(Zawgyi / Unicode)
ထိုင်းနိုင်ငံ အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းမှာ ဒဏ်ရာရပြီး ရေနစ်သေတော့မယ့် လင်းပိုင်ငယ်လေး တကောင်ဟာ အခုတော့ စေတနာ့ ဝန်ထမ်း ကူညီပေးသူ အဖွဲ့တခုရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် အတော်လေး သက်သာလာပါပြီ။ Paradon လို့ နာမည်ပေးထားတဲ့ အဲဒီ လင်းပိုင်းလေးက ဧရာဝတီ လင်းပိုင်းဖြစ်ပြီး တရားမဝင် ငါးဖမ်းမှုနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှုတွေကြောင့် မျိုးတုန်း ပျောက်ကွယ်သွားနိုင်တဲ့ မျိုးစိတ် အဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုတော့ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်းလေး Paradon ရဲ့ အခြေအနေ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာတာကြောင့် ပင်လယ်ပြင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမားတွေက ကြိုဆိုကြပါတယ်။ AP သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးပါမယ်။
Paradon လို့ နာမည်ပေးထားတဲ့ ဒဏ်ရာရ လင်းပိုင်လေးကိုတော့ ထိုင်းနိုင်ငံ ရနောင်းက စင်တာ တခုမှာ ကုသပေးနေကြပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းက ရေအိုင်လေးထဲမှာ ရေနစ်နေတဲ့ လင်းပိုင်လေးကို ပြီးခဲ့တဲ့ တလလောက်က တွေ့ခဲ့ကြတာပါ။ ပင်လယ်ပြင်နဲ့ ကမ်းရိုတန်း ရင်းမြစ်များ သုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေး စင်တာက တိရိစ္ဆာန် ဆရာဝန်တွေနဲ့ အကူအညီပေးသူ တဒါဇင်လောက်နဲ့ Paradon ကို အချိန်ပြည့် ပြုစု ကုသပေးနေကြရတာပါ။ စင်တာက တိရိစ္ဆာန် ဆေးကု ဆရာဝန် Thanaphan Chomchuen က အခုလို ပြောပါတယ်။
" ကမ်းခြေမှာ သောင်တင်နေတဲ့ လင်းပိုင်တွေဟာ များသော အားဖြင့်တော့ အခြေအနေက ဆိုးပါတယ်။ ဒီလို လင်းပိုင်တွေ အသက်ရှင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းကလည်း သိပ်ပြီး နည်းပါတယ်။ သူ့ကိုတော့ ကျနော်တို့ အကောင်းဆုံး ပြုစုစောင့်ရှောက်ခဲ့ပါတယ်။ "
ကမ်းစပ်ပေါ်မှာ သောင်တင်ပြီး ရေကန်ငယ်ထဲမှာ ဒဏ်ရာကြောင့် ရေမကူးနိုင်ပဲ ရေနစ်လု ဖြစ်နေတဲ့ လင်းပိုင်လေး Paradon ကို ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်နေ့မှာ ငါးဖမ်းသမားတွေက တွေ့ခဲ့တာပါ။ သူတို့က ထိုင်း တာဝန်ရှိသူတွေထံကို အလျှင်အမြန် ဆက်သွယ်ခဲ့ကြပြီး တာဝန်ရှိသူတွေ အကြံပေးတဲ့ အတိုင်း လင်းပိုင်လေးကို အရေးပေါ် ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးခဲ့ကြပြီးနောက် ကယ်ဆယ်ရေး စင်တာကို ပို့ပေးခဲ့ကြပါတယ်။
လင်းပိုင်လေး Paradon ဟာ ဒဏ်ရာကနေ ရောဂါပိုးဝင် အင်အားချိနဲ့ပြီး ရေမကူးနိုင် ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ ဒီ လင်းပိုင်လေးကို ပင်လယ်ရေ ဖြည့်ထားတဲ့ ကန်ထဲကို ထည့်ပြီး ဆေးကုပေးခဲ့ကြပါတယ်။ ရေမကူးနိုင်တဲ့ လင်းပိုင်လေး ရေမနစ်စေဖို့ အတွက် စေတနာ့ ဝန်ထမ်းတွေက အချိန်ပြည့် ရေကန်ထဲမှာ သူ့ကို အလှည့်ကျ ကိုင်ပေးထားကြတာပါ။ အသက် ၃၂ နှစ် အရွယ် ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အကြံပေး Thippunyar Thipjuntar ဟာ စင်တာမှာ စေတနာ့ ဝန်ထမ်း လုပ်နေသူပါ။
" သူက အစားကောင်းကောင်း မစားပေမဲ့ ဆော့ချင်နေပါတယ်။ သူ အဟာရ မပြည့်မှာကို စိုးရိမ်ပါတယ်။ ဒီမှာ အချိန်၊ လုပ်အား၊ ငွေကြေး ကုန်ကျခံပြီး စိတ်ရော လူပါ နှစ်မြှုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ စေတနာ့ ဝန်ထမ်း တဦးအနေနဲ့ လင်းပိုင်လေး ကျန်းမာပြီး အသက်ရှင်စေချင်ပါတယ်။"
ဧရာဝတီ လင်းပိုင်လေး Paradon ဟာ အခြေအနေ ကောင်းလာပြီး အခုတော့ ရေကူးနိုင်ပါပြီ။ ဒါပေမယ့် အားနည်းနေသေးပြီး အခြေအနေက စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်နေဆဲပါ။ သူ့ကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးနေသူတွေက မိနစ် ၂၀ တိုင်းမှာ တခါ နို့တိုက်နေပေမယ့်လည်း သူက ကောင်းကောင်း မသောက်ပါဘူး။ လင်းပိုင်လေး Paradon ကို ရေရှည် စောင့်ရှောက်မှု ပေးဖို့ လိုအပ်ပြီး အနည်းဆုံး တနှစ်လောက် ကြာမယ်လို့ စင်တာက ညွှန်ကြားရေးမှူး Sumana Kajonwattanakul က ပြောပါတယ်။ လင်းပိုင်လေးကို နို့ဖြတ်ပြီး အစာရှာစားတတ်ဖို့ အတွက် အချိန်ယူရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
" သူ နေကောင်းလာလို့ ပြန်လွှတ်လိုက်မယ်ဆိုရင်လည်း ပြသနာက သူ နို့သောက်ရတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အဲဒါကြောင့် သူ့မှာ သွားပေါက်လာပြီး ငါး စားတတ်အောင်နဲ့ အသားကျအောင် သင်ပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အချိန်ယူရမှာပါ။"
ဒါပေမယ့်လည်း Paradon ကို ပြုစု စောင့်ရှောက်မှုကနေ ဒီ လင်းပိုင်မျိုးစိတ်တွေ ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုကို ပိုပြီး နားလည်စေမယ်လို့ ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးနေသူတွေက ယုံကြည်ကြပါတယ်။ တိရိစ္ဆာန် ဆေးကု ဆရာဝန် Thanaphan Chomchuen က အခုလို ပြောပါတယ်။
" ဒီလို တိရိစာ ္ဆန် မျိုးစိတ်တွေကို ပြုစု ကုသမှုမှာ အောင်မြင်မှုက သိပ်များများစားစား မရှိတာကြောင့် လင်းပိုင် တကောင်ကို အသက်ကယ်လိုက်နိုင်ပြီဆိုရင် ကျနော်တို့ အတွက် ဗဟုသုတ ရပါတယ်။ သူ့ကို အသက်ရှင်အောင် ကယ်တင်နိုင်ပြီ ဆိုရင် ဒီကနေ ကျနော်တို့ အများကြီး သင်ယူနိုင်ပါတယ်။ ဒုတိယ အချက် အနေနဲ့ကတော့ သူ့ကို အသက် ကယ်လိုက်ခြင်းအားဖြင့် သူ့ကို အသက်ရှင်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ပေးလိုက်ခြင်း အားဖြင့် အကောင်ရေ သိပ်မကျန်တော့တဲ့ ရှားပါး ဒီ သတ္တဝါတွေ ထိန်းသိမ်းရေး အတွက်လည်း အသိပညာပေးရာ ရောက်ပါတယ်။ "
Paradon လို ဧရာဝတီ လင်းပိုင်တွေဟာ မျိုးတုန်းမယ့် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ မျိုးစိတ်အဖြစ် နိုင်ငံတကာ သဘာ၀ ထိန်းသိမ်းရေး သမဂ္ဂ IUCN က သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်တွေကိုတော့ တောင်အာရှနဲ့ အရှေ့တောင် အာရှက ရေတိမ် ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ဒေသ တချို့၊ နောက် မြန်မာ၊ ကမေ ္ဘာဒီးယားနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားတို့က မြစ် ၃ စင်းတို့ထဲမှာ တွေ့ရလေ့ ရှိပါတယ်။ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်တွေရဲ့ အသိုက်အမြုံတွေ ဆုံးရှုံးမှု၊ ညစ်ညမ်းမှုနဲ့ တရားမဝင် ငါးဖမ်းဆီးမှုတွေကြောင့် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတဲ့ မျိုးစိတ်ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းမှာ ဧရာဝတီ လင်းပိုင် အကောင် ၄၀၀ လောက်ဘဲ ကျန်ရှိတော့တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားကြာင်းလည်း ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ပင်လယ်ပြင်နဲ့ ကမ်းရိုးတန်း အရင်းအမြစ်များ သုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေး စင်တာက တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။
(Unicode)
ဒဏျရာရ ဧရာဝတီလငျးပိုငျငယျ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ကယျတငျစောင့ျရှောကျ
ထိုငျးနိုငျငံ အရှေ့ဘကျ ကမျးရိုးတနျးမှာ ဒဏျရာရပွီး ရနေဈသတေော့မယ့ျ လငျးပိုငျငယျလေး တကောငျဟာ အခုတော့ စတေနာ့ ဝနျထမျး ကူညီပေးသူ အဖှဲ့တခုရဲ့ ကွိုးပမျးမှုကွောင့ျ အတောျလေး သကျသာလာပါပွီ။ Paradon လို့ နာမညျပေးထားတဲ့ အဲဒီ လငျးပိုငျးလေးက ဧရာဝတီ လငျးပိုငျးဖွဈပွီး တရားမဝငျ ငါးဖမျးမှုနဲ့ ပတျဝနျးကငြျ ညဈညမျးမှုတှကွေောင့ျ မြိုးတုနျး ပြောကျကှယျသှားနိုငျတဲ့ မြိုးစိတျ အဖွဈ သတျမှတျခံထားရတာ ဖွဈပါတယျ။ အခုတော့ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျးလေး Paradon ရဲ့ အခွအေနေ တိုးတကျကောငျးမှနျလာတာကွောင့ျ ပငျလယျပွငျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး သမားတှကေ ကွိုဆိုကွပါတယျ။ AP သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးပါမယျ။
Paradon လို့ နာမညျပေးထားတဲ့ ဒဏျရာရ လငျးပိုငျလေးကိုတော့ ထိုငျးနိုငျငံ ရနောငျးက စငျတာ တခုမှာ ကုသပေးနကွေပါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံ အရှေ့ဘကျ ကမျးရိုးတနျးက ရအေိုငျလေးထဲမှာ ရနေဈနတေဲ့ လငျးပိုငျလေးကို ပွီးခဲ့တဲ့ တလလောကျက တှေ့ခဲ့ကွတာပါ။ ပငျလယျပွငျနဲ့ ကမျးရိုတနျး ရငျးမွဈမြား သုတသေနနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေး စငျတာက တိရိစ်ဆာနျ ဆရာဝနျတှနေဲ့ အကူအညီပေးသူ တဒါဇငျလောကျနဲ့ Paradon ကို အခြိနျပွည့ျ ပွုစု ကုသပေးနကွေရတာပါ။ စငျတာက တိရိစ်ဆာနျ ဆေးကု ဆရာဝနျ Thanaphan Chomchuen က အခုလို ပွောပါတယျ။
ကမျးခွမှော သောငျတငျနတေဲ့ လငျးပိုငျတှဟော မြားသော အားဖွင့ျတော့ အခွအေနကေ ဆိုးပါတယျ။ ဒီလို လငျးပိုငျတှေ အသကျရှငျဖို့ အခှင့ျအလမျးကလညျး သိပျပွီး နညျးပါတယျ။ သူ့ကိုတော့ ကနြောျတို့ အကောငျးဆုံး ပွုစုစောင့ျရှောကျခဲ့ပါတယျ။
ကမျးစပျပေါျမှာ သောငျတငျပွီး ရကေနျငယျထဲမှာ ဒဏျရာကွောင့ျ ရမေကူးနိုငျပဲ ရနေဈလု ဖွဈနတေဲ့ လငျးပိုငျလေး Paradon ကို ဇူလိုငျလ ၂၃ ရကျနေ့မှာ ငါးဖမျးသမားတှကေ တှေ့ခဲ့တာပါ။ သူတို့က ထိုငျး တာဝနျရှိသူတှထေံကို အလြှငျအမွနျ ဆကျသှယျခဲ့ကွပွီး တာဝနျရှိသူတှေ အကွံပေးတဲ့ အတိုငျး လငျးပိုငျလေးကို အရေးပေါျ ပွုစုစောင့ျရှောကျပေးခဲ့ကွပွီးနောကျ ကယျဆယျရေး စငျတာကို ပို့ပေးခဲ့ကွပါတယျ။
လငျးပိုငျလေး Paradon ဟာ ဒဏျရာကနေ ရောဂါပိုးဝငျ အငျအားခြိနဲ့ပွီး ရမေကူးနိုငျ ဖွဈခဲ့တာပါ။ ဒီ လငျးပိုငျလေးကို ပငျလယျရေ ဖွည့ျထားတဲ့ ကနျထဲကို ထည့ျပွီး ဆေးကုပေးခဲ့ကွပါတယျ။ ရမေကူးနိုငျတဲ့ လငျးပိုငျလေး ရမေနဈစဖေို့ အတှကျ စတေနာ့ ဝနျထမျးတှကေ အခြိနျပွည့ျ ရကေနျထဲမှာ သူ့ကို အလှည့ျကြ ကိုငျပေးထားကွတာပါ။ အသကျ ၃၂ နှဈ အရှယျ ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ အကွံပေး Thippunyar Thipjuntar ဟာ စငျတာမှာ စတေနာ့ ဝနျထမျး လုပျနသေူပါ။
သူက အစားကောငျးကောငျး မစားပမေဲ့ ဆော့ခငြျနပေါတယျ။ သူ အဟာရ မပွည့ျမှာကို စိုးရိမျပါတယျ။ ဒီမှာ အခြိနျ၊ လုပျအား၊ ငှကွေေး ကုနျကခြံပွီး စိတျရော လူပါ နှဈမွှုပျလုပျကိုငျနတေဲ့ စတေနာ့ ဝနျထမျး တဦးအနနေဲ့ လငျးပိုငျလေး ကနြျးမာပွီး အသကျရှငျစခေငြျပါတယျ။
ဧရာဝတီ လငျးပိုငျလေး Paradon ဟာ အခွအေနေ ကောငျးလာပွီး အခုတော့ ရကေူးနိုငျပါပွီ။ ဒါပမေယ့ျ အားနညျးနသေေးပွီး အခွအေနကေ စိုးရိမျစရာ ဖွဈနဆေဲပါ။ သူ့ကို ပွုစုစောင့ျရှောကျပေးနသေူတှကေ မိနဈ ၂၀ တိုငျးမှာ တခါ နို့တိုကျနပေမေယ့ျလညျး သူက ကောငျးကောငျး မသောကျပါဘူး။ လငျးပိုငျလေး Paradon ကို ရရှေညျ စောင့ျရှောကျမှု ပေးဖို့ လိုအပျပွီး အနညျးဆုံး တနှဈလောကျ ကွာမယျလို့ စငျတာက ညှှနျကွားရေးမှူး Sumana Kajonwattanakul က ပွောပါတယျ။ လငျးပိုငျလေးကို နို့ဖွတျပွီး အစာရှာစားတတျဖို့ အတှကျ အခြိနျယူရမှာ ဖွဈပါတယျ။
သူ နကေောငျးလာလို့ ပွနျလှှတျလိုကျမယျဆိုရငျလညျး ပွသနာက သူ နို့သောကျရတော့မှာ မဟုတျပါဘူး။ အဲဒါကွောင့ျ သူ့မှာ သှားပေါကျလာပွီး ငါး စားတတျအောငျနဲ့ အသားကအြောငျ သငျပေးရမှာ ဖွဈပါတယျ။ အခြိနျယူရမှာပါ။
ဒါပမေယ့ျလညျး Paradon ကို ပွုစု စောင့ျရှောကျမှုကနေ ဒီ လငျးပိုငျမြိုးစိတျတှေ ပွုစုစောင့ျရှောကျမှုကို ပိုပွီး နားလညျစမေယျလို့ ပွုစုစောင့ျရှောကျပေးနသေူတှကေ ယုံကွညျကွပါတယျ။ တိရိစ်ဆာနျ ဆေးကု ဆရာဝနျ Thanaphan Chomchuen က အခုလို ပွောပါတယျ။
ဒီလို တိရိစာ ်ဆနျ မြိုးစိတျတှကေို ပွုစု ကုသမှုမှာ အောငျမွငျမှုက သိပျမြားမြားစားစား မရှိတာကွောင့ျ လငျးပိုငျ တကောငျကို အသကျကယျလိုကျနိုငျပွီဆိုရငျ ကနြောျတို့ အတှကျ ဗဟုသုတ ရပါတယျ။ သူ့ကို အသကျရှငျအောငျ ကယျတငျနိုငျပွီ ဆိုရငျ ဒီကနေ ကနြောျတို့ အမြားကွီး သငျယူနိုငျပါတယျ။ ဒုတိယ အခကြျ အနနေဲ့ကတော့ သူ့ကို အသကျ ကယျလိုကျခွငျးအားဖွင့ျ သူ့ကို အသကျရှငျဖို့ အခှင့ျအလမျး ပေးလိုကျခွငျး အားဖွင့ျ အကောငျရေ သိပျမကနြျတော့တဲ့ ရှားပါး ဒီ သတ်တဝါတှေ ထိနျးသိမျးရေး အတှကျလညျး အသိပညာပေးရာ ရောကျပါတယျ။
Paradon လို ဧရာဝတီ လငျးပိုငျတှဟော မြိုးတုနျးမယ့ျ အန်တရာယျရှိတဲ့ မြိုးစိတျအဖွဈ နိုငျငံတကာ သဘာ၀ ထိနျးသိမျးရေး သမဂ်ဂ IUCN က သတျမှတျထားပါတယျ။ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျတှကေိုတော့ တောငျအာရှနဲ့ အရှေ့တောငျ အာရှက ရတေိမျ ပငျလယျကမျးရိုးတနျး ဒသေ တခြို့၊ နောကျ မွနျမာ၊ ကမေ ်ဘာဒီးယားနဲ့ အငျဒိုနီးရှားတို့က မွဈ ၃ စငျးတို့ထဲမှာ တှေ့ရလေ့ ရှိပါတယျ။ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျတှရေဲ့ အသိုကျအမွုံတှေ ဆုံးရှုံးမှု၊ ညဈညမျးမှုနဲ့ တရားမဝငျ ငါးဖမျးဆီးမှုတှကွေောင့ျ ခွိမျးခွောကျခံနရေတဲ့ မြိုးစိတျဖွဈပါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံရဲ့ အရှေ့ဘကျ ကမျးရိုးတနျးမှာ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျ အကောငျ ၄၀၀ လောကျဘဲ ကနြျရှိတော့တယျလို့ ခန့ျမှနျးထားကွာငျးလညျး ထိုငျးနိုငျငံရဲ့ ပငျလယျပွငျနဲ့ ကမျးရိုးတနျး အရငျးအမွဈမြား သုတသေနနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေး စငျတာက တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။
