(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အင်တာနက် လွတ်လပ်ခွင့် ကျဆင်းလာတာက၊ ကမ္ဘာမှာ အဆိုးဆုံးအဆင့် မကြုံစဖူးကို ရောက်သွားပြီလို့ Freedom House အဖွဲ့က သတ်မှတ်လိုက်ပါတယ်။
Freedom House နိုင်ငံတကာလွတ်လပ်မူအကဲဖြတ်အဖွဲ့ကြီးက ဒီနှစ်အစီရင်ခံစာ မနေ့ကထုတ်ရာမှာ၊ မြန်မာမှာ အခုလို ကျဆင်းနှုန်းက မကြုံစဖူးအဆိုးဆုံးဖြစ်ပြီး၊ Belarus နဲ့ Uganda တို့က နောက်က လိုက်ခဲ့ကြပါတယ်။
ဘာကြောင့်အခုလိုဖြစ်ခဲ့ရပြီး၊ ဘယ်လို သက်ရောက်မူရှိတာကို ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာကျွမ်းကျင်သူ ကိုမျိုးနိုင်နဲ့ မြန်မာ့အရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ ဦးမောင်မောင်စိုးတို့ကို ကိုဝင်းမင်းက မေးထားပါတယ်။
အမေရိကန်အခြေစိုက် Freedom House က အခုလောက်ထိ သပ်မှတ်ခံခဲ့ရတဲ့အပေါ် အဓိကတုံ့ပြန်ချက်ကို အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရေးကျွမ်းကျင်သူ ကိုမျိုးနိုင်က လက်တွေ့နဲ့အခုလိုစရှင်းပြပါတယ်။
ကိုမျိုးနိုင်။ ။ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်နေ့အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ အင်တာနက်ကို ဖြတ်ချလိုက်တယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ လူတွေက အရမ်းကြီးကြောက်လန့်သွားတာပေါ့နော်။ နောက်ပိုင်းမှာ လူတွေက အင်တာနက်သုံးတဲ့အခါကျရင် Facebook တွေ ပိတ်တာတို့၊ ကျော်ပြီးမှ သုံးလို့ရတာတို့တွေဖြစ်လာတယ်။ ဒီထက်ပိုဆိုးတာက ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေမှာ စစ်အစိုးရနဲ့ပက်သက်တာတို့၊ ဆန္ဒပြတာနဲ့ပက်သက်တာတို့တွေတင်ထားတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ Like ထား၊ ရှယ်ထားတာပဲဖြစ်ဖြစ် အချိန်မရွေးသူတို့က လမ်းမှာ တားတားပြီးစစ်မယ်တဲ့။ သူတို့ စစ်လို့တွေ့ရင် အိုင်ဖုန်းကိုလည်းသိမ်းမယ်။ လူကိုလည်း အရေးယူမယ်။ နောက်ပိုင်းတော့ အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့်တွေပါ ပိတ်ပင်ခံရတယ်။ နောက်ဆုံးဖြစ်သွားတဲ့ဟာက NUG ရဲ့ Profile Change တာ တရက်ထဲ သုံးသန်းကျော်သွားလို့NUG Profile တာကို ဖမ်းပါမယ်ဆိုပြီးတော့မှ စာတွေဘာတွေထုတ်ပြီးသွားတော့မှ၊ အဲလိုတွေဖြစ်လာပြီးတော့ တချို့ တော်တော်များများပေါ့နော် ၊ ပြည်တွင်းကလူတွေ တရက်နှစ်ရက်လောက်ပဲချိန်းထားပြီးတော့ ပြန်ပြောင်းကြတာပေါ့နော်။ နောက်ပြီး အင်တာနက်လိုင်းတွေကိုလည်း စောင့်ကြည့်နေတယ်လို့။ အင်တာနက်လိုင်းကို Speed လျှော့တယ်တို့။ အခုဆို အထက်မြန်မာပြည်ရဲ့ မြို့နယ်တော်တော်များများကို အင်တာနက်တွေ ဖြတ်ထားတာပေါ့နော်။
ဘာ့ကြောင့်အခုလိုထိဖြစ်လာရပါလဲလို့မေးမြန်းရာမှာ မြန်မာအရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ ဦးမောင်မောင်စိုးက အခုလို ပြောပါတယ်။
ဦးမောင်မောင်စိုး။ ။ အခု အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုကို စစ်မက်ဖြစ်ပွားတဲ့ ဒေသတွေမှာ တွေ့ရပါတယ်။ အဓိကက အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီးတော့ တယောက်နဲ့တယောက် ဆက်သွယ်တဲ့ ကိစ္စတွေကို ဖြတ်တောက်ချင်တဲ့အတွက် လုပ်တာပေါ့။ အရပ်ဘက်က PDF တို့ဘာတို့ပေါ့။ အရပ်ဘက်ကလူတွေ ဖုန်းပြောမယ်ဆို အင်တာနက်ကို အသုံးပြုရတာ။ ရိုးရိုးတယ်လီဖုန်းလိုင်းကို အသုံးပြုရင် ကြား ဖြတ်ပြီးတော့ ဖမ်းယူနားထောင်ရတာ လွယ်ကူတယ်။ အင်တာနက်ကျတော့ Application မျိုးစုံကို အသုံးပြုပြီးဆက်သွယ်တယ်ဆိုတော့ ကြားဖြတ်ဖမ်းယူဖို့ ခက်တယ်ပေါ့။ တဘက်ကပြောမယ်ဆိုရင်တော့ ၈၈ နဲ့မတူတာက ကမ္ဘာကို၊ နိုင်ငံတကာကို ဝါဒဖြန့်ချီတဲ့နေရာမှာ မြန်တာပေါ့ဗျာ။ အမြန်ဆုံးပဲ၊ ဓာတ်ပုံတွေ၊ ဗွီဒီယိုဖိုင်တွေကစပြီးတော့ ချက်ချင်းတင်လို့ရတာကိုး။ အဲဒီတော့ တခုခုဖြစ်ရင် ဖုံးကွယ်ဖို့ခက်တယ်။ အဲဒီတော့ ဒီမြန်ဆန်တဲ့ဟာကို နှေးကွေးအောင်လုပ်တယ်ပေါ့။
ဒါ့အပြင် ကိုမျိုးနိုင်ကလည်း အဓိကအကြောင်းအရင်းကို အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
ကိုမျိုးနိုင်။ ။ အဓိကကတော့ သတင်းစီးဆင်းမှုကို သူတို့ပိတ်ချင်တာပေါ့ဗျာ။ ဘာလဲဆိုတော့ အင်တာနက်မှာဆိုလို့ရှိရင် သတင်းတခုကိုဖြန့်လိုက်တာနဲ့တစက္ကန့်အတွင်း အကုန်လုံး တန်းရောက်သွားတယ်။ တနေရာရာမှာ တခုခုဖြစ်ပြီဆိုလို့ရှိရင် လူတွေအကုန်လုံးကို ချက်ချင်းသိနိုင်တဲ့အခါကျတော့ တယောက်ကနေ တယောက် သူတို့က အင်ဖော်မေးရှင်းကို ပေးမသိစေချင်ဘူး။ သတင်းအမှန်ကိုပေါ့ သက်သေအထောက်အထားနဲ့ တော်တော်များများက evidence တွေ စုသွားကြတယ်။ ဓာတ်ပုံတွေ၊ ဗွီဒီယိုတွေနဲ့တကွပေါ့။ အခုနောက်ပိုင်း Location တွေပေါ့။ အခုနောက်ပိုင်း ဓာတ်ပုံတပုံရိုက်လိုက်ရင် Location တွေ နေ့စွဲတွေ တခါထဲ တန်းပါတယ်ပေါ့။ အဲလိုမျိုးအထိပေါ့။ သူတို့အနေနဲ့နည်းပညာပိုင်းကို လိုက်လို့မမီတဲ့အခါကျတော့ သူတို့က အကောင်းဆုံးက အကုန်လုံးပိတ်လိုက်တယ်။ သူတို့ပြောတဲ့ သတင်းပဲနားထောင်၊ အဲလိုမျိုးဖြစ်စေချင်တဲ့ အတွက် သူတို့က အားလုံး ဖြတ်တောက်လိုက်တာ။ သတင်းအမှောင်ချချင်တာပေါ့ဗျာ။
အဲဒီတော့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဆုံးရှုံးတာကြောင့် ဘယ်လိုသက်ရောက်ခွင့်ရှိနိုင်ပါလဲလို့မေးမြန်းရာမှာ ဦးမောင်မောင်စိုးက အခုလို ဆက်ထောက်ပြပါတယ်။
ဦးမောင်မောင်စိုး။ ။ အင်တာနက်သည် ကျန်တဲ့ လူမှုစီးပွားလုပ်ငန်းတွေမှာ အများကြီးသုံးတာကိုး။ ရခိုင်မှာလည်း အင်တာနက်ဖြတ်ရင် အင်တာနက်သုံးတဲ့ လူမှုစီးပွားစနစ်တွေ၊ ဘဏ်စနစ်တွေ အကုန်ပျက်တယ်။ ဒါ့အပြင် ပညာရေးနဲ့ပက်သက်တဲ့ ကိစ္စတွေလည်း ဒီအင်တာနက်မှာ ကြည့်လို့၊ သင်ယူလို့မရ ဖြစ်သွားတာပေါ့။ အဲဒီတော့ သတင်း ပြတ်တောက်အောင်(အင်တာနက်) ဖြတ်တောက်တာဖြစ်ပေမယ့် အင်တာနက်အသုံးပြုတဲ့၊ လူမှုစီးပွားနယ်ပယ်တွေ၊ ပညာရေးနယ်ပယ်တွေ အားလုံးကို သွားထိခိုက်တာပေါ့။
ဒီသက်ရောက်မှုအပေါ် ကိုမျိူးနိုင်ကလည်း အခုလို ဆက်ပြီးရှင်းပြပါတယ်။
ကိုမျိူးနိုင်။ ။အွန်လိုင်း Transition တွေပေါ့နော်။ ပစ္စည်းတွေမှာမယ်၊ အွန်လိုင်း Transition ပေးမယ်ဆိုရင်။ ဒီကနေ အော်ဒါမှာ၊ ဟိုကနေပိုက်ဆံလွှဲ၊ လွှဲပြီးတော့ ပြန်ပို့ဆိုရင် အဲဒီလိုမျိုးတွေမှာ ကုန်သွယ်ရေးမှာ သွားပြီးတော့ ထိခိုက်လာတာပေါ့။ နောက်ပြီး နိုင်ငံခြားနဲ့ဆက်သွယ်တာတွေလည်း အဆင်မပြေဘူး။ နောက် ကျန်းမာရေးအပိုင်းပေါ့နော်။ တော်တော်များများဟာ ဒီကျန်းမာရေးအတွက်ကို observation တွေယူရပါတယ်။ နိုင်ငံခြားက အကြံပြုချက်တွေ တောင်းရပါတယ်။ အဲဒီလိုမျိုးကျရင် data တွေ တောင်းရတယ်ပေါ့နော်။ အဲဒီအချိန်ကျရင် အင်တာနက်မရှိတဲ့အခါကျရင် ပို့လို့မရဘူး။ ဖုန်းနဲ့လည်း သွားပြောလို့မရဘူး ပေါ့နော်။ အဲဒီလိုမျိုး အဖြစ်မျိုးမှာကျရင် အခက်အခဲတွေ အများကြီးတွေ့ရတယ်။ ဘာမှာလုပ်လို့မရဘူးပေါ့နော်။ အပြင်ကလူအပြင် အတွင်းကလူပါ လုပ်လို့မရဘူးပေါ့နော်။ အဲလိုအဆင့် ရောက်သွားတာပေါ့နော်။ နိုင်ငံခြားကလူတွေပေါ့နော် ၊ တချိုေ့တွက နေမနိုင်လောက်အောင်ဖြစ်တယ်ပေါ့။ အရမ်းကို ကြောက်စရာကောင်းတဲ့နိုင်ငံတခုလို အဆင့်နိမ့်သွားတာပေါ့။
တကယ်တော့ ဒီ Freedom House ရဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ နိုင်ငံပေါင်း ၃၀ ရဲ့ အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့် ကျဆင့်လာခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့က အရင်နှစ်ကထက် ၁၄ မှတ်အထိ ကျဆင်းသွားတာက အဖွဲ့စတင်ခဲ့ရာကနေ အခုထိ စံချိန်တင်ကျဆင်းတာလို့သုံးနှုန်းခဲ့ပါတယ် ခင်ဗျာ။
.............................................................................................
အငျတာနကျလှတျလပျမှုကဆြငျးတာကွောင့ျ နေ့စဉျဘဝထိခိုကျ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ အငျတာနကျ လှတျလပျခှင့ျ ကဆြငျးလာတာက၊ ကမ်ဘာမှာ အဆိုးဆုံးအဆင့ျ မကွုံစဖူးကို ရောကျသှားပွီလို့ Freedom House အဖှဲ့က သတျမှတျလိုကျပါတယျ။
Freedom House နိုငျငံတကာလှတျလပျမူအကဲဖွတျအဖှဲ့ကွီးက ဒီနှဈအစီရငျခံစာ မနေ့ကထုတျရာမှာ၊ မွနျမာမှာ အခုလို ကဆြငျးနှုနျးက မကွုံစဖူးအဆိုးဆုံးဖွဈပွီး၊ Belarus နဲ့ Uganda တို့က နောကျက လိုကျခဲ့ကွပါတယျ။
ဘာကွောင့ျအခုလိုဖွဈခဲ့ရပွီး၊ ဘယျလို သကျရောကျမူရှိတာကို ဆကျသှယျရေးနညျးပညာကြှမျးကငြျသူ ကိုမြိုးနိုငျနဲ့ မွနျမာ့အရေးလေ့လာသုံးသပျသူ ဦးမောငျမောငျစိုးတို့ကို ကိုဝငျးမငျးက မေးထားပါတယျ။
အမရေိကနျအခွစေိုကျ Freedom House က အခုလောကျထိ သပျမှတျခံခဲ့ရတဲ့အပေါျ အဓိကတုံ့ပွနျခကြျကို အငျတာနကျဆကျသှယျရေးကြှမျးကငြျသူ ကိုမြိုးနိုငျက လကျတှေ့နဲ့အခုလိုစရှငျးပွပါတယျ။
ကိုမြိုးနိုငျ။ ။ ဖဖေောျဝါရီလ (၁) ရကျနေ့အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာ အငျတာနကျကို ဖွတျခလြိုကျတယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာ လူတှကေ အရမျးကွီးကွောကျလနျ့သှားတာပေါ့နောျ။ နောကျပိုငျးမှာ လူတှကေ အငျတာနကျသုံးတဲ့အခါကရြငျ Facebook တှေ ပိတျတာတို့၊ ကြောျပွီးမှ သုံးလို့ရတာတို့တှဖွေဈလာတယျ။ ဒီထကျပိုဆိုးတာက ဆိုရှယျမီဒီယာတှမှော စဈအစိုးရနဲ့ပကျသကျတာတို့၊ ဆန်ဒပွတာနဲ့ပကျသကျတာတို့တှတေငျထားတာပဲဖွဈဖွဈ၊ Like ထား၊ ရှယျထားတာပဲဖွဈဖွဈ အခြိနျမရှေးသူတို့က လမျးမှာ တားတားပွီးစဈမယျတဲ့။ သူတို့ စဈလို့တှေ့ရငျ အိုငျဖုနျးကိုလညျးသိမျးမယျ။ လူကိုလညျး အရေးယူမယျ။ နောကျပိုငျးတော့ အငျတာနကျလှတျလပျခှင့ျတှပေါ ပိတျပငျခံရတယျ။ နောကျဆုံးဖွဈသှားတဲ့ဟာက NUG ရဲ့ Profile Change တာ တရကျထဲ သုံးသနျးကြောျသှားလို့NUG Profile တာကို ဖမျးပါမယျဆိုပွီးတော့မှ စာတှဘောတှထေုတျပွီးသှားတော့မှ၊ အဲလိုတှဖွေဈလာပွီးတော့ တခြို့ တောျတောျမြားမြားပေါ့နောျ ၊ ပွညျတှငျးကလူတှေ တရကျနှဈရကျလောကျပဲခြိနျးထားပွီးတော့ ပွနျပွောငျးကွတာပေါ့နောျ။ နောကျပွီး အငျတာနကျလိုငျးတှကေိုလညျး စောင့ျကွည့ျနတေယျလို့။ အငျတာနကျလိုငျးကို Speed လြှော့တယျတို့။ အခုဆို အထကျမွနျမာပွညျရဲ့ မွို့နယျတောျတောျမြားမြားကို အငျတာနကျတှေ ဖွတျထားတာပေါ့နောျ။
ဘာ့ကွောင့ျအခုလိုထိဖွဈလာရပါလဲလို့မေးမွနျးရာမှာ မွနျမာအရေးလေ့လာသုံးသပျသူ ဦးမောငျမောငျစိုးက အခုလို ပွောပါတယျ။
ဦးမောငျမောငျစိုး။ ။ အခု အငျတာနကျဖွတျတောကျမှုကို စဈမကျဖွဈပှားတဲ့ ဒသေတှမှော တှေ့ရပါတယျ။ အဓိကက အငျတာနကျကို အသုံးပွုပွီးတော့ တယောကျနဲ့တယောကျ ဆကျသှယျတဲ့ ကိစ်စတှကေို ဖွတျတောကျခငြျတဲ့အတှကျ လုပျတာပေါ့။ အရပျဘကျက PDF တို့ဘာတို့ပေါ့။ အရပျဘကျကလူတှေ ဖုနျးပွောမယျဆို အငျတာနကျကို အသုံးပွုရတာ။ ရိုးရိုးတယျလီဖုနျးလိုငျးကို အသုံးပွုရငျ ကွား ဖွတျပွီးတော့ ဖမျးယူနားထောငျရတာ လှယျကူတယျ။ အငျတာနကျကတြော့ Application မြိုးစုံကို အသုံးပွုပွီးဆကျသှယျတယျဆိုတော့ ကွားဖွတျဖမျးယူဖို့ ခကျတယျပေါ့။ တဘကျကပွောမယျဆိုရငျတော့ ၈၈ နဲ့မတူတာက ကမ်ဘာကို၊ နိုငျငံတကာကို ဝါဒဖွနျ့ခြီတဲ့နရောမှာ မွနျတာပေါ့ဗြာ။ အမွနျဆုံးပဲ၊ ဓာတျပုံတှေ၊ ဗှီဒီယိုဖိုငျတှကေစပွီးတော့ ခကြျခငြျးတငျလို့ရတာကိုး။ အဲဒီတော့ တခုခုဖွဈရငျ ဖုံးကှယျဖို့ခကျတယျ။ အဲဒီတော့ ဒီမွနျဆနျတဲ့ဟာကို နှေးကှေးအောငျလုပျတယျပေါ့။
ဒါ့အပွငျ ကိုမြိုးနိုငျကလညျး အဓိကအကွောငျးအရငျးကို အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
ကိုမြိုးနိုငျ။ ။ အဓိကကတော့ သတငျးစီးဆငျးမှုကို သူတို့ပိတျခငြျတာပေါ့ဗြာ။ ဘာလဲဆိုတော့ အငျတာနကျမှာဆိုလို့ရှိရငျ သတငျးတခုကိုဖွနျ့လိုကျတာနဲ့တစက်ကနျ့အတှငျး အကုနျလုံး တနျးရောကျသှားတယျ။ တနရောရာမှာ တခုခုဖွဈပွီဆိုလို့ရှိရငျ လူတှအေကုနျလုံးကို ခကြျခငြျးသိနိုငျတဲ့အခါကတြော့ တယောကျကနေ တယောကျ သူတို့က အငျဖောျမေးရှငျးကို ပေးမသိစခေငြျဘူး။ သတငျးအမှနျကိုပေါ့ သကျသအေထောကျအထားနဲ့ တောျတောျမြားမြားက evidence တှေ စုသှားကွတယျ။ ဓာတျပုံတှေ၊ ဗှီဒီယိုတှနေဲ့တကှပေါ့။ အခုနောကျပိုငျး Location တှပေေါ့။ အခုနောကျပိုငျး ဓာတျပုံတပုံရိုကျလိုကျရငျ Location တှေ နေ့စှဲတှေ တခါထဲ တနျးပါတယျပေါ့။ အဲလိုမြိုးအထိပေါ့။ သူတို့အနနေဲ့နညျးပညာပိုငျးကို လိုကျလို့မမီတဲ့အခါကတြော့ သူတို့က အကောငျးဆုံးက အကုနျလုံးပိတျလိုကျတယျ။ သူတို့ပွောတဲ့ သတငျးပဲနားထောငျ၊ အဲလိုမြိုးဖွဈစခေငြျတဲ့ အတှကျ သူတို့က အားလုံး ဖွတျတောကျလိုကျတာ။ သတငျးအမှောငျခခြငြျတာပေါ့ဗြာ။
အဲဒီတော့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျဆုံးရှုံးတာကွောင့ျ ဘယျလိုသကျရောကျခှင့ျရှိနိုငျပါလဲလို့မေးမွနျးရာမှာ ဦးမောငျမောငျစိုးက အခုလို ဆကျထောကျပွပါတယျ။
ဦးမောငျမောငျစိုး။ ။ အငျတာနကျသညျ ကနြျတဲ့ လူမှုစီးပှားလုပျငနျးတှမှော အမြားကွီးသုံးတာကိုး။ ရခိုငျမှာလညျး အငျတာနကျဖွတျရငျ အငျတာနကျသုံးတဲ့ လူမှုစီးပှားစနဈတှေ၊ ဘဏျစနဈတှေ အကုနျပကြျတယျ။ ဒါ့အပွငျ ပညာရေးနဲ့ပကျသကျတဲ့ ကိစ်စတှလေညျး ဒီအငျတာနကျမှာ ကွည့ျလို့၊ သငျယူလို့မရ ဖွဈသှားတာပေါ့။ အဲဒီတော့ သတငျး ပွတျတောကျအောငျ(အငျတာနကျ) ဖွတျတောကျတာဖွဈပမေယ့ျ အငျတာနကျအသုံးပွုတဲ့၊ လူမှုစီးပှားနယျပယျတှေ၊ ပညာရေးနယျပယျတှေ အားလုံးကို သှားထိခိုကျတာပေါ့။
ဒီသကျရောကျမှုအပေါျ ကိုမြိူးနိုငျကလညျး အခုလို ဆကျပွီးရှငျးပွပါတယျ။
ကိုမြိူးနိုငျ။ ။အှနျလိုငျး Transition တှပေေါ့နောျ။ ပစ်စညျးတှမှောမယျ၊ အှနျလိုငျး Transition ပေးမယျဆိုရငျ။ ဒီကနေ အောျဒါမှာ၊ ဟိုကနပေိုကျဆံလှှဲ၊ လှှဲပွီးတော့ ပွနျပို့ဆိုရငျ အဲဒီလိုမြိုးတှမှော ကုနျသှယျရေးမှာ သှားပွီးတော့ ထိခိုကျလာတာပေါ့။ နောကျပွီး နိုငျငံခွားနဲ့ဆကျသှယျတာတှလေညျး အဆငျမပွဘေူး။ နောကျ ကနြျးမာရေးအပိုငျးပေါ့နောျ။ တောျတောျမြားမြားဟာ ဒီကနြျးမာရေးအတှကျကို observation တှယေူရပါတယျ။ နိုငျငံခွားက အကွံပွုခကြျတှေ တောငျးရပါတယျ။ အဲဒီလိုမြိုးကရြငျ data တှေ တောငျးရတယျပေါ့နောျ။ အဲဒီအခြိနျကရြငျ အငျတာနကျမရှိတဲ့အခါကရြငျ ပို့လို့မရဘူး။ ဖုနျးနဲ့လညျး သှားပွောလို့မရဘူး ပေါ့နောျ။ အဲဒီလိုမြိုး အဖွဈမြိုးမှာကရြငျ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးတှေ့ရတယျ။ ဘာမှာလုပျလို့မရဘူးပေါ့နောျ။ အပွငျကလူအပွငျ အတှငျးကလူပါ လုပျလို့မရဘူးပေါ့နောျ။ အဲလိုအဆင့ျ ရောကျသှားတာပေါ့နောျ။ နိုငျငံခွားကလူတှပေေါ့နောျ ၊ တခြိုေ့တှက နမေနိုငျလောကျအောငျဖွဈတယျပေါ့။ အရမျးကို ကွောကျစရာကောငျးတဲ့နိုငျငံတခုလို အဆင့ျနိမ့ျသှားတာပေါ့။
တကယျတော့ ဒီ Freedom House ရဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာ နိုငျငံပေါငျး ၃၀ ရဲ့ အငျတာနကျလှတျလပျခှင့ျ ကဆြင့ျလာခဲ့ပွီး မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့က အရငျနှဈကထကျ ၁၄ မှတျအထိ ကဆြငျးသှားတာက အဖှဲ့စတငျခဲ့ရာကနေ အခုထိ စံခြိနျတငျကဆြငျးတာလို့သုံးနှုနျးခဲ့ပါတယျ ခငျဗြာ။
