[Zawgyi/Unicode]
ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်ရေး အဓိကအရပ်သားတခုကို အရင်ခွင့်ပြုမယ်ပြောပြီးမှ အခုမပြုနိုင်တဲ့သဘော ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ပြောင်းပြီး ကန့်သတ်စာပို့လာတယ်လို့ ဒီအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်က ဆိုပါတယ်။ ဒီကန့်သတ်စာမလာခင် အရင် သုံးရက်တုန်းက နေပြည်တော် ဆွေးနွေးပွဲမှာ အသင်းအဖွဲ့ မှတ်ပုံတင်လျှောက်စာတင်ပြီးရင် စောင့်ကြည့်ခွင့်ရတဲ့သဘော ပြောပြီးမှ အခုတော့ အသင်းအဖွဲ့မှတ်ပုံတင်လုံး၀ ရပြီးမှသာ ရမယ်လို့ ပြောင်းပြောလာကြောင်း ဒီ PACE အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်က ဆိုပါတယ်။ ဒီ PACE ခေါ် ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ ပြည်သူ့လှုပ်ရှားမှု အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်ကို မေးထားပါတယ်။
UEC လို့ခေါ်တဲ့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်အနေနဲ့ အခုလို ဆုံးဖြတ်ချက်ပြောင်းလာတာကို ပြီးခဲ့တဲ့ သောကြာနေ့ သြဂုတ် ၂၁ ရက်နေ့မှာ အကြောင်းကြားလာတာလို့ စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်က ဆိုပါတယ်။ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်မယ့်အဖွဲ့ တော်တော်များများ စောင့်ကြည့်ခွင့်မရ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ အခုလိုဆိုပါတယ်။
"ဒီ ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်လေ့လာမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့မှ ကျနော်တို့ ထပ်ပြီးတော့မှ တင်သွင်းတဲ့အခါမှာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က အကြောင်းပြန်တာက အသင်းအဖွဲ့မှတ်ပုံတင် ခွင့်ပြုချက်ရရှိပြီးမှ စောင့်ကြည့်နိုင်ခွင့် ပေးမယ်လို့ အကြောင်းပြန်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အဲ့ဒါဟာ ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်လေ့လာမှုအတွက်ကို ကြီးမားတဲ့ အဟန့်အတားလို့ ယူဆတယ်။ ၂၀၁၅ မှာရော၊ ၁၇ မှာရော၊ ၁၈ မှာရော ဒီလိုမျိုး ကန့်သတ်ချက်မျိုးမရှိခဲ့ဘူး။ အခု ၂၀၂၀ ကျတော့မှ အသင်းအဖွဲ့ မှတ်ပုံတင် ခွင့်ပြုချက် ရရှိပြီးတော့မှ စောင့်ကြည့်လေ့လာခွင့်ရှိမယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ PACE အဖွဲ့တင်မှမဟုတ်ပါဘူး။ တခြားအရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းအတွက်ပါ ကြီးမားတဲ့ အဟန့်အတားလို့ ကျနော်တော့ မြင်ပါတယ်။"
အဲဒီတော့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်ကို ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ဥပဒေအရလုပ်တာပါလားလို့ မေးရာမှာ စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်က ကော်မရှင်သဘောနဲ့သာ လုပ်ပုံရတယ်လို့ အခုလို ဝေဖန်လိုက်ပါတယ်။
"ဒါကော်မရှင်က ဆုံးဖြတ်တာပါ။ ဒီဥပဒေနဲ့ ပတ်သက်ရင်တော့ ကျနော်တို့က မေးရမှာက ဒီ အသင်းဖွဲ့ မှတ်ပုံတင် ဥပဒေမှာက ဘာပြောထားလဲဆိုလို့ရှိရင် မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ ပြည်တွင်းနဲ့ ပြည်ပ အထောက်အပံ့တွေကို လက်ခံရယူပိုင်ခွင့်ရှိတယ်လို့ ဒီလို ဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မှတ်ပုံမတင်ထားတဲ့ အဖွဲ့တွေအနေနဲ့ လက်ခံခွင့်တွေ ရတယ်၊ မရဘူးဆိုတာ ငြင်းထားတာ မရှိဘူး။ ဆိုတော့ ဥပဒေမူဘောင်အရ ဒါဟာ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ရမယ့် ကိစ္စပဲ။"
ဒီနေရာမှာ အရင်အပတ်ကပဲ ပြန်ခွင့်ပြုချက်ပေးမယ်လို့ ဖုန်းနဲ့ပြောလာပြီး နေပြည်တော်မှာလည်း သွားဆွေးနွေးရာမှာ သဘောတူသလို ဖြစ်ခဲ့ပြီးမှ အခုဘယ်လိုဘယ်ပုံ ပြောင်းသွားတာလဲလို့ မေးရမှာ စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်က သူလည်း နားမလည်နိုင်တော့ဘူးလို့ အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
"သြဂုတ်လ ၁၅ရက်နေ့မှာ ကျနော်တို့ကို အကြောင်းကြားတာကတော့ PACE အဖွဲ့ကို စောင့်ကြည့်တဲ့အဖွဲ့အဖြစ် ပြန်လည်ပေးအပ်မယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အင်္ဂါနေ့ ၁၈ ရက်နေ့ကို လာခဲ့ပါလို့ ဖုန်းဆက်ပြီးတော့ အကြောင်းကြားတဲ့အတွက်ကြောင့် ကျနော်တို့ သြဂုတ်လ ၁၈ ရက်နေ့မှာ သွားတယ်။ သြဂုတ်လ ၁၈ ရက်နေ့မှာတော့ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ခုံရုံးက တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေနဲ့ ကျနော်တို့ ရုံးအဖွဲ့နဲ့ တွေ့တဲ့အခါမှာ ဒီစောင့်ကြည့်လေ့လာခွင့်ကို ပြန်ပေးမယ်၊ ဒါပေမဲ့ စောင့်ကြည့်လေ့လာခွင့်အတွက်ကို အသင်းအဖွဲ့လျှောက်ထားကြောင်း ပုံစံ ၅ ရလို့ရှိရင် ရပါပြီ၊ ဒါဆိုအဆင်ပြေပါပြီ ဆိုပြီးတော့ ကျနော်တို့ကို ပြောတဲ့အတွက်ကြောင့် ကျနော်တို့က အဲဒါကို သဘောတူတယ်။ ကော်မရှင်ဆီကနေပြီးတော့ ထောက်ခံစာနဲ့ ကျနော်တို့သွားလျှောက်တယ်။ လျှောက်တဲ့အခါမှာ ပုံစံ ၅ ရတဲ့အတွက် ပုံစံ ၅ ကို သွားပေးတဲ့အခါမှာတော့ ကျနော်တို့ ၂၁ ရက်နေ့မှာ ကျနော်တို့ကို ပြန်ပြီးအကြောင်းကြားလာတာကတော့ အသင်းအဖွဲ့မှတ်ပုံတင်ရပြီးမှသာ စောင့်ကြည့်လေ့လာခွင့်ကို ပေးနိုင်မယ်လို့ပြောတယ်။ ဆိုတော့ ဒါ ဒီကြားထဲမှာ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ဘယ်လိုပြောင်းသွားသလဲတော့ ကျနော်လည်း မပြောတတ်ဘူး။"
တကယ်တော့ အခုလို ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်ခွင့် ခက်ခဲသွားခြင်းဟာ နိုင်ငံရေးပါတီ ၃၀ ကျော်ကလည်း ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရဲ့ တရားမျှတမှုအပေါ် စိုးရိမ်ပြီး ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ပတ် သောကြာ သြဂုတ် ၁၄ ရက်နေ့ကပဲ တပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ကို သွားအကူအညီတောင်းချိန် နောက်ပိုင်းမှာ ဆက်ဖြစ်လာရတာပါ။ အခုလို အခြေအနေကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့တွေ မရှိရင် ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် ဘယ်လို ရပ်ခံနိုင်ပါသလဲလို့ မေးရာမှာ စိုင်းရဲကျော်စွာမြင့်ပဲ ....
"ဒီ လာမယ့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲဟာ နိုင်ငံရေးအရ အကဲစပ်တယ်၊ ယှဉ်ပြိုင်မှုအင်မတန်ကြီးတယ်။ နိုင်ငံရေးအရ ဘက်မလိုက်တဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်လေ့လာတဲ့ အဖွဲ့တွေမရှိဘူးဆိုလို့ရှိရင် ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်စဉ်ပေါ်မှာ ယုံကြည်မှု၊ တည်ငြိမ်မှုကို မြှင့်တင်ပေးဖို့အရမ်းခက်လိမ့်မယ်။ ဆိုတော့ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ကတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်၊ ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်စဉ်တခုလုံးမှာ အငြင်းပွားစရာတွေများမယ်။"
အခုလိုအချိန်မှာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ ဦးလှသိန်းအတွက်ကတော့ ဇူလိုင်လ ၁၇ ရက်တုန်းက အရပ်သားအဖွဲ့တွေနဲ့ ဆွေးနွေးရာမှာ ကော်မရှင်ကို အချက်အလက်ရှာ မတိုက်ခိုက်ကြဖို့နဲ့ မကျေနပ်ရင် တရားစွဲပါလို့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြောခဲ့ပါတယ်။
[Unicode Version]
PACE အဖှဲ့ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျခှင့ျ မရမေရာဖွဈနဆေဲ
ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျရေး အဓိကအရပျသားတခုကို အရငျခှင့ျပွုမယျပွောပွီးမှ အခုမပွုနိုငျတဲ့သဘော ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ပွောငျးပွီး ကန့ျသတျစာပို့လာတယျလို့ ဒီအဖှဲ့ခေါငျးဆောငျက ဆိုပါတယျ။ ဒီကန့ျသတျစာမလာခငျ အရငျ သုံးရကျတုနျးက နပွေညျတောျ ဆှေးနှေးပှဲမှာ အသငျးအဖှဲ့ မှတျပုံတငျလြှောကျစာတငျပွီးရငျ စောင့ျကွည့ျခှင့ျရတဲ့သဘော ပွောပွီးမှ အခုတော့ အသငျးအဖှဲ့မှတျပုံတငျလုံး၀ ရပွီးမှသာ ရမယျလို့ ပွောငျးပွောလာကွောငျး ဒီ PACE အဖှဲ့ ခေါငျးဆောငျက ဆိုပါတယျ။ ဒီ PACE ခေါျ ရှေးကောကျပှဲဆိုငျရာ ပွညျသူ့လှုပျရှားမှု အမှုဆောငျအရာရှိခြုပျ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျကို မေးထားပါတယျ။
UEC လို့ခေါျတဲ့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျအနနေဲ့ အခုလို ဆုံးဖွတျခကြျပွောငျးလာတာကို ပွီးခဲ့တဲ့ သောကွာနေ့ သွဂုတျ ၂၁ ရကျနေ့မှာ အကွောငျးကွားလာတာလို့ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျက ဆိုပါတယျ။ ဒီဆုံးဖွတျခကြျကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျမယ့ျအဖှဲ့ တောျတောျမြားမြား စောင့ျကွည့ျခှင့ျမရ ဖွဈသှားနိုငျတယျလို့ အခုလိုဆိုပါတယျ။
"ဒီ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျလေ့လာမှုနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့မှ ကနြောျတို့ ထပျပွီးတော့မှ တငျသှငျးတဲ့အခါမှာ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက အကွောငျးပွနျတာက အသငျးအဖှဲ့မှတျပုံတငျ ခှင့ျပွုခကြျရရှိပွီးမှ စောင့ျကွည့ျနိုငျခှင့ျ ပေးမယျလို့ အကွောငျးပွနျပါတယျ။ ဆိုတော့ အဲ့ဒါဟာ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျလေ့လာမှုအတှကျကို ကွီးမားတဲ့ အဟန့ျအတားလို့ ယူဆတယျ။ ၂၀၁၅ မှာရော၊ ၁၇ မှာရော၊ ၁၈ မှာရော ဒီလိုမြိုး ကန့ျသတျခကြျမြိုးမရှိခဲ့ဘူး။ အခု ၂၀၂၀ ကတြော့မှ အသငျးအဖှဲ့ မှတျပုံတငျ ခှင့ျပွုခကြျ ရရှိပွီးတော့မှ စောင့ျကွည့ျလေ့လာခှင့ျရှိမယျဆိုတာ ကနြောျတို့ PACE အဖှဲ့တငျမှမဟုတျပါဘူး။ တခွားအရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျးအတှကျပါ ကွီးမားတဲ့ အဟန့ျအတားလို့ ကနြောျတော့ မွငျပါတယျ။"
အဲဒီတော့ ဒီဆုံးဖွတျခကြျကို ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ဥပဒအေရလုပျတာပါလားလို့ မေးရာမှာ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျက ကောျမရှငျသဘောနဲ့သာ လုပျပုံရတယျလို့ အခုလို ဝဖေနျလိုကျပါတယျ။
"ဒါကောျမရှငျက ဆုံးဖွတျတာပါ။ ဒီဥပဒနေဲ့ ပတျသကျရငျတော့ ကနြောျတို့က မေးရမှာက ဒီ အသငျးဖှဲ့ မှတျပုံတငျ ဥပဒမှောက ဘာပွောထားလဲဆိုလို့ရှိရငျ မှတျပုံတငျထားတဲ့ အဖှဲ့အစညျးအနနေဲ့ ပွညျတှငျးနဲ့ ပွညျပ အထောကျအပံ့တှကေို လကျခံရယူပိုငျခှင့ျရှိတယျလို့ ဒီလို ဆိုထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မှတျပုံမတငျထားတဲ့ အဖှဲ့တှအေနနေဲ့ လကျခံခှင့ျတှေ ရတယျ၊ မရဘူးဆိုတာ ငွငျးထားတာ မရှိဘူး။ ဆိုတော့ ဥပဒမေူဘောငျအရ ဒါဟာ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျရမယ့ျ ကိစ်စပဲ။"
ဒီနရောမှာ အရငျအပတျကပဲ ပွနျခှင့ျပွုခကြျပေးမယျလို့ ဖုနျးနဲ့ပွောလာပွီး နပွေညျတောျမှာလညျး သှားဆှေးနှေးရာမှာ သဘောတူသလို ဖွဈခဲ့ပွီးမှ အခုဘယျလိုဘယျပုံ ပွောငျးသှားတာလဲလို့ မေးရမှာ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျက သူလညျး နားမလညျနိုငျတော့ဘူးလို့ အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
"သွဂုတျလ ၁၅ရကျနေ့မှာ ကနြောျတို့ကို အကွောငျးကွားတာကတော့ PACE အဖှဲ့ကို စောင့ျကွည့ျတဲ့အဖှဲ့အဖွဈ ပွနျလညျပေးအပျမယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ အငျ်ဂါနေ့ ၁၈ ရကျနေ့ကို လာခဲ့ပါလို့ ဖုနျးဆကျပွီးတော့ အကွောငျးကွားတဲ့အတှကျကွောင့ျ ကနြောျတို့ သွဂုတျလ ၁၈ ရကျနေ့မှာ သှားတယျ။ သွဂုတျလ ၁၈ ရကျနေ့မှာတော့ ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ ခုံရုံးက တာဝနျရှိတဲ့သူတှနေဲ့ ကနြောျတို့ ရုံးအဖှဲ့နဲ့ တှေ့တဲ့အခါမှာ ဒီစောင့ျကွည့ျလေ့လာခှင့ျကို ပွနျပေးမယျ၊ ဒါပမေဲ့ စောင့ျကွည့ျလေ့လာခှင့ျအတှကျကို အသငျးအဖှဲ့လြှောကျထားကွောငျး ပုံစံ ၅ ရလို့ရှိရငျ ရပါပွီ၊ ဒါဆိုအဆငျပွပေါပွီ ဆိုပွီးတော့ ကနြောျတို့ကို ပွောတဲ့အတှကျကွောင့ျ ကနြောျတို့က အဲဒါကို သဘောတူတယျ။ ကောျမရှငျဆီကနပွေီးတော့ ထောကျခံစာနဲ့ ကနြောျတို့သှားလြှောကျတယျ။ လြှောကျတဲ့အခါမှာ ပုံစံ ၅ ရတဲ့အတှကျ ပုံစံ ၅ ကို သှားပေးတဲ့အခါမှာတော့ ကနြောျတို့ ၂၁ ရကျနေ့မှာ ကနြောျတို့ကို ပွနျပွီးအကွောငျးကွားလာတာကတော့ အသငျးအဖှဲ့မှတျပုံတငျရပွီးမှသာ စောင့ျကွည့ျလေ့လာခှင့ျကို ပေးနိုငျမယျလို့ပွောတယျ။ ဆိုတော့ ဒါ ဒီကွားထဲမှာ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ဘယျလိုပွောငျးသှားသလဲတော့ ကနြောျလညျး မပွောတတျဘူး။"
တကယျတော့ အခုလို ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျခှင့ျ ခကျခဲသှားခွငျးဟာ နိုငျငံရေးပါတီ ၃၀ ကြောျကလညျး ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျရဲ့ တရားမြှတမှုအပေါျ စိုးရိမျပွီး ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈပတျ သောကွာ သွဂုတျ ၁၄ ရကျနေ့ကပဲ တပျမတောျ ကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျကို သှားအကူအညီတောငျးခြိနျ နောကျပိုငျးမှာ ဆကျဖွဈလာရတာပါ။ အခုလို အခွအေနကွေောင့ျ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့တှေ မရှိရငျ ရှေးကောကျပှဲအပေါျ ဘယျလို ရပျခံနိုငျပါသလဲလို့ မေးရာမှာ စိုငျးရဲကြောျစှာမွင့ျပဲ ....
"ဒီ လာမယ့ျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲဟာ နိုငျငံရေးအရ အကဲစပျတယျ၊ ယှဉျပွိုငျမှုအငျမတနျကွီးတယျ။ နိုငျငံရေးအရ ဘကျမလိုကျတဲ့ လှတျလပျတဲ့ ရှေးကောကျပှဲစောင့ျကွည့ျလေ့လာတဲ့ အဖှဲ့တှမေရှိဘူးဆိုလို့ရှိရငျ ရှေးကောကျပှဲ ဖွဈစဉျပေါျမှာ ယုံကွညျမှု၊ တညျငွိမျမှုကို မွှင့ျတငျပေးဖို့အရမျးခကျလိမ့ျမယျ။ ဆိုတော့ အကြိုးဆကျအနနေဲ့ကတော့ ရှေးကောကျပှဲ ရလဒျ၊ ရှေးကောကျပှဲ ဖွဈစဉျတခုလုံးမှာ အငွငျးပှားစရာတှမြေားမယျ။"
အခုလိုအခြိနျမှာ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးလှသိနျးအတှကျကတော့ ဇူလိုငျလ ၁၇ ရကျတုနျးက အရပျသားအဖှဲ့တှနေဲ့ ဆှေးနှေးရာမှာ ကောျမရှငျကို အခကြျအလကျရှာ မတိုကျခိုကျကွဖို့နဲ့ မကြနေပျရငျ တရားစှဲပါလို့ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ပွောခဲ့ပါတယျ။
