(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံတဝန်း ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ထဲ တိုက်ပွဲပေါင်း ၁၀၈၀ ကျော် ဖြစ်ပွားခဲ့သလို အရပ်သား ၁၅၀ကျော်သေဆုံးပြီး ၃၈၀ ကျော် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရခဲ့တဲ့အကြောင်းကို ကိုမိုးဇော် တင်ပြပေးမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း တိုက်ပွဲပေါင်း ၁ ထောင်ကျော် ဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း MIPS ခေါ် ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ မြန်မာအင်စတီကျူအဖွဲ့က အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ရာမှာ ပြောဆိုလိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ တိုက်ပွဲအများစုကတော့ အစိုးရနဲ့ အပစ်ရပ်စာချုပ်ကို လက်မှတ်ထိုးမထားတဲ့ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ၂ ဖွဲ့နဲ့ တပ်မတော်ကြား ဖြစ်ပွားခဲ့တာလို့လည်း “ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ သုံးသပ်ချက် - ၂၀၂၀ အစီရင်ခံစာ” မိတ်ဆက်သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ MIPS အလုပ်အမှုဆောင် ညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေါက်တာမင်းဇော်ဦးက ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
“အဲတော့ ၂၀၁၉မှာ လက်နက်ကိုင်ထိတွေ့မှုပေါ့။ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲ အားလုံးပေါင်း ၁၀၈၃ခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာပေါ့နော်။ AA နဲ့ တပ်မတော်နဲ့ ဖြစ်တဲ့ တိုက်ပွဲက အားလုံးပေါင်း ၅၃ရာခိုင်နှုန်းရှိတယ်။ ဒီတိုက်ပွဲတွေရဲ့။ TNLA နဲ့ တပ်မတော်နဲ့ ဖြစ်တဲ့ တိုက်ပွဲက ၂၈ရာခိုင်နှုန်းရှိတယ်။ အဲတော့ AAနဲ့ TNLA နှစ်ခုပေါင်းတာပဲ အားလုံးပေါင်းက ၈၁ရာခိုင်နှုန်းရှိတယ်ဆိုတာ သွားတွေ့ရတယ်။”
ဒီတိုက်ပွဲအများစုဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းနဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းဒေသမှာ အများဆုံးဖြစ်ပွားခဲ့တာပါ။
ဒီလက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခဖြစ်စဉ်အတွင်း အရပ်သားသေဆုံးမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး MIPS ရဲ့ အကြီးတန်း သုတေသန တာဝန်ခံ ဦးနေလင်းအောင်က အခုလို ရှင်းလင်းတင်ပြထားပါတယ်။
“ ၂၀၁၉ခုနှစ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံက အရပ်သား ၁၅၁ဦး၊ အနည်းဆုံး အရပ်သား ၁၅၁ဦး သေဆုံးတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို ပြနေတယ်။ တစ်ဘက်မှာလည်း ကျနော်တို့ မှတ်တမ်းတွေအရဆိုရင် အနည်းဆုံး အရပ်သား ၃၈၄ယောက်လောက် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရမှုတွေ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျနော်တို့ တွေ့ရတယ်။ ဒါတွေအကုန်လုံးက ပဋိပက္ခနဲ့ သက်ဆိုင်လို့ အကုန်သေဆုံး သွားကြတာချည်းပဲ။”
အစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်ချက်မှာ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲအတွင်အရပ်သား သေဆုံးသူ ၅၁ဦး၊ ပစ်မှတ်ထား လုပ်ကြံခံရသူ ၅၂ဦး၊ မိုင်းပေါက်ကွဲမှုကြောင့် သေဆုံးသူ ၄၀ဦး ရှိကြောင်းဖော်ပြပါတယ်။
လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခကြောင့် တပ်မတော်နဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေရဲ့ သေဆုံးမှုကတော့ ၉၀၀ကျော်ကနေ ၁၇၀၀ ကျော်အထိ ရှိနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြပါတယ်။
လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခအများဆုံး ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ AA ရခိုင်နဲ့ TNLA ခေါ် တအန်း(ပလောင်) တပ်ဖွဲ့တွေဟာ MNDAA ကိုးကန့်တပ်ဖွဲ့ပါဝင်ပြီး ညီနောင်မဟာမိတ်အဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းထားသလို ဒီသုံးဖွဲ့နဲ့ KIA ခေါ် ကချင်တပ်ဖွဲ့ ပါဝင်ပြီး မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်ခေါ်တဲ့ တပ်ပေါင်းစုအဖွဲ့ကိုလည်း ဖွဲ့စည်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့ ၄ဖွဲ့ဟာ NCA ခေါ် တစ်နိုင်ငံလုံး အပစ်ရပ်စာချုပ်ကို လက်မှတ်မရေးထိုးသေးတဲ့ အဖွဲ့တွေဖြစ်သလို Bilateral ခေါ် နှစ်ဘက် အပစ်ရပ်စာချုပ်ချုပ်ဆိုမယ်ဆိုရင်လည်း အားလုံး အတူတကွ ဆွေးနွေးပြီး လက်မှတ်ထိုးမယ်လို့ ထုတ်ပြန်ထားတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
လောလောဆည် COVID 19 ဖြစ်ပွားနေချိန်မှာ အစိုးရနဲ့ ဆွေးနွေးနေတာတွေ ရပ်ဆိုင်းနေပါတယ်။
မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့တွေနဲ့ အစိုးရအကြား ဆွေးနွေးပွဲနဲ့ပတ်သက်လို့ သူ့ရဲ့ အမြင်ကို ဒေါက်တာမင်းဇော်ဦးက အခုလို ပြောဆိုပါတယ်။
“ ၂၀၁၉မှာ တိုးတက်မှုတချို့တော့ ရှိခဲ့တာရှိတယ်။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ အဖွဲ့ ၄ဖွဲ့လုံးပေါင်းပြီးတော့ Ceasefire ကို လုပ်ပါမယ်ဆိုတဲ့ Statement တစ်ခုပေါ့။ သဘောတူညီချက်တစ်ခု အစိုးရနဲ့ ယူလိုက်တာ ရှိတယ်။ ပြီးတော့မှ အစိုးရနဲ့ တစ်ဖွဲ့ချင်း Bilateral ဆွေးနွေးမယ်ဆိုတဲ့ သဘောထား ချဉ်းကပ်မှု လုပ်ခဲ့တာရှိတယ်။ အဲဒီချဉ်းကပ်မှုနဲ့ ၃ပါတီ Statement လုပ်တဲ့ အဆင့်မှာတင် ရှေ့ကို မတိုးနိုင်ဘူးဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ သဘောကတော့ တကယ် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးလုပ်မယ်ဆိုရင် ၃ဖွဲ့ ညှိလို့လည်း မရဘူး။ ၄ဖွဲ့နဲ့ ညှိလို့လည်း မရဘူး။ တစ်ဖွဲ့ချင်းညှိမှပဲ ရမယ်။ အဖွဲ့တွေက တစ်ဖွဲ့နဲ့ တစ်ဖွဲ့နဲ့ ရှိတဲ့ သူ့ရဲ့ သဘောသဘာဝချင်းက မတူကြတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ တကယ် Ceasefire နင်လား၊ ငါလား ပြောပြီဆိုရင်တော့ Bilateral ဆွေးနွေးပွဲက လုပ်ကို လုပ်မှ ရမယ်။”
၂၀၁၉ခုနှစ် အတွင်းမှာ မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့တွေထဲက AA၊ TNLA တို့နဲ့ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေ အများဆုံးဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့ ၂၀၂၀မှာတော့ NCA လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ KNU ကရင်တပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ ဖာပွန်မြို့နယ်ဘက်မှာ တိုက်ပွဲတွေ ပိုမိုဖြစ်လာနိုင်ကြောင်းလည်း ထောက်ပြထားပါတယ်။
“ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ သုံးသပ်ချက် - ၂၀၂၀ အစီရင်ခံစာ” ကို MIPS က မြို့နယ်အဆင့် ပဋိပက္ခစောင့်ကြည့်လေ့လာရေးစနစ်အပေါ်အခြေခံပြီး မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့အချက်အလက်တွေနဲ့ ပြုစုထားတာဖြစ်ကြောင်းလည်း ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
..................
မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျး တိုကျပှဲပေါငျး ၁,၁၀၀ နီးပါး ဖွဈပှားခဲ့
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံတဝနျး ပွီးခဲ့တဲ့နှဈထဲ တိုကျပှဲပေါငျး ၁၀၈၀ ကြောျ ဖွဈပှားခဲ့သလို အရပျသား ၁၅၀ကြောျသဆေုံးပွီး ၃၈၀ ကြောျ ထိခိုကျဒဏျရာ ရခဲ့တဲ့အကွောငျးကို ကိုမိုးဇောျ တငျပွပေးမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျး တိုကျပှဲပေါငျး ၁ ထောငျကြောျ ဖွဈပှားခဲ့ကွောငျး MIPS ခေါျ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ မွနျမာအငျစတီကြူအဖှဲ့က အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျရာမှာ ပွောဆိုလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။ တိုကျပှဲအမြားစုကတော့ အစိုးရနဲ့ အပဈရပျစာခြုပျကို လကျမှတျထိုးမထားတဲ့ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျအဖှဲ့ ၂ ဖှဲ့နဲ့ တပျမတောျကွား ဖွဈပှားခဲ့တာလို့လညျး “ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ သုံးသပျခကြျ - ၂၀၂၀ အစီရငျခံစာ” မိတျဆကျသတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ MIPS အလုပျအမှုဆောငျ ညှှနျကွားရေးမှူး ဒေါကျတာမငျးဇောျဦးက ပွောဆိုခဲ့တာပါ။
“အဲတော့ ၂၀၁၉မှာ လကျနကျကိုငျထိတှေ့မှုပေါ့။ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲ အားလုံးပေါငျး ၁၀၈၃ခု ဖွဈခဲ့ပါတယျ။ တဈနိုငျငံလုံးမှာပေါ့နောျ။ AA နဲ့ တပျမတောျနဲ့ ဖွဈတဲ့ တိုကျပှဲက အားလုံးပေါငျး ၅၃ရာခိုငျနှုနျးရှိတယျ။ ဒီတိုကျပှဲတှရေဲ့။ TNLA နဲ့ တပျမတောျနဲ့ ဖွဈတဲ့ တိုကျပှဲက ၂၈ရာခိုငျနှုနျးရှိတယျ။ အဲတော့ AAနဲ့ TNLA နှဈခုပေါငျးတာပဲ အားလုံးပေါငျးက ၈၁ရာခိုငျနှုနျးရှိတယျဆိုတာ သှားတှေ့ရတယျ။”
ဒီတိုကျပှဲအမြားစုဟာ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးနဲ့ ရှမျးပွညျနယျမွောကျပိုငျးဒသေမှာ အမြားဆုံးဖွဈပှားခဲ့တာပါ။
ဒီလကျနကျကိုငျပဋိပက်ခဖွဈစဉျအတှငျး အရပျသားသဆေုံးမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး MIPS ရဲ့ အကွီးတနျး သုတသေန တာဝနျခံ ဦးနလေငျးအောငျက အခုလို ရှငျးလငျးတငျပွထားပါတယျ။
“ ၂၀၁၉ခုနှဈမှာ မွနျမာနိုငျငံက အရပျသား ၁၅၁ဦး၊ အနညျးဆုံး အရပျသား ၁၅၁ဦး သဆေုံးတယျဆိုတဲ့ အခကြျကို ပွနတေယျ။ တဈဘကျမှာလညျး ကနြောျတို့ မှတျတမျးတှအေရဆိုရငျ အနညျးဆုံး အရပျသား ၃၈၄ယောကျလောကျ ထိခိုကျဒဏျရာရမှုတှေ ဖွဈတယျဆိုတာကို ကနြောျတို့ တှေ့ရတယျ။ ဒါတှအေကုနျလုံးက ပဋိပက်ခနဲ့ သကျဆိုငျလို့ အကုနျသဆေုံး သှားကွတာခညြျးပဲ။”
အစီရငျခံစာထုတျပွနျခကြျမှာ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲအတှငျအရပျသား သဆေုံးသူ ၅၁ဦး၊ ပဈမှတျထား လုပျကွံခံရသူ ၅၂ဦး၊ မိုငျးပေါကျကှဲမှုကွောင့ျ သဆေုံးသူ ၄၀ဦး ရှိကွောငျးဖောျပွပါတယျ။
လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခကွောင့ျ တပျမတောျနဲ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှရေဲ့ သဆေုံးမှုကတော့ ၉၀၀ကြောျကနေ ၁၇၀၀ ကြောျအထိ ရှိနိုငျကွောငျး ဖောျပွပါတယျ။
လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခအမြားဆုံး ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ AA ရခိုငျနဲ့ TNLA ခေါျ တအနျး(ပလောငျ) တပျဖှဲ့တှဟော MNDAA ကိုးကန့ျတပျဖှဲ့ပါဝငျပွီး ညီနောငျမဟာမိတျအဖှဲ့ကို ဖှဲ့စညျးထားသလို ဒီသုံးဖှဲ့နဲ့ KIA ခေါျ ကခငြျတပျဖှဲ့ ပါဝငျပွီး မွောကျပိုငျးမဟာမိတျခေါျတဲ့ တပျပေါငျးစုအဖှဲ့ကိုလညျး ဖှဲ့စညျးထားတာ ဖွဈပါတယျ။
မွောကျပိုငျးမဟာမိတျအဖှဲ့ ၄ဖှဲ့ဟာ NCA ခေါျ တဈနိုငျငံလုံး အပဈရပျစာခြုပျကို လကျမှတျမရေးထိုးသေးတဲ့ အဖှဲ့တှဖွေဈသလို Bilateral ခေါျ နှဈဘကျ အပဈရပျစာခြုပျခြုပျဆိုမယျဆိုရငျလညျး အားလုံး အတူတကှ ဆှေးနှေးပွီး လကျမှတျထိုးမယျလို့ ထုတျပွနျထားတာလညျး ဖွဈပါတယျ။
လောလောဆညျ COVID 19 ဖွဈပှားနခြေိနျမှာ အစိုးရနဲ့ ဆှေးနှေးနတောတှေ ရပျဆိုငျးနပေါတယျ။
မွောကျပိုငျးမဟာမိတျအဖှဲ့တှနေဲ့ အစိုးရအကွား ဆှေးနှေးပှဲနဲ့ပတျသကျလို့ သူ့ရဲ့ အမွငျကို ဒေါကျတာမငျးဇောျဦးက အခုလို ပွောဆိုပါတယျ။
“ ၂၀၁၉မှာ တိုးတကျမှုတခြို့တော့ ရှိခဲ့တာရှိတယျ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ အဖှဲ့ ၄ဖှဲ့လုံးပေါငျးပွီးတော့ Ceasefire ကို လုပျပါမယျဆိုတဲ့ Statement တဈခုပေါ့။ သဘောတူညီခကြျတဈခု အစိုးရနဲ့ ယူလိုကျတာ ရှိတယျ။ ပွီးတော့မှ အစိုးရနဲ့ တဈဖှဲ့ခငြျး Bilateral ဆှေးနှေးမယျဆိုတဲ့ သဘောထား ခဉြျးကပျမှု လုပျခဲ့တာရှိတယျ။ အဲဒီခဉြျးကပျမှုနဲ့ ၃ပါတီ Statement လုပျတဲ့ အဆင့ျမှာတငျ ရှေ့ကို မတိုးနိုငျဘူးဖွဈသှားတယျ။ ဒါပမေဲ့ သဘောကတော့ တကယျ အပဈအခတျရပျစဲရေးလုပျမယျဆိုရငျ ၃ဖှဲ့ ညှိလို့လညျး မရဘူး။ ၄ဖှဲ့နဲ့ ညှိလို့လညျး မရဘူး။ တဈဖှဲ့ခငြျးညှိမှပဲ ရမယျ။ အဖှဲ့တှကေ တဈဖှဲ့နဲ့ တဈဖှဲ့နဲ့ ရှိတဲ့ သူ့ရဲ့ သဘောသဘာဝခငြျးက မတူကွတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ တကယျ Ceasefire နငျလား၊ ငါလား ပွောပွီဆိုရငျတော့ Bilateral ဆှေးနှေးပှဲက လုပျကို လုပျမှ ရမယျ။”
၂၀၁၉ခုနှဈ အတှငျးမှာ မွောကျပိုငျးမဟာမိတျအဖှဲ့တှထေဲက AA၊ TNLA တို့နဲ့ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခတှေ အမြားဆုံးဖွဈခဲ့ပမေဲ့ ၂၀၂၀မှာတော့ NCA လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ KNU ကရငျတပျဖှဲ့တှနေဲ့ ဖာပှနျမွို့နယျဘကျမှာ တိုကျပှဲတှေ ပိုမိုဖွဈလာနိုငျကွောငျးလညျး ထောကျပွထားပါတယျ။
“ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ သုံးသပျခကြျ - ၂၀၂၀ အစီရငျခံစာ” ကို MIPS က မွို့နယျအဆင့ျ ပဋိပက်ခစောင့ျကွည့ျလေ့လာရေးစနဈအပေါျအခွခေံပွီး မှတျတမျးတငျထားတဲ့အခကြျအလကျတှနေဲ့ ပွုစုထားတာဖွဈကွောငျးလညျး ထုတျပွနျထားပါတယျ။
