မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း စစ်တပ်ရဲ့ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေဟာ စစ်ရာဇဝတ်မှုမြောက်နေပေမယ့် နိုင်ငံတကာ ကုမ္ပဏီတချို့က စစ်ကောင်စီအတွက် လေယာဉ်ဆီတွေ တင်ပို့ပေးတုန်းပဲလို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေပူးပေါင်းပြီး ဒီနေ့ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်လိုက်ကြပါတယ်။ Amnesty International, Global Witness နဲ့ Burma Campaign UK အဖွဲ့တို့ ပူးပေါင်း စုံစမ်းပြီး အချက်အလက်တွေ ထုတ်ပြန်လိုက်ကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေ့ ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ထဲမှာ နိုင်ငံတကာကုမ္ပဏီတွေရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို လေယာဉ်ဆီ ရောင်းချတဲ့ မှတ်တမ်းအသေးစိတ်ကိုလည်း ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
ဒီမိုကရေစီရေး တိုက်ပွဲဝင်နေသူတွေနဲ့ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေအပေါ် ပစ်မှတ်ထားတဲ့ စစ်ကောင်စီရဲ့ လေကြောင်းကနေ ထိုးစစ်ဆင်တိုက်ခိုက်နေတာတွေ ထောက်ပြပြီး လေယာဉ်ဆီတင်ပို့မှုတွေကို အရေးယူပိတ်ဆို့ဖို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက တောင်းဆိုကြပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကို လေယာဉ်ဆီတွေ ဆက်လက်တင်ပို့နေတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေထဲမှာ ထိုင်း၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်၊ ဂရိ၊ လူဇင်ဘတ်၊ စင်္ကာပူနဲ့ ဆွတ်ဇာလန်နိုင်ငံက ကုမ္ပဏီတွေပါဝင်တယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေရဲ့ စုံစမ်းတွေ့ရှိချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်ကို လေယာဉ်ဆီ တင်ပို့တာဟာ စစ်ရာဇတ်မှု ကျုးလွန်နိုင်အောင် ထောက်ပံ့ပေးနေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်ထက် လူ့အသက်တွေကို ပိုပြီး အလေးထား စဉ်းစားဖို့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ထောက်ပြကြပါတယ်။
ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ မြန်မာ Institute MIPS အဖွဲ့ရဲ့ စာရင်းတွေအရ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ လေကြောင်းကနေ ၁၀၄ ကြိမ်နဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ ၂၄၃ ကြိမ် ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါတယ်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံနဲ့ EU ဥရောပနိုင်ငံတွေကတော့ မြန်မာစစ်တပ်အတွက် လေယာဉ်ဆီ တင်သွင်းသူတွေ၊ လက်နက်ပွဲစားတွေ၊ စစ်တပ်ရဲ့ ဝယ်ယူရေး လုပ်ငန်းကြီးတွေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်က တာဝန်ရှိသူတွေအပြင် သူတို့နဲ့ ဆက်စပ်သူတွေကို မကြာသေးမီကပဲ အရေးယူဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ခဲ့ပါတယ်။
[Unicode]
စဈတပျအတှကျ လယောဉျဆီတငျပို့မှု အရေးယူဖို့ အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှတေောငျးဆို
မွနျမာနိုငျငံအတှငျး စဈတပျရဲ့ လကွေောငျးတိုကျခိုကျမှုတှဟော စဈရာဇဝတျမှုမွောကျနပေမေယ့ျ နိုငျငံတကာ ကုမ်ပဏီတခြို့က စဈကောငျစီအတှကျ လယောဉျဆီတှေ တငျပို့ပေးတုနျးပဲလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှပေူးပေါငျးပွီး ဒီနေ့ ကွညောခကြျ ထုတျပွနျလိုကျကွပါတယျ။ Amnesty International, Global Witness နဲ့ Burma Campaign UK အဖှဲ့တို့ ပူးပေါငျး စုံစမျးပွီး အခကြျအလကျတှေ ထုတျပွနျလိုကျကွတာဖွဈပါတယျ။ ဒီနေ့ ထုတျပွနျလိုကျတဲ့ထဲမှာ နိုငျငံတကာကုမ်ပဏီတှရေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို လယောဉျဆီ ရောငျးခတြဲ့ မှတျတမျးအသေးစိတျကိုလညျး ဖေါျပွထားပါတယျ။
ဒီမိုကရစေီရေး တိုကျပှဲဝငျနသေူတှနေဲ့ တိုငျးရငျးသားလူမြိုးစု လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှအေပေါျ ပဈမှတျထားတဲ့ စဈကောငျစီရဲ့ လကွေောငျးကနေ ထိုးစဈဆငျတိုကျခိုကျနတောတှေ ထောကျပွပွီး လယောဉျဆီတငျပို့မှုတှကေို အရေးယူပိတျဆို့ဖို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ တောငျးဆိုကွပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံကို လယောဉျဆီတှေ ဆကျလကျတငျပို့နတေဲ့ ကုမ်ပဏီတှထေဲမှာ ထိုငျး၊ အိန်ဒိယ၊ ဂပြနျ၊ ဂရိ၊ လူဇငျဘတျ၊ စငျ်ကာပူနဲ့ ဆှတျဇာလနျနိုငျငံက ကုမ်ပဏီတှပေါဝငျတယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှရေဲ့ စုံစမျးတှေ့ရှိခကြျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ မွနျမာစဈတပျကို လယောဉျဆီ တငျပို့တာဟာ စဈရာဇတျမှု ကြုးလှနျနိုငျအောငျ ထောကျပံ့ပေးနတော ဖွဈတဲ့အတှကျ စီးပှားရေးအကြိုးအမွတျထကျ လူ့အသကျတှကေို ပိုပွီး အလေးထား စဉျးစားဖို့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ထောကျပွကွပါတယျ။
ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ မွနျမာ Institute MIPS အဖှဲ့ရဲ့ စာရငျးတှအေရ မွနျမာစဈတပျဟာ ၂၀၂၁ ခုနှဈမှာ လကွေောငျးကနေ ၁၀၄ ကွိမျနဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှဈမှာ ၂၄၃ ကွိမျ ထိုးစဈဆငျ တိုကျခိုကျခဲ့ပါတယျ။ ဗွိတိနျနိုငျငံနဲ့ EU ဥရောပနိုငျငံတှကေတော့ မွနျမာစဈတပျအတှကျ လယောဉျဆီ တငျသှငျးသူတှေ၊ လကျနကျပှဲစားတှေ၊ စဈတပျရဲ့ ဝယျယူရေး လုပျငနျးကွီးတှနေဲ့ မွနျမာစဈတပျက တာဝနျရှိသူတှအေပွငျ သူတို့နဲ့ ဆကျစပျသူတှကေို မကွာသေးမီကပဲ အရေးယူဒဏျခတျပိတျဆို့ခဲ့ပါတယျ။
