(Zawgyi/Unicode)
အမေရိကန်သမ္မတသစ် Joe Biden ရဲ့ ဦးစားပေးအစီအစဉ်တွေထဲမှာ ကမ္ဘာတဝန်းက ဒီမိုကရေစီမဟာမိတ်တွေနဲ့ ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ခိုင်မာအောင်လုပ်ပြီးတော့ အမေရိကန်ရဲ့ စံတန်ဖိုး ဒီမိုကရေစီမြှင့်တင်ဖို့အတွက်လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ကိစ္စတွေ ပြန်လည်မြှင့်တင်တဲ့အခါမှာ လူ့အခွင့်အရေးအားနည်းတယ်လို့အမြင်ခံနေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရေးမှာရော ဘယ်လိုဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။ နိုင်ငံတကာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အမေရိကန်အခြေစိုက် Stimson Center တတ်သိပညာရှင်များအဖွဲ့က သုတေသီ ကိုအမရသီဟကို မစုမြတ်မွန်က ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာကိစ္စအပါအဝင် လူ့အခွင့်ရေးကိစ္စတွေ ထောက်ပြစရာရှိနေတဲ့မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး အဖုအထစ်မဖြစ်အောင် ဘယ်လိုလုပ်သင့်တယ် ထင်ပါလဲလို့ စမေးပါတယ်။
ကိုအမရသီဟ။ ။ ပုံမှန်ကတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံကို လူ့အခွင့်အရေးအရဆက်ဆံတဲ့အခါမှာ မူဝါဒအရတော့ များသောအားဖြင့် ပြောင်းလဲမှုသိပ်မရှိဘူး။ ဘယ်အစိုးရတက်တက် ရိုဟင်ဂျာကိစ္စကို သူတို့ပြောမယ်။ ပြီးတော့ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာဖြစ်တဲ့ စစ်ကိစ္စပြောမယ်။ ပြီးတော့ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စတွေကို သူတို့ပုံမှန်အားဖြင့်တော့ ပြောလေ့ပြောထရှိတယ်။ နိုင်ငံရဲ့ ပေါ်လစီကိုက၊ သူတို့က နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးမှာ အဲဒါတွေကို အခြေခံပြီး ပြောလေ့ရှိတယ်။ State Department ရဲ့ Assessments တွေအရ ပြောတာပေါ့။ အဲဒီလိုမျိုး လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ကိစ္စတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ကြိုးစားတဲ့နေရာမှာ ဒီမိုကရက်အစိုးရတွေက များသောအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ချဉ်းကပ်တဲ့အခါမှာ သူကပုံမှန်အားဖြင့် ပိုပြီးတော့ Proactive ဖြစ်တယ် ပြောမလား။ ပြစ်တင်ပြီးတော့ ဝေဖန် ပိတ်ဆို့တာထက် ပိုပြီးတော့ အစိုးရနဲ့ နီးနီးကပ်ကပ်စဉ်းစားပြီးတော့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ အစိုးရနဲ့ပိုပြီး ဆက်ဆံရေးတိုးမြှင့်တာတို့ကို ကျနော်တို့က အရင်ထဲက တွေ့ရတယ်။ အိုဘားမားလက်ထက်မှာ တခုလုံးပေါ့။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပက်သက်တဲ့ မူဝါဒကတော့ ဒီအတိုင်းပဲ ရှိနေမယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံတဲ့အခါမှာတော့ Proactive အဖြစ်နဲ့ချဉ်းကပ်မယ်လို့ကျနော်သုံးသပ်မိပါတယ်ခင်ဗျ။
Proactive နဲ့ချဉ်းကပ်တဲ့အခါမှာ သုံးသပ်တယ် ဆိုတာကလည်း နှစ်ပိုင်းရှိတယ်။ အစိုးရနဲ့ ဘယ်လောက်ထိ ဆက်ဆံမှာလဲ။ ပြီးတော့ အစိုးရနဲ့ဆက်ဆံတဲ့နေရာမှာ အရမ်းကြီးဆက်ဆံလို့ မရတဲ့အချိန်မှာ အတိုင်းအတာတခုထိပဲ ဆက်ဆံပြီးတော့ အခြားသော Civil society တွေကို ပိုပြီးတော့ အားပေးထောက်ခံမှာလားဆိုတဲ့ အပိုင်းနှစ်ခုရှိတယ်ပေါ့။ များသောအားဖြင့် ကျနော်တို့ရဲ့ အတွေ့အကြုံအရ များသောအားဖြင့် ဒီမိုကရက်အစိုးရတွေက Civil society နဲ့NGO တွေကို Support လုပ်တာပိုများတယ်။ အဲဒီတော့ ရှေ့လျှောက်မှာတော့ US ကနေပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ civil society အားကောင်းဖို့၊ လူ့အခွင့်အရေးတိုးမြှင့်ဖို့ အတွက်ကို Civil society တွေကတဆင့် Engage ကိုလုပ်မယ်လို မျှော်မှန်းပါတယ်ခင်ဗျ။
စုမြတ်မွန်။ ။ ကိုအမရသီဟ စောစောကပြောခဲ့သလိုပေါ့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ အမေရိကန်ဆက်ဆံရေး တော်တော်လေးပြန်ကောင်းအောင်လုပ်ခဲ့တဲ့ Obama အစိုးရလက်ထက်က မြန်မာနိုင်ငံလာသွားတဲ့ ထိပ်တန်းအကြီးအကဲတယောက်ဖြစ်တဲ့ Antony Blinken ၊ သူဆိုရင်အခုဆိုရင် အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးသစ် ဖြစ်လာတော့မယ်။ နောက်အခု အိမ်ဖြူတော်မှာ ပြောခွင့်ရဖြစ်တာတဲ့ Jen Psaki ဆိုတာကလည်း အရင်တုန်းက Obama လက်ထက်တုန်းက နိုင်ငံခြားရေးဌာန ပြောခွင့်ရ ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီတော့ ဒီလူတွေဟာ မြန်မာ့အရေးကိစ္စဆိုရင် တော်တော်လေး သိတဲ့သူတွေ ဖြစ်တယ်ပေါ့လေ။ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ဆိုင်တဲ့ကိစ္စတွေပေါ်လာတဲ့အခါမှာ သူတို့ဟာ ထဲထဲဝင်ဝင်ကိုင်တွယ်နိုင်တဲ့ သူမျိုးတွေဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ မြန်မာအစိုးရဘက်က အမေရိကန်အစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံတဲ့အခါမှာရော ဘယ်လိုမျိူး ပါးပါးနပ်နပ် ကိုင်တွယ်သင့်ကြောင်း ပြောလိုပါသလဲရှင့်။
ကိုအမရသီဟ။ ။ ဟုတ်ကဲ့၊ အမပြောသလိုပါပဲ။ ကျနော်တို့ဒီလက်ရှိ Biden Administration မှာ ပေါ်လစီပိုင်းတာဝန်ကြီးကြီးတွေယူထားတဲ့ Political Post တော်တော်များများဟာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ရင်းနှီးပြီးသားဖြစ်တယ်။ အဲဒီအတွက် သူတို့ဟာ Contextual Knowledge ပေါ့။ မြန်မာနိုင်ငံပတ်သက်လို့ ကြည့်တဲ့အခါမှာ စံတခုအခြေပြုကြည့်တာနဲ့စာရင် မြန်မာနိင်ငံမှာ ဒီပြဿနာက ဘယ်လိုဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ သူတို့က အတော်အသင့် နားလည်ပြီးသား ဖြစ်တယ်။ ဖြစ်တော့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ဆက်ဆံတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့က အရင်အစိုးရထက်ပိုပြီး အဆင်ပြေမယ့် တလိုင်းက ဘာကိုတွေ့နိုင်လဲဆိုတော့ ဒီလူတွေကို ကျနော်တို့က ဒီ Context ကို ရှင်းပြဖို့က ပုံမှန်ထက် ကျနော်တို့က အတိုင်းအတာတခုထိ ရှေ့ရောက်ပြီးသား ဖြစ်နေတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ရိုဟင်ဂျာကိစ္စ ဆိုတာကလည်း Obama လက်ထက်ထဲက ရှိခဲ့တဲ့အတွက် သူတို့က ဒါကို အတိုင်းအတာတခုထိ နားလည်ပြီးသားဖြစ်တယ်။ အခြားအခြားသော ပြောရေးဆိုခွင့်ရ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကလည်း မြန်မာနိုင်ငံကိုလာပြီးတော့ ကျနော်တို့ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရခေတ်မှာ Engagement တွေ လုပ်ခဲ့ဖူးတာတွေ ရှိတယ်ပေါ့။ ဒီတော့ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ဆက်ဆံတဲ့အခါကျတော့ လိုင်းသုံးလိုင်းပေါ့။ ပထမလိုင်းကတော့ Track-1 ပေါ့။ ဒါတွေကတော့ Official announcement ပြောတာတွေရယ်၊ ကျနော်တို့အသွားအပြန် Official စာ ထုတ်တာတွေ ပါမယ်ပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့အနေနဲ့Focus ပိုလုပ်သင့်တာကတော့ Track 1.5, Track 2 ပေါ့။ Track 1.5 ဆိုတာက အရာရှိကြီးတွေက မြန်မာနိုင်ငံကို အသွားအပြန် ရှိနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ဟာ official position ကြီးတွေကို အခြေပြုပြီး ပြောတာမဟုတ်ဘဲနဲ့ ပြဿနာ ဖြေရှင်းမယ်ဆိုတဲ့ အမြင်နဲ့ ပေါ်လစီတခုကို ဘယ်လိုရှေ့တိုးမလဲ၊ ကျနော်တို့Track 1.5 ပေါ့။ အဲဒါမျိုး Shuttle Diplomacy ပေါ့။ ဦးသိန်းစိန်းအစိုးရ စပိုင်းကနေ နှောင်းပိုင်းအထိ ကျနော်တို့လုပ်ခဲ့တယ်ပေါ့။ Track 2 ကတော့ Think Tanks အချင်းချင်းပေါ့ ။ မြန်မာဘက်က Think Tank တွေက US မှာ ပြောတာမျိုး၊ US က Think Tanks တွေက သူတို့ပေါ်လစီကို ဘယ်လိုမျိုး မြန်မာနိုင်ငံမှာ Engage လုပ်မလဲစသဖြင့် Track 2 ကို Liaison လုပ်တာမျိုးကတဆင့် ပေါ်လစီတွေကို လိုအပ်သလို Tailoring လုပ်သင့်တယ်လို့မြင်ပါတယ်ခင်ဗျ။
စုမြတ်မွန်။ ။ နောက်တချက်ကလည်းပေါ့နော်... ဒီ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး Thomas L. Vajda ဟာဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံ ရောက်လာတာ သိပ်မကြာသေးတဲ့ အမေရိကန် သံအမတ်အသစ် ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့အနေနဲ့လည်း မြန်မာ့အရေးကိစ္စတွေမှာ ဘယ်လိုကိစ္စကို ပိုပြီးကိုင်တွယ်သင့်တယ်လို့ မြင်ပါသလဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူ့မတိုင်ခင် သံအမတ်ကြီး Scot Marciel လက်ထက်မှာဆိုရင်တော့ Engagement က သိပ်မမြင်ခဲ့ရဘူးပေါ့လေ။ အခုသံအမတ်ကြီး အသစ်အနေနဲ့ကရော မြန်မာ့အရေးကိစ္စမှာ သူ့ဘက်က ဘက်ပေါင်းစုံ ကိုင်တွယ်တဲ့နေရာမှာ ဘယ်လို ကိစ္စရပ်တွေကို ပိုလုပ်သင့်လဲလို့ မြင်ပါသလဲရှင့်။
ကိုအမရသီဟ။။ ။ လက်ရှိ Ambassador အနေနဲ့ဘယ်လိုသွားမလဲဆိုတာ ကျနော်တို့ကြည့်ရမှာက State Department က ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ဘယ်လောက်ထိ Engage ပြန်လုပ်ချင်သလဲပေါ့။ ပုံမှန် လက်ရှိလိုပဲ စာတွေထုတ်လိုက်၊ Official visit တွေသွားလိုက်၊ စာအပြန်လှန်ထုတ်တဲ့ဆီကို သွားမလား။ ဒါမှမဟုတ် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရေးကို နောက်ထပ်အဆင့်တခုဆီကို သွားမလားဆိုတာ ကြည့်လို့ရမှာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ တခုရှိတာက Obama Administration ထဲကိုက သူတို့က မြန်မာနိုင်ငံကို Proactively ဆက်ဆံတယ်ဆိုတာက သူတို့ Obama Administration ရဲ့ တခုတည်းသော၊ ဒါမှမဟုတ်လို့ရှိရင်လည်း One of fews diplomatic success လို့ သူတို့ပြချင်တာကိုး။ Trump က မြောက်ကိုရီးယားကို စဉ်းစားကြည့်တယ်၊ အဆင်မပြေဘူးပေါ့။ လက်ရှိ Biden အစိုးရ အနေနဲ့ရော မြန်မာနိုင်ငံကို ဒီထက်ပိုပြီး Opening up ဒီထက်ပိုကောင်းတယ်ဆိုတာမျိူး Step ကိုသွားပြီးတော့ ပြချင်သလား။ ဒါမှမဟုတ်လို့ရှိရင် ဘယ်လိုမျိူးနဲ့သွားမလဲပေါ့။ ဖြစ်နိုင်ချေတခုက ကျနော်တို့က ဒီ Indo-pacific strategy ကို အခြေခံပြီးတော့ US ကနေပြီးတော့ Engage လုပ်နိုင်မယ်လို့ကျနော်ကထင်တယ်။ အဲလို Engagement လုပ်လို့ရှိရင်တော့ ကျနော်တို့က အတိုင်းအတာတခုထိ Proactively ဆက်ဆံဖို့အတွက် အတိုင်းအတာတခုအထိ လမ်းကြောင်းတခုရှိမယ်လို့ကျနော်မြင်ပါတယ်ခင်ဗျ။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအခြေစိုက် Stimson Center တတ်သိပညာရှင်များအဖွဲ့က သုတေသီ ကိုအမရသီဟ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရကတော့ ရိုဟင်ဂျာအသုံးအနှုန်းကို လက်မခံပါဘူး။
................................................................
(Unicode)
သမ်မတ Biden လကျထကျ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ ကနျ-မွနျမာဆကျဆံရေး ပုံစံ
အမရေိကနျသမ်မတသဈ Joe Biden ရဲ့ ဦးစားပေးအစီအစဉျတှထေဲမှာ ကမ်ဘာတဝနျးက ဒီမိုကရစေီမဟာမိတျတှနေဲ့ ဒီမိုကရစေီ ပွနျလညျခိုငျမာအောငျလုပျပွီးတော့ အမရေိကနျရဲ့ စံတနျဖိုး ဒီမိုကရစေီမွှင့ျတငျဖို့အတှကျလညျး ပါဝငျပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ကိစ်စတှေ ပွနျလညျမွှင့ျတငျတဲ့အခါမှာ လူ့အခှင့ျအရေးအားနညျးတယျလို့အမွငျခံနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ဆကျဆံရေးမှာရော ဘယျလိုဖွဈလာနိုငျပါသလဲ။ နိုငျငံတကာ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့လုံခွုံရေးဆိုငျရာ အမရေိကနျအခွစေိုကျ Stimson Center တတျသိပညာရှငျမြားအဖှဲ့က သုတသေီ ကိုအမရသီဟကို မစုမွတျမှနျက ဆကျသှယျ မေးမွနျးထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာကိစ်စအပါအဝငျ လူ့အခှင့ျရေးကိစ်စတှေ ထောကျပွစရာရှိနတေဲ့မွနျမာနိုငျငံနဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံဆကျဆံရေး အဖုအထဈမဖွဈအောငျ ဘယျလိုလုပျသင့ျတယျ ထငျပါလဲလို့ စမေးပါတယျ။
ကိုအမရသီဟ။ ။ ပုံမှနျကတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကနပွေီး မွနျမာနိုငျငံကို လူ့အခှင့ျအရေးအရဆကျဆံတဲ့အခါမှာ မူဝါဒအရတော့ မြားသောအားဖွင့ျ ပွောငျးလဲမှုသိပျမရှိဘူး။ ဘယျအစိုးရတကျတကျ ရိုဟငျဂြာကိစ်စကို သူတို့ပွောမယျ။ ပွီးတော့ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှောဖွဈတဲ့ စဈကိစ်စပွောမယျ။ ပွီးတော့ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စတှကေို သူတို့ပုံမှနျအားဖွင့ျတော့ ပွောလေ့ပွောထရှိတယျ။ နိုငျငံရဲ့ ပေါျလစီကိုက၊ သူတို့က နိုငျငံတကာဆကျဆံရေးမှာ အဲဒါတှကေို အခွခေံပွီး ပွောလေ့ရှိတယျ။ State Department ရဲ့ Assessments တှအေရ ပွောတာပေါ့။ အဲဒီလိုမြိုး လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ပတျသကျတဲ့ကိစ်စတှကေို ဖွရှေငျးဖို့ကွိုးစားတဲ့နရောမှာ ဒီမိုကရကျအစိုးရတှကေ မြားသောအားဖွင့ျ မွနျမာနိုငျငံကို ခဉြျးကပျတဲ့အခါမှာ သူကပုံမှနျအားဖွင့ျ ပိုပွီးတော့ Proactive ဖွဈတယျ ပွောမလား။ ပွဈတငျပွီးတော့ ဝဖေနျ ပိတျဆို့တာထကျ ပိုပွီးတော့ အစိုးရနဲ့ နီးနီးကပျကပျစဉျးစားပွီးတော့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ အစိုးရနဲ့ပိုပွီး ဆကျဆံရေးတိုးမွှင့ျတာတို့ကို ကနြောျတို့က အရငျထဲက တှေ့ရတယျ။ အိုဘားမားလကျထကျမှာ တခုလုံးပေါ့။ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ပကျသကျတဲ့ မူဝါဒကတော့ ဒီအတိုငျးပဲ ရှိနမေယျ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရနဲ့ ဆကျဆံတဲ့အခါမှာတော့ Proactive အဖွဈနဲ့ခဉြျးကပျမယျလို့ကနြောျသုံးသပျမိပါတယျခငျဗြ။
Proactive နဲ့ခဉြျးကပျတဲ့အခါမှာ သုံးသပျတယျ ဆိုတာကလညျး နှဈပိုငျးရှိတယျ။ အစိုးရနဲ့ ဘယျလောကျထိ ဆကျဆံမှာလဲ။ ပွီးတော့ အစိုးရနဲ့ဆကျဆံတဲ့နရောမှာ အရမျးကွီးဆကျဆံလို့ မရတဲ့အခြိနျမှာ အတိုငျးအတာတခုထိပဲ ဆကျဆံပွီးတော့ အခွားသော Civil society တှကေို ပိုပွီးတော့ အားပေးထောကျခံမှာလားဆိုတဲ့ အပိုငျးနှဈခုရှိတယျပေါ့။ မြားသောအားဖွင့ျ ကနြောျတို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံအရ မြားသောအားဖွင့ျ ဒီမိုကရကျအစိုးရတှကေ Civil society နဲ့NGO တှကေို Support လုပျတာပိုမြားတယျ။ အဲဒီတော့ ရှေ့လြှောကျမှာတော့ US ကနပွေီးတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာရှိတဲ့ civil society အားကောငျးဖို့၊ လူ့အခှင့ျအရေးတိုးမွှင့ျဖို့ အတှကျကို Civil society တှကေတဆင့ျ Engage ကိုလုပျမယျလို မြှောျမှနျးပါတယျခငျဗြ။
စုမွတျမှနျ။ ။ ကိုအမရသီဟ စောစောကပွောခဲ့သလိုပေါ့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ အမရေိကနျဆကျဆံရေး တောျတောျလေးပွနျကောငျးအောငျလုပျခဲ့တဲ့ Obama အစိုးရလကျထကျက မွနျမာနိုငျငံလာသှားတဲ့ ထိပျတနျးအကွီးအကဲတယောကျဖွဈတဲ့ Antony Blinken ၊ သူဆိုရငျအခုဆိုရငျ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးသဈ ဖွဈလာတော့မယျ။ နောကျအခု အိမျဖွူတောျမှာ ပွောခှင့ျရဖွဈတာတဲ့ Jen Psaki ဆိုတာကလညျး အရငျတုနျးက Obama လကျထကျတုနျးက နိုငျငံခွားရေးဌာန ပွောခှင့ျရ ဖွဈခဲ့တာပါ။ အဲဒီတော့ ဒီလူတှဟော မွနျမာ့အရေးကိစ်စဆိုရငျ တောျတောျလေး သိတဲ့သူတှေ ဖွဈတယျပေါ့လေ။ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ဆိုငျတဲ့ကိစ်စတှပေေါျလာတဲ့အခါမှာ သူတို့ဟာ ထဲထဲဝငျဝငျကိုငျတှယျနိုငျတဲ့ သူမြိုးတှဖွေဈတယျ။ ဆိုတော့ မွနျမာအစိုးရဘကျက အမရေိကနျအစိုးရနဲ့ ဆကျဆံတဲ့အခါမှာရော ဘယျလိုမြိူး ပါးပါးနပျနပျ ကိုငျတှယျသင့ျကွောငျး ပွောလိုပါသလဲရှင့ျ။
ကိုအမရသီဟ။ ။ ဟုတျကဲ့၊ အမပွောသလိုပါပဲ။ ကနြောျတို့ဒီလကျရှိ Biden Administration မှာ ပေါျလစီပိုငျးတာဝနျကွီးကွီးတှယေူထားတဲ့ Political Post တောျတောျမြားမြားဟာ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ရငျးနှီးပွီးသားဖွဈတယျ။ အဲဒီအတှကျ သူတို့ဟာ Contextual Knowledge ပေါ့။ မွနျမာနိုငျငံပတျသကျလို့ ကွည့ျတဲ့အခါမှာ စံတခုအခွပွေုကွည့ျတာနဲ့စာရငျ မွနျမာနိငျငံမှာ ဒီပွူနာက ဘယျလိုဖွဈနတေယျဆိုတာ သူတို့က အတောျအသင့ျ နားလညျပွီးသား ဖွဈတယျ။ ဖွဈတော့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့အမရေိကနျပွညျထောငျစုနဲ့ဆကျဆံတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့က အရငျအစိုးရထကျပိုပွီး အဆငျပွမေယ့ျ တလိုငျးက ဘာကိုတှေ့နိုငျလဲဆိုတော့ ဒီလူတှကေို ကနြောျတို့က ဒီ Context ကို ရှငျးပွဖို့က ပုံမှနျထကျ ကနြောျတို့က အတိုငျးအတာတခုထိ ရှေ့ရောကျပွီးသား ဖွဈနတေယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ ရိုဟငျဂြာကိစ်စ ဆိုတာကလညျး Obama လကျထကျထဲက ရှိခဲ့တဲ့အတှကျ သူတို့က ဒါကို အတိုငျးအတာတခုထိ နားလညျပွီးသားဖွဈတယျ။ အခွားအခွားသော ပွောရေးဆိုခှင့ျရ ပုဂ်ဂိုလျတှကေလညျး မွနျမာနိုငျငံကိုလာပွီးတော့ ကနြောျတို့ ဦးသိနျးစိနျအစိုးရခတျေမှာ Engagement တှေ လုပျခဲ့ဖူးတာတှေ ရှိတယျပေါ့။ ဒီတော့ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့အမရေိကနျပွညျထောငျစုကို ဆကျဆံတဲ့အခါကတြော့ လိုငျးသုံးလိုငျးပေါ့။ ပထမလိုငျးကတော့ Track-1 ပေါ့။ ဒါတှကေတော့ Official announcement ပွောတာတှရေယျ၊ ကနြောျတို့အသှားအပွနျ Official စာ ထုတျတာတှေ ပါမယျပေါ့။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့အနနေဲ့Focus ပိုလုပျသင့ျတာကတော့ Track 1.5, Track 2 ပေါ့။ Track 1.5 ဆိုတာက အရာရှိကွီးတှကေ မွနျမာနိုငျငံကို အသှားအပွနျ ရှိနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ဟာ official position ကွီးတှကေို အခွပွေုပွီး ပွောတာမဟုတျဘဲနဲ့ ပွူနာ ဖွရှေငျးမယျဆိုတဲ့ အမွငျနဲ့ ပေါျလစီတခုကို ဘယျလိုရှေ့တိုးမလဲ၊ ကနြောျတို့Track 1.5 ပေါ့။ အဲဒါမြိုး Shuttle Diplomacy ပေါ့။ ဦးသိနျးစိနျးအစိုးရ စပိုငျးကနေ နှောငျးပိုငျးအထိ ကနြောျတို့လုပျခဲ့တယျပေါ့။ Track 2 ကတော့ Think Tanks အခငြျးခငြျးပေါ့ ။ မွနျမာဘကျက Think Tank တှကေ US မှာ ပွောတာမြိုး၊ US က Think Tanks တှကေ သူတို့ပေါျလစီကို ဘယျလိုမြိုး မွနျမာနိုငျငံမှာ Engage လုပျမလဲစသဖွင့ျ Track 2 ကို Liaison လုပျတာမြိုးကတဆင့ျ ပေါျလစီတှကေို လိုအပျသလို Tailoring လုပျသင့ျတယျလို့မွငျပါတယျခငျဗြ။
စုမွတျမှနျ။ ။ နောကျတခကြျကလညျးပေါ့နောျ... ဒီ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျသံအမတျကွီး Thomas L. Vajda ဟာဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံ ရောကျလာတာ သိပျမကွာသေးတဲ့ အမရေိကနျ သံအမတျအသဈ ဖွဈပါတယျ။ သူ့အနနေဲ့လညျး မွနျမာ့အရေးကိစ်စတှမှော ဘယျလိုကိစ်စကို ပိုပွီးကိုငျတှယျသင့ျတယျလို့ မွငျပါသလဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူ့မတိုငျခငျ သံအမတျကွီး Scot Marciel လကျထကျမှာဆိုရငျတော့ Engagement က သိပျမမွငျခဲ့ရဘူးပေါ့လေ။ အခုသံအမတျကွီး အသဈအနနေဲ့ကရော မွနျမာ့အရေးကိစ်စမှာ သူ့ဘကျက ဘကျပေါငျးစုံ ကိုငျတှယျတဲ့နရောမှာ ဘယျလို ကိစ်စရပျတှကေို ပိုလုပျသင့ျလဲလို့ မွငျပါသလဲရှင့ျ။
ကိုအမရသီဟ။။ ။ လကျရှိ Ambassador အနနေဲ့ဘယျလိုသှားမလဲဆိုတာ ကနြောျတို့ကွည့ျရမှာက State Department က ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ဘယျလောကျထိ Engage ပွနျလုပျခငြျသလဲပေါ့။ ပုံမှနျ လကျရှိလိုပဲ စာတှထေုတျလိုကျ၊ Official visit တှသှေားလိုကျ၊ စာအပွနျလှနျထုတျတဲ့ဆီကို သှားမလား။ ဒါမှမဟုတျ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ဆကျဆံရေးကို နောကျထပျအဆင့ျတခုဆီကို သှားမလားဆိုတာ ကွည့ျလို့ရမှာပေါ့။ ဒါပမေဲ့ တခုရှိတာက Obama Administration ထဲကိုက သူတို့က မွနျမာနိုငျငံကို Proactively ဆကျဆံတယျဆိုတာက သူတို့ Obama Administration ရဲ့ တခုတညျးသော၊ ဒါမှမဟုတျလို့ရှိရငျလညျး One of fews diplomatic success လို့ သူတို့ပွခငြျတာကိုး။ Trump က မွောကျကိုရီးယားကို စဉျးစားကွည့ျတယျ၊ အဆငျမပွဘေူးပေါ့။ လကျရှိ Biden အစိုးရ အနနေဲ့ရော မွနျမာနိုငျငံကို ဒီထကျပိုပွီး Opening up ဒီထကျပိုကောငျးတယျဆိုတာမြိူး Step ကိုသှားပွီးတော့ ပွခငြျသလား။ ဒါမှမဟုတျလို့ရှိရငျ ဘယျလိုမြိူးနဲ့သှားမလဲပေါ့။ ဖွဈနိုငျခြတေခုက ကနြောျတို့က ဒီ Indo-pacific strategy ကို အခွခေံပွီးတော့ US ကနပွေီးတော့ Engage လုပျနိုငျမယျလို့ကနြောျကထငျတယျ။ အဲလို Engagement လုပျလို့ရှိရငျတော့ ကနြောျတို့က အတိုငျးအတာတခုထိ Proactively ဆကျဆံဖို့အတှကျ အတိုငျးအတာတခုအထိ လမျးကွောငျးတခုရှိမယျလို့ကနြောျမွငျပါတယျခငျဗြ။
အမရေိကနျပွညျထောငျစုအခွစေိုကျ Stimson Center တတျသိပညာရှငျမြားအဖှဲ့က သုတသေီ ကိုအမရသီဟ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရကတော့ ရိုဟငျဂြာအသုံးအနှုနျးကို လကျမခံပါဘူး။
