(Zawgyi/Unicode)
အမေရိကန်သမ္မတသစ် ဖြစ်လာဖို့ သေချာသလောက်ရှိနေတဲ့ ဂျိုးဘိုင်ဒန်နဲ့အတူ လာမယ့် ၄ နှစ်သက်တမ်း ဒုသမ္မတတာဝန် ထမ်းဆောင်မယ့် Kamala Harris ဟာဆိုရင် နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ကျော် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမိုင်းမှာတော့ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး ဒု သမ္မတဖြစ်လာမယ့်သူပါ။ ဒါ့အပြင် ရွှေ့ပြောင်းမိဘနှစ်ပါးကနေ မွေးဖွားလာတဲ့ လူဖြူမဟုတ်တဲ့ အမျိုးသမီးတယောက် တိုင်းပြည်ရဲ့ ဒုတိယအမြင့်ဆုံး တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်မှာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမိုင်းမှာ ဒါက ဘယ်လောက်အထိ ထူးခြားပါသလဲ။ ပထမဆုံး အမေရိကန် ဒုသမ္မတဖြစ်လာဖို့ သေချာသလောက် ရှိနေတဲ့ Kamala Harris အကြောင်းကို ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်းတင်ဆက်ထားပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ နောက်ဆုံး မဲရလဒ်တွေကို တရားဝင် ထုတ်ပြန် မကြေညာရသေးပေမဲ့လို့၊ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ သမ္မတလောင်း ဂျိုးဘိုင်ဒန်က အနိုင်ရဖို့ သေချာတဲ့ ထောက်ခံမဲအရေအတွက် ရထားပြီးဖြစ်သလို၊ မစ္စတာ ဘိုင်ဒန် ကိုယ်တိုင်ကလည်း နိုဝင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့ညက အနိုင်ရမိန့်ခွန်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ သူနဲ့အတူ ဒုသမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရဖို့ ရှိနေတဲ့ Kamala Harris ကတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမိုင်းမှာ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး ဒု သမ္မတဖြစ်လာမယ့်သူပါ။ ဒါဟာ အမေရိကန်သမိုင်းမှာတော့ ထူးခြားတဲ့သမိုင်းမှတ်တိုင် တစ်ခုပါပဲလို့ ဟာဝိုင်အီအခြေစိုက် Asia-Pacific Center for Security Studies (APCSS) လုံခြုံရေးဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ အာရှ-ပစိဖိတ်စင်တာက ပါမောက္ခ ဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်က ပြောပါတယ်။
“ဒါက အရမ်းထူးခြားတာပေါ့နော်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက ပထမဦးဆုံး အမျိုးသမီးတယောက်။ အမြင့်ဆုံး Highest Office (ရာထူးတာဝန်တခုကို) အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ အမျိုးသမီးတယောက် ဝင်လာနိုင်တယ်ဆိုတာ အရမ်းထူးခြားပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့လည်း တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် ဒီနှစ်က အမျိုးသမီးများရဲ့ မဲပေးဖို့ အခွင့်အရေး ရခဲ့တာ နှစ် ၁၀၀ ပြည့်နှစ်ပါပဲ။ ဆိုတော့ အဲဒီ အမေရိကန်အမျိုးသမီးတွေက နှစ် ၁၀၀ ကျော်ကျော် ဒီလိုမျိုး တိုက်တွန်းပြီးတော့ ကြိုးစားလာရတာ အခုမှ ပထမဦးဆုံး နိုင်ငံရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမြင့်ဆုံး office တခုကို အမြင့်ဆုံး position နေရာကိုရောက်လာတာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အဲဒါ အရမ်းထူးခြားတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ပိုပြီးတောင်မှ ထူးခြားသွားတာက ဒီအမျိုးသမီးအတွက်ကျတော့ သူက အဖြူမဟုတ်တဲ့ အမျိုးသမီး ၊ သူ့အဖေအမေတွေက immigrant တွေ၊ တခြားနိုင်ငံကနေ ရွှေ့ပြောင်း အခြေချနေထိုင်လာတဲ့လူတွေ ဆိုတော့ ပိုပြီးတောင်မှ ထူးခြား တာပေါ့နော်။”
နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ကျော် ရှိလာပြီဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမိုင်းမှာ အမျိုးသမီး နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တွေ၊ အမျိုးသမီးလွှတ်တော်အမတ်တွေ၊ အမျိုးသမီး တရားရေးအရာရှိတွေ အများအပြား ရှိပေမဲ့လို့ အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းမှာ အမြင့်ဆုံးနေရာဖြစ်တဲ့ သမ္မတ အိမ်ဖြူတော်မှာ သမ္မတ ဒါမှမဟုတ် ဒုသမ္မတ တာဝန် ထမ်းဆောင်ဖူးတဲ့ အမျိုးသမီးဆိုတာတော့ တယောက်မှ မရှိသေးပါဘူး။ ဗာဂျီးနီးယား တက္ကသိုလ်က Barbara Perry က ခုလိုပြောပါတယ်။
“တရားရုံးချုပ်မှာ အမျိုးသမီး တရားသူကြီးတွေ ရှိပါတယ်။ ကွန်ဂရက်စ်လွှတ်တော်မှာ ဆိုရင်လည်း အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ Nancy Pelosi ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍမှာ ဒုသမ္မတ အမျိုးသမီးဆိုတာတော့ ကျမတို့မှာ မရှိသေးပါဘူး။ သမ္မတ လည်း မရှိသေးပါဘူး။ အမျိုးသမီးဆိုတာအပြင် ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝတခုရှာဖွေဖို့အတွက် တခြားနိုင်ငံတွေက ရွှေ့ပြောင်း ရောက်လာကြတဲ့ မိဘနှစ်ပါးကနေ မွေးဖွားလာတဲ့ လူဖြူမဟုတ်တဲ့ အမျိုးသမီးတယောက်ပါ။”
Kamala Harris ရဲ့ မိခင်ဟာ အိန္ဒိယနိုင်ငံကနေ ပြောင်းရွှေ့လာသူတဦးဖြစ်ပြီး ဖခင်ကတော့ ဂျမေးကားနိုင်ငံကနေ ပြောင်းရွှေ့လာသူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို ရွှေ့ပြောင်း မိဘနှစ်ပါးကနေ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် Oakland မြို့မှာ သူ့ကို မွေးဖွားခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ပထမဆုံး တက္ကသိုလ်ဘွဲ့ကိုတော့ လူမည်းကျောင်းသူကျောင်းသားတွေ အများဆုံးတက်ရောက်တဲ့ မြို့တော် ဝါရှင်တန်က Howard တက္ကသိုလ်ကေ ရရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီနောက် ကယ်လီဖိုးနီးယာတက္ကသိုလ်မှာ ဥပဒေဘွဲ့ ထပ်ယူခဲ့ပြီး ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှာတော့ San Francisco မြို့မှာ အစိုးရရှေ့နေ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်ရဲ့ ပထမဆုံး လူမည်း အမျိုးသမီး ရှေ့နေချုပ် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာတော့ ဒီပြည်နယ်ရဲ့ ကိုယ်စားပြု အထက်လွှတ်တော်အမတ် အဖြစ် ရွေးချယ် တင်မြှောက်ခံခဲ့ရသူဖြစ်ပါတယ်။ Kamala Harris ရဲ့ အကြောင်းကတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဆိုတာကို အကောင်းဆုံး ဖော်ပြနိုင်တဲ့ ဥပမာ တခုပါပဲလို့ ပါမောက္ခ ဒေါ်မီမီဝင်းဘက်က ပြောပါတယ်။
“Kamala Harris ရဲ့ စတိုရီ ကတော့ အမေရိကန် စတိုရီ လို့ပြောလို့ရတာပေါ့နော်။ သူ့ရဲ့ မိဘတွေက တခြားနိုင်ငံကနေ ရွှေ့ပြောင်းပြီးတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို လာတယ်။ သူ့အဖေကတော့ Scholar (ပညာရှင်) ပေါေ့နာ်။ ပါမောက္ခတယောက် ဖြစ်တယ်။ သူ့အမေကတော့ သိပ္ပံပညာရှင်တယောက်ဖြစ်တယ်။ သူတို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို လာတယ်။ သူတို့ ဒီမှာ တွေ့ပြီးတော့ အိမ်ထောင်ကျပြီးတော့ သမီ ၂ ယောက်ကို ရတယ်ပေါ့နော်။ Kamala နဲ့ သူ့ရဲ့ ညီမလေးတယောက် ရှိတယ်။ ဆိုတော့ Kamala Harris ရဲ့ စတိုရီ ကတော့ အမေရိကန် စတိုရီ ပဲ ဒါက။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အမေရိကားက များသောအားဖြင့် နိုင်ငံတကာက ရွှေ့ပြောင်းလာတဲ့သူတွေ များတဲ့ နိုင်ငံတခုဖြစ်တယ်ပေါေ့နာ်။ နောက်တခုကတော့ Kamala Harris ကိုယ်တိုင်ကလည်း အရမ်းထက်မြက်တဲ့၊ စိတ်ခိုင်မာတဲ့ အမျိုးသမီးတဦးဖြစ်ပါတယ်။”
အသက် ၅၆ နှစ်အရွယ် Kamala Harris ဟာ နောင်လာနောက်သား လူငယ်အမျိုးသမီးတွေ အတွက်တော့ လေးစား အတုယူစရာ၊ အားကျစရာ ရှေ့ဆောင် နမူနာ ဖြစ်ပါတယ်လို့လည်း ပါမောက္ခ ဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်က ပြောပါတယ်။
“စံနမူနာပေါ့နော်။ အဲဒီလိုရှိတဲ့အခါကျတော့ အမျိုးသမီးတွေက ငါတို့လည်း ဒီလိုဖြစ်နိုင်ပါလား။ ငါတို့နဲ့မဆိုင်ဘူးဆိုတဲ့ စိတ်တွေ ပျောက်သွားလိမ့်မယ်။ အဲ့ဒါက အရမ်း အရမ်းကြီးတယ်။ ဆိုတော့ အန်တီတို့အတွက်တော့ အမေရိကားမှာ အမျိုးသမီးတွေအတွက် တကယ် ကောင်းမြတ်တဲ့ ထူးခြားတဲ့ သမိုင်းဝင်နိုင်တဲ့ နေ့ပါပဲ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ လူငယ်တွေအတွက်လည်း ဒါက အရမ်းကောင်းတဲ့ စံနမူနာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အန်တီတို့ကတော့ ဝမ်းသာအားရ celebrate လုပ်နေကြတယ်။”
ဒီနှစ်ဟာ တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ အမျိုးသမီးတွေ မဲပေးခွင့်ရတာခဲ့တာ နှစ် ၁၀၀ ပြည့်တဲ့နှစ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နိုဝင်ဘာ ၇ ရက်နေ့က အနိုင်ရမိန့်ခွန်းပြောကြားချိန်မှာ Kamala Harris က တချိန်က အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေ ရွတ်ရွတ်ချွံချွံ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့လို့၊ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ အနာဂတ်တခုကို ပြည်သူတွေရဲ့ စွမ်းအားနဲ့ တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်လို့ အလေးအနက်ထား ပြောဆိုသွားပါတယ်။
“ခုလို ဒီနေရာကို သူ ရောက်လာတာဟာ တချိန်က အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှု၊ သူတို့ရဲ့ စိတ်ဓာတ် ခိုင်မာမှုနဲ့ အမြင်ကျယ်မှုတွေကြောင့်ဖြစ်ပြီး ဒီအမျိုးသမီးတွေက ပုခုံးထမ်းတင်ပေးခဲ့လို့သာ ခုလို အခြေအနေမျိုး ရောက်လာရတာပါ” လို့ Delaware ပြည်နယ် Wilmington မြို့မှာကျင်းပခဲ့တဲ့ အောင်ပွဲခံမိန့်ခွန်းမှာ ပြောသွားတာပါ။ အမျိုးသမီးတွေ ခုလို ခေါင်းဆောင်မှု နေရာ ရဖို့အတွက် နှစ်ပေါင်းများစွာ ပေးဆပ် ရုန်းကန်ခဲ့ကြရတာ ဖြစ်တယ်လို့ ပါမောက္ခ ဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်က ပြောပါတယ်။
“အမေရိကန် အမျိုးသမီးတွေ မဲပေးခွင့်ရတာက နှစ် ၁၀၀။ အဲ့ဒီလို မဖြစ်ခင်မှာ ဒီမဲပေးနိုင်ခွင့် အခွင့်အရေး ရအောင်အတွက်ကို အမျိုးသမီးတွေလုပ်ရတာက ၇၅ နှစ်။ ၇၅ နှစ် သူတို့ ဇွဲရှိရှိနဲ့ တိုက်လာတော့မှ ၁၉၁၉ မှာ ပထမဆုံး မဲပေးခွင့်တောင်းဆိုတဲ့ ဥပဒေကို တင်ခွင့်ရတယ်။ အဲ့ဒီကနေ ၁၉ ၂၀ မှာ သူတို့ မဲပေးပိုင်ခွင့် ရရှိလာတာ။ Kamala Harris ခုလို ဒုသမ္မတ ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ဟာက ဒီအမျိုးသမီးတွေ သူတို့လုပ်ထားပေးလို့။ အနှစ် ၁၀၀ ကျော် ၁၇၅ နှစ်လောက်ကတည်းက သူတို့ လုပ်ထားပေးလို့။”
တချိန်တုန်းကတော့ အမျိုးသမီးတွေဟာ ခုလို နိုင်ငံရဲ့ အမြင့်ဆုံးနေရာ မပြောနဲ့ မဲပေးခွင့်တောင် တန်းတူ ရခဲ့ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီကနေ့ တိုးတက်တဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံကြီးဖြစ်လာဖို့ဆိုတာမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဟာလည်း အဆင့်ဆင့် တိုးတက်မှုတွေ ရအောင် ဖြတ်သန်းခဲ့ရတာဖြစ်ပြီး ခုထိလည်း ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ကြိုးပမ်းနေရဆဲပါပဲလို့ ဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်က ပြောပါတယ် ။
“အမေရိကန်ဒီမိုကရေစီက အားလုံး perfect (ပြည့်စုံနေတာ) မဟုတ်ဘူး။ အဲ့ဒီဥစ္စာက အမြဲတမ်း နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း ပြည်သူလူထုက ကြိုးစားပြီးတော့ အဲ့ဒါကိုရအောင် လှမ်းနေရတယ်။ အဲ့ဒါက ဘယ်တော့မှ ပြီးမှာမဟုတ်ဘူး။ ဒီမိုကရေစီ က process (ဖြစ်စဉ်)။ အဲ့ဒီလိုမျိုး တလှမ်းချင်း တလှမ်းချင်း လှမ်းရင်း သွားရင်းနဲ့ ပို ပိုပြီးတော့ ကောင်းလာမယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ပတ်ဝန်းကျင်က အမြဲတမ်း ပြောင်းနေတယ်။ တနေ့ထက်တနေ့ ပိုမို ကောင်းလာအောင်။ တဆက်နဲ့တဆက် generation (မျိုးဆက်) တခုနဲ့ တခု ပိုပြီးတော့ ကောင်းလာအောင် လုပ်ဖို့ လိုအပ်တယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မိုလို့လဲ သူတို့ပြောတာက အမေရိကန်တွေ အတူတကွ လာပြီးတော့ စုပေါင်းလုပ်ကြလို့ တိုးတက်လာတာ။ ဒီမိုကရေစီဆိုတာဟာ သူ့ဟာဟူ နေ နေတာ မဟုတ်ဘူးတဲ့။ လူတွေ တည်ဆောက်တဲဥစ္စာ။ လူတွေပါဝင်တော့မှ ဒီမိုကရေစီ ဆိုတဲ့ဥစ္စာက ခိုင်ခိုင်မာမာဖြစ်တာတဲ့။”
လူဖြူ အမျိုးသားတွေ ကြီးစိုးတဲ့ ဝါရှင်တန် နိုင်ငံရေးမှာ လူမည်းနဲ့ တောင်အာရှနွယ်ဖွား အမျိုးသမီး တယောက် အမြင့်ဆုံး အုပ်ချုပ်ရေးရာထူး နေရာတခုကို ရောက်လာတာကတော့ တကယ့်ကို ထူးခြားတဲ့ သမိုင်းမှတ်တိုင်တခု ဖြစ်နေတာပါ။ ဒီသမိုင်းမှတ်တိုင်ကို သူနဲ့ စပေမဲ့ သူနဲ့ အဆုံးသတ် မသွားစေရပါဘူးလို့ Kamala Harris ကပြောပါတယ်။
“သူဟာ အမေရိကန် ဒုသမ္မတအဖြစ် ပထမဆုံး တာဝန်ထမ်းခွင့်ရသူသာ ဖြစ်မယ်။ နောက်ဆုံး ဆိုတာတော့ ဖြစ်မှာမဟုတ်ပါဘူး။” - လို့ Kamala Harris က ပြောသွားတာပါ။
ဒါ့အပြင် ဒီကနေ့ အောင်ပွဲကို ကြည့်နေကြတဲ့ မိန်းခလေးငယ်တွေ အားလုံး ဒီတိုင်းပြည်မှာ ဒီလို ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို မြင်တွေ့ ခဲ့ကြရပါပြီ။ ရည်ရွယ်ချက် အပြည့်ထားပြီး ခိုင်မာတဲ့ယုံကြည်ချက်နဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်ပါ။ ဘယ်သူမှ ထင်မထားတဲ့ နေရာတခုကို ရလာပါလိမ့်မယ်လို့လည်း Kamala Harris က နောင်လာနောက်သား မျိုးဆက်တွေကို အားပေးစကား ပြောကြားသွားခဲ့ပါတယ်။ သူပြောသလိုပါပဲ။ ဘယ်သူမဆို ကြိုးစားအားထုတ်ရင် အားထုတ်မှုရဲ့ အကျိုးကို ခံစားကြရစမြဲပါပဲ။ ဒါကြောင့် ခိုင်မာတဲ့ ယုံကြည်ချက်ထားပြီး ကိုယ့်ရဲ့ ရည်မှန်းချက် ပန်းတိုင်အရောက် လေ ျှာက်လှမ်းနိုင်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းရင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့် ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။
============================================
[Unicode Version]
ပထမဆုံး အမြိုးသမီးဒုသမ်မတဖွဈလာဖို့ သခြောနတေဲ့ Kamala Harris (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
အမရေိကနျသမ်မတသဈ ဖွဈလာဖို့ သခြောသလောကျရှိနတေဲ့ ဂြိုးဘိုငျဒနျနဲ့အတူ လာမယ့ျ ၄ နှဈသကျတမျး ဒုသမ်မတတာဝနျ ထမျးဆောငျမယ့ျ Kamala Harris ဟာဆိုရငျ နှဈပေါငျး ၂၀၀ ကြောျ အမရေိကနျပွညျထောငျစု သမိုငျးမှာတော့ ပထမဆုံး အမြိုးသမီး ဒု သမ်မတဖွဈလာမယ့ျသူပါ။ ဒါ့အပွငျ ရှှေ့ပွောငျးမိဘနှဈပါးကနေ မှေးဖှားလာတဲ့ လူဖွူမဟုတျတဲ့ အမြိုးသမီးတယောကျ တိုငျးပွညျရဲ့ ဒုတိယအမွင့ျဆုံး တာဝနျကို ထမျးဆောငျမှာလညျး ဖွဈပါတယျ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစု သမိုငျးမှာ ဒါက ဘယျလောကျအထိ ထူးခွားပါသလဲ။ ပထမဆုံး အမရေိကနျ ဒုသမ်မတဖွဈလာဖို့ သခြောသလောကျ ရှိနတေဲ့ Kamala Harris အကွောငျးကို ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျးတငျဆကျထားပါတယျ။
အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ သမ်မတ ရှေးကောကျပှဲ နောကျဆုံး မဲရလဒျတှကေို တရားဝငျ ထုတျပွနျ မကွညောရသေးပမေဲ့လို့၊ ဒီမိုကရကျတဈပါတီ သမ်မတလောငျး ဂြိုးဘိုငျဒနျက အနိုငျရဖို့ သခြောတဲ့ ထောကျခံမဲအရအေတှကျ ရထားပွီးဖွဈသလို၊ မစ်စတာ ဘိုငျဒနျ ကိုယျတိုငျကလညျး နိုဝငျဘာလ ၇ ရကျနေ့ညက အနိုငျရမိန့ျခှနျး ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။ သူနဲ့အတူ ဒုသမ်မတအဖွဈ တာဝနျထမျးဆောငျရဖို့ ရှိနတေဲ့ Kamala Harris ကတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစု သမိုငျးမှာ ပထမဆုံး အမြိုးသမီး ဒု သမ်မတဖွဈလာမယ့ျသူပါ။ ဒါဟာ အမရေိကနျသမိုငျးမှာတော့ ထူးခွားတဲ့သမိုငျးမှတျတိုငျ တဈခုပါပဲလို့ ဟာဝိုငျအီအခွစေိုကျ Asia-Pacific Center for Security Studies (APCSS) လုံခွုံရေးဘာသာရပျဆိုငျရာ အာရှ-ပစိဖိတျစငျတာက ပါမောက်ခ ဒေါျမီမီဝငျးဘတျက ပွောပါတယျ။
“ဒါက အရမျးထူးခွားတာပေါ့နောျ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက ပထမဦးဆုံး အမြိုးသမီးတယောကျ။ အမွင့ျဆုံး Highest Office (ရာထူးတာဝနျတခုကို) အမရေိကနျနိုငျငံမှာ အမြိုးသမီးတယောကျ ဝငျလာနိုငျတယျဆိုတာ အရမျးထူးခွားပါတယျ။ နောကျပွီးတော့လညျး တိုကျတိုကျဆိုငျဆိုငျ ဒီနှဈက အမြိုးသမီးမြားရဲ့ မဲပေးဖို့ အခှင့ျအရေး ရခဲ့တာ နှဈ ၁၀၀ ပွည့ျနှဈပါပဲ။ ဆိုတော့ အဲဒီ အမရေိကနျအမြိုးသမီးတှကေ နှဈ ၁၀၀ ကြောျကြောျ ဒီလိုမြိုး တိုကျတှနျးပွီးတော့ ကွိုးစားလာရတာ အခုမှ ပထမဦးဆုံး နိုငျငံရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး အမွင့ျဆုံး office တခုကို အမွင့ျဆုံး position နရောကိုရောကျလာတာပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ အဲဒါ အရမျးထူးခွားတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ပိုပွီးတောငျမှ ထူးခွားသှားတာက ဒီအမြိုးသမီးအတှကျကတြော့ သူက အဖွူမဟုတျတဲ့ အမြိုးသမီး ၊ သူ့အဖအေမတှေကေ immigrant တှေ၊ တခွားနိုငျငံကနေ ရှှေ့ပွောငျး အခွခေနြထေိုငျလာတဲ့လူတှေ ဆိုတော့ ပိုပွီးတောငျမှ ထူးခွား တာပေါ့နောျ။”
နှဈပေါငျး ၂၀၀ ကြောျ ရှိလာပွီဖွဈတဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစု သမိုငျးမှာ အမြိုးသမီး နိုငျငံရေး ခေါငျးဆောငျတှေ၊ အမြိုးသမီးလှှတျတောျအမတျတှေ၊ အမြိုးသမီး တရားရေးအရာရှိတှေ အမြားအပွား ရှိပမေဲ့လို့ အုပျခြုပျရေးပိုငျးမှာ အမွင့ျဆုံးနရောဖွဈတဲ့ သမ်မတ အိမျဖွူတောျမှာ သမ်မတ ဒါမှမဟုတျ ဒုသမ်မတ တာဝနျ ထမျးဆောငျဖူးတဲ့ အမြိုးသမီးဆိုတာတော့ တယောကျမှ မရှိသေးပါဘူး။ ဗာဂြီးနီးယား တက်ကသိုလျက Barbara Perry က ခုလိုပွောပါတယျ။
“တရားရုံးခြုပျမှာ အမြိုးသမီး တရားသူကွီးတှေ ရှိပါတယျ။ ကှနျဂရကျဈလှှတျတောျမှာ ဆိုရငျလညျး အောကျလှှတျတောျဥက်ကဋ်ဌ Nancy Pelosi ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အုပျခြုပျရေးကဏ်ဍမှာ ဒုသမ်မတ အမြိုးသမီးဆိုတာတော့ ကမြတို့မှာ မရှိသေးပါဘူး။ သမ်မတ လညျး မရှိသေးပါဘူး။ အမြိုးသမီးဆိုတာအပွငျ ပိုမိုကောငျးမှနျတဲ့ ဘဝတခုရှာဖှဖေို့အတှကျ တခွားနိုငျငံတှကေ ရှှေ့ပွောငျး ရောကျလာကွတဲ့ မိဘနှဈပါးကနေ မှေးဖှားလာတဲ့ လူဖွူမဟုတျတဲ့ အမြိုးသမီးတယောကျပါ။”
Kamala Harris ရဲ့ မိခငျဟာ အိန်ဒိယနိုငျငံကနေ ပွောငျးရှှေ့လာသူတဦးဖွဈပွီး ဖခငျကတော့ ဂမြေးကားနိုငျငံကနေ ပွောငျးရှှေ့လာသူ ဖွဈပါတယျ။ ဒီလို ရှှေ့ပွောငျး မိဘနှဈပါးကနေ ကယျလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ Oakland မွို့မှာ သူ့ကို မှေးဖှားခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ သူ့ရဲ့ပထမဆုံး တက်ကသိုလျဘှဲ့ကိုတော့ လူမညျးကြောငျးသူကြောငျးသားတှေ အမြားဆုံးတကျရောကျတဲ့ မွို့တောျ ဝါရှငျတနျက Howard တက်ကသိုလျကေ ရရှိခဲ့ပါတယျ။ အဲ့ဒီနောကျ ကယျလီဖိုးနီးယာတက်ကသိုလျမှာ ဥပဒဘှေဲ့ ထပျယူခဲ့ပွီး ၂၀၀၄ ခုနှဈမှာတော့ San Francisco မွို့မှာ အစိုးရရှေ့နေ အဖွဈ တာဝနျထမျးဆောငျခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၁၀ ခုနှဈမှာ ကယျလီဖိုးနီးယားပွညျနယျရဲ့ ပထမဆုံး လူမညျး အမြိုးသမီး ရှေ့နခြေုပျ ဖွဈလာခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၁၆ ခုနှဈမှာတော့ ဒီပွညျနယျရဲ့ ကိုယျစားပွု အထကျလှှတျတောျအမတျ အဖွဈ ရှေးခယြျ တငျမွှောကျခံခဲ့ရသူဖွဈပါတယျ။ Kamala Harris ရဲ့ အကွောငျးကတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစု ဆိုတာကို အကောငျးဆုံး ဖောျပွနိုငျတဲ့ ဥပမာ တခုပါပဲလို့ ပါမောက်ခ ဒေါျမီမီဝငျးဘကျက ပွောပါတယျ။
“Kamala Harris ရဲ့ စတိုရီ ကတော့ အမရေိကနျ စတိုရီ လို့ပွောလို့ရတာပေါ့နောျ။ သူ့ရဲ့ မိဘတှကေ တခွားနိုငျငံကနေ ရှှေ့ပွောငျးပွီးတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကို လာတယျ။ သူ့အဖကေတော့ Scholar (ပညာရှငျ) ပေါေ့နာျ။ ပါမောက်ခတယောကျ ဖွဈတယျ။ သူ့အမကေတော့ သိပ်ပံပညာရှငျတယောကျဖွဈတယျ။ သူတို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကို လာတယျ။ သူတို့ ဒီမှာ တှေ့ပွီးတော့ အိမျထောငျကပြွီးတော့ သမီ ၂ ယောကျကို ရတယျပေါ့နောျ။ Kamala နဲ့ သူ့ရဲ့ ညီမလေးတယောကျ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ Kamala Harris ရဲ့ စတိုရီ ကတော့ အမရေိကနျ စတိုရီ ပဲ ဒါက။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အမရေိကားက မြားသောအားဖွင့ျ နိုငျငံတကာက ရှှေ့ပွောငျးလာတဲ့သူတှေ မြားတဲ့ နိုငျငံတခုဖွဈတယျပေါေ့နာျ။ နောကျတခုကတော့ Kamala Harris ကိုယျတိုငျကလညျး အရမျးထကျမွကျတဲ့၊ စိတျခိုငျမာတဲ့ အမြိုးသမီးတဦးဖွဈပါတယျ။”
အသကျ ၅၆ နှဈအရှယျ Kamala Harris ဟာ နောငျလာနောကျသား လူငယျအမြိုးသမီးတှေ အတှကျတော့ လေးစား အတုယူစရာ၊ အားကစြရာ ရှေ့ဆောငျ နမူနာ ဖွဈပါတယျလို့လညျး ပါမောက်ခ ဒေါျမီမီဝငျးဘတျက ပွောပါတယျ။
“စံနမူနာပေါ့နောျ။ အဲဒီလိုရှိတဲ့အခါကတြော့ အမြိုးသမီးတှကေ ငါတို့လညျး ဒီလိုဖွဈနိုငျပါလား။ ငါတို့နဲ့မဆိုငျဘူးဆိုတဲ့ စိတျတှေ ပြောကျသှားလိမ့ျမယျ။ အဲ့ဒါက အရမျး အရမျးကွီးတယျ။ ဆိုတော့ အနျတီတို့အတှကျတော့ အမရေိကားမှာ အမြိုးသမီးတှအေတှကျ တကယျ ကောငျးမွတျတဲ့ ထူးခွားတဲ့ သမိုငျးဝငျနိုငျတဲ့ နေ့ပါပဲ။ မွနျမာနိုငျငံမှာရှိတဲ့ လူငယျတှအေတှကျလညျး ဒါက အရမျးကောငျးတဲ့ စံနမူနာပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ အနျတီတို့ကတော့ ဝမျးသာအားရ celebrate လုပျနကွေတယျ။”
ဒီနှဈဟာ တိုကျတိုကျဆိုငျဆိုငျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ အမြိုးသမီးတှေ မဲပေးခှင့ျရတာခဲ့တာ နှဈ ၁၀၀ ပွည့ျတဲ့နှဈ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ နိုဝငျဘာ ၇ ရကျနေ့က အနိုငျရမိန့ျခှနျးပွောကွားခြိနျမှာ Kamala Harris က တခြိနျက အမြိုးသမီးအခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှေ ရှတျရှတျခြှံခြှံ တိုကျပှဲဝငျခဲ့လို့၊ ပိုမိုကောငျးမှနျတဲ့ အနာဂတျတခုကို ပွညျသူတှရေဲ့ စှမျးအားနဲ့ တညျဆောကျနိုငျခဲ့တာ ဖွဈပါတယျလို့ အလေးအနကျထား ပွောဆိုသှားပါတယျ။
“ခုလို ဒီနရောကို သူ ရောကျလာတာဟာ တခြိနျက အမြိုးသမီးတှရေဲ့ ရုနျးကနျလှုပျရှားမှု၊ သူတို့ရဲ့ စိတျဓာတျ ခိုငျမာမှုနဲ့ အမွငျကယြျမှုတှကွေောင့ျဖွဈပွီး ဒီအမြိုးသမီးတှကေ ပုခုံးထမျးတငျပေးခဲ့လို့သာ ခုလို အခွအေနမြေိုး ရောကျလာရတာပါ” လို့ Delaware ပွညျနယျ Wilmington မွို့မှာကငြျးပခဲ့တဲ့ အောငျပှဲခံမိန့ျခှနျးမှာ ပွောသှားတာပါ။ အမြိုးသမီးတှေ ခုလို ခေါငျးဆောငျမှု နရော ရဖို့အတှကျ နှဈပေါငျးမြားစှာ ပေးဆပျ ရုနျးကနျခဲ့ကွရတာ ဖွဈတယျလို့ ပါမောက်ခ ဒေါျမီမီဝငျးဘတျက ပွောပါတယျ။
“အမရေိကနျ အမြိုးသမီးတှေ မဲပေးခှင့ျရတာက နှဈ ၁၀၀။ အဲ့ဒီလို မဖွဈခငျမှာ ဒီမဲပေးနိုငျခှင့ျ အခှင့ျအရေး ရအောငျအတှကျကို အမြိုးသမီးတှလေုပျရတာက ၇၅ နှဈ။ ၇၅ နှဈ သူတို့ ဇှဲရှိရှိနဲ့ တိုကျလာတော့မှ ၁၉၁၉ မှာ ပထမဆုံး မဲပေးခှင့ျတောငျးဆိုတဲ့ ဥပဒကေို တငျခှင့ျရတယျ။ အဲ့ဒီကနေ ၁၉ ၂၀ မှာ သူတို့ မဲပေးပိုငျခှင့ျ ရရှိလာတာ။ Kamala Harris ခုလို ဒုသမ်မတ ဖွဈသှားနိုငျတဲ့ဟာက ဒီအမြိုးသမီးတှေ သူတို့လုပျထားပေးလို့။ အနှဈ ၁၀၀ ကြောျ ၁၇၅ နှဈလောကျကတညျးက သူတို့ လုပျထားပေးလို့။”
တခြိနျတုနျးကတော့ အမြိုးသမီးတှဟော ခုလို နိုငျငံရဲ့ အမွင့ျဆုံးနရော မပွောနဲ့ မဲပေးခှင့ျတောငျ တနျးတူ ရခဲ့ကွတာ မဟုတျပါဘူး။ ဒီကနေ့ တိုးတကျတဲ့ ဒီမိုကရစေီနိုငျငံကွီးဖွဈလာဖို့ဆိုတာမှာ အမရေိကနျပွညျထောငျစု ဟာလညျး အဆင့ျဆင့ျ တိုးတကျမှုတှေ ရအောငျ ဖွတျသနျးခဲ့ရတာဖွဈပွီး ခုထိလညျး ပိုမိုကောငျးမှနျအောငျ ကွိုးပမျးနရေဆဲပါပဲလို့ ဒေါျမီမီဝငျးဘတျက ပွောပါတယျ ။
“အမရေိကနျဒီမိုကရစေီက အားလုံး perfect (ပွည့ျစုံနတော) မဟုတျဘူး။ အဲ့ဒီဥစ်စာက အမွဲတမျး နေ့တိုငျး နေ့တိုငျး ပွညျသူလူထုက ကွိုးစားပွီးတော့ အဲ့ဒါကိုရအောငျ လှမျးနရေတယျ။ အဲ့ဒါက ဘယျတော့မှ ပွီးမှာမဟုတျဘူး။ ဒီမိုကရစေီ က process (ဖွဈစဉျ)။ အဲ့ဒီလိုမြိုး တလှမျးခငြျး တလှမျးခငြျး လှမျးရငျး သှားရငျးနဲ့ ပို ပိုပွီးတော့ ကောငျးလာမယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ပတျဝနျးကငြျက အမွဲတမျး ပွောငျးနတေယျ။ တနေ့ထကျတနေ့ ပိုမို ကောငျးလာအောငျ။ တဆကျနဲ့တဆကျ generation (မြိုးဆကျ) တခုနဲ့ တခု ပိုပွီးတော့ ကောငျးလာအောငျ လုပျဖို့ လိုအပျတယျ။ အဲ့ဒါကွောင့ျမိုလို့လဲ သူတို့ပွောတာက အမရေိကနျတှေ အတူတကှ လာပွီးတော့ စုပေါငျးလုပျကွလို့ တိုးတကျလာတာ။ ဒီမိုကရစေီဆိုတာဟာ သူ့ဟာဟူ နေ နတော မဟုတျဘူးတဲ့။ လူတှေ တညျဆောကျတဲဥစ်စာ။ လူတှပေါဝငျတော့မှ ဒီမိုကရစေီ ဆိုတဲ့ဥစ်စာက ခိုငျခိုငျမာမာဖွဈတာတဲ့။”
လူဖွူ အမြိုးသားတှေ ကွီးစိုးတဲ့ ဝါရှငျတနျ နိုငျငံရေးမှာ လူမညျးနဲ့ တောငျအာရှနှယျဖှား အမြိုးသမီး တယောကျ အမွင့ျဆုံး အုပျခြုပျရေးရာထူး နရောတခုကို ရောကျလာတာကတော့ တကယ့ျကို ထူးခွားတဲ့ သမိုငျးမှတျတိုငျတခု ဖွဈနတောပါ။ ဒီသမိုငျးမှတျတိုငျကို သူနဲ့ စပမေဲ့ သူနဲ့ အဆုံးသတျ မသှားစရေပါဘူးလို့ Kamala Harris ကပွောပါတယျ။
“သူဟာ အမရေိကနျ ဒုသမ်မတအဖွဈ ပထမဆုံး တာဝနျထမျးခှင့ျရသူသာ ဖွဈမယျ။ နောကျဆုံး ဆိုတာတော့ ဖွဈမှာမဟုတျပါဘူး။” - လို့ Kamala Harris က ပွောသှားတာပါ။
ဒါ့အပွငျ ဒီကနေ့ အောငျပှဲကို ကွည့ျနကွေတဲ့ မိနျးခလေးငယျတှေ အားလုံး ဒီတိုငျးပွညျမှာ ဒီလို ဖွဈနိုငျတယျဆိုတာကို မွငျတှေ့ ခဲ့ကွရပါပွီ။ ရညျရှယျခကြျ အပွည့ျထားပွီး ခိုငျမာတဲ့ယုံကွညျခကြျနဲ့ ကွိုးစားအားထုတျပါ။ ဘယျသူမှ ထငျမထားတဲ့ နရောတခုကို ရလာပါလိမ့ျမယျလို့လညျး Kamala Harris က နောငျလာနောကျသား မြိုးဆကျတှကေို အားပေးစကား ပွောကွားသှားခဲ့ပါတယျ။ သူပွောသလိုပါပဲ။ ဘယျသူမဆို ကွိုးစားအားထုတျရငျ အားထုတျမှုရဲ့ အကြိုးကို ခံစားကွရစမွဲပါပဲ။ ဒါကွောင့ျ ခိုငျမာတဲ့ ယုံကွညျခကြျထားပွီး ကိုယ့ျရဲ့ ရညျမှနျးခကြျ ပနျးတိုငျအရောကျ လေ ြှာကျလှမျးနိုငျကွပါစလေို့ ဆုတောငျးရငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျ ပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။
