(Zawgyi/Unicode)
ကိုဗစ်ကာလ လိုအပ်ချက်တွေ အများအပြား ရှိနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ကျန်းမာရေးစနစ်ဟာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ပိုပြီး ဆိုးရွားသွားခဲ့ရတယ်လို့ ကနေဒါနိုင်ငံ Albata တက္ကသိုလ်က လက်ထောက် ပါမောက္ခ ဒေါက်တာ ခင်စောဝင်း က ပြောပါတယ်။ စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် ပြည်တွင်းမှာရော နယ်စပ်ဒေသတွေကိုပါ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအတွက် စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ ဆေးဝါး အပါအဝင် အကူအညီတွေ အများအပြား လိုအပ်နေတယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။ ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်က မယ်တော်ဆေးခန်းနဲ့အတူ လက်တွဲပြီး မြန်မာနိုင်ငံက ဒုက္ခသည်တွေနဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအတွက် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးနေတဲ့ ဒေါက်တာ ခင်စောဝင်း ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက တင်ဆက်ထားပါတယ်။
ဒေါက်တာ ခင်စောဝင်းက မြန်မာနိုင်ငံ နယ်စပ်ဒေသတချို့မှာ၊ အထူးသဖြင့် ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်မှာ မြန်မာပြည်က ထွက်ပြေးလာတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ၊ ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေ အတွက် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကူညီထောက်ပံ့မှုတွေ ပေးလာတာ ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီ နေပြီဆိုတာ ကျမတို့ သိထားပါတယ်။ အခုဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ လလောက်စပြီး စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း စစ်ကောင်စီတပ်တွေရဲ့ ပစ်ခတ် သတ်ဖြတ်တာ၊ ဖမ်းဆီးနှိပ်စက် ဖိနှိပ် တာတွေကြောင့် ထွက်ပြေးလာတဲ့သူတွေလည်း နယ်စပ်ဒေသတွေကို ရောက်လာနေကြတာ ရှိတယ်။ ဒါ့အပြင် နယ်စပ်ဒေသ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွေကြောင့်ရော ပြီးခဲ့တဲ့ ၃ -၄ လအတွင်းမှာကိုပဲ ကျမတို့ သိသလောက် ဒုက္ခသည်တွေ သောင်းနဲ့ချီပြီး ထပ်တိုးလာနေပါတယ်။ ဆိုတော့ လက်ရှိ ဒီလို ဒုက္ခသည်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေများ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတာ ရှိပါသလဲ။
“အခုလောလောဆယ်မှာတော့ ဒေါက်တာ စင်သီယာမောင် ဆေးခန်းနဲ့ရော၊ အဲ့ဒီနယ်စပ်ဒေသတလေ ျှာက်မှာ ကျန်းမာရေးကိစ္စတွေကို ဆောင်ရွက်နေတဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ဆရာဝန်တွေနဲ့ရော အဝေးကနေ လှမ်းပြီးတော့ zoom meeting တွေ၊ (အစည်းအဝေးတွေ) အမြဲလုပ်ပါတယ်။ ပုံမှန် လုပ်လေ့ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီလို လုပ်တဲ့အခါမှာလဲ နယ်စပ်ဒေသမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို သူတို့ကနေ တဆင့်လဲ ကြားရတယ်။ အဲ့ဒီကြားရတဲ့အခါမှာလဲ ဒီဘက်ကနေ လိုအပ်တဲ့ဟာကို တတ်နိုင်သမ ျှ ကူညီထောက်ပံ့ ပေးနေတာတွေ ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကတော့ နယ်စပ်ဒေသ၊ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာပါ။ မဲဆောက်ကတော့ ကရင်ပြည်နယ်နဲ့ ပိုပြီးနီးစပ်တာပေါ့။ ကေအန်ယူ နယ်မြေနဲ့ နီးစပ်တာပေါ့။ အဲ့ဒီ ကေအန်ယူနယ်မြေမှာဆိုရင် စစ်ကောင်စီဘက်က တိုက်တဲ့ တိုက်ပွဲတွေက တော်တော်ကို ရက်စက်ပါတယ်။ အများလည်း သိတဲ့အတိုင်းပေါ့နော်။ ဘာမှ လက်နက်မရှိတဲ့ပြည်သူတွေ၊ လူထုတွေ။ နောက်ပြီးတော့ သာမန် လက်နက်ကလေးပဲ ကိုင်ဆောင်နေတဲ့ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့တွေကို သူတို့က လက်နက်ကြီးတွေနဲ့ မတရား ပစ်ခတ်ရုံတင်မကဘူး။ လေယာဉ်နဲ့ကို ဗုံးကျဲတဲ့ အခါမှာ အဲ့ဒီဒေသမှာနေတဲ့ လူထုတွေက တိုက်ပွဲတွေရဲ့ဒဏ်ကြောင့် အိုးပစ်အိမ်ပစ် ပြေးပုန်းနေရတဲ့ လူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ထောင်နဲ့သောင်းနဲ့ကို ချီပြီးတော့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် ပုန်းအောင်းနေတဲ့သူတွေ ရှိတယ်ဆိုတာ သိရပါတယ်။ အဲ့ဒီတော့ ဒီလူထုတွေဟာဆိုရင် သူတို့မှာ ခံစားနေရတဲ့ ဒုက္ခတွေက စားနပ်ရိက္ခာ ပြတ်လပ်တာတွေရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အထူးသဖြင့် ခုလိုမျိုး မိုးရာသီဆိုလို့ရှိရင် မိုးရွာတဲ့အခါ မိုးမလုံတာတွေ ရှိတယ်။ အဲ့ဒီလို မိုးရွာတဲ့အတွက် ခြင်တွေ၊ ယင်တွေကလည်း အများကြီးရှိတယ်။ ခြင်တွေကတဆင့် ယင်ကောင်တွေကနေတဆင့် ကူးစက်တဲ့ ရောဂါတွေ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလေ ျှာ ရောဂါတွေလည်း အများကြီး ရှိပါတယ်။ အဲ့တော့ သူတို့တွေအတွက် လိုအပ်တဲ့အကူအညီကို ဒီကနေပြီးတော့ အလှူရှင်တွေဆီကနေ တတ်နိုင်သမ ျှ အလှူငွေ ကောက်ခံတာတွေ ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ တပတ်တခါ၊ နှစ်ပတ်တခါ အစားအသောက်တွေ ချက်ပြုတ်ရောင်းချပြီး အလှူခံတာပေါ့နော်။ ရောင်းရတဲ့ငွေကို စုဆောင်းပြီးတော့ ပို့တာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ငွေအားဖြင့်ရော၊ စိတ်ဓာတ်အားဖြင့်ရော တတ်နိုင်တာတွေ ကူညီနေပါတယ်။”
လက်ရှိကတော့ စားဝတ်နေရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုတွေ အပါအဝင် သူတို့အတွက် လိုအပ်ချက်တွေကတော့ အများကြီး ရှိနေတယ်ဆိုတော့ ဒီလို တနိုင်တပိုင်အပြင် ဒါတွေကို ထိထိရောက်ရောက် ကူညီနိုင်ဖို့ရော ဘာတွေလုပ်နိုင်မလဲရှင့်။
“ထိထိရောက်ရောက် ကူညီနိုင်ဖို့ဆိုရင်တော့ တကယ်ကတော့ ပြောကြစတမ်း ဆိုရင် ဒီလူတွေဟာ ကိုယ့်အိုးအိမ်၊ ကိုယ့်ရပ်ရွာကို အေးအေးချမ်းချမ်း လုံလုံခြုံခြုံ ပြန်ရောက်နိုင်ရင် အကောင်းဆုံးပေါ့။ ဒီလူတွေဟာ အခုဆိုရင် ဘာဖြစ်လို့ ကိုယ့်ရဲ့ အိုးအိမ်တွေကို စွန့်ပစ်နေရတာလဲ။ ကိုယ့်ရဲ့ ရပ်ရွာတွေကို စွန့်ပစ်နေရတာလဲ ဆိုရင် စစ်ကောင်စီရဲ့ မတရား အနိုင်ကျင့်၊ မတရား နှိပ်စက် သတ်ဖြတ်တဲ့ အန္တရာယ်တွေကို ကြောက်လန့်ပြီးတော့ လွတ်ရာကို ပြေးကြရတယ်။ အဲ့လို လွတ်ရာကို ပြေးကြရတဲ့အတွက် သူတို့ဟာ မလိုလားအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေ ဖြစ်တယ်။ ကလေးတွေဆိုရင်လဲ စားနပ်ရိက္ခာ မလုံလောက်တဲ့အတွက်၊ အထူးသဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးစအရွယ် ကလေးငယ်တွေမှာ အာဟာရ မပြည့်စုံတဲ့ရောဂါတွေ၊ ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ ရောဂါတွေ အဲ့ဒီလို အများကြီး ထိခိုက်ရတယ်လေ။ ဆိုတော့ ထိထိရောက်ရောက် ကူညီနိုင်ဖို့ကတော့ အခုလုပ်နေတဲ့ နွေဦးတော်လှန်ရေးကို ပြီးဆုံးတဲ့တိုင်အောင် တိုက်ပြီးတော့ စစ်ကောင်စီကို အမြစ်ပြတ် ချေမှုန်းနိုင်ရင်တော့ ဒီပြဿနာကို အကောင်းဆုံး လက်တွေ့မှာတော့ တကယ်ကို အပြီးသတ် ဖြေရှင်းတဲ့နည်းလို့ ကျမ ပြောလို့ရပါတယ်။”
“အဲ့ဒီတော့ လောလောဆယ် ဒီ နွေဦးတော်လှန်ရေးမပြီးသေးတဲ့ ကာလမှာတော့ ကျမတို့က လိုအပ်တဲ့ အကူအညီတွေ၊ ကိုယ် ကိုယ်တိုင်ကလည်း ကိုယ့်ရှိသမ ျှ အင်အားနဲ့ အကူအညီကို တတ်နိုင်သမ ျှ ပေးမယ်။ ပြင်ပကနေ ကူညီနိုင်တဲ့ အကူအညီတွေလည်း တတ်နိုင်သမ ျှ ယူပြီးတော့ ဒီလိုမျိုး အိုးအိမ်စွန့်ပြီး တခြား တော လ ျှိုအုံကြား ရောက်နေကြရတဲ့ လူတွေအတွက် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးပြုစုစောင့်ရှောက်မှုတွေအပြင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမှာလည်း သူတို့ရဲ့စိတ်ဒဏ်ရာတွေကို သက်သာအောင်၊ ပျောက်ကင်းနိုင်အောင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုတွေလည်း ကျမတို့ အများကြီး လုပ်ပေးဖို့ လိုပါတယ်။”
ဟုတ်ကဲ့။ အခုဆိုရင် ဒေါက်တာတို့လည်း သိတဲ့အတိုင်းပဲ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ အရပ်သားအစိုးရတွေ လက်ထက်မှာတုန်းကတော့ ပညာရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးကဏ္ဍတွေမှာ ဖြည်းဖြည်းချင်း တိုးတက်လာတဲ့ အခြေအနေတချို့ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဥပမာ - ကိုဗစ်ကူးစက်မှုတွေ ကြုံရတဲ့အချိန်မှာဆိုရင်လဲ ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆေးစစ်တာ၊ ကာကွယ်ဆေးရအောင် လုပ်တာတွေမှာ ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေထဲမှာတောင် တော်တော်လေးကို ရှေ့ရောက်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်တယ် ဆိုတာမျိုး ချီးကျူးခံရတာတွေတောင် ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခု အရပ်သားအစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့အခါမှာ ဒီလို တိုးတက်လာခဲ့တဲ့ အခြေအနေ တချို့ ဘယ်လောက် ထိခိုက်မှုတွေ ဖြစ်သွားတယ်လို့ထင်ပါသလဲရှင့်။
“ကျန်းမာရေးကဏ္ဍမှာတော့ ခုနကပြောတဲ့ ကိုဗစ်ကိုပဲ ပြန်ပြောရလို့ရှိရင်တော့ ကိန်းဂဏန်းတွေကို ကြည့်တဲ့အခါမှာ အရင်တုန်းက အရပ်သားအစိုးရ ဆိုရင် တနေ့ တနေ့ကို ကိုဗစ် စစ်တာက ၁၀,၀၀၀ ကျော်တယ်ပေါ့နော်။ ၁၇,၀၀၀ လောက်ကို စစ်ဆေးနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုဆိုလို့ရှိရင် ကိုဗစ်စစ်ဆေးတာက တပတ်ကို ၁,၀၀၀ လောက်ပဲ ရှိတော့တယ်။ ၁,၀၀၀ - ၁,၂၀၀ လောက်ပဲ စစ်နိုင်တယ်ပေါ့။ တရက်ကို ၂၀,၀၀၀ နီးပါး စစ်နေရာကနေ တပတ်ကို ၁,၀၀၀ ကျော်လောက်ပဲ စစ်နိုင်တယ်။ အခုပဲ သတင်းတွေထဲမှာ ပေါ်နေတယ်။ ကိုဗစ်ရောဂါ positive ဖြစ်တဲ့နှုန်းတွေက များလာတယ်။ နောက်ပြီးတော့ တခြားကိစ္စတွေနဲ့ ပြောလို့ရှိရင် - ရိုးရိုးသာမန် ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေကို ထားပြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတဲ့ ပြဿနာကလဲ အခုဆိုရင် တော်တော်လေးကို အခုဆိုရင် အခြေအနေက မငြိမ်သက်ဘူး။ အချိန်မရွေး ပစ်ခတ်ခံရတာ ရှိတယ်။ အချိန်မရွေး ရိုက်နှက်ခံရတာ ရှိတယ်။ အချိန်မရွေး ကားနဲ့တိုက်မယ်။ ဆိုင်ကယ်နဲ့တိုက်မယ်ဆိုတဲ့ အန္တရာယ်တွေ ရှိတယ်ဆိုတော့ ဒီလိုမျိုး ထိခိုက်ဒဏ်ရာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြဿနာတွေ၊ အနာဒဏ်ရာကနေ သွေးထွက်လွန်တဲ့ ကျန်းမာရေး ပြဿနာကလည်း အများကြီး ရှိလာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကျန်တဲ့ဖျားနာ ကူးစက်ရောဂါတွေအပြင်ကို ဒီလိုမျိုး ထိခိုက်ဒဏ်ရာ သွေးထွက်လန်တဲ့ ရောဂါ ပြဿနာတွေကလည်း ရှိတယ်။ ဆရာဝန်တွေကတော့ အများစု CDM လုပ်နေကြတာ မှန်ပေမဲ့၊ ဆရာဝန်ဆိုတဲ့ သဘာဝအရ တနည်းနည်းနဲ့ ကိုယ့်နည်းကိုယ့်ဟန်နဲ့ ကိုယ်နဲ့လက်လှမ်းမီတဲ့ ကိုယ့်မျက်စိရှေ့ အနားတဝိုက်မှာ၊ ကိုယ့်ရဲ့လက်တကမ်းမှာရှိတဲ့ လူနာကိုတော့ တတ်နိုင်သမ ျှ ဆရာဝန်တွေက ကုသပေးကြတယ်ဆိုတာလဲ သိရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီလို ကုသတာလည်း အတိုင်းအတာ တခုအထိ ထိရောက်ပေမဲ့ တကယ်ကတော့ စံချိန်စံနှုန်း အပြည့်အဝတော့ ကျန်းမာရေး ပြုစုစောင့်ရှောက်မှု မပေးနိုင်တဲ့အတွက် လူထုအနေနဲ့ ကျန်းမာရေး ပြုစုစောင့်ရှောက်မှု အပြည့်အ၀ မရနိုင်တဲ့အတွက် ကျန်းမာရေး အခြေအနေ ကတော့ စစ်ကောင်စီရဲ့ လက်ထက်မှာ အရင်ကနဲ့ နှိုင်းယှဉ်လိုက်ရင် အများကြီး ဆိုးရွားလာတဲ့ အခြေအနေကတော့ ရှိနေတယ်ဆိုတာ သတင်းတွေမှာလဲ တွေ့ရပါတယ်။”
ဒီလို ပိုဆိုးလာတယ်ဆိုတဲ့ ကျန်းမာရေး အခြေအနေတွေကို ခုလို အာဏာသိမ်းထားတဲ့ ကြားကာလမှာ ပြည်သူတွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုတွေ လုံးဝ ပြတ်သွားတာမျိုး မဖြစ်ရအောင် ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ ဆက် ထိန်းသိမ်းသွားပြီးတော့ ပြည်သူတွေ လိုအပ်နေတဲ့ စောင့်ရှောက်မှုတွေလဲ ရအောင် အကောင်းဆုံး ဘာတွေလုပ်နိုင်မယ်လို့ ထင်မြင်မိပါလဲ။ ဘာတွေမှာ အကြံပြုနိုင်မလဲရှင့်။
“ဟုတ်ကဲ့။ အခုကိစ္စကတော့ တော်တော်လေးကို စိန်ခေါ်မှုတွေ အများကြီးနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ဘဝပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ လူနာဟာ သူဖြစ်တဲ့ရောဂါ အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ သဘောကတော့ စောင့်လို့ရတဲ့ ရောဂါ ရှိတယ်။ အရေးပေါ်ရောဂါ ရှိတယ်။ ဥပမာ နှလုံးသွေးကြောပိတ်တဲ့ရောဂါ ဆိုရင် ဒီသွေးကြောကို ခွဲစိတ်ပြီးတော့ ပြန်မချဲ့နိုင်ခင်မှာ နှလုံးသွေးကြောလေးတွေ ကျယ်လာအောင်၊ မောတာ နာတာ သက်သာအောင်လို့ ဆေးပေးပြီးတော့ ထိန်းထားလို့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုမြန်မာပြည်မှာ ဖြစ်နေတာက အူအတက်ပေါက်တဲ့ ရောဂါနဲ့တူတယ်။ အူအတက်ပေါက်ပြီဆိုရင် ဘာနဲ့မှ ထိန်းထားလို့ မရဘူး။ ဒီအူအတက်ကြီးကို ခွဲထုတ်မှ ဒီရောဂါက ပျောက်သွားမှာ။ အူအတက်ကို ခွဲမထုတ်လို့ရှိရင် အဲ့ဒီဘာမဟုတ်တဲ့ အူအတက်ပေါက်တာ၊ အူအတက်ရောင်တာ ကနေ ဗိုက်ထဲမှာရှိတဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါတွေ အကုန်လုံးကို ပျံ့နှံ့ပြီး အင်္ဂါတွေ အကုန်လုံးပုပ်ပြီး မဖြစ်သင့်တဲ့ရောဂါ၊ ပိုဆိုးသွားတဲ့ရောဂါ ဖြစ်နိုင်တယ်လေ။ အဲ့ဒီတော့ မြန်မာပြည်ဟာ အဲ့ဒီလို အလားသဏ္ဍာန်တူပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး ကြားကာလမှာ ဒီကျန်းမာရေးကဏ္ဍကို မြှင့်တင်ဖို့ ကြိုးစားပြီးတော့ လုပ်ဆောင်တယ်ဆိုတာက ခုနက အူအတက်ပေါက်တဲ့သူလိုပဲ။ စောင့်လို့ကို မရဘူး။ ဒီတော်လှန်ရေးက မြန်မြန်ပြီးမှ၊ ဒီစစ်ကောင်စီ ဆိုတဲ့ အူအတက်ကြီးကို မြန်မြန် ခွဲထုတ်ပြီး မြန်မြန် အမြစ်ဖြုတ်မှသာ ပြည်သူလူထုရဲ့ ကျန်းမာရေး အခြေအနေတွေက အလားအလာ ကောင်းလာမယ့်သဘော ဖြစ်ပါတယ်။”
အခုလို အချိန်ပေး ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးအများကြီး တင်ပါတယ်ရှင့်။
“ဟုတ်ကဲ့။ ကျမလည်း ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။”
==================================
[Unicode Version]
စဈပွေးဒုက်ခသညျတှနေဲ့ ရှှေ့ပွောငျးတှအေတှကျ ဆေးဘကျဆိုငျရာ ကူညီပေးနသေူ (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
ကိုဗဈကာလ လိုအပျခကြျတှေ အမြားအပွား ရှိနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ကနြျးမာရေးစနဈဟာ စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျ ပိုပွီး ဆိုးရှားသှားခဲ့ရတယျလို့ ကနဒေါနိုငျငံ Albata တက်ကသိုလျက လကျထောကျ ပါမောက်ခ ဒေါကျတာ ခငျစောဝငျး က ပွောပါတယျ။ စဈကောငျစီတပျဖှဲ့တှရေဲ့ ပဈခတျ တိုကျခိုကျမှုတှကွေောင့ျ ပွညျတှငျးမှာရော နယျစပျဒသေတှကေိုပါ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျလာကွတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ စားနပျရိက်ခာနဲ့ ဆေးဝါး အပါအဝငျ အကူအညီတှေ အမြားအပွား လိုအပျနတေယျလို့လညျး သူက ပွောပါတယျ။ ထိုငျး-မွနျမာနယျစပျက မယျတောျဆေးခနျးနဲ့အတူ လကျတှဲပွီး မွနျမာနိုငျငံက ဒုက်ခသညျတှနေဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေတှကျ ဆေးဘကျဆိုငျရာ အကူအညီတှေ ပေးနတေဲ့ ဒေါကျတာ ခငျစောဝငျး ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက တငျဆကျထားပါတယျ။
ဒေါကျတာ ခငျစောဝငျးက မွနျမာနိုငျငံ နယျစပျဒသေတခြို့မှာ၊ အထူးသဖွင့ျ ထိုငျး-မွနျမာနယျစပျမှာ မွနျမာပွညျက ထှကျပွေးလာတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ၊ ရှှေ့ပွောငျး အလုပျသမားတှေ အတှကျ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ကူညီထောကျပံ့မှုတှေ ပေးလာတာ ဆယျစုနှဈနဲ့ခြီ နပွေီဆိုတာ ကမြတို့ သိထားပါတယျ။ အခုဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ လှနျခဲ့တဲ့ ၄ လလောကျစပွီး စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျး စဈကောငျစီတပျတှရေဲ့ ပဈခတျ သတျဖွတျတာ၊ ဖမျးဆီးနှိပျစကျ ဖိနှိပျ တာတှကွေောင့ျ ထှကျပွေးလာတဲ့သူတှလေညျး နယျစပျဒသေတှကေို ရောကျလာနကွေတာ ရှိတယျ။ ဒါ့အပွငျ နယျစပျဒသေ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲတှကွေောင့ျရော ပွီးခဲ့တဲ့ ၃ -၄ လအတှငျးမှာကိုပဲ ကမြတို့ သိသလောကျ ဒုက်ခသညျတှေ သောငျးနဲ့ခြီပွီး ထပျတိုးလာနပေါတယျ။ ဆိုတော့ လကျရှိ ဒီလို ဒုက်ခသညျတှနေဲ့ပတျသကျပွီး ဘာတှမြေား ကူညီဆောငျရှကျပေးနတော ရှိပါသလဲ။
“အခုလောလောဆယျမှာတော့ ဒေါကျတာ စငျသီယာမောငျ ဆေးခနျးနဲ့ရော၊ အဲ့ဒီနယျစပျဒသေတလေ ြှာကျမှာ ကနြျးမာရေးကိစ်စတှကေို ဆောငျရှကျနတေဲ့ လုပျဖောျကိုငျဖကျ ဆရာဝနျတှနေဲ့ရော အဝေးကနေ လှမျးပွီးတော့ zoom meeting တှေ၊ (အစညျးအဝေးတှေ) အမွဲလုပျပါတယျ။ ပုံမှနျ လုပျလေ့ရှိပါတယျ။ အဲ့ဒီလို လုပျတဲ့အခါမှာလဲ နယျစပျဒသေမှာ ဖွဈပကြျနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို သူတို့ကနေ တဆင့ျလဲ ကွားရတယျ။ အဲ့ဒီကွားရတဲ့အခါမှာလဲ ဒီဘကျကနေ လိုအပျတဲ့ဟာကို တတျနိုငျသမ ြှ ကူညီထောကျပံ့ ပေးနတောတှေ ရှိပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ကတော့ နယျစပျဒသေ၊ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှောပါ။ မဲဆောကျကတော့ ကရငျပွညျနယျနဲ့ ပိုပွီးနီးစပျတာပေါ့။ ကအေနျယူ နယျမွနေဲ့ နီးစပျတာပေါ့။ အဲ့ဒီ ကအေနျယူနယျမွမှောဆိုရငျ စဈကောငျစီဘကျက တိုကျတဲ့ တိုကျပှဲတှကေ တောျတောျကို ရကျစကျပါတယျ။ အမြားလညျး သိတဲ့အတိုငျးပေါ့နောျ။ ဘာမှ လကျနကျမရှိတဲ့ပွညျသူတှေ၊ လူထုတှေ။ နောကျပွီးတော့ သာမနျ လကျနကျကလေးပဲ ကိုငျဆောငျနတေဲ့ တိုငျးရငျးသားအဖှဲ့တှကေို သူတို့က လကျနကျကွီးတှနေဲ့ မတရား ပဈခတျရုံတငျမကဘူး။ လယောဉျနဲ့ကို ဗုံးကြဲတဲ့ အခါမှာ အဲ့ဒီဒသေမှာနတေဲ့ လူထုတှကေ တိုကျပှဲတှရေဲ့ဒဏျကွောင့ျ အိုးပဈအိမျပဈ ပွေးပုနျးနရေတဲ့ လူတှေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ထောငျနဲ့သောငျးနဲ့ကို ခြီပွီးတော့ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ ပုနျးအောငျးနတေဲ့သူတှေ ရှိတယျဆိုတာ သိရပါတယျ။ အဲ့ဒီတော့ ဒီလူထုတှဟောဆိုရငျ သူတို့မှာ ခံစားနရေတဲ့ ဒုက်ခတှကေ စားနပျရိက်ခာ ပွတျလပျတာတှရှေိတယျ။ နောကျပွီးတော့ အထူးသဖွင့ျ ခုလိုမြိုး မိုးရာသီဆိုလို့ရှိရငျ မိုးရှာတဲ့အခါ မိုးမလုံတာတှေ ရှိတယျ။ အဲ့ဒီလို မိုးရှာတဲ့အတှကျ ခွငျတှေ၊ ယငျတှကေလညျး အမြားကွီးရှိတယျ။ ခွငျတှကေတဆင့ျ ယငျကောငျတှကေနတေဆင့ျ ကူးစကျတဲ့ ရောဂါတှေ၊ ဝမျးပကြျဝမျးလေ ြှာ ရောဂါတှလေညျး အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ အဲ့တော့ သူတို့တှအေတှကျ လိုအပျတဲ့အကူအညီကို ဒီကနပွေီးတော့ အလှူရှငျတှဆေီကနေ တတျနိုငျသမ ြှ အလှူငှေ ကောကျခံတာတှေ ရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ တပတျတခါ၊ နှဈပတျတခါ အစားအသောကျတှေ ခကြျပွုတျရောငျးခပြွီး အလှူခံတာပေါ့နောျ။ ရောငျးရတဲ့ငှကေို စုဆောငျးပွီးတော့ ပို့တာတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ငှအေားဖွင့ျရော၊ စိတျဓာတျအားဖွင့ျရော တတျနိုငျတာတှေ ကူညီနပေါတယျ။”
လကျရှိကတော့ စားဝတျနရေေးနဲ့ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ပွုစုစောင့ျရှောကျမှုတှေ အပါအဝငျ သူတို့အတှကျ လိုအပျခကြျတှကေတော့ အမြားကွီး ရှိနတေယျဆိုတော့ ဒီလို တနိုငျတပိုငျအပွငျ ဒါတှကေို ထိထိရောကျရောကျ ကူညီနိုငျဖို့ရော ဘာတှလေုပျနိုငျမလဲရှင့ျ။
“ထိထိရောကျရောကျ ကူညီနိုငျဖို့ဆိုရငျတော့ တကယျကတော့ ပွောကွစတမျး ဆိုရငျ ဒီလူတှဟော ကိုယ့ျအိုးအိမျ၊ ကိုယ့ျရပျရှာကို အေးအေးခမြျးခမြျး လုံလုံခွုံခွုံ ပွနျရောကျနိုငျရငျ အကောငျးဆုံးပေါ့။ ဒီလူတှဟော အခုဆိုရငျ ဘာဖွဈလို့ ကိုယ့ျရဲ့ အိုးအိမျတှကေို စှန့ျပဈနရေတာလဲ။ ကိုယ့ျရဲ့ ရပျရှာတှကေို စှန့ျပဈနရေတာလဲ ဆိုရငျ စဈကောငျစီရဲ့ မတရား အနိုငျကငြ့ျ၊ မတရား နှိပျစကျ သတျဖွတျတဲ့ အန်တရာယျတှကေို ကွောကျလန့ျပွီးတော့ လှတျရာကို ပွေးကွရတယျ။ အဲ့လို လှတျရာကို ပွေးကွရတဲ့အတှကျ သူတို့ဟာ မလိုလားအပျတဲ့ ကနြျးမာရေးပွူနာတှေ ဖွဈတယျ။ ကလေးတှဆေိုရငျလဲ စားနပျရိက်ခာ မလုံလောကျတဲ့အတှကျ၊ အထူးသဖွင့ျ ဖှံ့ဖွိုးစအရှယျ ကလေးငယျတှမှော အာဟာရ မပွည့ျစုံတဲ့ရောဂါတှေ၊ ဖှံ့ဖွိုးမှုဆိုငျရာ ရောဂါတှေ အဲ့ဒီလို အမြားကွီး ထိခိုကျရတယျလေ။ ဆိုတော့ ထိထိရောကျရောကျ ကူညီနိုငျဖို့ကတော့ အခုလုပျနတေဲ့ နှေဦးတောျလှနျရေးကို ပွီးဆုံးတဲ့တိုငျအောငျ တိုကျပွီးတော့ စဈကောငျစီကို အမွဈပွတျ ခြမှေုနျးနိုငျရငျတော့ ဒီပွူနာကို အကောငျးဆုံး လကျတှေ့မှာတော့ တကယျကို အပွီးသတျ ဖွရှေငျးတဲ့နညျးလို့ ကမြ ပွောလို့ရပါတယျ။”
“အဲ့ဒီတော့ လောလောဆယျ ဒီ နှေဦးတောျလှနျရေးမပွီးသေးတဲ့ ကာလမှာတော့ ကမြတို့က လိုအပျတဲ့ အကူအညီတှေ၊ ကိုယျ ကိုယျတိုငျကလညျး ကိုယ့ျရှိသမ ြှ အငျအားနဲ့ အကူအညီကို တတျနိုငျသမ ြှ ပေးမယျ။ ပွငျပကနေ ကူညီနိုငျတဲ့ အကူအညီတှလေညျး တတျနိုငျသမ ြှ ယူပွီးတော့ ဒီလိုမြိုး အိုးအိမျစှန့ျပွီး တခွား တော လ ြှိုအုံကွား ရောကျနကွေရတဲ့ လူတှအေတှကျ ရုပျပိုငျးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေးပွုစုစောင့ျရှောကျမှုတှအေပွငျ စိတျပိုငျးဆိုငျရာမှာလညျး သူတို့ရဲ့စိတျဒဏျရာတှကေို သကျသာအောငျ၊ ပြောကျကငျးနိုငျအောငျ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ပွုစုစောင့ျရှောကျမှုတှလေညျး ကမြတို့ အမြားကွီး လုပျပေးဖို့ လိုပါတယျ။”
ဟုတျကဲ့။ အခုဆိုရငျ ဒေါကျတာတို့လညျး သိတဲ့အတိုငျးပဲ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ အရပျသားအစိုးရတှေ လကျထကျမှာတုနျးကတော့ ပညာရေးနဲ့ ကနြျးမာရေးကဏ်ဍတှမှော ဖွညျးဖွညျးခငြျး တိုးတကျလာတဲ့ အခွအေနတေခြို့ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ဥပမာ - ကိုဗဈကူးစကျမှုတှေ ကွုံရတဲ့အခြိနျမှာဆိုရငျလဲ ကိုဗဈနဲ့ပတျသကျပွီး ဆေးစဈတာ၊ ကာကှယျဆေးရအောငျ လုပျတာတှမှော ဒသေတှငျး နိုငျငံတှထေဲမှာတောငျ တောျတောျလေးကို ရှေ့ရောကျအောငျ လုပျဆောငျနိုငျတယျ ဆိုတာမြိုး ခြီးကြူးခံရတာတှတေောငျ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခု အရပျသားအစိုးရကို ဖွုတျခပြွီး စဈအာဏာသိမျးလိုကျတဲ့အခါမှာ ဒီလို တိုးတကျလာခဲ့တဲ့ အခွအေနေ တခြို့ ဘယျလောကျ ထိခိုကျမှုတှေ ဖွဈသှားတယျလို့ထငျပါသလဲရှင့ျ။
“ကနြျးမာရေးကဏ်ဍမှာတော့ ခုနကပွောတဲ့ ကိုဗဈကိုပဲ ပွနျပွောရလို့ရှိရငျတော့ ကိနျးဂဏနျးတှကေို ကွည့ျတဲ့အခါမှာ အရငျတုနျးက အရပျသားအစိုးရ ဆိုရငျ တနေ့ တနေ့ကို ကိုဗဈ စဈတာက ၁၀,၀၀၀ ကြောျတယျပေါ့နောျ။ ၁၇,၀၀၀ လောကျကို စဈဆေးနိုငျခဲ့တယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုဆိုလို့ရှိရငျ ကိုဗဈစဈဆေးတာက တပတျကို ၁,၀၀၀ လောကျပဲ ရှိတော့တယျ။ ၁,၀၀၀ - ၁,၂၀၀ လောကျပဲ စဈနိုငျတယျပေါ့။ တရကျကို ၂၀,၀၀၀ နီးပါး စဈနရောကနေ တပတျကို ၁,၀၀၀ ကြောျလောကျပဲ စဈနိုငျတယျ။ အခုပဲ သတငျးတှထေဲမှာ ပေါျနတေယျ။ ကိုဗဈရောဂါ positive ဖွဈတဲ့နှုနျးတှကေ မြားလာတယျ။ နောကျပွီးတော့ တခွားကိစ်စတှနေဲ့ ပွောလို့ရှိရငျ - ရိုးရိုးသာမနျ ကနြျးမာရေးပွူနာတှကေို ထားပွီး ထိခိုကျဒဏျရာရတဲ့ ပွူနာကလဲ အခုဆိုရငျ တောျတောျလေးကို အခုဆိုရငျ အခွအေနကေ မငွိမျသကျဘူး။ အခြိနျမရှေး ပဈခတျခံရတာ ရှိတယျ။ အခြိနျမရှေး ရိုကျနှကျခံရတာ ရှိတယျ။ အခြိနျမရှေး ကားနဲ့တိုကျမယျ။ ဆိုငျကယျနဲ့တိုကျမယျဆိုတဲ့ အန်တရာယျတှေ ရှိတယျဆိုတော့ ဒီလိုမြိုး ထိခိုကျဒဏျရာနဲ့ပတျသကျတဲ့ ပွူနာတှေ၊ အနာဒဏျရာကနေ သှေးထှကျလှနျတဲ့ ကနြျးမာရေး ပွူနာကလညျး အမြားကွီး ရှိလာတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ကနြျတဲ့ဖြားနာ ကူးစကျရောဂါတှအေပွငျကို ဒီလိုမြိုး ထိခိုကျဒဏျရာ သှေးထှကျလနျတဲ့ ရောဂါ ပွူနာတှကေလညျး ရှိတယျ။ ဆရာဝနျတှကေတော့ အမြားစု CDM လုပျနကွေတာ မှနျပမေဲ့၊ ဆရာဝနျဆိုတဲ့ သဘာဝအရ တနညျးနညျးနဲ့ ကိုယ့ျနညျးကိုယ့ျဟနျနဲ့ ကိုယျနဲ့လကျလှမျးမီတဲ့ ကိုယ့ျမကြျစိရှေ့ အနားတဝိုကျမှာ၊ ကိုယ့ျရဲ့လကျတကမျးမှာရှိတဲ့ လူနာကိုတော့ တတျနိုငျသမ ြှ ဆရာဝနျတှကေ ကုသပေးကွတယျဆိုတာလဲ သိရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲ့ဒီလို ကုသတာလညျး အတိုငျးအတာ တခုအထိ ထိရောကျပမေဲ့ တကယျကတော့ စံခြိနျစံနှုနျး အပွည့ျအဝတော့ ကနြျးမာရေး ပွုစုစောင့ျရှောကျမှု မပေးနိုငျတဲ့အတှကျ လူထုအနနေဲ့ ကနြျးမာရေး ပွုစုစောင့ျရှောကျမှု အပွည့ျအ၀ မရနိုငျတဲ့အတှကျ ကနြျးမာရေး အခွအေနေ ကတော့ စဈကောငျစီရဲ့ လကျထကျမှာ အရငျကနဲ့ နှိုငျးယှဉျလိုကျရငျ အမြားကွီး ဆိုးရှားလာတဲ့ အခွအေနကေတော့ ရှိနတေယျဆိုတာ သတငျးတှမှောလဲ တှေ့ရပါတယျ။”
ဒီလို ပိုဆိုးလာတယျဆိုတဲ့ ကနြျးမာရေး အခွအေနတှေကေို ခုလို အာဏာသိမျးထားတဲ့ ကွားကာလမှာ ပွညျသူတှအေတှကျ လိုအပျတဲ့ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုတှေ လုံးဝ ပွတျသှားတာမြိုး မဖွဈရအောငျ ဘယျလိုပုံစံနဲ့ ဆကျ ထိနျးသိမျးသှားပွီးတော့ ပွညျသူတှေ လိုအပျနတေဲ့ စောင့ျရှောကျမှုတှလေဲ ရအောငျ အကောငျးဆုံး ဘာတှလေုပျနိုငျမယျလို့ ထငျမွငျမိပါလဲ။ ဘာတှမှော အကွံပွုနိုငျမလဲရှင့ျ။
“ဟုတျကဲ့။ အခုကိစ်စကတော့ တောျတောျလေးကို စိနျခေါျမှုတှေ အမြားကွီးနဲ့ ရငျဆိုငျရတဲ့ဘဝပေါ့။ အဲ့ဒီတော့ လူနာဟာ သူဖွဈတဲ့ရောဂါ အပေါျမှာ မူတညျတယျ။ သဘောကတော့ စောင့ျလို့ရတဲ့ ရောဂါ ရှိတယျ။ အရေးပေါျရောဂါ ရှိတယျ။ ဥပမာ နှလုံးသှေးကွောပိတျတဲ့ရောဂါ ဆိုရငျ ဒီသှေးကွောကို ခှဲစိတျပွီးတော့ ပွနျမခြဲ့နိုငျခငျမှာ နှလုံးသှေးကွောလေးတှေ ကယြျလာအောငျ၊ မောတာ နာတာ သကျသာအောငျလို့ ဆေးပေးပွီးတော့ ထိနျးထားလို့ရတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုမွနျမာပွညျမှာ ဖွဈနတောက အူအတကျပေါကျတဲ့ ရောဂါနဲ့တူတယျ။ အူအတကျပေါကျပွီဆိုရငျ ဘာနဲ့မှ ထိနျးထားလို့ မရဘူး။ ဒီအူအတကျကွီးကို ခှဲထုတျမှ ဒီရောဂါက ပြောကျသှားမှာ။ အူအတကျကို ခှဲမထုတျလို့ရှိရငျ အဲ့ဒီဘာမဟုတျတဲ့ အူအတကျပေါကျတာ၊ အူအတကျရောငျတာ ကနေ ဗိုကျထဲမှာရှိတဲ့ ကိုယျအငျ်ဂါတှေ အကုနျလုံးကို ပြံ့နှံ့ပွီး အငျ်ဂါတှေ အကုနျလုံးပုပျပွီး မဖွဈသင့ျတဲ့ရောဂါ၊ ပိုဆိုးသှားတဲ့ရောဂါ ဖွဈနိုငျတယျလေ။ အဲ့ဒီတော့ မွနျမာပွညျဟာ အဲ့ဒီလို အလားသဏ်ဍာနျတူပါတယျ။ ဒီလိုမြိုး ကွားကာလမှာ ဒီကနြျးမာရေးကဏ်ဍကို မွှင့ျတငျဖို့ ကွိုးစားပွီးတော့ လုပျဆောငျတယျဆိုတာက ခုနက အူအတကျပေါကျတဲ့သူလိုပဲ။ စောင့ျလို့ကို မရဘူး။ ဒီတောျလှနျရေးက မွနျမွနျပွီးမှ၊ ဒီစဈကောငျစီ ဆိုတဲ့ အူအတကျကွီးကို မွနျမွနျ ခှဲထုတျပွီး မွနျမွနျ အမွဈဖွုတျမှသာ ပွညျသူလူထုရဲ့ ကနြျးမာရေး အခွအေနတှေကေ အလားအလာ ကောငျးလာမယ့ျသဘော ဖွဈပါတယျ။”
အခုလို အခြိနျပေး ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးအမြားကွီး တငျပါတယျရှင့ျ။
“ဟုတျကဲ့။ ကမြလညျး ကြေးဇူးတငျပါတယျ။”
