(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဓါတုလက်နက်သုံးစွဲမှုတားမြစ်ရေးဆိုင်ရာနိုင်ငံတကာသဘောတူညီချက်ကို လိုက်နာမှုမရှိတဲ့အပေါ် စိုးရိမ်မကင်းဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပြောဆိုလိုက်ပေမယ့်၊ မြန်မာအနေနဲ့ ဓါတုလက်နက် သိုလှောင်တာ ထုတ်လုပ်တာ ထုတ်ဖို့ ရည်ရွယ်တာမျိုး တခုမှ မရှိဘူးလို့ မြန်မာတပ်မတော်ဘက်က တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ကိုသားညွန့်ဦး ပြောပြမှာပါ။
ဓါတုလက်နက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာနိုင်ငံဟာ စိုးရိမ်စရာနိုင်ငံဖြစ်လာတယ်လို့ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန ဒုလက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Thomas DiNanno က နယ်သာလန်နိုင်ငံ the Hague မှာရှိတဲ့ ဓါတုလက်နက်တားမြစ်ရေးဆိုင်ရာအဖွဲ့ကြီးရဲ့ ၂၄ကြိမ်းမြောက်အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများညီလာခံမှာ ပြောဆိုသွားတာပါ။ အဓိကအချက်ကတော့ ၁၉၈၀ ခုနှစ်ကာလတုန်းက မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဓါတုလက်နက်အစီအစဉ်တရပ်လုပ်ခဲ့တဲ့မှတ်တမ်းရှိတာကို ထောက်ပြပြီး၊ အဲဒီကာလတုန်းက ဓါတုပစ္စည်းအကြွင်းအကျန်တွေကို ဘယ်လို လုပ်သလဲဆိုတာ ထုတ်ပြန်ပြောဆိုဖို့ မြန်မာဘက်က ပျက်ကွက်နေတယ်ဆိုပြီး ကန် ဒုလက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ပြောခဲ့တာပါ။
“ မြန်မာအနေနဲ့ အဲဒီတုန်းက လုပ်တဲ့ ဓါတုလက်နက်စက်ရုံကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ပြီလားဆိုတာနဲ့ အဲဒီ ဓါတုလက်နက်အစီအစဉ်ဟောင်းနဲ့ပတ်သက်လို့ ကြေညာပြောဆိုဖို့ ပျက်ကွက်တာကြောင့် CWC သဘောတူညီချက်အတိုင်း လိုက်နာမှုမရှိဘူးလို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက သုံးသပ်ထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ၁၉၈၀ ကာလတုန်းက ကန့်ပါတဲ့ ဓါတုပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ဓါတုလက်နက်စက်ရုံအပါအဝင် ဓါတုလက်နက်အစီအစဉ်တခုလုပ်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက သိထားပါတယ်။ မှတ်တမ်းအရရှိတဲ့ ဒီစက်ရုံမှာ ဓါတုပစ္စည်းတွေ အစုအပြုံလိုက်ရှိနေနိုင်တာကြောင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ဒါကို အလေးအနက်ထား စိုးရိမ်မကင်းဖြစ်ရပါတယ်။”
မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ တပ်မတော်သတင်းမှန်ပြန်ကြားရေးကော်မတီက ဗိုလ်မှူးချုပ်ဇော်မင်းထွန်းကတော့ မြန်မာ့တပ်မတော်အနေနဲ့ ဓါတုလက်နက်အပြင် NBC လို့ခေါ်တဲ့ နျူကလီးယား ဇီ၀ လက်နက်တွေ ထုတ်ဖို့ ရည်မှန်းချက် လုံးဝမရှိဘူးလို့ ဗွီအိုအေကို တုံ့ပြန်ခဲ့ပါတယ်။
“ဓါတုလက်နက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိုလှောင်တာတွေ၊ အသုံးပြုတာတွေ၊ထုတ်လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်ရှိတာတွေ မရှိပါဘူး။ ဓါတုလက်နက်အပြင် NBC ပေါ့လေ ဇီ၀ လက်နက်နဲ့ ပတ်သက်တာတွေ ရော ခုနပြောတဲ့ သိုလှောင်တာ ထုတ်လုပ်တာ ရည်ရွယ်ချက်ရှိတာ၊ အသုံးပြုတာမျိုး မရှိပါဘူး။ ကျနော်တို့အနေနဲ့က ၂၀၁၅ CWC ကို လက်မှတ်ထိုးပြီးသားဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ လက်မှတ်မထိုးခင် အချိန်ကာလမှာ ၊ လက်မှတ်ထိုးပြီး အချိန်ကာလမှာ ကျနော်တို့ ဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိပါဘူး။”
၁၉၈၀ ကာလတုန်းက ဓါတုလက်နက်စက်ရုံနဲ့ ပတ်သက်လို့ အချက်အလက်ကတော့ သူ့အနေနဲ့ သိထားတာမရှိဘူးလို့ ဗိုလ်မှူးချုပ် ဇော်မင်းထွန်းက ပြောပါတယ်။ အမေရိကန် ဒုလက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးကတော့ သူတို့ရဲ့ စိုးရိမ်မကင်းဖြစ်မှုနဲ့ပတ်သက်လို့ မြန်မာအစိုးရကိုရော မြန်မာစစ်တပ် တာဝန်ရှိသူတွေကိုပါ အသိပေးထားပြီးဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။
“ဒီ စိုးရိမ်ချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ ၂၀၁၉ ဖေဖော်ဝါရီလကတည်းကစလို့ မြန်မာအစိုးရနဲ့ရော မြန်မာစစ်ဘက်နဲ့ပါ တိုက်ရိုက်တွေ့ဆုံပြောဆိုတာတွေ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ အရင်ကရှိခဲ့တဲ့ ဒီအစီအစဉ်နဲ့ပတ်သက်လို့ OPCW ကို ကြေညာပြောဆိုဖို့၊ လက်နက်ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ ဒီပစ္စည်းတွေကို ဖျက်သိမ်းဖို့ ၊ CWC သဘောတူညီချက်အတိုင်း လိုက်နာဖို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက မြန်မာနိုင်ငံကို တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုဆောင်ရွက်ခြင်းအားဖြင့် မြန်မာအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာနဲ့ ပိုပြီး ထဲထဲ ဝင်ဝင်ဆက်ဆံလာနိုင်ဖို့၊ သဘောတူညီချက်ကို လိုက်နာဖို့နဲ့ နိုင်ငံတကာလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးကြိုးမမ်းမှုတွေမှာ ပါဝင်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ဖြစ်လာမှာပါ။ ဒီအတွက် မြန်မာဘက်က လုပ်ဆောင်မှုတွေမှာ လိုအပ်တဲ့ နည်းပညာဆိုင်ရာ အကူအညီတွေပေးတာမျိုး အမေရိကန်ဖက်က အကူအညီပေးသွားဖို့ အဆင်သင့်ရှိပါတယ်။”
မြန်မာဘက်က CWC ဓါတုလက်နက်တားမြစ်ရေးဆိုင်ရာသဘောတူညီချက်ကို မလိုက်နာဘူးဆိုတဲ့ အမေရိကန်အစိုးရဘက်က စွပ်စွဲချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ မြန်မာအစိုးရကတော့ တစုံတရာ တုံ့ပြန်တာမရှိသေးပါဘူး။ အခုကျင်းပနေတဲ့ OPCW ညီလာခံမှာပဲ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အနေနဲ့ ဒါကိုတုန့်ပြန်ဖြေရှင်းမယ်လို့တော့ မျှော်လင့်ရပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ဓါတု လက်နက်တွေ ထုတ်လုပ်နေကြောင်း သတင်းရေးသား ခဲ့တာကြောင့် ဇူလိုင် ၂၀၁၄ ခုနှစ်တုန်း သတင်းထောက် ၅ ဦးဟာ အလုပ်ကြမ်းနဲ့ ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ် ကျခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တပ်မတော်ပြောခွင့်ရသူကတော့ မြန်မာစစ်တပ်က ဓါတုလက်နက်စက်ရုံ တည်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းမမှန်သလို၊ အဲဒီ ပြစ်ဒဏ်ပေးမှုဟာလည်း ကန့်သတ်နယ်မြေထဲ ကျူးကျော်ဝင်ရောက် တာကြောင့် ဥပဒေအရ အရေးယူတာလို့ ဗွီအိုအေကို တုံ့ပြန်ခဲ့ပါတယ်။
........................
ဓါတုလကျနကျ ထုတျလုပျ၊ သိုလှောငျခွငျးမရှိဟု တပျမတောျတုံ့ပွနျ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ဓါတုလကျနကျသုံးစှဲမှုတားမွဈရေးဆိုငျရာနိုငျငံတကာသဘောတူညီခကြျကို လိုကျနာမှုမရှိတဲ့အပေါျ စိုးရိမျမကငျးဖွဈတယျလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ပွောဆိုလိုကျပမေယ့ျ၊ မွနျမာအနနေဲ့ ဓါတုလကျနကျ သိုလှောငျတာ ထုတျလုပျတာ ထုတျဖို့ ရညျရှယျတာမြိုး တခုမှ မရှိဘူးလို့ မွနျမာတပျမတောျဘကျက တုံ့ပွနျထားပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ကိုသားညှန့ျဦး ပွောပွမှာပါ။
ဓါတုလကျနကျနဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာနိုငျငံဟာ စိုးရိမျစရာနိုငျငံဖွဈလာတယျလို့ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာန ဒုလကျထောကျနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Thomas DiNanno က နယျသာလနျနိုငျငံ the Hague မှာရှိတဲ့ ဓါတုလကျနကျတားမွဈရေးဆိုငျရာအဖှဲ့ကွီးရဲ့ ၂၄ကွိမျးမွောကျအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံမြားညီလာခံမှာ ပွောဆိုသှားတာပါ။ အဓိကအခကြျကတော့ ၁၉၈၀ ခုနှဈကာလတုနျးက မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ဓါတုလကျနကျအစီအစဉျတရပျလုပျခဲ့တဲ့မှတျတမျးရှိတာကို ထောကျပွပွီး၊ အဲဒီကာလတုနျးက ဓါတုပစ်စညျးအကွှငျးအကနြျတှကေို ဘယျလို လုပျသလဲဆိုတာ ထုတျပွနျပွောဆိုဖို့ မွနျမာဘကျက ပကြျကှကျနတေယျဆိုပွီး ကနျ ဒုလကျထောကျနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးက ပွောခဲ့တာပါ။
“ မွနျမာအနနေဲ့ အဲဒီတုနျးက လုပျတဲ့ ဓါတုလကျနကျစကျရုံကို ဖကြျသိမျးလိုကျပွီလားဆိုတာနဲ့ အဲဒီ ဓါတုလကျနကျအစီအစဉျဟောငျးနဲ့ပတျသကျလို့ ကွညောပွောဆိုဖို့ ပကြျကှကျတာကွောင့ျ CWC သဘောတူညီခကြျအတိုငျး လိုကျနာမှုမရှိဘူးလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက သုံးသပျထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံဟာ ၁၉၈၀ ကာလတုနျးက ကန့ျပါတဲ့ ဓါတုပစ်စညျးထုတျလုပျမှုနဲ့ ဓါတုလကျနကျစကျရုံအပါအဝငျ ဓါတုလကျနကျအစီအစဉျတခုလုပျခဲ့တယျဆိုတာကို အမရေိကနျပွညျထောငျစုက သိထားပါတယျ။ မှတျတမျးအရရှိတဲ့ ဒီစကျရုံမှာ ဓါတုပစ်စညျးတှေ အစုအပွုံလိုကျရှိနနေိုငျတာကွောင့ျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ဒါကို အလေးအနကျထား စိုးရိမျမကငျးဖွဈရပါတယျ။”
မွနျမာစဈတပျရဲ့ တပျမတောျသတငျးမှနျပွနျကွားရေးကောျမတီက ဗိုလျမှူးခြုပျဇောျမငျးထှနျးကတော့ မွနျမာ့တပျမတောျအနနေဲ့ ဓါတုလကျနကျအပွငျ NBC လို့ခေါျတဲ့ နြူကလီးယား ဇီ၀ လကျနကျတှေ ထုတျဖို့ ရညျမှနျးခကြျ လုံးဝမရှိဘူးလို့ ဗှီအိုအကေို တုံ့ပွနျခဲ့ပါတယျ။
“ဓါတုလကျနကျနဲ့ ပတျသကျပွီး သိုလှောငျတာတှေ၊ အသုံးပွုတာတှေ၊ထုတျလုပျဖို့ ရညျရှယျခကြျရှိတာတှေ မရှိပါဘူး။ ဓါတုလကျနကျအပွငျ NBC ပေါ့လေ ဇီ၀ လကျနကျနဲ့ ပတျသကျတာတှေ ရော ခုနပွောတဲ့ သိုလှောငျတာ ထုတျလုပျတာ ရညျရှယျခကြျရှိတာ၊ အသုံးပွုတာမြိုး မရှိပါဘူး။ ကနြောျတို့အနနေဲ့က ၂၀၁၅ CWC ကို လကျမှတျထိုးပွီးသားဖွဈပါတယျ။ အဲဒီ လကျမှတျမထိုးခငျ အခြိနျကာလမှာ ၊ လကျမှတျထိုးပွီး အခြိနျကာလမှာ ကနြောျတို့ ဆောငျရှကျခွငျးမရှိပါဘူး။”
၁၉၈၀ ကာလတုနျးက ဓါတုလကျနကျစကျရုံနဲ့ပတျသကျလို့ အခကြျအလကျကတော့ သူ့အနနေဲ့ သိထားတာမရှိဘူးလို့ ဗိုလျမှူးခြုပျ ဇောျမငျးထှနျးက ပွောပါတယျ။ အမရေိကနျ ဒုလကျထောကျနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးကတော့ သူတို့ရဲ့ စိုးရိမျမကငျးဖွဈမှုနဲ့ပတျသကျလို့ မွနျမာအစိုးရကိုရော မွနျမာစဈတပျ တာဝနျရှိသူတှကေိုပါ အသိပေးထားပွီးဖွဈတယျလို့ဆိုပါတယျ။
“ဒီ စိုးရိမျခကြျနဲ့ပတျသကျပွီး အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ ၂၀၁၉ ဖဖေောျဝါရီလကတညျးကစလို့ မွနျမာအစိုးရနဲ့ရော မွနျမာစဈဘကျနဲ့ပါ တိုကျရိုကျတှေ့ဆုံပွောဆိုတာတှေ လုပျခဲ့ပါတယျ။ အရငျကရှိခဲ့တဲ့ ဒီအစီအစဉျနဲ့ပတျသကျလို့ OPCW ကို ကွညောပွောဆိုဖို့၊ လကျနကျဖွဈလာနိုငျတဲ့ ဒီပစ်စညျးတှကေို ဖကြျသိမျးဖို့ ၊ CWC သဘောတူညီခကြျအတိုငျး လိုကျနာဖို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက မွနျမာနိုငျငံကို တိုကျတှနျးခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုဆောငျရှကျခွငျးအားဖွင့ျ မွနျမာအနနေဲ့ နိုငျငံတကာနဲ့ ပိုပွီး ထဲထဲ ဝငျဝငျဆကျဆံလာနိုငျဖို့၊ သဘောတူညီခကြျကို လိုကျနာဖို့နဲ့ နိုငျငံတကာလကျနကျဖကြျသိမျးရေးကွိုးမမျးမှုတှမှော ပါဝငျဖို့ အခှင့ျအလမျး ဖွဈလာမှာပါ။ ဒီအတှကျ မွနျမာဖကျက လုပျဆောငျမှုတှမှော လိုအပျတဲ့ နညျးပညာဆိုငျရာ အကူအညီတှပေေးတာမြိုး အမရေိကနျဖကျက အကူအညီပေးသှားဖို့ အဆငျသင့ျရှိပါတယျ။”
မွနျမာဘကျက CWC ဓါတုလကျနကျတားမွဈရေးဆိုငျရာသဘောတူညီခကြျကို မလိုကျနာဘူးဆိုတဲ့ အမရေိကနျအစိုးရဘကျက စှပျစှဲခကြျနဲ့ပတျသကျလို့ မွနျမာအစိုးရကတော့ တစုံတရာ တုံ့ပွနျတာမရှိသေးပါဘူး။ အခုကငြျးပနတေဲ့ OPCW ညီလာခံမှာပဲ မွနျမာကိုယျစားလှယျအနနေဲ့ ဒါကိုတုန့ျပွနျဖွရှေငျးမယျလို့တော့ မြှောျလင့ျရပါတယျ။ မွနျမာစဈတပျဟာ ဓါတု လကျနကျတှေ ထုတျလုပျနကွေောငျး သတငျးရေးသား ခဲ့တာကွောင့ျ ဇူလိုငျ ၂၀၁၄ ခုနှဈတုနျး သတငျးထောကျ ၅ ဦးဟာ အလုပျကွမျးနဲ့ ထောငျဒဏျ ၁၀ နှဈ ကခြံခဲ့ရပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တပျမတောျပွောခှင့ျရသူကတော့ မွနျမာစဈတပျက ဓါတုလကျနကျစကျရုံ တညျတယျဆိုတဲ့ သတငျးမမှနျသလို၊ အဲဒီ ပွဈဒဏျပေးမှုဟာလညျး ကန့ျသတျနယျမွထေဲ ကြူးကြောျဝငျရောကျ တာကွောင့ျ ဥပဒအေရ အရေးယူတာလို့ ဗှီအိုအကေို တုံ့ပွနျခဲ့ပါတယျ။
