မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျင်းပနေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ Twilight Over Burma မှတ်တမ်းတင် ဇာတ်ကားကို ပြသခွင့် ပိတ်ပင်လိုက်တာဟာ တည်ဆဲဥပဒေတွေနဲ့အညီ ဆောင်ရွက်ခဲ့တာသာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနကပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ သီပေါစော်ဘွား စဝ်ကြာဆိုင်ရဲ့ မဟာဒေဝီ စဝ်သုစန္ဒီ ခေါ် Inge Sargent ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ Twilight Over Burma: My life as a Shan Princess စာအုပ်ကို အခြေခံထားတဲ့ မှတ်တမ်းတင် ဇာတ်ကားကို နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ ပြသခွင့် ပိတ်ခံခဲ့ရတဲ့အတွက် ဝေဖန်သံတွေလည်း အကြီးအကျယ် ဆက်လက် ထွက်ပေါ်နေတာပါ။ အကြောင်းစုံကိုတော့ ဆက်သွယ်စုံစမ်းထားတဲ့ ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က ပြောပြပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ ရုပ်ရှင်ဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့က ပိတ်ပင်လိုက်တယ်ဆိုတဲ့Twilight Over Burma ဇာတ်ကားဟာ ရှမ်းပြည် သီပေါစော်ဘွားရဲ့ မဟာ ဒေဝီဖြစ်ခဲ့တဲ့ သြစတီးယားအမျိုးသမီးရဲ့ ဘဝဇာတ်လမ်းကို ရိုက်ကူးထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းဖြစ်ပြီး၊ အဲ့ဒီအချိန်တုန်းက ရှမ်းတိုင်းရင်းသူတွေအပေါ် မတရားပြုကျင့်တာတွေကို ဖော်ပြရာမှာ မြန်မာ့တပ်မတော်ရဲ့ ပုံရိပ်ကို ထိခိုက်စေတယ်ဆိုပြီး ပြသခွင့်ပိတ်ပင်ခံရတာလို့ သတင်းတွေထွက်ပေါ် လာတာကြောင့် လူမှုမီဒီယာတွေပေါ်မှာ ဝေဖန်မှုတွေ ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် ထွက်ပေါ်လာတာပါ။ Twilight Over Burma ပြခွင့် အပိတ် ခံရတာဟာ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ရုပ်ရှင်အစည်းအရုံးနဲ့ အခြားဌာနပေါင်းစုံပါဝင်တဲ့ ဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့က တည်ဆဲဥပဒေနဲ့အညီ လုပ်ခဲ့ တာသာဖြစ်တယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန အမြဲတန်းအတွင်းဝန် ဦးတင့်ဆွေက VOA ကိုရှင်းပြပါတယ်။
“အဓိကတော့ ကျနော်တို့ပြောရင်တော့ အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေးနဲ့ ပြည်တွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးစသဖြင့် ဒီဟာတွေပေါ်မှာ သွားပြီးတော့ ထိခိုက်နိုင်တဲ့အချက်တွေလည်း ဒီကားပြကွက်တွေထဲမှာ ပါတဲ့အတွက်ကြောင့် ပြသရန်မသင့်ဆိုတဲ့ မှတ်ချက်နဲ့ ဒါကိုတော့ ပြသခွင့်မပြုသင့်ပါဘူးဆိုပြီးတော့ သူတို့ကတော့ ဆုံးဖြတ်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနကနေပြီးတော့ သာမန်အားဖြင့် ကျနော်တို့အနေနဲ့ကတော့ ဘယ်ကားပြပါ၊ ဘယ်ကား မပြပါနဲ့ဆိုတာကို ကျနော်တို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန အနေနဲ့ ဘာကိုမှ ဆုံးဖြတ်ခြင်းမရှိပါဘူး။ ခုနကျနော် ခုနက တင်ပြတဲ့ ဘုတ်ကပဲ ဒါကိုယ့်ဟာကိုယ်ကြည့်ပြီးတော့ ပြသင့်တယ်၊ မပြသင့်ဘူးဆိုတာ ဆောင်ရွက်နေတာဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ အခုလည်း ဒီ ရုပ်ရှင်သည် ပြသဖို့ မသင့်ပါဘူးဆိုပြီးတော့ ဘုတ် က ဆုံးဖြတ်ထားတာကို ကျနော်တို့ သိရပါတယ်။”
ဒီမှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဟာ သီပေါစောဘွား စဝ်ကြာဆိုင်ရဲ့ မဟာဒေဝီ စဝ်သုစန္ဒီ ခေါ် Inge Sargent ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ Twilight Over Burma: My life as a Shan Princess စာအုပ်ကို အခြေခံထားတဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဖြစ်ပြီး ရှမ်းပြည်နယ်က လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေကိုလဲ ထည့်သွင်းရိုက်ကူးထားတာပါ။ ဒီရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ အဖွင့်အမှာစကားပြောခဲ့တဲ့ တချိန်က တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ဖြစ်ခဲ့သူ NLD နာယက ဦးတင်ဦးဟာဆိုရင်လည်း ဒီမှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ကို ကြည့်ခွင့်ရဖို့ အားခဲထားတဲ့အကြောင်း ရုပ်ရှင်ပွဲတော် အဖွင့်မိန့်ခွန်းမှာ ထည့်သွင်း ပြောဆိုသွားပါတယ်။
“Twilight Over Burma ဆိုတဲ့ အင်မတန်မှာ ကြေကွဲစရာ လူ့အခွင့်အရေးဆုံးရှုံးနစ်နာပြီး လူသား ၁ ယောက်အနေနဲ့ မဖြစ်သင့် မဖြစ်ထိုက်တာကို ခံရတဲ့အပေါ်မှာ ဘယ်လိုပြသသွားမယ်။ ဘယ်လိုဖြစ်ပြီးတော့ လာခဲ့တယ်ဆိုတာကို အင်မတန်မှ ကျနော် စိတ်ပါဝင်စားမှုရှိပါတယ်။”
Twilight Over Burma ဇာတ်လမ်း ပြသခွင့်ရဖို့ ပြန်လည်စိစစ်ပေးပါရန် ရုပ်ရှင်ပွဲကျင်းပရေးအဖွဲ့က ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးကို ပြန်လည်လျှောက် ထားခဲ့ပြီး ရုပ်ရှင်ဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့က ဒုတိယတကြိမ် ပြန်လည်ကြည့်ရှု စိစစ်ရာမှာလည်း ပြသရန်မသင့်ဘူးလို့သာ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ NLD အစိုးရလက်ထက် စာပေ ဂီတ ရုပ်ရှင်လောကမှာ လွတ်လပ်စွာဖန်တီးခွင့်တွေ ရလာမယ်လို့ မျှော်လင့်ထားကြပေမယ့်လည်း လက်ရှိ တိုင်းပြည်ရဲ့ အခြေအနေအရအလားတူကန့်သတ်မှုမျိုးတွေ ဆက်ရှိနေနိုင်သေးတယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန အမြဲတန်း အတွင်းဝန် ဦးတင့်ဆွေက ပြောပါတယ်။
“ဥပဒေအရ ဖွဲ့ထားတဲ့ ဆင်ဆာအဖွဲ့အနေနဲ့ကတော့ ဘယ်ခေတ် ဘယ်အခါမှာပဲဖြစ်ဖြစ် တကယ်မသင့်ဘူးလို့ပြောတဲ့ကားမျိုးကိုတော့ သူ့ criteria နဲ့ မညီရင်တော့ ပိတ်တာကတော့ ပြသခွင့်မပြုတာတွေကတော့ ရှိမယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်ခင်ဗျ။ ကျနော်တို့ဆီမှာတင် မဟုတ်ပါဘူး ဆင်ဆာဘုတ်ကတော့ ဒီရုပ်ရှင်နဲ့ပတ်သက်တာကတော့ နိုင်ငံတော်တော်များများမှာရှိပါတယ်။ သွားနေတဲ့ပုံစံတွေကတော့ အများကြီးပေါ့လေ မတူနိုင်တာတွေ၊ တူနိုင်တာတွေ။”
ဒီ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာကို အပီပြင်ဆုံး ဖော်ကျူး နိုင်တဲ့ ရုပ်ရှင်ကို ရွေးချယ်ဆုပေး တဲ့အခါ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဆု၊ မင်းကိုနိုင်ဆု၊ ဟံသာဝတီ ဦးဝင်းတင်ဆု တွေအပြင် ဆု (၉) ခုကို ချီးမြှင့် သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနှစ်အတွက် ထူးခြားတာကတော့ ဗွီအိုအေ အမေရိကန်အသံအနေနဲ့ ရွေးချယ်ချီးမြှင့်မယ့် VOA ဆု ပါဝင်လာပါတယ်။ Twilight Over Burma ရုပ်ရှင် ပြသခွင့်အပိတ်ခံရ တာနဲ့ပတ်သက်လို့ ဒီ ရုပ်ရှင်ပွဲကို ကိုယ်တိုင်တက်ရောက်နေတဲ့ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း ဌာနမှူး ဦးသန်းလွင်ထွန်းက အခုလို မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။
“ဒီဇာတ်လမ်း ထဲမှာပါတဲ့ အသေးစိတ်အချက်အလက်လေးတွေက မှန်တယ် မမှန်ဘူးဆိုတာတွေဟာ တကယ်လို့ မမှန်ခဲ့ဘူးဆိုရင်လည်း ဒါဟာ မမှန်ကန်ပါဘူးဆိုတဲ့ သက်သေအထောက်အထားတွေ တချိန်ချိန်မှာ ထွက်လာမယ်ပေါ့နော် ။ အဲဒီတော့ အဓိကအကြောင်းအရင်းက ဒီဖြစ်ရပ်မျိုး တကယ်ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုရင် အားလုံးလူတွေသိရှိပြီးတော့ အပြန်အလှန်ငြင်းဆိုမှုတွေ ၊ တဘက်ကနေပြီးတော့ အကျိုးအကြောင်းပြ ငြင်းဆိုမှုတွေ ထွက်လာတယ်ဆိုရင် ဒါမျိုးလေးတွေထွက်လာတယ်ဆိုရင်တော့ အားလုံးရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ်ချက်ကလေးတွေ လုပ်နိုင်တာပေါ့။ ဒါဟာ နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာ တုန်းက ဖြစ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စလေ။ ဒီကိစ္စကြောင့် အခုလက်ရှိတပ်မတော်ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ ညှိးနွမ်းစေရမယ်ဆိုရင်တော့ မဟုတ်ဘူးပေါ့။ တကယ်တမ်းဆိုရင် တပ်မတော်အနေနဲ့ တချိန်တုန်းကဖြစ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စ အခုလက်ရှိ ငါတို့လုပ်နေတဲ့ တပ်မတော်ဟာ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးတွေမဖြစ်စေရဘူးဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ချဉ်းကပ်မယ်ဆိုရင်လည်း ဒါမှန်ကန်တဲ့ ချဉ်းကပ်မှုဖြစ်မှာပဲလေ။”
UDHR ခေါ်တဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းပါ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေကို မှတ်တမ်းတင်တဲ့ ရုပ်ရှင်ကားတွေကနေ အများပြည်သူ နားလည်သိရှိလာအောင် ရုပ်ရှင်အတတ်ပညာကတဆင့် ဖော်ပြတဲ့ ဒီရုပ်ရှင်ပွဲတော်ကို စတုတ္တအကြိမ်မြောက် ကျင်းပနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
