[Zawgyi/Unicode]
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပဖို့ ၃ လလောက်သာ လိုတော့ပေမဲ့ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ မဲပေးခွင့်ရရေး မရေရာသေးတဲ့အကြောင်း ပြောပြပေးပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
လာမယ့် နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲကျရင် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် နေရသူတွေ မဲပေးခွင့်ရဖို့ မရေမရာ ဖြစ်နေသလို၊ တည်ငြိမ်မှုမရတဲ့ ဒေသတွေမှာ လုံခြုံရေး စိတ်မချရတဲ့အတွက် ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပနိုင်ဖို့လည်း မသေချာတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ကြုံနေရတာပါ။ တပ်မတော်နဲ့ AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ကြား တိုက်ပွဲတွေ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေတာကြောင့် ဒေသခံတွေ ဘေးလွတ်ရာ ဆက်လက်တိမ်းရှောင်နေကြရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဆိုရင်လည်း မဲပေးခွင့်ရအောင် စီစဉ်ဖို့ အခက်အခဲ ရှိနေတဲ့အကြောင်း ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါ်တင်လှိုင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“အခုလောလောဆယ်ကတော့ အဲဒီတိုက်ပွဲရှောင်နေရာတွေမှာ သွားလုပ်လို့ အဆင်မပြေဘူးပေါ့နော်။ အဲဒီတော့ အခြေအနေတွေကလည်း အမျိုးမျိုးဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊ သုံးလလောက်ရှိသေးတဲ့အခါကျတော့။ နီးတဲ့နေရာမှာပဲ ထည့်ဖို့ စီစဉ်ရမလား၊ လောလောဆယ်ကတော့ ဘာမှ တိတိကျကျတော့ လုပ်လို့ မရသေးတဲ့ အနေအထားမျိုးပေါ့နော်။”
စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပနိုင်မယ့် အခြေအနေတွေအပေါ် မေးခွန်းတွေ ထွက်ပေါ်နေချိန်မှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ် အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေကတော့ တပ်မတော် အပါမဝင် လုံခြုံရေးအာဏာပိုင်တွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်အပေါ် မူတည်မှာဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုထားပါတယ်။ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ကတော့ လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ မဲရုံပေါင်း ၂,၅၉၆ ရုံ သတ်မှတ်ထားပေမဲ့ စစ်ရှောင် ဒုက္ခသည်တွေ မဲပေးခွင့်ရအောင် စီစဉ်မယ်ဆိုရင်တော့ မဲရုံတွေ ပိုတိုးရလိမ့်မယ်လို့လည်း ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါ်တင်လှိုင်က ပြောပါတယ်။
“အခြေအနေက အမျိုးမျိုးရှိတယ်။ လုံခြုံရေးကိစ္စတွေကလည်း ရှိတယ်၊ နောက် အခြေအနေတွေပိုပြီး တိုးတက်ကောင်းမွန်လာတယ်ဆိုလို့ရှိရင်တော့ အဲဒီနေရာတွေအကုန်လုံးမှာ မဲရုံတွေလုပ်မယ် ဆိုလို့ရှိရင် လူဦးရေနဲ့ ဘယ်လောက်ရှိတယ်။ မဲရုံကတော့ ဘယ်လိုရွှေ့မယ်၊ ဘာညာစသဖြင့်ပေါ့နော်၊ ဒါကတော့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကိုပဲ တင်ပြရဦးမှာပေါ့နော်။ ခွင့်ပြုတယ်ဆိုလို့ရှိရင်တော့ ရွှေ့ပြီးတော့ မဲထည့်ခွင့်ပေးရမှာပေါ့လေ။”
ရခိုင်တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ အစည်းအရုံး (REC) ရဲ့ စာရင်းတွေအရ ရခိုင်ဒေသမှာ စစ်ရှောင်ဦးရေ ၁၉၀,၀၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ ကချင်ဒေသမှာတော့ စစ်ရှောင်ဦးရေ ၆၀,၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိတယ်လို့ ကချင်စစ်ဘေးရှောင်ကူညီရေးကော်မတီ KHCC ကပြောပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်က လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပေးနေရတဲ့ ချင်းတိုင်းရင်းသား စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည် ကတော့ ၁၀,၀၀၀ ကျော်ရှိတယ်လို့ ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
ချင်းစစ်ရှောင်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကော်မတီ RRCCI ပြောခွင့်ရ မိုင်နန်းဝေကတော့ လုံခြုံရေး ပြဿနာတွေကြောင့် ဒီနှစ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ အခက်အခဲတွေ ကြုံရနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“အဓိကအရေးကြီးတာ လုံခြုံရေးပေါ့နော်၊ လုံခြုံမှုက လုံးဝမရှိတဲ့အခါကျတော့အခု မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလတွေ ဆိုတဲ့အခါကျတော့ သွားလာရေးက ဘယ်လိုမှ အဆင်မပြေတဲ့အနေအထားမှာရှိတယ်။ တိုက်ပွဲတွေ မဖြစ်သော်လည်းဘဲ တပ်ဘက်ကသော်လည်းကောင်း နယ်မြေထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အနေအထားမှာရှိတယ်၊ သူတို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ ရွာရှိတယ်။ အဲဒါကနေကျော်ပြီးတော့ သွားလို့မရဘူး ဆိုတာမျိုးတွေ ရှိတဲ့အခါကျတော့။ နောက် voter education အပိုင်းမှာလည်း ရှိမှာလေနော့။ လူထုကလည်း သွားလာရေးခက်ခဲတော့ အဲဒါတွေအခုထိ ကြုံနေရဆဲပဲ။ နောက်မှာလည်း ဒီအခက်အခဲထပ်ပြီးတော့ ကျော်ဖြတ်ဖို့ နည်းနည်း ခက်မယ်လို့ထင်တယ်။”
ကုလသမဂ္ဂနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေးအဖွဲ့တွေကတော့ မြန်မာနိုင်ငံတဝန်း လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာနေကြရသူ ၃၅၀,၀၀၀ လောက်ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ အများစုဖြစ်တဲ့ ဒုက္ခသည်တွေဟာ လုံခြုံရေးပြဿနာတွေကြောင့် နေရပ်မပြန်နိုင်သေးပဲ ဖြစ်နေသလို အခြေခံအခွင့်အရေးတွေ ဆုံးရှုံးမယ့် အခြေအနေတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရကြောင်းလည်း ဒုက္ခသည်တွေကို အကူအညီပေးနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက သတိပေးနေကြပါတယ်။
[Unicode Version]
စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျ မရမေရာဖွဈနေ
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပဖို့ ၃ လလောကျသာ လိုတော့ပမေဲ့ စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျရရေး မရရောသေးတဲ့အကွောငျး ပွောပွပေးပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာလ ရှေးကောကျပှဲကရြငျ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ နရေသူတှေ မဲပေးခှင့ျရဖို့ မရမေရာ ဖွဈနသေလို၊ တညျငွိမျမှုမရတဲ့ ဒသေတှမှော လုံခွုံရေး စိတျမခရြတဲ့အတှကျ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပနိုငျဖို့လညျး မသခြောတဲ့ အခွအေနနေဲ့ ကွုံနရေတာပါ။ တပျမတောျနဲ့ AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့ကွား တိုကျပှဲတှေ ဆကျလကျ ဖွဈပှားနတောကွောင့ျ ဒသေခံတှေ ဘေးလှတျရာ ဆကျလကျတိမျးရှောငျနကွေရတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဆိုရငျလညျး မဲပေးခှင့ျရအောငျ စီစဉျဖို့ အခကျအခဲ ရှိနတေဲ့အကွောငျး ပွညျနယျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျဥက်ကဋ်ဌ ဒေါျတငျလှိုငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“အခုလောလောဆယျကတော့ အဲဒီတိုကျပှဲရှောငျနရောတှမှော သှားလုပျလို့ အဆငျမပွဘေူးပေါ့နောျ။ အဲဒီတော့ အခွအေနတှေကေလညျး အမြိုးမြိုးဖွဈနိုငျပါတယျ၊ သုံးလလောကျရှိသေးတဲ့အခါကတြော့။ နီးတဲ့နရောမှာပဲ ထည့ျဖို့ စီစဉျရမလား၊ လောလောဆယျကတော့ ဘာမှ တိတိကကြတြော့ လုပျလို့ မရသေးတဲ့ အနအေထားမြိုးပေါ့နောျ။”
စဈရေးတငျးမာမှုတှကွေောင့ျ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေအေပေါျ မေးခှနျးတှေ ထှကျပေါျနခြေိနျမှာပဲ ရခိုငျပွညျနယျ အစိုးရ တာဝနျရှိသူတှကေတော့ တပျမတောျ အပါမဝငျ လုံခွုံရေးအာဏာပိုငျတှရေဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျအပေါျ မူတညျမှာဖွဈကွောငျး ပွောဆိုထားပါတယျ။ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျကတော့ လာမယ့ျရှေးကောကျပှဲအတှကျ ရခိုငျပွညျနယျမှာ မဲရုံပေါငျး ၂,၅၉၆ ရုံ သတျမှတျထားပမေဲ့ စဈရှောငျ ဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျရအောငျ စီစဉျမယျဆိုရငျတော့ မဲရုံတှေ ပိုတိုးရလိမ့ျမယျလို့လညျး ပွညျနယျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျဥက်ကဋ်ဌ ဒေါျတငျလှိုငျက ပွောပါတယျ။
“အခွအေနကေ အမြိုးမြိုးရှိတယျ။ လုံခွုံရေးကိစ်စတှကေလညျး ရှိတယျ၊ နောကျ အခွအေနတှေပေိုပွီး တိုးတကျကောငျးမှနျလာတယျဆိုလို့ရှိရငျတော့ အဲဒီနရောတှအေကုနျလုံးမှာ မဲရုံတှလေုပျမယျ ဆိုလို့ရှိရငျ လူဦးရနေဲ့ ဘယျလောကျရှိတယျ။ မဲရုံကတော့ ဘယျလိုရှှေ့မယျ၊ ဘာညာစသဖွင့ျပေါ့နောျ၊ ဒါကတော့ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကိုပဲ တငျပွရဦးမှာပေါ့နောျ။ ခှင့ျပွုတယျဆိုလို့ရှိရငျတော့ ရှှေ့ပွီးတော့ မဲထည့ျခှင့ျပေးရမှာပေါ့လေ။”
ရခိုငျတိုငျးရငျးသားမြိုးနှယျမြား အစညျးအရုံး (REC) ရဲ့ စာရငျးတှအေရ ရခိုငျဒသေမှာ စဈရှောငျဦးရေ ၁၉၀,၀၀၀ ကြောျရှိပါတယျ။ ကခငြျဒသေမှာတော့ စဈရှောငျဦးရေ ၆၀,၀၀၀ ဝနျးကငြျရှိတယျလို့ ကခငြျစဈဘေးရှောငျကူညီရေးကောျမတီ KHCC ကပွောပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျက လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ နရေပျစှန့ျခှာ ထှကျပေးနရေတဲ့ ခငြျးတိုငျးရငျးသား စဈရှောငျဒုက်ခသညျ ကတော့ ၁၀,၀၀၀ ကြောျရှိတယျလို့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ မှတျတမျးတငျထားပါတယျ။
ခငြျးစဈရှောငျပွနျလညျထူထောငျရေးကောျမတီ RRCCI ပွောခှင့ျရ မိုငျနနျးဝကေတော့ လုံခွုံရေး ပွူနာတှကွေောင့ျ ဒီနှဈရှေးကောကျပှဲမှာ အခကျအခဲတှေ ကွုံရနိုငျတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“အဓိကအရေးကွီးတာ လုံခွုံရေးပေါ့နောျ၊ လုံခွုံမှုက လုံးဝမရှိတဲ့အခါကတြော့အခု မဲဆှယျစညျးရုံးရေးကာလတှေ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ သှားလာရေးက ဘယျလိုမှ အဆငျမပွတေဲ့အနအေထားမှာရှိတယျ။ တိုကျပှဲတှေ မဖွဈသောျလညျးဘဲ တပျဘကျကသောျလညျးကောငျး နယျမွထေိနျးခြုပျထားတဲ့ အနအေထားမှာရှိတယျ၊ သူတို့သတျမှတျထားတဲ့ ရှာရှိတယျ။ အဲဒါကနကြေောျပွီးတော့ သှားလို့မရဘူး ဆိုတာမြိုးတှေ ရှိတဲ့အခါကတြော့။ နောကျ voter education အပိုငျးမှာလညျး ရှိမှာလနေော့။ လူထုကလညျး သှားလာရေးခကျခဲတော့ အဲဒါတှအေခုထိ ကွုံနရေဆဲပဲ။ နောကျမှာလညျး ဒီအခကျအခဲထပျပွီးတော့ ကြောျဖွတျဖို့ နညျးနညျး ခကျမယျလို့ထငျတယျ။”
ကုလသမဂ်ဂနဲ့ လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီပေးရေးအဖှဲ့တှကေတော့ မွနျမာနိုငျငံတဝနျး လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှနေဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကွေောင့ျ နရေပျစှန့ျခှာနကွေရသူ ၃၅၀,၀၀၀ လောကျရှိမယျလို့ ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော အမြားစုဖွဈတဲ့ ဒုက်ခသညျတှဟော လုံခွုံရေးပွူနာတှကွေောင့ျ နရေပျမပွနျနိုငျသေးပဲ ဖွဈနသေလို အခွခေံအခှင့ျအရေးတှေ ဆုံးရှုံးမယ့ျ အခွအေနတှေနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေကွောငျးလညျး ဒုက်ခသညျတှကေို အကူအညီပေးနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ သတိပေးနကွေပါတယျ။
