(Zawgyi / Unicode)
သမ္မတအမိန့်နဲ့ အသစ်ထပ်ပြီးဖွဲ့စည်းလိုက်တဲ့ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်မှာ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စ ထဲထဲဝင်ဝင်ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဥပဒေ ပညာရှင်တွေ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့တွေ မပါဝင်တဲ့ အတွက် ဒီကော်မရှင်သစ် အပေါ် မျှော်လင့်ချက် သိပ်မထားကြဘူးလို့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူ့အခွင့်ရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ တိုးလာနေချိန်မှာပဲ အခုအသစ် ထပ်ဖွဲ့စည်းလိုက်တဲ့ ဒီကော်မရှင်သစ် အပေါ် အရပ်ဘက်နဲ့ ဥပဒေပညာရှင်တွေ က ဘယ်လို မြင်ကြပါသလဲ။ ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က မေးမြန်းတင်ပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူ့အခွင့်ရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ တိုးလာနေချိန်မှာပဲ အရင် အစိုးရအရာရှိဟောင်းတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေး ကိစ္စကို ထဲထဲဝင်ဝင်ပါဝင် ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဥပဒေပညာရှင်တွေ မပါပဲ အမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်အသစ်ကို ဖွဲ့စည်း လိုက်တာ ကြောင့် လူ့အခွင့်အရေး ဆိုင်ရာမှာ ထူးခြားတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာမယ်လို့ မျှော်လင့် မထားကြောင်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းဖော်ထုတ်ရေးကော်မတီ အတွင်းရေးမှူး ဒေးဗစ်လှမြင့်က ပြောပါတယ်။
“ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ လူ့အခွင့်အရေး စနစ်နဲ့ပတ်သက်တာ ဘာတခုမှပြောင်းလဲတာမရှိပါဘူး။ ကော်မရှင်အသစ် ပြန်ဖွဲ့စည်းတဲ့ကိစ္စမှာလည်း ကျနော်တို့ သိပ်ပြီး မျှောလင့်ချက် မထားပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီကော်မရှင်အနေနဲ့ ဘယ်လောက်ထိ တကယ်ပဲ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက်နိုင်မလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမယ့် အနေအထားမှာပဲ ရှိပါတယ်။”
လက်ရှိမှာ နိုင်ငံတွင်းမှာ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး၊ တရားစီရင်ရေးနဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်တွေ ကောင်းကောင်း မရှိသေးတဲ့ အပြင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ ကပါ လူ့အခွင့်အရေးကို အကာအကွယ် မပေးထားဘူးလို့ လူ့အခွင့်ရေး ဆိုင်ရာ လိုက်ပါ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဥပဒေ ပညာရှင်တွေက ဝေဖန်နေကြတာပါ။ အခုဖွဲ့စည်းလိုက်တဲ့ ကော်မရှင်အသစ်မှာ လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဥပဒေပညာရှင်တွေ ကိုထည့်သွင်း ဖွဲ့စည်း မထားတဲ့ အတွက် လက်ရှိ အခြေနေကနေ ပြောင်းလဲလာဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေများနှင့် ဥပဒေ အထောက်အကူပြုအဖွဲ့ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ ဦးကြီးမြင့် ပြောပါတယ်။
“ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စမှာ ထဲထဲဝင်ဝင်ပြောနေတဲ့ ရှေ့နေကြီးတွေရှိတယ်ဗျ။ ဦးကျော်ဇေယျတို့၊ ဦးနေလတို့ ဒီလူတွေပေါ့။ တခြားသူတွေလည်း ရှိပါသေးတယ်။ ရှေ့နေတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ အသင်းအဖွဲ့ကဖြစ်ဖြစ် တယောက်ချင်းထူးချွန်တဲ့သူတွေက မပါတာတော့ တော်တော် ဝမ်းနည်းတယ်ဗျာ။ ဦးအောင်မျိုးမင်းဆိုရင် ထင်ထင်ရှားရှားကြီးကို ထူးထူးချွန်ချွန်လုပ်တယ်ဗျာ၊ NGO, CSO ကလူတွေ၊ လူ့အခွင့်ရေးအကြောင်း specialize လုပ်နေတဲ့သူတွေ၊ စိတ်ဝင်စားတဲ့သူတွေ ပါသင့်တယ်ဗျာ။”
မြန်မာနိုင်ငံအမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်ဟောင်းဟာ ၂၀၁၉ ထဲမှာ တိုင်ကြားစာ ၂၇၀၀ ကျော်ရရှိခဲ့ပြီး၊ ကိုင်တွယ်ခဲ့တဲ့ အမှုပေါင်းက ၄၀၀ ဝန်းကျင်ရှိပါတယ်။ ကော်မရှင်ဟောင်းရဲ့ ငါးနှစ်တာသက်တမ်းမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရတဲ့ ကိစ္စတချို့ကိုတော့ စုံစမ်းဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ သိသာထင်ရှားတဲ့ တခုကတော့ မြန်မာတပြည်လုံးက အကျဉ်းထောင်တွေ ဆီသွားပြီး ဖိနှိပ်မှုတွေရှိနေတဲ့ ထောင်တွင်း အခြေအနေတွေ ကို စုံစမ်း၊ တင်ပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် အတိုင်ခံရဆုံးအဖွဲ့အစည်းတွေ ဖြစ်တဲ့ တပ်မတော်နဲ့ ရဲတပ်ဖွဲ့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကော်မရှင်ကိုယ်တိုင်က ထဲထဲဝင်ဝင် မဆောင်ရွက် သလို ဒီလို ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနနဲ့ပတ်သက် လာရင် ကျော်လွှား နိုင်စွမ်းမရှိတဲ့ ကော်မရှင်ဟာ အဝေဖန်ခံ နေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခု အသစ်ဖွဲ့စည်း လိုက်တဲ့ ကော်မရှင်ကလည်း ထူးမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ လူ့အခွင့်ရေး စောင့်ကြည့် သူတွေက ပြောပါတယ်။
“ ပြဿနာက ဘာလဲဆိုတဲ့အခါကျတော့ ဒီ Human Rights ကော်မရှင်ကို တိုင်လိုက်ခါမှပဲ victim တွေက ပြောင်းပြန်တရားစွဲခံရတာမျိုး၊ ပြီးရင် case တွေကို အောင်မြင်အောင် မလုပ်နိုင်တာမျိုးတွေ ရှိနေတဲ့အခါကျတော့ အခု team က ပိုတောင်ဆိုးလာမလားဆိုတဲ့ ခံစားမှုမျိုးလည်း ဖြစ်ပေါ်တယ်ရှင့်။”
ကချင်ငြိမ်းချမ်းရေးကွန်ရက်က ဒေါ်ခွန်ဂျာပြောသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံအမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင် အသစ်ကို အဖွဲ့ဝင် ၁၁ယောက်နဲ့ အသစ် ဖွဲ့စည်းကြောင်း ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁၄ရက်မှာ သမ္မတရုံးက အမိန့်ကြေညာစာထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ အာဆီယံအစိုးရအချင်းချင်း လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင် မြန်မာကိုယ်စားလှယ် ဦးလှမြင့်က ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်ပြီး တက္ကသိုလ်ပါမောက္ခ၊ ကာကွယ်ရေးဌာန၊ ပြည်ထဲရေးဌာနနဲ့ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်ရုံး အငြိမ်းစား အရာရှိဟောင်းတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာဖြစ်ပါတယ်။
........................
မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့မြား ကောျမရှငျသဈဖှဲ့စညျးမှုကိုစိတျပကြျ
(Unicode)
သမ်မတအမိန့ျနဲ့ အသဈထပျပွီးဖှဲ့စညျးလိုကျတဲ့ အမြိုးသားလူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျမှာ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စ ထဲထဲဝငျဝငျဆောငျရှကျနတေဲ့ ဥပဒေ ပညာရှငျတှေ၊ အရပျဘကျအဖှဲ့တှေ မပါဝငျတဲ့ အတှကျ ဒီကောျမရှငျသဈ အပေါျ မြှောျလင့ျခကြျ သိပျမထားကွဘူးလို့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လူ့အခှင့ျရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ တိုးလာနခြေိနျမှာပဲ အခုအသဈ ထပျဖှဲ့စညျးလိုကျတဲ့ ဒီကောျမရှငျသဈ အပေါျ အရပျဘကျနဲ့ ဥပဒပေညာရှငျတှေ က ဘယျလို မွငျကွပါသလဲ။ ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက မေးမွနျးတငျပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ လူ့အခှင့ျရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ တိုးလာနခြေိနျမှာပဲ အရငျ အစိုးရအရာရှိဟောငျးတှေ၊ လူ့အခှင့ျအရေး ကိစ်စကို ထဲထဲဝငျဝငျပါဝငျ ဆောငျရှကျနတေဲ့ ဥပဒပေညာရှငျတှေ မပါပဲ အမြိုးသား လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျအသဈကို ဖှဲ့စညျး လိုကျတာ ကွောင့ျ လူ့အခှင့ျအရေး ဆိုငျရာမှာ ထူးခွားတဲ့ အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈလာမယျလို့ မြှောျလင့ျ မထားကွောငျး လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုဆိုငျရာ စုံစမျးဖောျထုတျရေးကောျမတီ အတှငျးရေးမှူး ဒေးဗဈလှမွင့ျက ပွောပါတယျ။
“ ကနြောျတို့နိုငျငံမှာ လူ့အခှင့ျအရေး စနဈနဲ့ပတျသကျတာ ဘာတခုမှပွောငျးလဲတာမရှိပါဘူး။ ကောျမရှငျအသဈ ပွနျဖှဲ့စညျးတဲ့ကိစ်စမှာလညျး ကနြောျတို့ သိပျပွီး မြှောလင့ျခကြျ မထားပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီကောျမရှငျအနနေဲ့ ဘယျလောကျထိ တကယျပဲ လူ့အခှင့ျအရေးကို ကာကှယျ စောင့ျရှောကျနိုငျမလားဆိုတာ စောင့ျကွည့ျရမယ့ျ အနအေထားမှာပဲ ရှိပါတယျ။”
လကျရှိမှာ နိုငျငံတှငျးမှာ အလုပျသမားအခှင့ျအရေး၊ တရားစီရငျရေးနဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျတှေ ကောငျးကောငျး မရှိသေးတဲ့ အပွငျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံ ဥပဒေ ကပါ လူ့အခှင့ျအရေးကို အကာအကှယျ မပေးထားဘူးလို့ လူ့အခှင့ျရေး ဆိုငျရာ လိုကျပါ ဆောငျရှကျနတေဲ့ ဥပဒေ ပညာရှငျတှကေ ဝဖေနျနကွေတာပါ။ အခုဖှဲ့စညျးလိုကျတဲ့ ကောျမရှငျအသဈမှာ လူ့အခှင့ျအရေး ကြှမျးကငြျတဲ့ ဥပဒပေညာရှငျတှေ ကိုထည့ျသှငျး ဖှဲ့စညျး မထားတဲ့ အတှကျ လကျရှိ အခွနေကေနေ ပွောငျးလဲလာဖို့ မဖွဈနိုငျဘူးလို့ ပွညျထောငျစုရှေ့နမြေားနှင့ျ ဥပဒေ အထောကျအကူပွုအဖှဲ့ရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌ တရားလှှတျတောျရှေ့နေ ဦးကွီးမွင့ျ ပွောပါတယျ။
“ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စမှာ ထဲထဲဝငျဝငျပွောနတေဲ့ ရှေ့နကွေီးတှရှေိတယျဗြ။ ဦးကြောျဇယေတြို့၊ ဦးနလေတို့ ဒီလူတှပေေါ့။ တခွားသူတှလေညျး ရှိပါသေးတယျ။ ရှေ့နတှေကေို ကိုယျစားပွုတဲ့ အသငျးအဖှဲ့ကဖွဈဖွဈ တယောကျခငြျးထူးခြှနျတဲ့သူတှကေ မပါတာတော့ တောျတောျ ဝမျးနညျးတယျဗြာ။ ဦးအောငျမြိုးမငျးဆိုရငျ ထငျထငျရှားရှားကွီးကို ထူးထူးခြှနျခြှနျလုပျတယျဗြာ၊ NGO, CSO ကလူတှေ၊ လူ့အခှင့ျရေးအကွောငျး specialize လုပျနတေဲ့သူတှေ၊ စိတျဝငျစားတဲ့သူတှေ ပါသင့ျတယျဗြာ။”
မွနျမာနိုငျငံအမြိုးသား လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျဟောငျးဟာ ၂၀၁၉ ထဲမှာ တိုငျကွားစာ ၂၇၀၀ ကြောျရရှိခဲ့ပွီး၊ ကိုငျတှယျခဲ့တဲ့ အမှုပေါငျးက ၄၀၀ ဝနျးကငြျရှိပါတယျ။ ကောျမရှငျဟောငျးရဲ့ ငါးနှဈတာသကျတမျးမှာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရတဲ့ ကိစ်စတခြို့ကိုတော့ စုံစမျးဖောျထုတျနိုငျခဲ့ပါတယျ။ သိသာထငျရှားတဲ့ တခုကတော့ မွနျမာတပွညျလုံးက အကဉြျးထောငျတှေ ဆီသှားပွီး ဖိနှိပျမှုတှရှေိနတေဲ့ ထောငျတှငျး အခွအေနတှေေ ကို စုံစမျး၊ တငျပွခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုနဲ့ ပတျသကျရငျ အတိုငျခံရဆုံးအဖှဲ့အစညျးတှေ ဖွဈတဲ့ တပျမတောျနဲ့ ရဲတပျဖှဲ့နဲ့ ပတျသကျပွီး ကောျမရှငျကိုယျတိုငျက ထဲထဲဝငျဝငျ မဆောငျရှကျ သလို ဒီလို ပွညျထဲရေးဝနျကွီးဌာနနဲ့ပတျသကျ လာရငျ ကြောျလှှား နိုငျစှမျးမရှိတဲ့ ကောျမရှငျဟာ အဝဖေနျခံ နရေတာ ဖွဈပါတယျ။ အခု အသဈဖှဲ့စညျး လိုကျတဲ့ ကောျမရှငျကလညျး ထူးမှာ မဟုတျဘူးလို့ လူ့အခှင့ျရေး စောင့ျကွည့ျ သူတှကေ ပွောပါတယျ။
“ ပွူနာက ဘာလဲဆိုတဲ့အခါကတြော့ ဒီ Human Rights ကောျမရှငျကို တိုငျလိုကျခါမှပဲ victim တှကေ ပွောငျးပွနျတရားစှဲခံရတာမြိုး၊ ပွီးရငျ case တှကေို အောငျမွငျအောငျ မလုပျနိုငျတာမြိုးတှေ ရှိနတေဲ့အခါကတြော့ အခု team က ပိုတောငျဆိုးလာမလားဆိုတဲ့ ခံစားမှုမြိုးလညျး ဖွဈပေါျတယျရှင့ျ။”
ကခငြျငွိမျးခမြျးရေးကှနျရကျက ဒေါျခှနျဂြာပွောသှားတာ ဖွဈပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံအမြိုးသား လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျ အသဈကို အဖှဲ့ဝငျ ၁၁ယောကျနဲ့ အသဈ ဖှဲ့စညျးကွောငျး ၂၀၂၀ ဇနျနဝါရီ ၁၄ရကျမှာ သမ်မတရုံးက အမိန့ျကွညောစာထုတျပွနျခဲ့ပါတယျ။ အာဆီယံအစိုးရအခငြျးခငြျး လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျ မွနျမာကိုယျစားလှယျ ဦးလှမွင့ျက ဥက်ကဋ်ဌဖွဈပွီး တက်ကသိုလျပါမောက်ခ၊ ကာကှယျရေးဌာန၊ ပွညျထဲရေးဌာနနဲ့ ပွညျထောငျစုရှေ့နခြေုပျရုံး အငွိမျးစား အရာရှိဟောငျးတှနေဲ့ ဖှဲ့စညျးထားတာဖွဈပါတယျ။
