ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး က်ဴးလြန္သူေတြကို ICC ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံုရံုးကေန ဒါမွမဟုတ္ ယံုၾကည္ စိတ္ခ်ရတဲ့ ယႏၱရားတခုနဲ႔ စံုစမ္းစစ္ေဆး အေရးယူေပးဖို႔ ကုလသမဂၢရဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္ေရးဆိုင္ရာ ကိုယ္စားလွယ္က အႀကံျပဳတာကို ေထာက္ခံေၾကာင္း Human Rights Watch လူ႔အခြင့္ေရး ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႔ႀကီးက ေျပာပါတယ္။ ေဒၚခင္မ်ိဳးသက္က အျပည့္အစံုကို တင္ျပမွာပါ။
ဇြန္လ ၂၇ ရက္ေန႔က ဂ်နီဗာမွာက်င္းပတဲ့ ၃၈ ႀကိမ္ေျမာက္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္ေရး ညီလာခံမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ Yanghee Lee က ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး က်ဴးလြန္သူေတြကို ICC ႏို္င္ငံတကာ ခံုရံုးတင္ဖုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့တာပါ။
“ ႏိုင္ငံတကာက လူ႔အခြင့္ေရးဥပေဒနဲ႔ လူသားခ်င္းစာနာမႈဆိုင္ရာ ဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖါက္မႈအတြက္ တာဝန္ရွိတယ္လုိ႔ အစြပ္စြဲခံရသူေတြကို ICC ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးက ဒါမွမဟုတ္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ ယႏၱရားတခုနဲ႔ စံုစမ္း စစ္ေဆးၿပီး အေရးယူေပးဖုိ႔ က်မ ခိုင္ခိုင္မာမာ အႀကံျပဳပါတယ္။ ”
လက္ရွိ ျမန္မာအစိုးရလက္ထက္အတြင္း ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း ပဋိပကၡကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ေကာ္မရွင္နဲ႔ ေကာ္မတီေပါင္း ၆ ခုဖြဲ႔စည္းၿပီး စံုစမ္းခဲ့ေပမယ့္ ဒါေတြဟာ ထိေရာက္မႈ မရွိဘူးလို႔လည္း ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ဆိုးဝါးတဲ့ လူ႔အခြင့္ေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈ ေတြအတြက္ တာဝန္ရွိတဲ့ အစိုးရနဲ႔ စစ္တပ္ အာဏာပိုင္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝို္င္းက ေသေသခ်ာခ်ာ အေရးမယူရင္ ဒီခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြကို ျပည္သူေတြ ဆက္ခံစားေနရဖုိ႔ ရွိတယ္လို႔ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္ေရးအထူးကိုယ္စားလွယ္ ကေျပာပါတယ္။ ရခုိင္ျပည္နယ္ကေန အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ထြက္ေျပး ခိုလႈံခဲ့တာဟာ ဆယ္လေက်ာ္ေနၿပီျဖစ္ေပမယ့္ အခုထိ အေျခေနဘာမွ မထူးေသးဘူးလုိ႔လည္း ေျပာပါတယ္။
“ ရာဇဝတ္ျပစ္မႈေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ စြပ္စြဲမႈေတြ အမ်ားအျပားရွိေနသလို က်ဴးလြန္မႈကို ကိုယ္တိုင္ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရ သူေတြရဲ့ ေျပာၾကားခ်က္ေတြ မွတ္တမ္းေတြ ရွိေနတဲ့ၾကားကပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လူသားခ်င္း စာနာမႈဆိုင္ရာ ႏုိင္ငံတကာ လိုက္နာရမယ့္ ဥပေဒကို အႀကီးအက်ယ္ ခ်ိဳးေဖါက္တာနဲ႔ ဆိုးဝါးတဲ့ လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြအတြက္ တာဝန္ခံ တာဝန္ယူမႈ ရွိလာေအာင္ ကုလသမဂၢနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းဝို္င္းက လုပ္မေပးႏုိင္တဲ့ အေျခေနမ်ဳိး ေနာက္တခါ ႀကံဳေနရတယ္ဆိုတာကို က်မတို႔ ဝန္ခံရမယ့္သေဘာ ေရာက္္ေနပါၿပီ။ ”
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းျဖစ္ပြါးေနတဲ့ လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တာဝန္ခံ၊ တာဝန္ယူမႈရွိၿပီး ႏိုင္ငံတကာက အသိမွတ္ျပဳ လက္ခံႏုိင္မယ့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္္ေရးဆိုင္ရာ ယႏၱရားတခု ခ်မွတ္ အေကာင္ထည္ေဖၚသင့္တယ္လို႔ အထူးကိုယ္စားလွယ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဒီယႏၱရားထဲမွာ လူ႔အခြင့္ေရး အခ်ိဳးေဖါက္ခံရသူေတြကို ေမးျမန္းစံုစမ္း ေဖၚထုတ္ဖို႔၊ ဒီျဖစ္စဥ္ေတြ ေပၚေပါက္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ဥပေဒပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေလ့လာဖို႔အျပင္ အခ်ိဳးေဖါက္ခံရသူေတြကို အကာကြယ္ေပးႏိုင္ဖို႔ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။
ဒီလို လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး က်ဴးလြန္သူေတြကို ICC ႏိုင္ငံတကာ ခံုရံုးကေန စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ကုလသမဂၢရဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္ေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ရဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ကို Human Rights Watch (HRW)အဖြဲ႔ႀကီးကေထာက္ခံေၾကာင္းနဲ႔ သူတို႔အဖြဲ႔ကလည္း ဒါကို အရင္ကတည္းက လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကို ေတာင္းဆိုေနတာလို႔ HRW အဖြဲ႔ေျပာခြင့္ရ Brad Adams ကေျပာပါတယ္။
“ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးကို တင္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတာင္းဆိုေနတာလည္း ၾကာပါၿပီ။ ၂၀၁၇ ၾသဂုတ္လ ေနာက္ပိုင္း စစ္တပ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရးလုပ္ရာမွာ က်ဴးလြန္တာေတြတင္ မကပါဘူး။ အရင္တုန္းကလည္း စစ္တပ္က လူမ်ိဳးစုလိုက္ ရွင္းလင္းဖယ္ရွားေရးလုပ္တာ အတြက္ေရာ၊ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္ ကတည္းကနဲ႔ ဒီ့အရင္က၊ ကရင္တုိ႔ ကခ်င္တို႔ ရွမ္းတို႔မွာ ျဖစ္ခဲ့တာေတြအတြက္ပါ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကို ေတာင္းဆိုခဲ့တာပါ။ ျမန္မာစစ္တပ္က အခုလုိ ဆက္ၿပီး က်ဴးလြန္ေနတာဟာ ႏိုင္ငံတကာ ခံုရံုးကေန အေရးမယူႏိုင္တာကလည္း တေၾကာင္း ပါပါတယ္။ တကယ္လို႔ အေရးယူခဲ့မယ္ဆိုရင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေတြက စၿပီး စစ္သားေတြအဆံုး တရားမဲ့ သတ္ျဖတ္တာ၊ မုဒိန္းက်င့္တာေတြ က်ဴးလြန္ရင္ အဖမ္းခံရၿပီး The Hague တရား႐ုံးမွာ တေန႔က်ရင္ အမႈ ရင္ဆိုင္ရမယ္ဆိုတာ သိေစခ်င္လုိ႔ပါ။ ”
က်ဴးလြန္သူေတြရဲ့ လုပ္ရပ္ကို စံုစမ္းေဖၚထုတ္ မွတ္တမ္းတင္ ႏိုင္ဖုိ႔ IIIM (International, Impartial and Independent Mechanism) လို႔ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ပါဝင္တဲ့ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမႈရွိမယ့္ ယႏၱရားတခု ထူေထာင္ဖုိ႔ လူ႔အခြင့္ေရးေကာင္စီကို မစၥ Yanghee Lee ေတာင္းဆိုတာကိုလည္း ေထာက္ခံေၾကာင္း Brad Adams ကေျပာပါတယ္။
“ IIIM လို႔ေခၚတဲ့ ယႏၱရားကို ခ်မွတ္ေပးဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔လည္း ေတာင္းဆိုေနပါတယ္။ ဒါက အခ်က္အလက္ေတြ စုေဆာင္းတာပါ။ ဒါမွ သက္ေသခံ အခ်က္လက္ေတြ မေပ်ာက္ပ်က္ပဲ ရွိေနမွာပါ။ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ္မႈ အမ်ားအျပားအတြက္ သက္ေသခံ အခ်က္အလက္ေတြ ေပ်ာက္ဆံုးကုန္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဥပမာ ျမန္မာစစ္တပ္က ရြာေတြမွာ က်ဴးလြန္ခဲ့ေပမယ့္ အေလာင္းေတြ၊ သက္ေသပစၥည္းေတြ ေျခရာလက္ရာ ေဖ်ာက္ပစ္တာ၊ သက္ေသေတြ အသတ္ခံရတာ ေပ်ာက္ဆံုးတာေတြ ရွိေနတာမ်ိဳးပါ။ အမႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ေမ့သြားတာေတြေၾကာင့္ အခ်က္အလက္ေတြ စုေဆာင္းမွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ”
အခုလို လူ႔အခြင့္ေရးေကာင္စီကေန ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ ယႏၱရားတခု ထူေထာင္ၿပီး စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ လုပ္တာဟာ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရး ေကာင္စီကေန ဒီကိစၥကို ICC ႏိုင္ငံတကာခံုရံုး တင္ေရးအတြက္ အစားထုိးဖို႔ လုပ္ေဆာင္တာမဟုတ္ပဲ ဒီယႏၱရားကေန ရလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ICC တင္ဖုိ႔ အေထာက္အကူသာ ျဖစ္ေစသင့္တယ္လုိ႔လည္း HRW က ေျပာပါတယ္။
