(Zawgyi / Unicode)
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 ဖြစ်ပွားနေချိန် ဖြစ်တဲ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်တွေကြောင့် ပြည်ပထွက်ခွာလိုသူ အလုပ်သမားတွေနဲ့ ပြည်ပရောက် အလုပ်သမားတွေမှာ တရားဝင် အလုပ်လုပ်ကိုင်ခွင့် အပါအဝင် နေထိုင်ခွင့်ဗီဇာ ပတ်စ်ပို့သက်တမ်းတိုး ကိစ္စတွေမှာ စိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲမျိုးစုံနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ အများဆုံး ပြည်ပထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေထဲက ဂျပန်နဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံက အလုပ်သမားတွေ လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အလုပ်လုပ်ကိုင်နိုင်ခွင့် အတွေ့အကြုံတွေကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး မဆုမွန် တင်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အလုပ်အကိုင် ရှားပါးတာကြောင့်ရော ပြည်ပထွက်ခွာပြီး ဝင်ငွေရှာလိုတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံနေရာ အနှံ့အပြားက အလုပ်လုပ်ကိုင်သူ တော်တော်များများဟာ အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံ၊ မလေးရှားနိုင်ငံ၊ စင်ကာပူနိုင်ငံ၊ ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယား၊ နောက် ဒူဘိုင်း အပါအဝင် ပြည်ပနိုင်ငံတွေဆီကို အလုပ်လုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ ထွက်ခွာလုပ်ကိုင်ကြလေ့ ရှိပါတယ်။ ဒီနှစ်ပိုင်းတွေအတွင်း ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလ ဖြစ်နေတာကြောင့်ရော မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကစ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ပြည်ပထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်လိုသူ နောက် ပြည်ပမှာ အလုပ်လုပ်နေသူတွေကြား အခက်အခဲ စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ သွားရောက်အလုပ်လုပ်ဖို့ စိတ်ပါဝင်စားမှုများတဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကြောင့်ရော စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့်ပါ အလုပ်သမားတွေကြား လက်ရှိ တွေ့ကြုံနေကြရတဲ့ အခြေအနေကို ဂျပန်နိုင်ငံရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားတဦးဖြစ်တဲ့ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံသားများအသင်း (ဂျပန်) ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ ဦးသန်းဆွေက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ရှင်းပြပါတယ်။
“အာဏာသိမ်းတဲ့ကိစ္စ မတိုင်ခင်ကတည်းက ဂျပန်မှာ ဒီ ကိုရိုနာကိစ္စဖြစ်တော့ ဂျပန်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကြားထဲမှာ Flights တွေ အကုန်ရပ်သွားတယ်။ အရေးပေါ်သုံးတဲ့ Relief Flights လောက်ပဲ ရှိတဲ့အခါကျတော့ ဂျပန်ကလည်း နိုင်ငံခြားအဝင် အကုန်လုံးကို ပိတ်ထားတာကိုး။ ဒါကြောင့် ဂျပန်မှာ ရှိနေပြီးသား ဂျပန်မှာ ရောက်နေပြီးသား မြန်မာတွေကပဲ အလုပ်လုပ်လို့ရပြီးတော့ ဂျပန်မှာ ဗီဇာကျပြီးသားသူတွေတောင် ဝင်ခွင့်မရှိတဲ့ အခါကျတော့ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဂျပန်ကို ရောက်လာတဲ့သူဆိုတာ သိပ်မရှိသလောက် ဖြစ်သွားတယ်။”
မဆုမွန် - ဟုတ်ကဲ့၊ အဲ့တော့ ဝင်လာဖို့က ဂျပန်အစိုးရရဲ့ ပေါ်လစီအရရော မြန်မာဘက်ကလည်း တရားဝင်ထွက်လာဖို့ အတွက်လည်း အဆင်မပြေတော့ ဒီမှာ ရောက်နေပြီးသား မြန်မာတွေပေါ့နော် အထူးသဖြင့် တရားဝင်ပတ်စ်ပို့တွေနဲ့ နေပြီးတော့ အလုပ်လုပ်နေရတဲ့သူတွေ အတွက်ရော ဘယ်လိုမျိုး အခက်အခဲတွေရှိတာ ကြားမိလဲရှင်။
ဦးသန်းဆွေ - “အခုအနေအထားကတော့ ဂျပန်နိုင်ငံကို ရောက်ပြီးတော့ပေါ့လေ၊ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ပြန်နိုင်တဲ့ ပြန်ချင်တဲ့ အနေအထားတွေကလည်း ရပ်သွားကြတယ်။ ၉၀၊ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းလောက်က စစ်အုပ်စုရှိတဲ့ နေရာကိုတော့ မပြန်တော့ဘူးဆိုတာ ဖြစ်လာတယ်။ ဂျပန်အစိုးရဘက်ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ဗီဇာသက်တမ်းစေ့တဲ့သူတွေ ဗီဇာသက်တမ်း ပြည့်သွားတဲ့သူတွေ တကယ်လို့များ မပြန်ချင်ဘူးဆိုရင် ဒီနိုင်ငံမှာ ဆက်ပြီးတော့ နေလို့ရအောင် ယာယီနေထိုင်ခွင့် ၆ လ၊ ၆ လ ထုတ်ပေးပါတယ်။ တပတ်မှာ ၂၈ နာရီပဲ လုပ်လို့ရတဲ့ ၆ လနဲ့ တပတ်မှာ နာရီ ၄၀ အထက် လုပ်လို့ရတဲ့ ၆ လဆိုပြီး ဂျပန်လဝကက ၆ လ သက်တမ်းတွေ ထုတ်ပေးပါတယ်။ ၆ လ ပြည့်တဲ့အချိန် မြန်မာနိုင်ငံမှာ မပြောင်းလဲသေးဘူးဆိုရင် နောက်ထပ် ၆ လ သက်တမ်းတိုး အဲ့လို ပုံစံမျိုးတွေနဲ့ သွားနေကြရတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ ဂျပန်မှာရှိတဲ့ မြန်မာတွေက တရားဝင် အလုပ်လုပ်ခွင့်လေးတော့ ရတော့ ရနေကြတယ်။ အခု ကိုရိုနာကလည်း ကျလာပြီဆိုတော့ သူတို့ ဗီဇာတွေကို ပြန်ဖွင့်ပေးတော့မယ်ပေါ့၊ နိုင်ငံခြားသားတွေကို၊ ဒီမှာ အလုပ်သမားလိုအပ်ချက်တွေ အရမ်းကြီးနေတဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့ နောက်လလောက်မှာ ပြန်ဖွင့်ပေးတော့မယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ သူတို့ ကြေညာနေပါတယ်။”
နိုင်ငံတဝန်းက မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အများစု သွားရောက်အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံဘက်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံသား ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကြား လက်ရှိကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေတွေကို မလေးရှားရောက် မြန်မာအလုပ်သမားတွေအရေး၊ အဖမ်းခံရတဲ့ အကျဉ်းစခန်းတွေမှာရော မြန်မာတွေ နေရပ်ပြန်ခွင့်ရဖို့အရေး စတာတွေပါ လိုက်ပါကူညီ ဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ကိုသီဟမောင်မောင်က အခုလိုပြောပြပါတယ်။
“ကိုဗစ် စဖြစ်ကတည်းကပေါ့နော်၊ ၂၀၂၀ မတ်လ ၁၈ ရက်နေ့ပေါ့နော်၊ Lock Down စချကတည်းက အလုပ်သမား ခေါ်ယူတာတွေ မရှိတော့ဘူးပေါ့။ မလေးရှားအစိုးရကလည်း အလုပ်သမား ခေါ်ယူဖို့အတွက်တွေ အခက်အခဲ ရှိတဲ့အတွက် မလေးရှားထဲမှာပဲ Overstay ဖြစ်နေတဲ့သူတွေ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့်ပေါ့နော်၊ တရားမဝင် နေထိုင်သူတွေအတွက် Work Permit ပေးဖို့အတွက်ကို ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၃၁ ရက်အထိ လာပြီး Register လုပ်ပါဆိုပြီး ခွင့်ပြုထားတယ်။ အဲ့ဒီ Register လုပ်ထားတဲ့သူတွေက အခု Immigration မှာ လက်ဗွေနှိပ်တာတို့ Permit တင်ဖို့ Process တွေ စလုပ်နေကြပါပြီ။ မြန်မာပြည်ကနေ တရားဝင်လာပြီး အလုပ်ရှင်တွေနဲ့ သက်တမ်းတိုးနေတဲ့သူတွေ အတွက်တော့ အဆင်ပြေတယ်ခင်ဗျ။”
မဆုမွန် - ဟုတ်ကဲ့ ကိုသီဟ၊ အဲ့ဒီတော့ မလေးရှားအစိုးရဘက်က စီစဉ်ပေးနေချိန် မလေးရှားမှာ ရောက်နေတဲ့ မြန်မာအလုပ်သမားတွေ သူတို့ လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် ဘာတွေများ ဖြစ်မလဲရှင့်။
ကိုသီဟမောင်မောင် - “လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အခက်အခဲကျတော့ တချို့ကျတော့လည်း သူ့ရဲ့အလုပ်ရှင်ရဲ့ လုပ်ငန်းက ခိုင်မာမှုမရှိတဲ့ အခါကျတော့ အလုပ်ရှင်ရဲ့ ထောက်ခံချက်တွေ စာရွက်စာတမ်းတွေ မပြည့်စုံတဲ့ အခါကျတော့ မတင်ရတဲ့သူတွေရှိတယ်။ တချို့ကျတော့လည်း အငှားကုမ္ပဏီတွေနဲ့ လုပ်နေတာတွေ ရှိတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်စိစစ်တဲ့ဟာတွေလည်း ရှိတော့ သူတို့ တကယ့်တကယ် Permit တင်ဖို့ Immigration တင်ဖို့ သွားတဲ့အခါ လက်ထဲမှာ ပတ်စ်ပို့စာအုပ် မရှိတဲ့အတွက် တချို့ မတင်လိုက်ရတဲ့သူတွေလည်း ရှိတယ်ပေါ့နော်။ အခက်အခဲတွေကတော့ အဲ့ဒါတွေပေါ့။”
မဆုမွန် - အဲ့တော့ မလေးရှားမှာ ကိုယ့်ရဲ့ဗီဇာ ကိုယ့်ရဲ့ပတ်စ်ပို့က Expired ဖြစ်သွားပြီပေါ့နော်၊ နေဖို့လည်း အဆင်မပြေတော့ဘူးဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ သံရုံးဘက်က သူတို့ ဘာတွေ လုပ်ပေးနိုင်တာမျိုးတွေရှိလဲ။
ကိုသီဟမောင်မောင် - “ဟုတ်ကဲ့ ပတ်စ်ပို့သက်တမ်း သေသွားတဲ့သူတွေ အတွက်တော့ သံရုံးဘက်က သက်တမ်းတိုးပေးနေတာတွေ ရှိတယ်။ တကယ်လို့ အဲ့ဒီသူက မြန်မာနိုင်ငံကို အပြီးပြန်မယ်၊ လက်ထဲမှာ ပတ်စ်ပို့စာအုပ်က သက်တမ်းမရှိတော့ဘူးဆိုရင် A Certificate of Identity (COI) လို့ခေါ်တဲ့ CI လျှောက်ပြီး ပြန်လို့ရတဲ့ နည်းလမ်းတွေလည်း ရှိတယ်ပေါ့။ တချို့ကလည်း လက်ထဲမှာ ပတ်စ်ပို့ကို မရှိတော့တဲ့သူတွေ အတွက်လည်း မှတ်ပုံတင်၊ အိမ်ထောင်စုစာရင်းနဲ့ CI လာလျှောက်လို့ရတယ်။ အခုက မလေးရှားအစိုးရက ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ဒီဇင်ဘာအထိ ဖွင့်ပေးထားတယ်ဆိုပေမယ့် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဒီ ကိုဗစ်ကာလမှာ အခက်အခဲ ရှိတဲ့အတွက် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇွန်အထိကို ဖွင့်ပေးထားတဲ့အတွက် ပြန်ချင်တဲ့သူတွေက CI လျှောက်ပြီး ပြန်လို့ရပါသေးတယ်ခင်ဗျ။ ဒဏ်ကြေးအားဖြင့်တော့ မလေးရှားရင်းဂစ် ဒဏ်ကြေး ၅၀၀ ဆောင်ရပါမယ်။ အဲ့ဒီမပြန်ခင်မှာ ကိုဗစ်ကင်းရှင်းကြောင်း စစ်ရသေးတယ်ဆိုတော့ အဲ့ဒါကလည်း ရင်းဂစ် ၂၀၀ ဝန်းကျင်ဆိုတော့ သွားစရိတ် လာစရိတ် မပါပေါ့နော်၊ သူတို့ကုန်ကျစရိတ်က ၁,၅၀၀ ဝန်းကျင်လောက်ရှိတယ်။”
ဒီလိုအခြေအနေတွေ ရှိနေပေမယ့်လို့ မလးရှားနိုင်ငံဘက်ခြမ်းကို တရားမဝင် လမ်းကြောင်းတွေကနေ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ပြီး လာရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ ကပ်ရောဂါ ကိုဗစ်စည်းကမ်းကြောင့်ရော စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ လုံခြုံရေး တင်းကျပ် စစ်ဆေးမှုတွေကြောင့်ပါ တရားဝင်လမ်းကြောင်းတွေနဲ့ ပြည်ပထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်လိုသူတွေအတွက် အခက်တွေ့နေချိန်မှာပဲ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေတဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံဘက်ခြမ်းကို တရားမဝင်ထွက်ခွာပြီး အလုပ်လာလုပ်လိုကြတဲ့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား နေ့စဉ်လို ရာနဲ့ချီ ဝင်ရောက်နေကြတာပါ။
ထိုင်းအစိုးရဘက်ကလည်း ကိုဗစ်ကူးစက်မှု ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နိုင်ရေး အပါအဝင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး စည်းကမ်းတင်းကျပ်မှုကြောင့်ပါ နေ့စဉ်လို တရားမဝင် ဝင်ရောက်လာတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေကို ဖမ်းဆီးပြီး မြန်မာနိုင်ငံဘက်ခြမ်းကို ပြန်ပို့နေတာ လပိုင်းအတွင်းမှာကို သောင်းနဲ့ချီရှိနေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အလုပ်အကိုင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အဆင်မပြေ ခက်ခဲလာတာကြောင့်ရော နိုင်ငံတကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီးတွေနဲ့ ကုမ္ပဏီတချို့ ပိတ်သိမ်းကုန်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတွင်းမှာ အလုပ်အကိုင်ရှားပါးပြီး စားဝတ်နေရေး ခက်ခဲလာကြတဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံသား တချို့ဟာ ရတဲ့နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ပြည်ပထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ခွင့် ရနိုင်ရေး ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ဂျပန်နဲ့ မလေးရှားရောက် မြန်မာရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားများ အခက်အခဲ
------------------------------------
(Unicode)
ဂပြနျနဲ့ မလေးရှားရောကျ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးလုပျသားမြား အခကျအခဲ
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 ဖွဈပှားနခြေိနျ ဖွဈတဲ့အပွငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးမှု နောကျဆကျတှဲ အကြိုးဆကျတှကွေောင့ျ ပွညျပထှကျခှာလိုသူ အလုပျသမားတှနေဲ့ ပွညျပရောကျ အလုပျသမားတှမှော တရားဝငျ အလုပျလုပျကိုငျခှင့ျ အပါအဝငျ နထေိုငျခှင့ျဗီဇာ ပတျဈပို့သကျတမျးတိုး ကိစ်စတှမှော စိနျခေါျမှု အခကျအခဲမြိုးစုံနဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရပါတယျ။ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ အမြားဆုံး ပွညျပထှကျခှာ အလုပျလုပျကိုငျနတေဲ့ နိုငျငံတှထေဲက ဂပြနျနဲ့ မလေးရှားနိုငျငံက အလုပျသမားတှေ လကျရှိရငျဆိုငျနရေတဲ့ အလုပျလုပျကိုငျနိုငျခှင့ျ အတှေ့အကွုံတှကေို ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး မဆုမှနျ တငျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ အလုပျအကိုငျ ရှားပါးတာကွောင့ျရော ပွညျပထှကျခှာပွီး ဝငျငှရှောလိုတဲ့ မွနျမာနိုငျငံနရော အနှံ့အပွားက အလုပျလုပျကိုငျသူ တောျတောျမြားမြားဟာ အိမျနီးခငြျး ထိုငျးနိုငျငံ၊ မလေးရှားနိုငျငံ၊ စငျကာပူနိုငျငံ၊ ဂပြနျနဲ့ တောငျကိုရီးယား၊ နောကျ ဒူဘိုငျး အပါအဝငျ ပွညျပနိုငျငံတှဆေီကို အလုပျလုပျကိုငျနိုငျဖို့ ထှကျခှာလုပျကိုငျကွလေ့ ရှိပါတယျ။ ဒီနှဈပိုငျးတှအေတှငျး ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ကိုဗဈကပျရောဂါကာလ ဖွဈနတောကွောင့ျရော မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလကစ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ပွညျပထှကျခှာ အလုပျလုပျလိုသူ နောကျ ပွညျပမှာ အလုပျလုပျနသေူတှကွေား အခကျအခဲ စိနျခေါျမှုမြိုးစုံနဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံသားတှေ သှားရောကျအလုပျလုပျဖို့ စိတျပါဝငျစားမှုမြားတဲ့ ဂပြနျနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကွောင့ျရော စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျပါ အလုပျသမားတှကွေား လကျရှိ တှေ့ကွုံနကွေရတဲ့ အခွအေနကေို ဂပြနျနိုငျငံရောကျ မွနျမာနိုငျငံသားတဦးဖွဈတဲ့ ပွညျထောငျစုမွနျမာနိုငျငံသားမြားအသငျး (ဂပြနျ) ရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးသနျးဆှကေ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ရှငျးပွပါတယျ။
“အာဏာသိမျးတဲ့ကိစ်စ မတိုငျခငျကတညျးက ဂပြနျမှာ ဒီ ကိုရိုနာကိစ်စဖွဈတော့ ဂပြနျနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကွားထဲမှာ Flights တှေ အကုနျရပျသှားတယျ။ အရေးပေါျသုံးတဲ့ Relief Flights လောကျပဲ ရှိတဲ့အခါကတြော့ ဂပြနျကလညျး နိုငျငံခွားအဝငျ အကုနျလုံးကို ပိတျထားတာကိုး။ ဒါကွောင့ျ ဂပြနျမှာ ရှိနပွေီးသား ဂပြနျမှာ ရောကျနပွေီးသား မွနျမာတှကေပဲ အလုပျလုပျလို့ရပွီးတော့ ဂပြနျမှာ ဗီဇာကပြွီးသားသူတှတေောငျ ဝငျခှင့ျမရှိတဲ့ အခါကတြော့ အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ဂပြနျကို ရောကျလာတဲ့သူဆိုတာ သိပျမရှိသလောကျ ဖွဈသှားတယျ။”
မဆုမှနျ - ဟုတျကဲ့၊ အဲ့တော့ ဝငျလာဖို့က ဂပြနျအစိုးရရဲ့ ပေါျလစီအရရော မွနျမာဘကျကလညျး တရားဝငျထှကျလာဖို့ အတှကျလညျး အဆငျမပွတေော့ ဒီမှာ ရောကျနပွေီးသား မွနျမာတှပေေါ့နောျ အထူးသဖွင့ျ တရားဝငျပတျဈပို့တှနေဲ့ နပွေီးတော့ အလုပျလုပျနရေတဲ့သူတှေ အတှကျရော ဘယျလိုမြိုး အခကျအခဲတှရှေိတာ ကွားမိလဲရှငျ။
ဦးသနျးဆှေ - “အခုအနအေထားကတော့ ဂပြနျနိုငျငံကို ရောကျပွီးတော့ပေါ့လေ၊ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ပွနျနိုငျတဲ့ ပွနျခငြျတဲ့ အနအေထားတှကေလညျး ရပျသှားကွတယျ။ ၉၀၊ ၉၅ ရာခိုငျနှုနျးလောကျက စဈအုပျစုရှိတဲ့ နရောကိုတော့ မပွနျတော့ဘူးဆိုတာ ဖွဈလာတယျ။ ဂပြနျအစိုးရဘကျကလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ အာဏာသိမျးလိုကျတဲ့ အတှကျကွောင့ျမို့လို့ ဗီဇာသကျတမျးစေ့တဲ့သူတှေ ဗီဇာသကျတမျး ပွည့ျသှားတဲ့သူတှေ တကယျလို့မြား မပွနျခငြျဘူးဆိုရငျ ဒီနိုငျငံမှာ ဆကျပွီးတော့ နလေို့ရအောငျ ယာယီနထေိုငျခှင့ျ ၆ လ၊ ၆ လ ထုတျပေးပါတယျ။ တပတျမှာ ၂၈ နာရီပဲ လုပျလို့ရတဲ့ ၆ လနဲ့ တပတျမှာ နာရီ ၄၀ အထကျ လုပျလို့ရတဲ့ ၆ လဆိုပွီး ဂပြနျလဝကက ၆ လ သကျတမျးတှေ ထုတျပေးပါတယျ။ ၆ လ ပွည့ျတဲ့အခြိနျ မွနျမာနိုငျငံမှာ မပွောငျးလဲသေးဘူးဆိုရငျ နောကျထပျ ၆ လ သကျတမျးတိုး အဲ့လို ပုံစံမြိုးတှနေဲ့ သှားနကွေရတယျ။ လောလောဆယျမှာတော့ ဂပြနျမှာရှိတဲ့ မွနျမာတှကေ တရားဝငျ အလုပျလုပျခှင့ျလေးတော့ ရတော့ ရနကွေတယျ။ အခု ကိုရိုနာကလညျး ကလြာပွီဆိုတော့ သူတို့ ဗီဇာတှကေို ပွနျဖှင့ျပေးတော့မယျပေါ့၊ နိုငျငံခွားသားတှကေို၊ ဒီမှာ အလုပျသမားလိုအပျခကြျတှေ အရမျးကွီးနတေဲ့ အတှကျကွောင့ျမို့ နောကျလလောကျမှာ ပွနျဖှင့ျပေးတော့မယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ သူတို့ ကွညောနပေါတယျ။”
နိုငျငံတဝနျးက မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အမြားစု သှားရောကျအလုပျလုပျကိုငျနတေဲ့ မလေးရှားနိုငျငံဘကျမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံသား ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကွေား လကျရှိကွုံနရေတဲ့ အခွအေနတှေကေို မလေးရှားရောကျ မွနျမာအလုပျသမားတှအေရေး၊ အဖမျးခံရတဲ့ အကဉြျးစခနျးတှမှောရော မွနျမာတှေ နရေပျပွနျခှင့ျရဖို့အရေး စတာတှပေါ လိုကျပါကူညီ ဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ကိုသီဟမောငျမောငျက အခုလိုပွောပွပါတယျ။
“ကိုဗဈ စဖွဈကတညျးကပေါ့နောျ၊ ၂၀၂၀ မတျလ ၁၈ ရကျနေ့ပေါ့နောျ၊ Lock Down စခကြတညျးက အလုပျသမား ခေါျယူတာတှေ မရှိတော့ဘူးပေါ့။ မလေးရှားအစိုးရကလညျး အလုပျသမား ခေါျယူဖို့အတှကျတှေ အခကျအခဲ ရှိတဲ့အတှကျ မလေးရှားထဲမှာပဲ Overstay ဖွဈနတေဲ့သူတှေ အကွောငျးအမြိုးမြိုးကွောင့ျပေါ့နောျ၊ တရားမဝငျ နထေိုငျသူတှအေတှကျ Work Permit ပေးဖို့အတှကျကို ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဒီဇငျဘာ ၃၁ ရကျအထိ လာပွီး Register လုပျပါဆိုပွီး ခှင့ျပွုထားတယျ။ အဲ့ဒီ Register လုပျထားတဲ့သူတှကေ အခု Immigration မှာ လကျဗှနှေိပျတာတို့ Permit တငျဖို့ Process တှေ စလုပျနကွေပါပွီ။ မွနျမာပွညျကနေ တရားဝငျလာပွီး အလုပျရှငျတှနေဲ့ သကျတမျးတိုးနတေဲ့သူတှေ အတှကျတော့ အဆငျပွတေယျခငျဗြ။”
မဆုမှနျ - ဟုတျကဲ့ ကိုသီဟ၊ အဲ့ဒီတော့ မလေးရှားအစိုးရဘကျက စီစဉျပေးနခြေိနျ မလေးရှားမှာ ရောကျနတေဲ့ မွနျမာအလုပျသမားတှေ သူတို့ လကျရှိရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲတှေ ရှိတယျဆိုရငျ ဘာတှမြေား ဖွဈမလဲရှင့ျ။
ကိုသီဟမောငျမောငျ - “လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အခကျအခဲကတြော့ တခြို့ကတြော့လညျး သူ့ရဲ့အလုပျရှငျရဲ့ လုပျငနျးက ခိုငျမာမှုမရှိတဲ့ အခါကတြော့ အလုပျရှငျရဲ့ ထောကျခံခကြျတှေ စာရှကျစာတမျးတှေ မပွည့ျစုံတဲ့ အခါကတြော့ မတငျရတဲ့သူတှရှေိတယျ။ တခြို့ကတြော့လညျး အငှားကုမ်ပဏီတှနေဲ့ လုပျနတောတှေ ရှိတယျ။ မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျစိစဈတဲ့ဟာတှလေညျး ရှိတော့ သူတို့ တကယ့ျတကယျ Permit တငျဖို့ Immigration တငျဖို့ သှားတဲ့အခါ လကျထဲမှာ ပတျဈပို့စာအုပျ မရှိတဲ့အတှကျ တခြို့ မတငျလိုကျရတဲ့သူတှလေညျး ရှိတယျပေါ့နောျ။ အခကျအခဲတှကေတော့ အဲ့ဒါတှပေေါ့။”
မဆုမှနျ - အဲ့တော့ မလေးရှားမှာ ကိုယ့ျရဲ့ဗီဇာ ကိုယ့ျရဲ့ပတျဈပို့က Expired ဖွဈသှားပွီပေါ့နောျ၊ နဖေို့လညျး အဆငျမပွတေော့ဘူးဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ သံရုံးဘကျက သူတို့ ဘာတှေ လုပျပေးနိုငျတာမြိုးတှရှေိလဲ။
ကိုသီဟမောငျမောငျ - “ဟုတျကဲ့ ပတျဈပို့သကျတမျး သသှေားတဲ့သူတှေ အတှကျတော့ သံရုံးဘကျက သကျတမျးတိုးပေးနတောတှေ ရှိတယျ။ တကယျလို့ အဲ့ဒီသူက မွနျမာနိုငျငံကို အပွီးပွနျမယျ၊ လကျထဲမှာ ပတျဈပို့စာအုပျက သကျတမျးမရှိတော့ဘူးဆိုရငျ A Certificate of Identity (COI) လို့ခေါျတဲ့ CI လြှောကျပွီး ပွနျလို့ရတဲ့ နညျးလမျးတှလေညျး ရှိတယျပေါ့။ တခြို့ကလညျး လကျထဲမှာ ပတျဈပို့ကို မရှိတော့တဲ့သူတှေ အတှကျလညျး မှတျပုံတငျ၊ အိမျထောငျစုစာရငျးနဲ့ CI လာလြှောကျလို့ရတယျ။ အခုက မလေးရှားအစိုးရက ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ ဒီဇငျဘာအထိ ဖှင့ျပေးထားတယျဆိုပမေယ့ျ အကွောငျးအမြိုးမြိုးကွောင့ျ ဒီ ကိုဗဈကာလမှာ အခကျအခဲ ရှိတဲ့အတှကျ ၂၀၂၂ ခုနှဈ ဇှနျအထိကို ဖှင့ျပေးထားတဲ့အတှကျ ပွနျခငြျတဲ့သူတှကေ CI လြှောကျပွီး ပွနျလို့ရပါသေးတယျခငျဗြ။ ဒဏျကွေးအားဖွင့ျတော့ မလေးရှားရငျးဂဈ ဒဏျကွေး ၅၀၀ ဆောငျရပါမယျ။ အဲ့ဒီမပွနျခငျမှာ ကိုဗဈကငျးရှငျးကွောငျး စဈရသေးတယျဆိုတော့ အဲ့ဒါကလညျး ရငျးဂဈ ၂၀၀ ဝနျးကငြျဆိုတော့ သှားစရိတျ လာစရိတျ မပါပေါ့နောျ၊ သူတို့ကုနျကစြရိတျက ၁,၅၀၀ ဝနျးကငြျလောကျရှိတယျ။”
ဒီလိုအခွအေနတှေေ ရှိနပေမေယ့ျလို့ မလးရှားနိုငျငံဘကျခွမျးကို တရားမဝငျ လမျးကွောငျးတှကေနေ နယျစပျဖွတျကြောျပွီး လာရောကျ အလုပျလုပျကိုငျနကွေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ ကပျရောဂါ ကိုဗဈစညျးကမျးကွောင့ျရော စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာ လုံခွုံရေး တငျးကပြျ စဈဆေးမှုတှကွေောင့ျပါ တရားဝငျလမျးကွောငျးတှနေဲ့ ပွညျပထှကျခှာ အလုပျလုပျလိုသူတှအေတှကျ အခကျတှေ့နခြေိနျမှာပဲ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ နယျနိမိတျခငြျး ထိစပျနတေဲ့ ထိုငျးနိုငျငံဘကျခွမျးကို တရားမဝငျထှကျခှာပွီး အလုပျလာလုပျလိုကွတဲ့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား နေ့စဉျလို ရာနဲ့ခြီ ဝငျရောကျနကွေတာပါ။
ထိုငျးအစိုးရဘကျကလညျး ကိုဗဈကူးစကျမှု ကာကှယျထိနျးခြုပျနိုငျရေး အပါအဝငျ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေး စညျးကမျးတငျးကပြျမှုကွောင့ျပါ နေ့စဉျလို တရားမဝငျ ဝငျရောကျလာတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှကေို ဖမျးဆီးပွီး မွနျမာနိုငျငံဘကျခွမျးကို ပွနျပို့နတော လပိုငျးအတှငျးမှာကို သောငျးနဲ့ခြီရှိနပွေီ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အလုပျအကိုငျ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ အဆငျမပွေ ခကျခဲလာတာကွောင့ျရော နိုငျငံတကာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုဆိုငျရာ စီးပှားရေး လုပျငနျးကွီးတှနေဲ့ ကုမ်ပဏီတခြို့ ပိတျသိမျးကုနျတဲ့အတှကျ နိုငျငံတှငျးမှာ အလုပျအကိုငျရှားပါးပွီး စားဝတျနရေေး ခကျခဲလာကွတဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံသား တခြို့ဟာ ရတဲ့နညျးလမျးပေါငျးစုံနဲ့ ပွညျပထှကျခှာ အလုပျလုပျကိုငျခှင့ျ ရနိုငျရေး ကွိုးပမျးနကွေပါတယျ။