ ကနြောျတို့ စဈကိုငျးတိုငျးထဲကို စလာတော့မယျလို့လညျး ကွားနရေပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံ တောငျပေါျကြေးလကျ ဒသေတှမှောတော့ ထငျး၊ မီးသှေးအတှကျ ကြေးရှာလူကွီးတှေ၊ ဒသေခံ ဆရာတောျဘုရားတှကေို လြှောကျထားပွီး ထငျးခုတျခှင့ျ ရနကွေတာပါ။ ဒါပမေယ့ျလညျး အဲဒီလုပျရပျတှဟော တရားဥပဒနေဲ့ ညီညှတျပါရဲ့လား။ သဈတှကေို တရားဝငျထုတျလုပျနိုငျရေး အစိုးရအသိအမှတျပွု လကျမှတျစနဈသတျမှတျဖို့ သဈတောဦးစီးဌာနနဲ့လညျး ပူးတှဲလုပျကိုငျနတေဲ့ ကိုကြောျမငျးထှဋျကပဲ ခုလို ဆကျပွောပါတယျ။
“သဈတောဦးစီးဌာနနဲ့ တရားဝငျသဈဖွဈခွငျးဆိုငျရာ အဓိပ်ပာယျဖှင့ျဆိုဖို့ လုပျနတောတှေ ရှိတယျ။ အဓိကကတော့ Legal Timber (တရားဝငျကြှနျးသဈ) ပေါ့။ ကနြောျတို့ ပွညျတှငျးသုံးကို ဘယျလို တရားဝငျသတျမှတျမလဲပေါ့။ အဓိက ကနြောျတို့နိုငျငံမှာ ဖွဈနတောက ခုဒသေခံတှအေတှကျပေါ့လေ။ တရားဝငျသဈက မရဘူး။ ဆရာတောျဘုရားတို့ ဘာတို့ကို လြှောကျလို့ သဈခုတျခှင့ျရတယျဆိုတာက တောျသေးတာ။ တကယျတော့ နရောအမြားစုမှာ သဈခုတျဖို့ သဈတောဦးစီးဌာနက ခှင့ျပွုထားတာမြိုး၊ ဥပဒအေရ ခှင့ျပွုထားတာမြိုး မရှိဘူး။ မွနျမာ့သဈလုပျငနျးကလညျး ဒီဟာတှေ ဒသေခံတှအေတှကျ ထည့ျသှငျးစဉျးစားပွီး ရောငျးခပြေးထားတာမြိုး လကျရှိခြိနျထိ မရှိဘူး။”
၂၀၁၈ သဈတောဥပဒပေုဒျမ ၁၇ မှာတော့ ဒသေခံတှေ လကျလှမျးမီအောငျ သဈတောဥပဒေ၊ နညျးဥပဒတှေမှော ထည့ျသှငျးထားတာ ရှိတယျလို့လညျး ကိုကြောျမငျးထှဋျက ပွောပါတယျ။ ဒီဥပဒတှေနေဲ့ နညျးဥပဒတှေေ အသကျဝငျလာရငျတော့ ဒသေခံတှေ အထိုကျအလြောကျ အဆငျပွနေိုငျမယျလို့လညျး သူက ယူဆရပါတယျ။
“အဲဒီနရောမှာ SME ခြေးငှလေိုမြိုးလေးလေ။ နောကျပွီး သီးနှံသဈတော ရောနှောစိုကျတဲ့ စိုကျခငျးလေးတှပေေါ့။ သဈကွီးမထှကျခငျမှာ ကွားထဲက စိုကျပြိုးလို့ရတဲ့ ဟာလေးတှေ၊ အဲဒီလို စမျးသပျစိုကျပြိုးတာမြိုးကို ကနြောျတို့ ပိုပွီး အားပေးသင့ျတယျလို့ ထငျပါတယျ။ တောငျသူတှကေို စိုကျပြိုးစရိတျ ထုတျပေးသလိုမြိုး ခြေးငှေ တစိတျတဒသေ ထုတျပေးနိုငျမယျဆိုရငျလညျး ဒသေခံတှအေနနေဲ့ CF (တရားဝငျသဈစိုကျပြိုးထုတျလုပျခှင့ျ လကျမှတျကိစ်စ) ကို အငျတိုကျအားတိုကျလုပျပွီး သူတို့ ownership sense (ကိုယျပိုငျ) စိတျကလေး ရမယျဗြာ။ သဈတောဖွဈလာမယျဆိုရငျလညျး လကျလှတျစပယျ မခုတျတော့ဘူး။ Ownership ကွောင့ျ ထိနျးသိမျးလာတဲ့အတှကျ ဂဟေစနဈလညျး မဆိုးဘူးပေါ့။ ခုနက အခကျအခဲတှကေို ဖွရှေငျးပေးနိုငျတဲ့ အခွအေနတေရပျရပျ ရှိရငျတော့ အောငျမွငျနိုငျတယျဗြ။”
မွနျမာအစိုးရရဲ့ Commercial Logging လို့ခေါျတဲ့ စီးပှားဖွဈ သဈထုတျလုပျရေးနဲ့ Commercial Agricultural စီးပှားဖွဈ စိုကျပြိုးရေးလုပျငနျးတှကွေောင့ျ မွနျမာ့သဈတောတှေ အဓိက ပွုနျးတီးလာတယျလို့လညျး နိုငျငံတကာ ကြှမျးကငြျပညာရှငျတှကေ ထောကျပွကွပါတယျ။
ကမ်ဘာကြောျ ကြှနျးသဈတှေ ပေါမြားခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၄ ခုနှဈထိ ကြှနျးနဲ့ အခွားသဈထုတျလုပျမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ တငျးကပြျတဲ့ ဥပဒတှေေ ပွဋ်ဌာနျးခွငျး မရှိခဲ့တဲ့အတှကျကွောင့ျ နှဈစဉျ သဈတောဧက ၁ သနျးလောကျ နှဈပေါငျး ၂၀ လောကျ ပွုနျးတီးခဲ့ရတယျလို့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေး စောင့ျကွည့ျတဲ့ အဖှဲ့တှကေ ထောကျပွကွပါတယျ။ သဈတောပွုနျးတီးမှုဖွဈစတေဲ့ အဓိက အကွောငျးရငျးတှထေဲမှာ စိုကျပြိုးမွခြေဲ့ထှငျတာ အပါအဝငျ သဈပငျတှကေို မဆငျမခွငျခုတျယူတာ၊ တရားမဝငျ သဈခိုးထုတျနတောနဲ့ လောငျစာအတှကျ အသုံးပွုနတောကွောင့ျ ဖွဈတယျလို့လညျး ကမ်ဘာ့ဘဏျက ဖောျပွပါတယျ။
ရာသီဥတုမြှတဖို့၊ ကမ်ဘာ့ပူနှေးမှု ဖွဈလာစတေဲ့ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့တှကေို သဈတောတှကေ စုပျသိုလှောငျပေးထားပါတယျ။ ကမ်ဘာကွီး ပူနှေးလာတာနဲ့အမြှ ဥတုရာသီ မမြှမတဖွဈပွီး မိုးခေါငျရရှေားတာ၊ ရကွေီးရလြှေံတာ၊ အပူလှိုငျး အအေးလှိုငျးဖွတျတာ၊ ပွငျးထနျတဲ့မုနျတိုငျးတှေ မကွာခဏတိုကျတာ၊ ငလြှငျလှုပျတာနဲ့ တောမီးလောငျတာတှကေို ရငျဆိုငျလာကွရပါတယျ။
လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ အပွညျပွညျဆိုငျရာ အဖှဲ့အစညျးနဲ့ ပုဂ်ဂလိကအဖှဲ့တှေ စုပေါငျးထားတဲ့ The Food and Land Use Coalition (FOLU) ရဲ့ အစီရငျခံစာမှာတော့ သဈတောတှေ မပွုနျးသှားအောငျ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျတဲ့ နရောမှာ အဟန့ျအတားကွီး ၆ ခု ရှိနတေယျလို့ ဖောျပွထားပါတယျ။ ရာထူးအာဏာ တညျရေးအတှကျ သဈတောတှကေို အသုံးခတြာ၊ သဈတပငျရဲ့ တနျဖိုးထကျ သဈခှဲသားတနျဖိုး ပိုကွီးတာ၊ သဈတောတှကေရတဲ့ အကြိုးအမွတျထဲမှာ ငှသေားမပါဝငျတာ၊ သဈတောထိနျးသိမျးရေးအတှကျ မူဝါဒတှေ ခမြှတျတဲ့နရောမှာ ဒသေခံတှေ ပါဝငျခှင့ျမရတာ၊ သဈတောထိနျးသိမျးရေးမှာလညျး တခါတလေ ဌာနပေါငျးစုံက စီမံခန့ျခှဲသူတှေ ပါဝငျနတောနဲ့ ပွဋ်ဌာနျးထားတဲ့ သဈတောဥပဒတှေကေို လိုကျနာမှုမရှိတဲ့ အခကြျတှကွေောင့ျ ဖွဈတယျလို့ ဖောျပွထားတာပါ။
သဈတောပွုနျးတီးမှု တားဆီးကာကှယျရေးအတှကျ ကမ်ဘာ့ဘဏျရဲ့ အကွံပွုခကြျတှထေဲမှာတော့ သဘာဝသဈတောကွိုးဝိုငျးတှနေဲ့ အမြားပွညျသူပိုငျ သဈတောတှကေို ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျမှုအတှကျ စီမံခန့ျခှဲမှုအပိုငျးကို ပွနျလညျသုံးသပျဖို့ ထည့ျသှငျးထားပါတယျ။ ထငျးမီးသှေးကွောင့ျ သဈတောပွုနျးတီးမှု ဖွဈစတောကို လူထုသိအောငျ ပညာပေးဖို့၊ အစိုးရရဲ့ သဈပငျစိုကျပြိုးရေး လုပျငနျးကို ရရှေညျစီမံခန့ျခှဲဖို့၊ သဈအခွခေံကုနျပစ်စညျး ထုတျလုပျသူတှနေဲ့ ပူပေါငျးပွီး စီးပှားဖွဈ သဈပငျတှေ စိုကျပြိုးဖို့၊ သဈအခွခေံ ထုတျလုပျထားတဲ့ ကုနျပစ်စညျးတှမှောလညျး တရားဝငျ စိုကျပြိုးထုတျလုပျထားကွောငျး နိုငျငံတကာ အသိအမှတျပွုလကျမှတျ ထုတျပေးတဲ့ စနဈကို ကငြ့ျသုံးဖို့၊ မွနျမာ့ကြှနျးသဈလုပျငနျးကို မွနျမာ့သဈတောဌာနရဲ့ စညျးကမျးအတိုငျး တငျးကပြျစှာ ကွပျမတျဖို့နဲ့ လူထုပါဝငျတဲ့ သဈတောထိနျးသိမျးရေး လုပျငနျးတှေ လုပျကိုငျဖို့ဆိုတဲ့ အခကြျတှကေို အကွံပွုထားပါတယျ။
