အီရန်နဲ့ ဆော်ဒီ သံတမန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ထူထောင်
အီရန်နဲ့ ဆော်ဒီအာရေဗျ ဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာ တင်းမာမှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ အခုအခါ သံတမန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ထူထောင်ဖို့နဲ့ သံရုံးတွေ ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ဖို့ သဘောတူညီခဲ့ကြပြီး ရှေ့လာမယ့် နှစ်လ အတွင်း မှာ အပြန်အလှန် သံရုံးတွေ ပြန်ဖွင့်ကြဖို့ ရှိပါတယ်။
ဒီသဘောတူညီချက်ကို သောကြာနေ့က အီရန်၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ နဲ့ အတူ တရုတ်နိုင်ငံကပါ ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဒီ ကိစ္စမှာ တရုတ်က ကြားဝင်စေ့စပ်ပေးခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
အီရန်နဲ့ ဆော်ဒီအာရေဗျ သံတမန် ဆက်ဆံရေး ပြန်ထူထောင်မယ့် ကြေညာချက် အပြီးမှာ တရုတ်နဲ့ ဆက်ဆံရေး တင်းမာနေပေမယ့် ယီမင်ပြည်တွင်းစစ်ရပ်စဲရေး အပါအဝင် ဒေသတွင်း တင်းမာမှုတွေ လျော့ပါးစေတဲ့ တရုတ်ရဲ့ ကြိုးပမ်းချက်တွေကို ကြိုဆိုကြောင်း အမေရိကန်ဘက်ကလည်း ထုတ်ပြန်ပါတယ်။
ဒီသဘောတူညီဟာ ရေရှည်ခိုင်မာပြီး ယီမင်စစ် အဆုံးသတ်နိုင်မယ်ဆိုရင်၊ တခါ ဆော်ဒီအာရေဗျအနေနဲ့ ယီမင်က အီရန် ထောက်ပံ့ခံ တပ်ဖွဲ့ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို ဆက် မရင်ဆိုင်ရတော့ဘူးဆိုရင် ဘယ်သူ့ အကျိုးစီးပွား အတွက်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်။ ဘယ်သူက ကြားဝင် စေ့စပ်ပေးလို့ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဒါကို အမေရိကန်အနေနဲ့ ကြုဆိုရမှာပါလို့ အိမ်ဖြူတော် အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ပြောခွင့်ရ John Kirby က သောကြာနေ့မှာပဲ သတင်းထောက်တွေကို ပြောခဲ့ပါတယ်။
အီရန်ဘက်က သဘောတူညီချက်အတိုင်း တကယ် လေးစားလိုက်နာမလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမယ်လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။ နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူညီချက်မှာ သံ အဆက်အသွယ် ပြန်လုပ်ဖို့ အပြင် နိုင်ငံတွေရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာကို လေးစားလိုက်နာဖို့နဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ဖို့တွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။
အီရန်၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ နှစ်နိုင်ငံကြား တင်းမာမှုတွေက မြင့်တက်နေတာ နှစ်အတန်ကြာနေပြီး ဒါက ဒေသတွင်း က ပဋိပက္ခတွေကို မီးထိုးပေးခဲ့ပါတယ်။ အီရန်က ဆော်ဒီသံရုံးကို ဆန္ဒပြသူတွေ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲလို့ ၂၀၁၆ မှာ ဆော်ဒီဟာ အီရန်နဲ့ ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီ မတိုင်ခင်မှာ ဆော်ဒီ ဟာ ထင်ရှားတဲ့ ရှီယိုက် ဘာသာရေးဆရာတဦးကို ကွပ်မျက်ခဲ့လို့ အီရန်မှာ ဆန္ဒပြခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အာရေဗျကျွန်းဆွယ်ဒေသမှာ အီရန်က ထောက်ပံ့တဲ့ ရှီယာ Houthi ဟူသီသူပုန်တွေက ဆော်ဒီရဲ့ စီးပွားရေး အချက်အချာ ရေနံလုပ်ငန်းကို မကြခဏ တိုက်ခိုက် တာတွေ ရှိလို့ နှစ်နိုင်ငံ ပဋိပက္ခက ကြီးထွားခဲ့ပါတယ်။
အခုလို နှစ်နိုင်ငံကြား တင်းမာမှုတွေ ပြန်လည် လျှော့ချလာတာက ယီမင် က ပဋိပက္ခ တွေ အပြင် အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသတွင်းက လက်ဘနွန်၊ ဆီးရီးယားနဲ့ အီရတ် နိုင်ငံတွေ အတွက်ပါ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ ရိုက်ခတ်မှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့လည်း လေ့လာသူတွေက သုံးသပ်ကြပါတယ်။
##
အီရနျနဲ့ ဆောျဒီ သံတမနျဆကျဆံရေး ပွနျလညျထူထောငျ
အီရနျနဲ့ ဆောျဒီအာရဗြေ ဟာ နှဈပေါငျးမြားစှာ တငျးမာမှုတှေ ဖွဈခဲ့ပွီးနောကျမှာ အခုအခါ သံတမနျဆကျဆံရေး ပွနျလညျထူထောငျဖို့နဲ့ သံရုံးတှေ ပွနျလညျဖှင့ျလှဈဖို့ သဘောတူညီခဲ့ကွပွီး ရှေ့လာမယ့ျ နှဈလ အတှငျး မှာ အပွနျအလှနျ သံရုံးတှေ ပွနျဖှင့ျကွဖို့ ရှိပါတယျ။
ဒီသဘောတူညီခကြျကို သောကွာနေ့က အီရနျ၊ ဆောျဒီအာရဗြေ နဲ့ အတူ တရုတျနိုငျငံကပါ ပူးတှဲ ထုတျပွနျခဲ့ပွီး ဒီ ကိစ်စမှာ တရုတျက ကွားဝငျစေ့စပျပေးခဲ့တယျလို့ ယူဆရပါတယျ။
အီရနျနဲ့ ဆောျဒီအာရဗြေ သံတမနျ ဆကျဆံရေး ပွနျထူထောငျမယ့ျ ကွညောခကြျ အပွီးမှာ တရုတျနဲ့ ဆကျဆံရေး တငျးမာနပေမေယ့ျ ယီမငျပွညျတှငျးစဈရပျစဲရေး အပါအဝငျ ဒသေတှငျး တငျးမာမှုတှေ လြော့ပါးစတေဲ့ တရုတျရဲ့ ကွိုးပမျးခကြျတှကေို ကွိုဆိုကွောငျး အမရေိကနျဘကျကလညျး ထုတျပွနျပါတယျ။
ဒီသဘောတူညီဟာ ရရှေညျခိုငျမာပွီး ယီမငျစဈ အဆုံးသတျနိုငျမယျဆိုရငျ၊ တခါ ဆောျဒီအာရဗေအြနနေဲ့ ယီမငျက အီရနျ ထောကျပံ့ခံ တပျဖှဲ့ရဲ့ တိုကျခိုကျမှုတှကေို ဆကျ မရငျဆိုငျရတော့ဘူးဆိုရငျ ဘယျသူ့ အကြိုးစီးပှား အတှကျပဲ ဖွဈဖွဈ။ ဘယျသူက ကွားဝငျ စေ့စပျပေးလို့ပဲ ဖွဈဖွဈ ဒါကို အမရေိကနျအနနေဲ့ ကွုဆိုရမှာပါလို့ အိမျဖွူတောျ အမြိုးသားလုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ ပွောခှင့ျရ John Kirby က သောကွာနေ့မှာပဲ သတငျးထောကျတှကေို ပွောခဲ့ပါတယျ။
အီရနျဘကျက သဘောတူညီခကြျအတိုငျး တကယျ လေးစားလိုကျနာမလားဆိုတာ စောင့ျကွည့ျရမယျလို့လညျး သူက ဆိုပါတယျ။ နှဈနိုငျငံ သဘောတူညီခကြျမှာ သံ အဆကျအသှယျ ပွနျလုပျဖို့ အပွငျ နိုငျငံတှရေဲ့ အခြုပျအခွာအာဏာကို လေးစားလိုကျနာဖို့နဲ့ ပွညျတှငျးရေးကို ဝငျရောကျမစှကျဖကျဖို့တှလေညျး ပါဝငျပါတယျ။
အီရနျ၊ ဆောျဒီအာရဗြေ နှဈနိုငျငံကွား တငျးမာမှုတှကေ မွင့ျတကျနတော နှဈအတနျကွာနပွေီး ဒါက ဒသေတှငျး က ပဋိပက်ခတှကေို မီးထိုးပေးခဲ့ပါတယျ။ အီရနျက ဆောျဒီသံရုံးကို ဆန်ဒပွသူတှေ ကြူးကြောျဝငျရောကျခဲလို့ ၂၀၁၆ မှာ ဆောျဒီဟာ အီရနျနဲ့ ဆကျဆံရေး ဖွတျတောကျခဲ့တာပါ။ အဲဒီ မတိုငျခငျမှာ ဆောျဒီ ဟာ ထငျရှားတဲ့ ရှီယိုကျ ဘာသာရေးဆရာတဦးကို ကှပျမကြျခဲ့လို့ အီရနျမှာ ဆန်ဒပွခဲ့ကွပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အာရဗေကြြှနျးဆှယျဒသေမှာ အီရနျက ထောကျပံ့တဲ့ ရှီယာ Houthi ဟူသီသူပုနျတှကေ ဆောျဒီရဲ့ စီးပှားရေး အခကြျအခြာ ရနေံလုပျငနျးကို မကွခဏ တိုကျခိုကျ တာတှေ ရှိလို့ နှဈနိုငျငံ ပဋိပက်ခက ကွီးထှားခဲ့ပါတယျ။
အခုလို နှဈနိုငျငံကွား တငျးမာမှုတှေ ပွနျလညျ လြှော့ခလြာတာက ယီမငျ က ပဋိပက်ခ တှေ အပွငျ အရှေ့အလယျပိုငျး ဒသေတှငျးက လကျဘနှနျ၊ ဆီးရီးယားနဲ့ အီရတျ နိုငျငံတှေ အတှကျပါ အပွုသဘောဆောငျတဲ့ ရိုကျခတျမှုတှေ ဖွဈလာနိုငျတယျလို့လညျး လေ့လာသူတှကေ သုံးသပျကွပါတယျ။
