(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံဟာ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားမြစ်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာသဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုတဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးမှာ တရားစွဲထားတဲ့အမှုကို စွဲချက်တင်ထားသူ ဂမ်ဘီယာအစိုးရနဲ့ ခုခံချေပသူ မြန်မာနိုင်ငံတို့ မနေ့ ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်နေ့က နောက်ဆုံး အပြီးသတ် လျှောက်လဲချက်တွေ တင်သွင်းခဲ့ကြပါတယ်။
နယ်သာလန်နိုင်ငံ၊ The Hague မြို့မှာ ရောက်နေတဲ့ ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်း အယ်ဒီတာ ဦးကျော်ဇံသာကို ကိုဇော်ဝင်းလှိုင်က ဆက်သွယ် မေးမြန်းတာမှာ မနေ့က မြန်မာနိုင်ငံဘက်က နောက်ဆုံး လျှောက်လဲချက် တင်သွင်းခဲ့တဲ့ အခြေအနေတွေကို ဦးကျော်ဇံသာ အခုလို စပြောပါတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ တဘက်ကို မိနစ် ၉၀ လျှောက်လွဲလို့ရတဲ့အထဲမှာ မြန်မာဘက်က ညနေပိုင်း လျှောက်လဲတဲ့အခါမှာတော့ ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦးက ပြန်လှန်ချေပပါတယ်။ ပထမတယောက်ကတော့ Christopher Staker ဆိုတဲ့ ရှေ့နေဖြစ်ပါတယ်။ သူပြောတဲ့အထဲမှာ တရားဥပဒေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Prima Facie jurisdiction စီရင်နိုင်ခွင့် ရှိမရှိဆိုတာရယ်၊ Standing ဆိုတာရယ် ၂ ပိုင်း ခွဲပြောပါတယ်။ Jurisdiction ဆိုတာက ဒီကိစ္စမှာ အဓိကအားဖြင့် ဂမ်ဘီယာည် OIC ရဲ့ Proxy တဆင့်ခံအဖြစ် တရားစွဲတာဖြစ်တဲ့အတွက်ဂမ်ဘီယာ ဒီကိစ္စကို စွဲပိုင်ခွင့် မရှိဘူး၊ ပါတီမဖြစ်သင့်ဘူး၊ တရားပြိုင်ဆိုင်တဲ့သူ ဖြစ်နိုင်ရဲ့လားဆိုတာကို အဓိက မေးခွန်းထုတ်ပါတယ်၊ နံပတ်တစ်အနေနဲ့က။ နောက်တခုကတော့ Standing ဆိုတာက တရားဥပဒေအရ ဒီဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နစ်နာမှုရှိတဲ့ နိုင်ငံသည်သာလျှင် လျှောက်ထားနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ ဥပဒေကို သူက ထောက်ပြပါတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒါက Legal standing ။
အဲဒီတော့ ဒီ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဟာ ဒီကိစ္စမှာ နစ်နာမှုရှိတဲ့ နိုင်ငံမဟုတ်တဲ့အတွက် သူဟာ Prima Facie standing မရှိဘူးဆိုပြီးတော့ သူကပြောပါတယ်။ ဆိုတော့ တကယ်တမ်း နစ်နာတယ်ဆိုရင်လည်း ဖြစ်ခဲ့တာကတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဖြစ်တယ်။ သို့သော်လည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် Article 8 ကို သူတို့က Reserve လုပ်ထားတယ်၊ အဲဒါကို လက်မှတ်မထိုး၊ သဘောမူဘဲ ပြောထားတဲ့အတွက်ကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကလည်း ဒီကိစ္စကို မလျှောက်လဲနိုင်ဘူးဖြစ်တယ် ဆိုပြီးတော့ အဲဒီအချက်ကို သူက အဓိကထားဦးစားပေး ပြောသွားပါတယ်၊ ပထမ ရှေ့နေကြီး တဦးကတော့။
မေး။ ။ ဒုတိယရှေ့နေတဦးဖြစ်တဲ့ William Schabas ကရောခင်ဗျ၊ ဒီနေ့ နောက်ဆုံးနေ့မှာ သူဘက်က တင်ပြချက်တွေက ဘာတွေများ ထူးခြားမှုရှိပါသလဲ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ William Schabas ချေပချက်ကတော့ ဥပဒေကြောင်းအရ ချေပပါတယ်။ အဓိကအားဖြင့် ပထမဦးဆုံး စိန်ခေါ်တာကတော့ Facts Finding Mission လို့ခေါ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အစီရင်ခံစာတွေရဲ့ အားနည်းချက်ကို အဓိက ပြောပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ Intent ၊ Genocide ကျူးလွန်မယ့် ရည်ရွယ်ချက်ဟာ အခုခါမှာ ပိုပြီးတော့ ပြင်းထန်လာတယ်။ အဲဒါကြောင့် Provisional Measures ထုတ်ပေးပါ။ ယာယီဆိုင်းငံ့ထားဖို့ အမိန့်ကို ထုတ်ပေးပါလို့ ဟိုဘက်က အဓိက လျှောက်ထားတာပေါ့လေ။ အဲဒါကို ထုတ်ပေးဖို့ လိုတာဟာတဲ့ - အခုအချိန်ဟာ ပိုဆိုးလာလို့ဆိုပြီးတော့ ဟိုဘက်ကပြောတယ်တဲ့ ။ သို့သော်လည်းဘဲ အဲဒီ သူတို့ အခြေပြုထားတဲ့ စုံစမ်းရေး အစီရင်ခံစာတွေကို ကြည့်ရင် ၂၀၁၈ က အခြေအနေထက် အခု ၂၀၁၉ သူတို့ လျှောက်လွှာတင်တဲ့အခြေအနေမှာ ပိုပြီး ပြင်းထန်လာတာကို တခုမှ မတွေ့ရဘူး ဆိုပြီးတော့ အချက်ကျကျ သူက တခုပြီးတခု ပြောသွားပါတယ်။ ဆိုတော့ အဓိကအားဖြင့် ကြည့်ရင် ဒါဟာ ငြင်းဆန်နိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေ အများကြီးရှိတယ်၊ သူတို့ စီရင် စစ်ဆေးနိုင်ခွင့်မရှိဘူး အဲဒါကြောင့် Provisional Measures ကို ထုတ်ပေးဖို့ မသင့်ဘူးဆိုပြီးတော့ သူလျှောက်လဲသွားတာဖြစ်ပါတယ်။
မေး။ ။ နောက်ဆုံးနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကနေပြီးတော့ သူ ၆ မိနစ်လောက် ထွက်ဆိုသွားတယ်ပေါ့နော် ။ အဲဒီမှာ ဘာတွေများ အဓိကထားပြီး ပြောသွားပါသလဲခင်ဗျ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ပြောသွားတဲ့အထဲမှာတော့ Community ၂ ခု သင့်မြတ်ရေးကို သူတို့ လုပ်နေတယ်၊ AA နဲ့ ဖြစ်နေတဲ့ တိုက်ပွဲကြောင့် အခြေအနေလမ်းကြောင်း လွဲနေရတယ်ဆိုတာပြောပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ သူ အဓိက အထောက်အထားလေးတခု တင်ပြပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ရခိုင်နဲ့ မွတ်ဆလင် Community ၂ ခု ပြန်လည် သင့်မြတ်ရေးလုပ်နေတဲ့ အထောက်အထားအဖြစ်နဲ့ မောင်တောမြို့နယ်မှာ ၂ ဖက် ဘော်လုံးအသင်းမှာ နှစ်ဘက်စလုံးက ပါဝင်အားပေးကြတယ်၊ နှစ်ဘက်စလုံးက ကစားကြတယ်ဆိုတာကို ဓါတ်ပုံနှင့်တကွ အထောက်အထားအဖြစ် ဖော်ပြသွားပါတယ်။ ဒါက Diversity ကို၊ ကွဲလွဲမှုကို ညှိနှိုင်းနေတာလို့ ပြောပါတယ်။
နောက်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေအရ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တရားရုံး၊ အရပ်ဘက် ဆိုင်ရာတရားရုံးတွေရှိတယ်။ ဒီတရားရုံးတွေလည်း တရားဥပဒေနဲ့အညီ လုပ်နိုင်အောင် ကြိုးစားဖို့ကလည်း သိပ်အရေးကြီးတယ်ဆိုတာကို ပြောသွားပါတယ်။ နောက်ဆုံးသူ ဆုတောင်းသွားတာက ဒီတရားရုံးဟာ မှန်ကန်မှု တရားဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာကို အခြေခံပြီးတော့ Wisdom အသိဉာဏ်နဲ့ ဆုံးဖြတ်ပါလို့ သူကပြောလိုတယ်ဆိုပြီး လျှောက်လွဲသွားပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ တရားသူကြီးကတော့ နောက်ဆုံးမှာ ဘာပြောသွားသလဲဆိုရင်၊ ဒီကိစ္စ ပြီးတဲ့အခါမှာ၊ ဒီအမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Verdict အဆုံးအဖြတ်ကို အတတ်နိုင်ဆုံး အမြန်ဆုံး As soon as possible လို့ သုံးသွားပါတယ်။ သူက ပြန်လည်ပြောမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒီကိစ္စအတွက် နှစ်ဘက်နိုင်ငံတွေကို အချိန်မီ အကြောင်းကြားမယ် ၊ နောက်ပြီးတော့အဲဒီဆုံးဖြတ်ချက်ကိုလည်း အခုလိုဘဲ လူသိရှင်ကြားကြေညာမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြားသွားပါတယ်။
မေး။ ။ နှစ်ဖက် လျှောက်လဲချက်တွေကို အကျဉ်းချုံးပြီး နှိုင်းယှဉ်ရင်ကော ဘယ်လို သုံးသပ်လို့ ရနိုင်မလဲ ဦးကျော်ဇံသာ ရေ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ နှစ်ဖက် လျှောက်လဲချက်တွေကို အကြမ်းဖျင်း ခြုံငုံကြည့်မယ်ဆိုရင် ဒီအဆို တင်သွင်းတဲ့ဘက်ကတော့ အချက်အလက်တွေကိုရော၊ ဥပဒေကြောင်းအရရော ပြောတယ်။ အချက်အလက်တွေကို သူတို့က ပိုပြီး ပီပြင်အောင် ဖော်ပြပြီးတော့ သရုပ်ဖော်ပြီးတော့ ပြောပါတယ်။ ခုခံချေပတဲ့ဘက်ကတော့ အချက်အလက်ကိုလည်း နဲနဲ ငြင်းသင့်တာလည်း ငြင်းတယ်၊ သို့သော်လည်းဘဲ အချက်အလက် အကုန်လုံးကိုတော့ မငြင်းပါဘူး။ တကယ်ရှိနေတဲ့ အချက်အလက်တွေကို သူတို့ လက်ခံတယ်၊ သို့သော်သူတို့ရဲ့ ခုခံကာကွယ်ရေးလိုင်း၊ Line of defense က အဓိက ဘာလဲဆိုရင် ဟိုဘက်က စွဲဆိုတဲ့ဘက်က ဥပဒေကြောင်းအရ အားနည်းချက်ရှိနေတယ်၊ ဘယ်နေရာမှာဖြင့် မစွဲထိုက်ဘူး၊ ဘယ်လို စီမံခွင့်မရှိဘူး၊ ဘာမလုပ်သင့်ဘူး၊ ဥပဒေနဲ့ ဘယ်လို လွဲချော်နေတယ် ဆိုတာကို အဓိက အားပြုပြီးတော့ ခုခံချေပသွားတယ်လို့ ပြောရလိမ့်မယ် ဖြစ်ပါတယ်။
မေး။ ။ ဒီအမှုက ဆက်သွားဦးမှာလား။ အခု တရားသူကြီးတွေ ဆုံးဖြတ်ချက်ချပြီးသွားရင်ရော ဒီဟာက အရပ်ဘက်တရားရုံးတွေလို အယူခံပြန်ဝင်ခွင့်တို့၊ ပြန်လည်ချေပခွင့်တို့၊ အဲဒါတွေ ဘယ်လိုမျိုးဖြစ်လာမလဲခင်ဗျ၊ ဥပဒေလမ်းကြောင်းအရ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ အဲဒါကိုတော့ လူတိုင်းစိတ်ဝင်စားနေကြပါတယ်။ ဒါက အရင်အစဉ်အလာမရှိတဲ့ အမှုတခုဖြစ်နေတော့ ဒါကို ဘယ်သူမှ မသိနိုင်ပါဘူး။ သို့သော်လည်း တခုသေချာတာကတော့ ဒီတရားရုံးသည် သူတို့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို Enforce လုပ်မယ့် အာဏာမရှိဘူး။ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးဆိုတာဟာ။ သူတို့မှာ နိုင်ငံတကာ စစ်တပ်ဆိုတာလည်းဘဲ မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် တချို့တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ကုလသမဂ္ဂက ဦးဆောင်ပြီးတော့ ဒီတရားရုံးဆုံးဖြတ်ချက်ကို Enforce လုပ်မယ့် Law Enforcement Authority ပေါ့ ၊ နိုင်ငံတွင်းတွေမှာ ရှိသလို၊ တရားဥပဒေကိုEnforce လုပ်တဲ့ အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းတခု ရှိသင့်တယ်၊ တပ်ဖွဲ့ရှိသင့်တယ်လို့ လူတွေက ပြောကြပါတယ်။ သို့သော်လည်းဘဲ အခုက အဲဒီအစီအစဉ်ဖြစ်မလာသေးတော့ ဘယ်လောက်လိုက်နာမလဲဆိုတာ မသိရသေးပါဘူး။ အများဆုံး မျှော်လင့်နိုင်တာကတော့ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ပိုပြီးတော့ ဖိအားတွေပေးကြ ဆိုပြီးတော့ တောင်းဆိုလာနိုင်တယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ သို့သော်လည်းဘဲ အဲဒီလို ပေးရင်လည်းဘဲ အာရှနိုင်ငံတွေရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကိုသာ မြန်မာက ပိုမို အားကိုးနေတော့ အဲဒါကရော ထိရောက်မလားဆိုပြီးတော့ နိုင်ငံရေး အကဲခတ်သမားတချို့ကလည်း အဲလို သုံးသပ်ကြပါတယ်။
မေး။ ။ တရားသူကြီးတွေက အမြန်ဆုံးအတတ်နိုင်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ချမယ်လို့ ပြောပေမယ့် ဘယ်လောက်ကြာမယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ ခန့်မှန်းလို့ မရနိုင်ဘူးပေါ့နော်။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ အစောပိုင်းက ခန့်မှန်းချက်တချို့ကတော့ အနည်းဆုံး ၂ ပတ် လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ အခုက ဒါပေမယ့် ခရစ္စမတ် အားလပ်ရက်တွေ ဘာတွေလည်း လာမယ်ဆိုတော့ အဲဒီအားလပ်ရက်နောက်ပိုင်းမှာပဲ ဖြစ်လာမလားဆိုတာလည်း တချို့က စဉ်းစားကြာတာ ရှိပါတယ်ခင်ဗျ။
...........
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံဟာ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားမွဈရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာသဘောတူညီခကြျကို ခြိုးဖောကျတယျဆိုတဲ့ ICJ နိုငျငံတကာ တရားရုံးမှာ တရားစှဲထားတဲ့အမှုကို စှဲခကြျတငျထားသူ ဂမျဘီယာအစိုးရနဲ့ ခုခံခြပေသူ မွနျမာနိုငျငံတို့ မနေ့ ဒီဇငျဘာ ၁၂ ရကျနေ့က နောကျဆုံး အပွီးသတျ လြှောကျလဲခကြျတှေ တငျသှငျးခဲ့ကွပါတယျ။
နယျသာလနျနိုငျငံ၊ The Hague မွို့မှာ ရောကျနတေဲ့ ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျး အယျဒီတာ ဦးကြောျဇံသာကို ကိုဇောျဝငျးလှိုငျက ဆကျသှယျ မေးမွနျးတာမှာ မနေ့က မွနျမာနိုငျငံဘကျက နောကျဆုံး လြှောကျလဲခကြျ တငျသှငျးခဲ့တဲ့ အခွအေနတှေကေို ဦးကြောျဇံသာ အခုလို စပွောပါတယျ။
ဦးကြောျဇံသာ ။ ။ ဟုတျကဲ့ တဘကျကို မိနဈ ၉၀ လြှောကျလှဲလို့ရတဲ့အထဲမှာ မွနျမာဘကျက ညနပေိုငျး လြှောကျလဲတဲ့အခါမှာတော့ ပုဂ်ဂိုလျ ၃ ဦးက ပွနျလှနျခြပေပါတယျ။ ပထမတယောကျကတော့ Christopher Staker ဆိုတဲ့ ရှေ့နဖွေဈပါတယျ။ သူပွောတဲ့အထဲမှာ တရားဥပဒနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ Prima Facie jurisdiction စီရငျနိုငျခှင့ျ ရှိမရှိဆိုတာရယျ၊ Standing ဆိုတာရယျ ၂ ပိုငျး ခှဲပွောပါတယျ။ Jurisdiction ဆိုတာက ဒီကိစ်စမှာ အဓိကအားဖွင့ျ ဂမျဘီယာညျ OIC ရဲ့ Proxy တဆင့ျခံအဖွဈ တရားစှဲတာဖွဈတဲ့အတှကျဂမျဘီယာ ဒီကိစ်စကို စှဲပိုငျခှင့ျ မရှိဘူး၊ ပါတီမဖွဈသင့ျဘူး၊ တရားပွိုငျဆိုငျတဲ့သူ ဖွဈနိုငျရဲ့လားဆိုတာကို အဓိက မေးခှနျးထုတျပါတယျ၊ နံပတျတဈအနနေဲ့က။ နောကျတခုကတော့ Standing ဆိုတာက တရားဥပဒအေရ ဒီဖွဈခဲ့တဲ့ ဖွဈရပျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နဈနာမှုရှိတဲ့ နိုငျငံသညျသာလြှငျ လြှောကျထားနိုငျတယျဆိုတဲ့ ဥပဒကေို သူက ထောကျပွပါတယျ။ အဲဒီတော့ အဲဒါက Legal standing ။
အဲဒီတော့ ဒီ ဂမျဘီယာနိုငျငံဟာ ဒီကိစ်စမှာ နဈနာမှုရှိတဲ့ နိုငျငံမဟုတျတဲ့အတှကျ သူဟာ Prima Facie standing မရှိဘူးဆိုပွီးတော့ သူကပွောပါတယျ။ ဆိုတော့ တကယျတမျး နဈနာတယျဆိုရငျလညျး ဖွဈခဲ့တာကတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဖွဈတယျ။ သို့သောျလညျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံသညျ Article 8 ကို သူတို့က Reserve လုပျထားတယျ၊ အဲဒါကို လကျမှတျမထိုး၊ သဘောမူဘဲ ပွောထားတဲ့အတှကျကွောင့ျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံကလညျး ဒီကိစ်စကို မလြှောကျလဲနိုငျဘူးဖွဈတယျ ဆိုပွီးတော့ အဲဒီအခကြျကို သူက အဓိကထားဦးစားပေး ပွောသှားပါတယျ၊ ပထမ ရှေ့နကွေီး တဦးကတော့။
မေး။ ။ ဒုတိယရှေ့နတေဦးဖွဈတဲ့ William Schabas ကရောခငျဗြ၊ ဒီနေ့ နောကျဆုံးနေ့မှာ သူဘကျက တငျပွခကြျတှကေ ဘာတှမြေား ထူးခွားမှုရှိပါသလဲ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ William Schabas ခြပေခကြျကတော့ ဥပဒကွေောငျးအရ ခြပေပါတယျ။ အဓိကအားဖွင့ျ ပထမဦးဆုံး စိနျခေါျတာကတော့ Facts Finding Mission လို့ခေါျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အစီရငျခံစာတှရေဲ့ အားနညျးခကြျကို အဓိက ပွောပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ Intent ၊ Genocide ကြူးလှနျမယ့ျ ရညျရှယျခကြျဟာ အခုခါမှာ ပိုပွီးတော့ ပွငျးထနျလာတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ Provisional Measures ထုတျပေးပါ။ ယာယီဆိုငျးငံ့ထားဖို့ အမိန့ျကို ထုတျပေးပါလို့ ဟိုဘကျက အဓိက လြှောကျထားတာပေါ့လေ။ အဲဒါကို ထုတျပေးဖို့ လိုတာဟာတဲ့ - အခုအခြိနျဟာ ပိုဆိုးလာလို့ဆိုပွီးတော့ ဟိုဘကျကပွောတယျတဲ့ ။ သို့သောျလညျးဘဲ အဲဒီ သူတို့ အခွပွေုထားတဲ့ စုံစမျးရေး အစီရငျခံစာတှကေို ကွည့ျရငျ ၂၀၁၈ က အခွအေနထေကျ အခု ၂၀၁၉ သူတို့ လြှောကျလှှာတငျတဲ့အခွအေနမှော ပိုပွီး ပွငျးထနျလာတာကို တခုမှ မတှေ့ရဘူး ဆိုပွီးတော့ အခကြျကကြြ သူက တခုပွီးတခု ပွောသှားပါတယျ။ ဆိုတော့ အဓိကအားဖွင့ျ ကွည့ျရငျ ဒါဟာ ငွငျးဆနျနိုငျတဲ့ အခကြျအလကျတှေ အမြားကွီးရှိတယျ၊ သူတို့ စီရငျ စဈဆေးနိုငျခှင့ျမရှိဘူး အဲဒါကွောင့ျ Provisional Measures ကို ထုတျပေးဖို့ မသင့ျဘူးဆိုပွီးတော့ သူလြှောကျလဲသှားတာဖွဈပါတယျ။
မေး။ ။ နောကျဆုံးနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကနပွေီးတော့ သူ ၆ မိနဈလောကျ ထှကျဆိုသှားတယျပေါ့နောျ ။ အဲဒီမှာ ဘာတှမြေား အဓိကထားပွီး ပွောသှားပါသလဲခငျဗြ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ပွောသှားတဲ့အထဲမှာတော့ Community ၂ ခု သင့ျမွတျရေးကို သူတို့ လုပျနတေယျ၊ AA နဲ့ ဖွဈနတေဲ့ တိုကျပှဲကွောင့ျ အခွအေနလေမျးကွောငျး လှဲနရေတယျဆိုတာပွောပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ သူ အဓိက အထောကျအထားလေးတခု တငျပွပါတယျ။ အဲဒါကတော့ ရခိုငျနဲ့ Community ၂ ခု ပွနျလညျ သင့ျမွတျရေးလုပျနတေဲ့ အထောကျအထားအဖွဈနဲ့ မောငျတောမွို့နယျမှာ ၂ ဖကျ ဘောျလုံးအသငျးမှာ နှဈဘကျစလုံးက ပါဝငျအားပေးကွတယျ၊ နှဈဘကျစလုံးက ကစားကွတယျဆိုတာကို ဓါတျပုံနှင့ျတကှ အထောကျအထားအဖွဈ ဖောျပွသှားပါတယျ။ ဒါက Diversity ကို၊ ကှဲလှဲမှုကို ညှိနှိုငျးနတောလို့ ပွောပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖှဲ့စညျးပုံဥပဒအေရ စဈဘကျဆိုငျရာ တရားရုံး၊ အရပျဘကျ ဆိုငျရာတရားရုံးတှရှေိတယျ။ ဒီတရားရုံးတှလေညျး တရားဥပဒနေဲ့အညီ လုပျနိုငျအောငျ ကွိုးစားဖို့ကလညျး သိပျအရေးကွီးတယျဆိုတာကို ပွောသှားပါတယျ။ နောကျဆုံးသူ ဆုတောငျးသှားတာက ဒီတရားရုံးဟာ မှနျကနျမှု တရားဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာကို အခွခေံပွီးတော့ Wisdom အသိဉာဏျနဲ့ ဆုံးဖွတျပါလို့ သူကပွောလိုတယျဆိုပွီး လြှောကျလှဲသှားပါတယျ။ နောကျတခုကတော့ တရားသူကွီးကတော့ နောကျဆုံးမှာ ဘာပွောသှားသလဲဆိုရငျ၊ ဒီကိစ်စ ပွီးတဲ့အခါမှာ၊ ဒီအမှုနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ Verdict အဆုံးအဖွတျကို အတတျနိုငျဆုံး အမွနျဆုံး As soon as possible လို့ သုံးသှားပါတယျ။ သူက ပွနျလညျပွောမယျလို့ ဆိုပါတယျ။ အဲဒီကိစ်စအတှကျ နှဈဘကျနိုငျငံတှကေို အခြိနျမီ အကွောငျးကွားမယျ ၊ နောကျပွီးတော့အဲဒီဆုံးဖွတျခကြျကိုလညျး အခုလိုဘဲ လူသိရှငျကွားကွညောမှာ ဖွဈတယျလို့ ပွောကွားသှားပါတယျ။
မေး။ ။ နှဈဖကျ လြှောကျလဲခကြျတှကေို အကဉြျးခြုံးပွီး နှိုငျးယှဉျရငျကော ဘယျလို သုံးသပျလို့ ရနိုငျမလဲ ဦးကြောျဇံသာ ရေ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ နှဈဖကျ လြှောကျလဲခကြျတှကေို အကွမျးဖငြျး ခွုံငုံကွည့ျမယျဆိုရငျ ဒီအဆို တငျသှငျးတဲ့ဘကျကတော့ အခကြျအလကျတှကေိုရော၊ ဥပဒကွေောငျးအရရော ပွောတယျ။ အခကြျအလကျတှကေို သူတို့က ပိုပွီး ပီပွငျအောငျ ဖောျပွပွီးတော့ သရုပျဖောျပွီးတော့ ပွောပါတယျ။ ခုခံခြပေတဲ့ဘကျကတော့ အခကြျအလကျကိုလညျး နဲနဲ ငွငျးသင့ျတာလညျး ငွငျးတယျ၊ သို့သောျလညျးဘဲ အခကြျအလကျ အကုနျလုံးကိုတော့ မငွငျးပါဘူး။ တကယျရှိနတေဲ့ အခကြျအလကျတှကေို သူတို့ လကျခံတယျ၊ သို့သောျသူတို့ရဲ့ ခုခံကာကှယျရေးလိုငျး၊ Line of defense က အဓိက ဘာလဲဆိုရငျ ဟိုဘကျက စှဲဆိုတဲ့ဘကျက ဥပဒကွေောငျးအရ အားနညျးခကြျရှိနတေယျ၊ ဘယျနရောမှာဖွင့ျ မစှဲထိုကျဘူး၊ ဘယျလို စီမံခှင့ျမရှိဘူး၊ ဘာမလုပျသင့ျဘူး၊ ဥပဒနေဲ့ ဘယျလို လှဲခြောျနတေယျ ဆိုတာကို အဓိက အားပွုပွီးတော့ ခုခံခြပေသှားတယျလို့ ပွောရလိမ့ျမယျ ဖွဈပါတယျ။
မေး။ ။ ဒီအမှုက ဆကျသှားဦးမှာလား။ အခု တရားသူကွီးတှေ ဆုံးဖွတျခကြျခပြွီးသှားရငျရော ဒီဟာက အရပျဘကျတရားရုံးတှလေို အယူခံပွနျဝငျခှင့ျတို့၊ ပွနျလညျခြပေခှင့ျတို့၊ အဲဒါတှေ ဘယျလိုမြိုးဖွဈလာမလဲခငျဗြ၊ ဥပဒလေမျးကွောငျးအရ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ အဲဒါကိုတော့ လူတိုငျးစိတျဝငျစားနကွေပါတယျ။ ဒါက အရငျအစဉျအလာမရှိတဲ့ အမှုတခုဖွဈနတေော့ ဒါကို ဘယျသူမှ မသိနိုငျပါဘူး။ သို့သောျလညျး တခုသခြောတာကတော့ ဒီတရားရုံးသညျ သူတို့ဆုံးဖွတျခကြျကို Enforce လုပျမယ့ျ အာဏာမရှိဘူး။ နိုငျငံတကာ တရားရုံးဆိုတာဟာ။ သူတို့မှာ နိုငျငံတကာ စဈတပျဆိုတာလညျးဘဲ မရှိဘူး။ ဒါကွောင့ျ တခြို့တကျကွှလှုပျရှားသူတှကေ ကုလသမဂ်ဂက ဦးဆောငျပွီးတော့ ဒီတရားရုံးဆုံးဖွတျခကြျကို Enforce လုပျမယ့ျ Law Enforcement Authority ပေါ့ ၊ နိုငျငံတှငျးတှမှော ရှိသလို၊ တရားဥပဒကေိုEnforce လုပျတဲ့ အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးတခု ရှိသင့ျတယျ၊ တပျဖှဲ့ရှိသင့ျတယျလို့ လူတှကေ ပွောကွပါတယျ။ သို့သောျလညျးဘဲ အခုက အဲဒီအစီအစဉျဖွဈမလာသေးတော့ ဘယျလောကျလိုကျနာမလဲဆိုတာ မသိရသေးပါဘူး။ အမြားဆုံး မြှောျလင့ျနိုငျတာကတော့ ကုလသမဂ်ဂ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို ပိုပွီးတော့ ဖိအားတှပေေးကွ ဆိုပွီးတော့ တောငျးဆိုလာနိုငျတယျလို့ ပွောကွပါတယျ။ သို့သောျလညျးဘဲ အဲဒီလို ပေးရငျလညျးဘဲ အာရှနိုငျငံတှရေဲ့ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှကေိုသာ မွနျမာက ပိုမို အားကိုးနတေော့ အဲဒါကရော ထိရောကျမလားဆိုပွီးတော့ နိုငျငံရေး အကဲခတျသမားတခြို့ကလညျး အဲလို သုံးသပျကွပါတယျ။
မေး။ ။ တရားသူကွီးတှကေ အမွနျဆုံးအတတျနိုငျဆုံး ဆုံးဖွတျခကြျခမြယျလို့ ပွောပမေယ့ျ ဘယျလောကျကွာမယျဆိုတာ ကနြောျတို့ ခန့ျမှနျးလို့ မရနိုငျဘူးပေါ့နောျ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ အစောပိုငျးက ခန့ျမှနျးခကြျတခြို့ကတော့ အနညျးဆုံး ၂ ပတျ လို့ ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ အခုက ဒါပမေယ့ျ ခရစ်စမတျ အားလပျရကျတှေ ဘာတှလေညျး လာမယျဆိုတော့ အဲဒီအားလပျရကျနောကျပိုငျးမှာပဲ ဖွဈလာမလားဆိုတာလညျး တခြို့က စဉျးစားကွာတာ ရှိပါတယျခငျဗြ။
