(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် စွဲဆိုထားတဲ့အမှုကို ICJ အမှုစာရင်းထဲကနေ ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား လျှောက်လဲ တဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ကြားနာပွဲနောက်ဆုံးရက် ကြာသပတေးနေ့မှာ တင်ပြသွားပါတယ်။ မြန်မာ နိုင်ငံက မတူကွဲပြားတဲ့ လူမှုအဝန်းအဝိုင်းတွေကြား ကြိုးစားတည်ဆောက်နေတဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးကို ထိခိုက်စေမယ့်လုပ်ရပ် တွေကို ရှောင်ဖို့လည်း သတိပေးပြောဆိုပါတယ်။ ICJ နောက်ဆုံးနေ့ ကြားနာပွဲအတွင်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ရှေ့နေတွေရဲ့ တင်ပြချက်တွေထဲက ကောက်နုတ်ပြီး ကိုကျော်ကျော်သိန်းက ပြောပြပါမယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရိုဟင်ဂျာ မွတ်ဆလင်တွေအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ထားတဲ့အတွက် ဒီလုပ်ရပ်တွေ ဆက်ပြီးမဖြစ်အောင် တားဆီးရေး မြန်မာနိုင်ငံက ကြားဖြတ် လိုက်နာလုပ်ဆောင်ရမယ့် အချက်တွေကို ချမှတ်ပေးဖို့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရား ခုံရုံး ICJ မှာ ဂမ်ဘီယာက လျှောက်ထားတဲ့အပေါ် နှစ်ဘက် အပြန်အလှန် လျှောက်လဲတင်ပြချက်တွေကို တရားသူကြီးတွေ ကြားနာတာ ကြာသပတေးနေ့က ပြီးဆုံးသွားပါပြီ။
ရိုဟင်ဂျာလို့ခေါ်ဆိုတာကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား အခုကြားနာပွဲမှာ အဆုံးသတ် လျှောက်လဲတင်ပြသူက နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ပါ။
“ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့ကနေ ၁၂ ရက်နေ့အထိလုပ်တဲ့ ကြားနာပွဲအတွင်း တင်ပြသွားတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေ၊ သင့်တော်တယ်လို့ ရုံးတော်ကယူဆတဲ့ တခြားအကြောင်းပြချက်တွေအတွက် တရားရုံး လုပ်ထုံးလုပ်နည်းပြဌာန်းချက် ပုဒ်မ ၆၀၊ စာပိုဒ် ၂ နဲ့အညီ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ရုံးတော်ကို ပန်ကြားလိုတာကတော့ ဒီအမှုကို ရုံးတော်ကကြားနာမယ့် အမှုစာရင်းထဲကနေ ပယ်ဖျက်ပေးဖို့၊ တခြားတနည်းအနေနဲ့ဆိုရင် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက တင်သွင်းထားတဲ့ ကြားဖြတ်အရေးယူ ဆောင်ရွက်ချက်တွေ ချမှတ်ပေးရေး ပန်ကြားချက်ကို ပယ်ချပေးဖို့ဖြစ်ပါတယ်။”
ရုံးတော်ကချမှတ်မယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ ကွဲပြားမှုတွေကြားကနေ ညီညွတ်မှုတည်ဆောက်နိုင်ရေး အထောက်အကူဖြစ်စေဖို့ ဆုတောင်းပါကြောင်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကပြောပြီး ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး ထိခိုက်စေမယ့် လုပ်ရပ်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ သတိပေးသွားပါတယ်။
“ယုံကြည်မှုရဖို့ရာ သိပ်ကြီးခိုင်မာမှုမရှိလှသေးတဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်ကို စတင်တည်ဆောက်နေတဲ့ လူမှုအဝန်းအဝိုင်း တွေကြား သံသယ ဖြစ်ပေါ်စေမယ့်၊ မယုံကြည်မှုတွေ ပြန့်ပွားစေမယ့် ဒါမှမဟုတ် ခံစားချက်ဖြစ်ပေါ်စေမယ့် လုပ်ရပ်တွေဟာ ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ Arakan Army နဲ့ မြန်မာကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့တွေကြား ဆက်ဖြစ်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခ အဆုံးသတ်ရေးဟာ ကျမတို့နိုင်ငံအတွက် သိပ်ကိုအရေးကြီးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရခိုင်မြောက်ပိုင်းမှာ ၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၁၇ ခုနှစ်အထိဖြစ်ခဲ့တဲ့ ပြည်တွင်း လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခမျိုးဖြစ်အောင် ပြန်ပြီး မီးမွှေးတာမျိုးကို ရှောင်ရှားဖို့ကလည်း တန်းတူအရေးကြီးပါတယ်။”
လူမှုအဝန်းအဝိုင်းတွေကြား ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးအတွက် လုပ်ဆောင်နေတာမှာ မကြာသေးခင်က မောင်တောမြို့မှာလုပ်တဲ့ ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတခုမှာ အဲဒီဒေသမှာနေထိုင်တဲ့ လူမျိုးဘာသာပေါင်းစုံက အားကစားသမားတွေ၊ ပွဲကြည့်ပရိသတ်တွေ ပါဝင်ခဲ့တာ ကို နမူနာတခုအဖြစ် ပုံပြပြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ထည့်သွင်းပြောဆိုသွားပါတယ်။
ယူကေနဲ့ အမေရိကန်အပါအဝင် တခြားနိုင်ငံတွေမှာလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း စစ်ဘက်တရားစီရင်ရေးစနစ် ရှိတဲ့အကြောင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခြေခံဥပဒေအရ ဖော်ဆောင်တဲ့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ တရားဥဒေစိုးမိုးရေးကို ထူထောင်ဖို့ အလေးအနက်ရှိတယ်ဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေခံဥပဒေကို လျစ်လျူရှုမထားနိုင် လျစ်လျူရှုမထားသင့်ဘူးဆိုတာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ထောက်ပြ ပါတယ်။
မောင်တောမြို့နယ်၊ ဂူတာပြင်ကျေးရွာမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာနဲ့ပတ်သက်လို့ စစ်ခုံရုံးနဲ့စစ်ဆေးနေပြီး သီးခြားလွတ်လပ်သော စုံစမ်း စစ်ဆေးရေးကော်မရှင် (ICOE) ရဲ့ နောက်ဆုံးအစီရင်ခံစာ သီတင်းပတ်အနည်းငယ်အတွင်း ထွက်လာပြီးရင် နောက်ထပ် စစ်ခုံရုံး တင်စစ်ဆေးတာတွေ ရှိလာမယ်ဆိုတာ အခိုင်အမာ ယုံကြည်တဲ့အကြောင်းလည်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ပြောပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ရှေ့နေနဲ့အကြံပေးအဖွဲ့ဝင်တဦးဖြစ်သူ မစ္စတာ Christopher Staker က ကြာသပတေးနေ့မနက်ပိုင်း ဂမ်ဘီ ယာနိုင်ငံဘက်က တင်ပြချက်ထဲမှာပါတဲ့ ဂမ်ဘီယာက မြန်မာကို တရားစွဲပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ၊ ICJ က ဒီအမှုကို လက်ခံစီရင်ပိုင်ခွင့် ဆိုင်ရာနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ကြားဖြတ် စီမံဆောင်ရွက်ရမယ့် လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ချမှတ်ပေးရေး ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက ပန်ကြား ထားတာတွေအပေါ် တချက်ခြင်း တုံ့ပြန် ချေပသွားပါတယ်။
အခုလိုတရားစွဲတာမှာ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဟာ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူညီချက် Genocide Convention ကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတခုအနေနဲ့ တရားစွဲဆိုတာမဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့ အစည်းတခုရဲ့ကိုယ်စား တရားစွဲဆိုတာဖြစ်တယ်လို့ မစ္စတာ Staker က ထောက်ပြပြီး ဒီအချက်ကြောင့် ဂမ်ဘီယာက မြန်မာကို တရားစွဲပိုင်ခွင့်မရှိဘူးဆိုတာ ICJ ရုံးတော်မှာ တင်ပြသွာပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ သူ အဓိက ထည့်သွင်းဖော်ပြသွားတဲ့အဖွဲ့ကတော့ အစ္စလာမ်မစ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့ (OIC) ဖြစ်ပါတယ်။
“တရားစွဲဆိုဖို့ လျှောက်ထားချက်ကို ဂမ်ဘီယာက သူ့နိုင်ငံအမည်နဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုး တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလျှောက်ထားချက်ကို OIC ကိုယ်စားတင်ပြခဲ့တယ်၊ OIC ရန်ပုံငွေကနေ ဘဏ္ဍာငွေကြေး ထောက်ပံ့တာဖြစ်တယ်ဆိုတာ မနေ့က ကျနော်တင်ပြခဲ့တဲ့ အထောက်အထားတွေမှာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း တွေ့ရပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအထောက်အထားကို ကျနော် ထပ်ပြီး မတင်ပြတော့ပါဘူး။”
ပါမောက္ခ William Schabas ကတော့ ဂမ်ဘီယာရဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေမှာ အဓိကကိုးကားထားတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးအဖွဲ့ရဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အစီရင်ခံစာပါ အားနည်းချက်တွေကို ထောက်ပြပြီး အခုနှစ်ပိုင်းအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ ရည်မှန်းချက်တွေ ပိုများလာတယ်ဆိုတဲ့ ပြောဆိုချက်ကို ပယ်ချပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမုန်းတရားပြန့်အောင် လုပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ တင်ပြချက်အပေါ်မှာလည်း ပါမောက္ခ Schabas က အခုလို တုံ့ပြန်တင်ပြသွားပါတယ်။
“ရုံးတော် သဘာပတိနဲ့ အဖွဲ့ဝင်များခင်ဗျား၊ အမုန်းစကားဆိုတာ မြန်မာနိုင်ငံမှာမှ ဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စတခု မဟုတ်ပါဘူး။ ကမ္ဘာ့နေရာ အများအပြားမှာ နိုင်ငံအများအပြားမှာ အမုန်းစကားပြောဆိုတာတွေ ရှိရုံသာမကပါဘူး၊ ဒီကိစ္စကို တရားဥပဒေအရ ဘယ်လို ကိုင်တွယ်လုပ်ဆောင်သင့်တယ် ဆိုတဲ့အပေါ် ဆွေးနွေး ငြင်းခုန်တာတွေလည်း အပြင်းအထန် ရှိနေတာပါ။ ဒီကိစ္စဟာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောခွင့် နဲ့ ဆိုင်တယ်ဆိုပြီး တချို့နိုင်ငံတွေက ပြောကြတာတောင်ရှိပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမုန်းစကားဖြန့်နေတာ အစိုးရမဟုတ်ဘဲ လူပုဂ္ဂိုလ်တဦးချင်းစီရဲ့လုပ်ရပ် ဖြစ်တယ်ဆိုပြီးတော့လည်း ပါမောက္ခ Schabas က ထောက်ပြ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
ICJ မှာ ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာတို့ သုံးရက်အတွင်း နှစ်ကြိမ်စီ အသီးသီး တင်ပြလျှောက်လဲကြပြီးတဲ့နောက် မြန်မာနိုင်ငံက ကြားဖြတ် လိုက်နာလုပ်ဆောင်ရမယ့် အချက်တွေကို ICJ က ဆုံးဖြတ် ချမှတ်ပေးရေး ဂမ်ဘီယာက လျှောက်ထားပန်ကြားတဲ့အပေါ် ကြားနာ ပွဲ ပြီးဆုံးသွားပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာရဲ့ ပန်ကြားချက်အပေါ် သတ်မှတ်ချိန်အတွင်း ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ပြီး အခုကြားနာပွဲလိုပဲ အများပြည်သူ တိုက်ရိုက်သိရှိနိုင်တဲ့ တရားခွင်မှာ ကြေညာမယ်လို့ အဆုံးသတ်မှာ ICJ ခုံရုံးသဘာပတိက ပြောသွားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ICJ အမှုစာရင်းက ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လျှောက်ထား
...................
ICJ အမှုစာရငျးက ပယျဖကြျပေးဖို့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ လြှောကျထား
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံအပေါျ စှဲဆိုထားတဲ့အမှုကို ICJ အမှုစာရငျးထဲကနေ ပယျဖကြျပေးဖို့ မွနျမာနိုငျငံကိုယျစား လြှောကျလဲ တဲ့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ကွားနာပှဲနောကျဆုံးရကျ ကွာသပတေးနေ့မှာ တငျပွသှားပါတယျ။ မွနျမာ နိုငျငံက မတူကှဲပွားတဲ့ လူမှုအဝနျးအဝိုငျးတှကွေား ကွိုးစားတညျဆောကျနတေဲ့ ပွနျလညျသင့ျမွတျရေးကို ထိခိုကျစမေယ့ျလုပျရပျ တှကေို ရှောငျဖို့လညျး သတိပေးပွောဆိုပါတယျ။ ICJ နောကျဆုံးနေ့ ကွားနာပှဲအတှငျး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ ရှေ့နတှေရေဲ့ တငျပွခကြျတှထေဲက ကောကျနုတျပွီး ကိုကြောျကြောျသိနျးက ပွောပွပါမယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရိုဟငျဂြာ မှတျဆလငျတှအေပေါျ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ကြူးလှနျထားတဲ့အတှကျ ဒီလုပျရပျတှေ ဆကျပွီးမဖွဈအောငျ တားဆီးရေး မွနျမာနိုငျငံက ကွားဖွတျ လိုကျနာလုပျဆောငျရမယ့ျ အခကြျတှကေို ခမြှတျပေးဖို့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ တရား ခုံရုံး ICJ မှာ ဂမျဘီယာက လြှောကျထားတဲ့အပေါျ နှဈဘကျ အပွနျအလှနျ လြှောကျလဲတငျပွခကြျတှကေို တရားသူကွီးတှေ ကွားနာတာ ကွာသပတေးနေ့က ပွီးဆုံးသှားပါပွီ။
ရိုဟငျဂြာလို့ခေါျဆိုတာကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာနိုငျငံကိုယျစား အခုကွားနာပှဲမှာ အဆုံးသတျ လြှောကျလဲတငျပွသူက နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျပါ။
“ဒီဇငျဘာလ ၁၀ ရကျနေ့ကနေ ၁၂ ရကျနေ့အထိလုပျတဲ့ ကွားနာပှဲအတှငျး တငျပွသှားတဲ့ အကွောငျးပွခကြျတှေ၊ သင့ျတောျတယျလို့ ရုံးတောျကယူဆတဲ့ တခွားအကွောငျးပွခကြျတှအေတှကျ တရားရုံး လုပျထုံးလုပျနညျးပွဌာနျးခကြျ ပုဒျမ ၆၀၊ စာပိုဒျ ၂ နဲ့အညီ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ရုံးတောျကို ပနျကွားလိုတာကတော့ ဒီအမှုကို ရုံးတောျကကွားနာမယ့ျ အမှုစာရငျးထဲကနေ ပယျဖကြျပေးဖို့၊ တခွားတနညျးအနနေဲ့ဆိုရငျ ဂမျဘီယာနိုငျငံက တငျသှငျးထားတဲ့ ကွားဖွတျအရေးယူ ဆောငျရှကျခကြျတှေ ခမြှတျပေးရေး ပနျကွားခကြျကို ပယျခပြေးဖို့ဖွဈပါတယျ။”
ရုံးတောျကခမြှတျမယ့ျ ဆုံးဖွတျခကြျဟာ ကှဲပွားမှုတှကွေားကနေ ညီညှတျမှုတညျဆောကျနိုငျရေး အထောကျအကူဖွဈစဖေို့ ဆုတောငျးပါကွောငျး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကပွောပွီး ပွနျလညျသင့ျမွတျရေး ထိခိုကျစမေယ့ျ လုပျရပျတှနေဲ့ပတျသကျလို့ သတိပေးသှားပါတယျ။
“ယုံကွညျမှုရဖို့ရာ သိပျကွီးခိုငျမာမှုမရှိလှသေးတဲ့ အခွခေံအုတျမွဈကို စတငျတညျဆောကျနတေဲ့ လူမှုအဝနျးအဝိုငျး တှကွေား သံသယ ဖွဈပေါျစမေယ့ျ၊ မယုံကွညျမှုတှေ ပွန့ျပှားစမေယ့ျ ဒါမှမဟုတျ ခံစားခကြျဖွဈပေါျစမေယ့ျ လုပျရပျတှဟော ပွနျလညျသင့ျမွတျရေးကို ထိခိုကျစနေိုငျပါတယျ။ Arakan Army နဲ့ မွနျမာကာကှယျရေးတပျဖှဲ့တှကွေား ဆကျဖွဈနတေဲ့ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခ အဆုံးသတျရေးဟာ ကမြတို့နိုငျငံအတှကျ သိပျကိုအရေးကွီးပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ရခိုငျမွောကျပိုငျးမှာ ၂၀၁၆ ကနေ ၂၀၁၇ ခုနှဈအထိဖွဈခဲ့တဲ့ ပွညျတှငျး လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခမြိုးဖွဈအောငျ ပွနျပွီး မီးမှှေးတာမြိုးကို ရှောငျရှားဖို့ကလညျး တနျးတူအရေးကွီးပါတယျ။”
လူမှုအဝနျးအဝိုငျးတှကွေား ပွနျလညျသင့ျမွတျရေးအတှကျ လုပျဆောငျနတောမှာ မကွာသေးခငျက မောငျတောမွို့မှာလုပျတဲ့ ဘောလုံးပွိုငျပှဲတခုမှာ အဲဒီဒသေမှာနထေိုငျတဲ့ လူမြိုးဘာသာပေါငျးစုံက အားကစားသမားတှေ၊ ပှဲကွည့ျပရိသတျတှေ ပါဝငျခဲ့တာ ကို နမူနာတခုအဖွဈ ပုံပွပွီး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ထည့ျသှငျးပွောဆိုသှားပါတယျ။
ယူကနေဲ့ အမရေိကနျအပါအဝငျ တခွားနိုငျငံတှမှောလိုပဲ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး စဈဘကျတရားစီရငျရေးစနဈ ရှိတဲ့အကွောငျးနဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခွခေံဥပဒအေရ ဖောျဆောငျတဲ့ ဒီမိုကရစေီနဲ့ တရားဥဒစေိုးမိုးရေးကို ထူထောငျဖို့ အလေးအနကျရှိတယျဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခွခေံဥပဒကေို လစြျလြူရှုမထားနိုငျ လစြျလြူရှုမထားသင့ျဘူးဆိုတာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ထောကျပွ ပါတယျ။
မောငျတောမွို့နယျ၊ ဂူတာပွငျကြေးရှာမှာ ဖွဈပကြျခဲ့တာနဲ့ပတျသကျလို့ စဈခုံရုံးနဲ့စဈဆေးနပွေီး သီးခွားလှတျလပျသော စုံစမျး စဈဆေးရေးကောျမရှငျ (ICOE) ရဲ့ နောကျဆုံးအစီရငျခံစာ သီတငျးပတျအနညျးငယျအတှငျး ထှကျလာပွီးရငျ နောကျထပျ စဈခုံရုံး တငျစဈဆေးတာတှေ ရှိလာမယျဆိုတာ အခိုငျအမာ ယုံကွညျတဲ့အကွောငျးလညျး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ပွောပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဘကျက ရှေ့နနေဲ့အကွံပေးအဖှဲ့ဝငျတဦးဖွဈသူ မစ်စတာ Christopher Staker က ကွာသပတေးနေ့မနကျပိုငျး ဂမျဘီ ယာနိုငျငံဘကျက တငျပွခကြျထဲမှာပါတဲ့ ဂမျဘီယာက မွနျမာကို တရားစှဲပိုငျခှင့ျဆိုငျရာ၊ ICJ က ဒီအမှုကို လကျခံစီရငျပိုငျခှင့ျ ဆိုငျရာနဲ့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ကွားဖွတျ စီမံဆောငျရှကျရမယ့ျ လုပျဆောငျခကြျတှကေို ခမြှတျပေးရေး ဂမျဘီယာနိုငျငံက ပနျကွား ထားတာတှအေပေါျ တခကြျခွငျး တုံ့ပွနျ ခြပေသှားပါတယျ။
အခုလိုတရားစှဲတာမှာ ဂမျဘီယာနိုငျငံဟာ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု တားဆီးကာကှယျရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာ သဘောတူညီခကြျ Genocide Convention ကို လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတခုအနနေဲ့ တရားစှဲဆိုတာမဟုတျဘဲ နိုငျငံတကာ အဖှဲ့ အစညျးတခုရဲ့ကိုယျစား တရားစှဲဆိုတာဖွဈတယျလို့ မစ်စတာ Staker က ထောကျပွပွီး ဒီအခကြျကွောင့ျ ဂမျဘီယာက မွနျမာကို တရားစှဲပိုငျခှင့ျမရှိဘူးဆိုတာ ICJ ရုံးတောျမှာ တငျပွသှာပါတယျ။ ဒီနရောမှာ သူ အဓိက ထည့ျသှငျးဖောျပွသှားတဲ့အဖှဲ့ကတော့ အစ်စလာမျမဈ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေးအဖှဲ့ (OIC) ဖွဈပါတယျ။
“တရားစှဲဆိုဖို့ လြှောကျထားခကြျကို ဂမျဘီယာက သူ့နိုငျငံအမညျနဲ့ လကျမှတျရေးထိုး တငျပွခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီလြှောကျထားခကြျကို OIC ကိုယျစားတငျပွခဲ့တယျ၊ OIC ရနျပုံငှကေနေ ဘဏ်ဍာငှကွေေး ထောကျပံ့တာဖွဈတယျဆိုတာ မနေ့က ကနြောျတငျပွခဲ့တဲ့ အထောကျအထားတှမှော ရှငျးရှငျးလငျးလငျး တှေ့ရပွီးဖွဈပါတယျ။ ဒီအထောကျအထားကို ကနြောျ ထပျပွီး မတငျပွတော့ပါဘူး။”
ပါမောက်ခ William Schabas ကတော့ ဂမျဘီယာရဲ့ စှပျစှဲခကြျတှမှော အဓိကကိုးကားထားတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အခကြျအလကျရှာဖှရေေးအဖှဲ့ရဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အစီရငျခံစာပါ အားနညျးခကြျတှကေို ထောကျပွပွီး အခုနှဈပိုငျးအတှငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုဆိုငျရာ ရညျမှနျးခကြျတှေ ပိုမြားလာတယျဆိုတဲ့ ပွောဆိုခကြျကို ပယျခပြါတယျ။
ဒါ့အပွငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ အမုနျးတရားပွန့ျအောငျ လုပျနတေယျဆိုတဲ့ ဂမျဘီယာနိုငျငံရဲ့ တငျပွခကြျအပေါျမှာလညျး ပါမောက်ခ Schabas က အခုလို တုံ့ပွနျတငျပွသှားပါတယျ။
“ရုံးတောျ သဘာပတိနဲ့ အဖှဲ့ဝငျမြားခငျဗြား၊ အမုနျးစကားဆိုတာ မွနျမာနိုငျငံမှာမှ ဖွဈနတေဲ့ကိစ်စတခု မဟုတျပါဘူး။ ကမ်ဘာ့နရော အမြားအပွားမှာ နိုငျငံအမြားအပွားမှာ အမုနျးစကားပွောဆိုတာတှေ ရှိရုံသာမကပါဘူး၊ ဒီကိစ်စကို တရားဥပဒအေရ ဘယျလို ကိုငျတှယျလုပျဆောငျသင့ျတယျ ဆိုတဲ့အပေါျ ဆှေးနှေး ငွငျးခုနျတာတှလေညျး အပွငျးအထနျ ရှိနတောပါ။ ဒီကိစ်စဟာ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောခှင့ျ နဲ့ ဆိုငျတယျဆိုပွီး တခြို့နိုငျငံတှကေ ပွောကွတာတောငျရှိပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ အမုနျးစကားဖွန့ျနတော အစိုးရမဟုတျဘဲ လူပုဂ်ဂိုလျတဦးခငြျးစီရဲ့လုပျရပျ ဖွဈတယျဆိုပွီးတော့လညျး ပါမောက်ခ Schabas က ထောကျပွ ပွောဆိုသှားပါတယျ။
ICJ မှာ ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာတို့ သုံးရကျအတှငျး နှဈကွိမျစီ အသီးသီး တငျပွလြှောကျလဲကွပွီးတဲ့နောကျ မွနျမာနိုငျငံက ကွားဖွတျ လိုကျနာလုပျဆောငျရမယ့ျ အခကြျတှကေို ICJ က ဆုံးဖွတျ ခမြှတျပေးရေး ဂမျဘီယာက လြှောကျထားပနျကွားတဲ့အပေါျ ကွားနာ ပှဲ ပွီးဆုံးသှားပွီဖွဈပါတယျ။ ဂမျဘီယာရဲ့ ပနျကွားခကြျအပေါျ သတျမှတျခြိနျအတှငျး ဆုံးဖွတျခကြျခမြှတျပွီး အခုကွားနာပှဲလိုပဲ အမြားပွညျသူ တိုကျရိုကျသိရှိနိုငျတဲ့ တရားခှငျမှာ ကွညောမယျလို့ အဆုံးသတျမှာ ICJ ခုံရုံးသဘာပတိက ပွောသှားပါတယျ။