(Zawgyi/Unicode)
၂၀၂၀ခုနှစ်ကုန်ဆုံးပြီး၂၀၂၁ နှစ်သစ်ကူးပြောင်းသွားပါပြီ။ ၂၀၂၀ ဟာ တကမ္ဘာလုံး ကိုဗစ်19 ကပ်ရောဂါဆိုးကြီးဒဏ်ကို အလူးအလဲခံခဲ့ရတဲ့နှစ်တစ်နှစ်ဖြစ်ပါတယ်။ VOA ဝိုင်းတော်သားတွေအနေနဲ့လည်း ရုံးမသွားရဘဲ နေအိမ်တွေကနေပဲ အလုပ်လုပ်ကြရတာ လအတော်ကြာသွားခဲ့ပါပြီ.. ဒါပေမယ့်လည်း အရင်နှစ်တွေကလိုပဲ တင်ဆက်လေ့ရှိတဲ့ ကုန်ဆုံးတော့မယ့်နှစ်အတွက် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ ဖြစ်ထွန်းခဲ့တဲ့ အရေးကြီးကိစ္စတွေကို ပြောပြမယ့်အစီအစဉ်ကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းရဲ့ အယ်ဒီတာ ဦးကျော်ဇံသာနဲ့ ကိုဝင်းခန့်မောင်တို့က ဆွေးနွေးသုံးသပ် တင်ပြမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ၂၀၂၀ အတွင်း ရေတွက်ကြည့်ရအောင်ပါ၊ICJ နဲ့စပြီး ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ အဆုံးသတ်တယ်လို့ ပြောရင်ရမလား ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ မှန်ပါတယ်၊ ဒီကြားထဲမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါပြဿနာ၊ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခ အရှိန် မြင့်တက်မှု၊ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲတွေကိစ္စတွေ ရှိခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးမှာတော့ ရွေးကောက်ပွဲအလွန် AA နဲ့ တပ်မတော်တို့ အကြားအပစ်အခတ် ရပ်သွားတာနဲ့ ၂၀၂၀ ပြည်နှစ် ကုန်ဆုံးသွားတယ်လို့ ဆိုရပါလိမ့်မယ်။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ တကယ်တော့ ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကျူးလွန်တယ် ဆိုပြီး မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ စွဲဆိုမှုကို ICJ ကြားနာစစ်ဆေး တာက
၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာ မှာနော်၊ ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် The Hague ကိုသွားရောက် သတင်းယူခဲ့ကြတယ်လေ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က သွားရောက်ချေပတယ်၊ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို မြန်မာအစိုးရနဲ့ စစ်တပ်ကလက်ခံပါဘူး၊ဂမ်ဘီယာ နဲ့ မြန်မာ နှစ်ဘက်လျှောက်လဲချက်တွေကို လက်ခံကြားနာပြီးတဲ့နောက် ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၃ မှာ ICJ က ဆုံးဖြတ်ချက်ချပါတယ်၊ ကြားဖြတ်လုပ်ဆောင်ရမယ့် အစီအစဉ်တွေ (provisional measures) ကို ပြဌာန်းပေးလိုက်တာပါ၊ Genocide ဖြစ်နိုင်တဲ့အခြေအနေတွေကို မြန်မာဘက်က ဟန့်တားပေးဖို့ နဲ့ ကျုးလွန်ခဲ့တဲ့လုပ်ရပ်တွေရဲ သက်သေအထောက်အထားတွေကို မဖျောက်ဖျက်ပစ်ဖို့ စတာတွေပါဝင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ပြီးသမျှကို ၆ လတကြိမ်စီ အစီရင်ခံစာတင်သွင်းရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မတ်လတုန်းက ဂမ်ဘီယာတရားရေးဝန်ကြီး Mr.Tambadou ကို ဗွီအိုအေက တွေ့ဆုံမေးမြန်းခွင့်ရတဲ့အခါ ဒီအမှုကို ပြင်ဆင်နေပုံနဲ့ပတ်သက်လို့ သူအခုလို ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။
“တရားရုံးက ကြားဖြတ်လုပ်ဆောင်ရမယ့် အချက်တွေကို ချမှတ်ပေးထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒါက အမှုပြီးသွားတာ မဟုတ်ပါဘူး။ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ပါတယ်ဆိုပြီး မြန်မာအပေါ်မှာ ကျနော်တို့ စွဲဆိုထားတဲ့ အမှုအတွက် သက်သေပြရဦးမှာပါ။ ဆိုတော့ စုံစမ်းစစ်ဆေးစရာတွေ၊ သုတေသန လုပ်စရာတွေ၊ သက်သေအထောက်အထား စုစည်းတာတွေ၊ ကျနော်တို့ အမှုကို ခိုင်မာအောင် သက်သေပြဖို့ ပြင်ဆင်စရာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ဒါတွေလုပ်နေပါတယ်။ ကြိုးစားပမ်းစား လုပ်နေပါတယ်။”
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ မြန်မာဘက်ကလိုက်နာဆောက်ရွက်မှု ကောဘယ်လောက်ရှိခဲ့ပါသလဲ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ၆ လတကြိမ်အစီရင်ခံတာ နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပထမ တစ်ကြိမ်တင်ပြီးပါပြီ၊ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လည်လက်ခံဖို့ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် နဲ့ ၂ နိုင်ငံသဘောတူညီချက် ရယူထားပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ပြန်လာသ ူမရှိသလောက်ပါပဲ။ မြန်မာဘက်က ထိထိရောက်ရောက် လိုက်နာ လုပ်ဆောင်ခြင်းမရှိဘူးလို့ ဝေဖန်မှုတွေရှိခဲ့ပါတယ်။
မေလ ၂၃ရက်နေ့မှာ မြန်မာကနေ ICJ ဆီ ပေးသွင်းခဲ့တဲ့အစီအရင်ခံစာနဲ့ပတ်သက်ပြီး Synergy လူမှုသဟာဇာတ ဖော်ဆောင်ရေးအဖွဲ့က ကိုသက်ဆွေဝင်းကို မေးမြန်းခဲ့တာမှာတော့ အစိုးရရဲ့ ဒီကိစ္စအပေါ် သဘောထားကို သူက အခုလိုမြင်ပါတယ်။
“အစိုးရကတော့ ရှင်းချင်တဲ့ အနေအထား ရှိပါလိမ့်မယ်။ ရှိမှရလိမ့်မယ်။ အဲဒါမှလဲ အစိုးရ credibility တက်မှာပေါ့။ သူတို့ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာလေး ပြန်တက်လာအောင် ဖြစ်ချင်တဲ့အတွက် ရှင်းချင်တဲ့ အနေအထား ရှိပါလိမ့်မယ်။ သို့သော် ဒီကိစ္စမှာက တပ်နဲ့ အစိုးရကြား ပြေလည်ဖို့အတွက်က အင်မတန် အရေးကြီးပါလိမ့်မယ်။ ဘယ်ဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လက်ရှိအနေအထားကိုက အစိုးရကိုယ်တိုင်က တပ်ကို control လုပ်ဖို့က တော်တော်လေးခက်နေတဲ့သဘော ရှိတဲ့အခါကြတော့ ဒီဟာမှာ အကျပ်အတည်းတခု ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး ဖြစ်မယ်ဆိုတာကိုတော့ ကျနော် နားလည်ပါတယ်။ အစိုးရကို နားလည်ပေးလို့ရတယ်။ သို့သော် နှုတ်ပိတ်မနေဖို့ လိုပါတယ်။ အစိုးရတာဝန်ရှိတဲ့လူတွေက ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ငါတို့ကတော့ ဒီလိုမျိုး ရပ်တည်ဖို့လိုတယ်။ ငါတို့က ဒါမျိုးတွေ ဖြစ်ဖို့လိုတယ်ဆိုပြီးတော့ အခုနပြောတဲ့ နိုင်ငံရေး သန္နိဋ္ဌာန် ကိုတော့ လုပ်လို့မရသေးကိစ္စမျိုးတွေ၊ အခက်အခဲတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ဒါတွေကို ကျနော်တို့အားလုံး နားလည်တယ်။ သို့သော်လဲ ဒီဟာကို ငါတို့ မရောက်ရောက်အောင် သွားမယ်ဆိုတဲ့ ရည်မှန်းချက်၊ ခိုင်မာတဲ့ရည်မှန်းချက်တခု၊ ခိုင်မာတဲ့ သန္နိဋ္ဌာန် တခုကိုတော့ ပြည်သူတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ထိထိရောက်ရောက် ချပြနိုင်ဖို့ လိုတဲ့အချိန် ရောက်နေပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ ”
အရေးကြီးတာက ဒီပြဿနာဖြစ်ရတဲ့ အခြေခံဇစ်ဖြစ်တွေကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။
တချိန်တုန်းက လူ့အသိုင်းအဝိုင်း ၂ ခုဟာ သဟဇာတဖြစ်ပြီးတော့ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း လက်တွဲနေထိုင်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအခြေအနေမျိုးကို ရောက်အောင် တဖြေးဖြေး ပြန်သွား ရမှာဖြစ်တယ်လို့ ကျနော်ကတော့ မြင်ပါတယ်။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ဒီကြားထဲ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဖြစ်လာတာဟာလဲ အဟန့်အတားတခု ဖြစ်သွားတယ်လို့ ဆိုရမှာပေါ့။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ မှန်ပါတယ်၊ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဟာ ဒီကိစ္စအတွက်သာမက နိုင်ငံရေး၊ စီးပွါးရေး၊ ပညာရေး ကျန်းမာရေးပါမကျန် ကိစ္စရပ်အားလုံး အခြေအနေ အလာအလာအားလုံးအတွက် အဟန့်အတားဖြစ်ခဲ့ပါတယ်၊ တကမ္ဘာလုံးကို ထိခိုက်စေပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံလို ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေ ပိုအထိနာပါတယ်။
နိုဝင်ဘာမှာကျင်းပဖို့ရှိတဲ့ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတောင် ဒီ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကြောင့် ကျင်းပနိုင်ပါ့မလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေ၊ မကျင်းပဖို့ ကန့်ကွက်မှုတွေ ရှိခဲ့သလို၊ မဲဆွယ်ကာလမှာလဲ ပါတီကြီးတချို့က ကန့်သတ်တားဖြစ်ချက်တွေကို ဖောက်ဖျက်ပြီး စည်းရုံးမဲဆွယ်မှုတွေလုပ်တယ် ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲပြောဆိုတာတွေလဲရှိခဲ့ ပါတယ်။
ကယားပြည်နယ်မှာ မဲဆွယ်စဉ်ကာလ NLD ရဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ကရင်နီ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့က ကိုဗညားက အခုလိုဆိုပါတယ်။
“NLD ကနေ လွိုင်ကော်မြို့ပေါ်မှာ လူအင်အား ထောင်နဲ့ချီပြီးတော့ လှည့်လည်စည်းရုံးတဲ့အထဲမှာ ဘာသွားတွေ့ရသလဲဆိုတော့ ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်းက လူတော်တော်များများပါတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းလို့ပြောရင် ဖယ်ခေါင်မကဘူး အခြား ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းက မြို့တွေကနေ ပါလာနေတယ်။ ဒီ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါက ဒီလိုမျိုး ပါတီ နိုင်ငံရေးစည်းရုံးမှုတွေကနေ တဆင့် တက်လာမှာကို အရမ်းစိုးရိမ်တယ်။”
လူ့ဘောင်သစ်ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီက ဒေါ်နှင်းနှင်းမွှေးကလည်း ရွေးကောက်ပွဲမဲပေးမယ့်နေ့က အင်တာဗျူးအတွင်း အခုလိုပြောခဲ့တာပါ။
“ ကိုဗစ်ဖြစ်လာတဲ့အခါမှာလည်း အာဏာရပါတီ ကနေပြီးတော့ ထောက်ပံ့ကူညီတဲ့ အစီအစဉ်ကို ပြည်သူတွေကြားထဲမှာ လွဲမှားပြီးတော့ ဒါက အစိုးရရဲ့ ထောက်ပံ့ကူညီမှုမဟုတ်ပဲနဲ့ အာဏာရပါတီရဲ့ ထောက်ပံ့ကူညီမှုဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ ကျေးဇူးတင်ပြီးတော့ ဒီအပေါ်မှာပဲ မဲထည့်ရမယ်ဆိုတဲ့ အမြင်မှားတွေ ရှိပါတယ်။ အဲဒါမျိုးတွေကိုလည်း သေသေချာချာပြောနေတဲ့ သူတွေလည်း ရှိတဲ့အခါကျတော့ ကျမတို့ အဲဒါမျိုးတွေက စိတ်ခေါ်ချက်ကို အားသာချက်မျိုးအဖြစ် အသုံးချသွားတယ်လို့ ကျမတို့က မြင်ပါတယ်ရှင့်။”
ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု အဆင့်နိမ့်ကျတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအဖို့ အခြေအနေ သိပ်ဆိုရွားနိုင်တယ်လို့ စိုးရိမ်ဝေဖန်မှုတွေ ပေါ်ထွက်ခဲ့ပေမဲ့ ထင်သလောက်မဆိုးခဲ့ပါဘူး၊ ဒီကိစ္စကို နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ရဲ့ဦးဆောင်ကိုင်တွယ်မှုအပေါ် ချီးကျူးပြောဆိုကြတာတွေရှိခဲ့ပြီး ဒါဟာ ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရရှိစေတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေအနက် တခုအပါအဝင် ဖြစ်တယ်လို့ နောင်အခါ သုံးသပ်လာကြတာတွေ့ရပါတယ်။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ကိုဗစ်ကတော့ တကမ္ဘာလုံးနဲ့ ဆိုင်တဲ့ပြဿနာပါ။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာကတော့ စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ထွက်ပြေးနေရသူတွေအတွက် ပိုပြီးစိုးရိမ်စရာ ဖြစ်ခဲ့ရတာပေါ့။ အခု အဲဒီပဋိပက္ခတွေဘက်ကလည်း ၂၀၂၀ထဲမှာ ပိုပြီး ပြင်းထန်ခဲ့တယ်လို့ဆိုရနိုင်ပါသလား။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ၂၀၂၀အစောပိုင်းမှာ ပိုပြီး ပြင်းထန်ခဲ့ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် AA နဲ့ တပ်မတော်အကြားဖြစ်ပွားတဲ့ ပဋိပက္ခတွေ က ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ဆိုရမှာပါ။ ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီမှာ မြန်မာ့တပ်မတော်ဟာ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်တချို့မှာ internet တွေပိတ်ပြီး ကြည်းတပ်တင်မက ရေတပ်စစ်သင်္ဘောတွေ စစ်လေယာဉ်တွေပါသုံးပြီး အပြင်းအထန် ထိုးစစ်ဆင်ခဲ့ပါတယ်။
တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်လာတာနဲ့အမျှ အရပ်သားတွေ ထိခိုက်သေဆုံးရမှု သံသယကြောင့် နှစ်ဖက် ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးမှု တရွာလုံးမီးရှို့ခံရမှု တွေ အပြင် အိုးအိမ်စွန့်ထွက်ပြေးရမှုတွေလည်း အဆမတန် များပြားလာခဲ့ပါတယ်။ နောက်ဆုံးစာရင်းအရ ဆိုရင် ရခိုင်မှာ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည် ၂ သိန်း လောက်တောင် ရှိခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။
အင်တာနက်ဖြတ်တောက်ခံရတဲ့ကိစ္စနဲ့ပတ်သက်လို့ ပလက်ဝဒေသခံ ကိုထွန်းလင်းက ဗွီအိုအေကို အခုလို ပြောဖူးပါတယ်။
"သတင်းကို မသိနိုင်တော့ ကျနော်တို့ ဘယ်လိုမှ ပြောလို့မရဘူးလေ။ ဘယ်လိုမှ ထုတ်ပြောလို့မရ၊ ဖတ်လို့လည်းမရ၊ ရေးလို့လည်းမရ သတင်းမရတော့ ကျနော့်အတွက်တော့ အများကြီးအခက် အခဲရှိတာ ပေါ့နော်။ သတင်းမရှိတော့ ကျနော်တို့အတွက် ပိုပြီးတော့ စိုးရိမ်စရာပဲပေါ့နော်။ အင်တာနက်လည်း သုံးမရ ဖုန်းလိုင်းပဲ သုံးလို့ရတယ် ဆိုတော့လေ။"
ရခိုင်ပြည်နယ် စစ်ဘေးရှောင်စခန်းတွေက လူငယ်တချို့ကလည်း
“ အခုအစိုးရသစ်လက်ထက်မှာ ကျနော်ပြောချင်တာက နေရာဒေသအကုန်လုံးကို ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းဖြစ်အောင်လုပ်ပေးစေချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ ပြီးလို့ရှိရင် ကိုယ့်ရပ်ကိုယ့်ရွာ ကိုယ့်ဇာတိ၊ မိမိရိုးရာ အလုပ်အကိုင်တွေကို လုပ်ကိုင်စားသောက်ပြီးတော့ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း နေချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ အဲဒါလေးပဲ လုပ်ပေးစေချင်ပါတယ်။”
“ဒီတပ်မတော်အနေနဲ့ရော အစိုးရအနေနဲ့ နောက်ပြီး ရခိုင်တပ်မတော်အနေနဲ့ အကောင်းဆုံး လူထုတွေအတွက် အဓိက လိုအပ်ချက်အပိုင်းတွေကို အကောင်းဆုံးညှိနှိုင်းပြီးတော့ အမြန်ဆုံး သူတို့နေရာကို သူတို့ လုံလုံခြုံခြုံ ပြန်ရောက်အောင် ညှိနှိုင်းပေးဖို့ မေတ္တာရပ်ခံ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။”
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ AA နဲ့ တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်လာတဲ့ကိစ္စက တခြားတိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ အပေါ်မှာကော ဘယ်လို ရိုက်ခတ်မှုတွေရှိခဲ့သလဲ၊ တနည်းပြောရရင် ဒီတိုက်ပွဲတွေမှာ တခြားတိုင်းရင်းသား လက်ကိုင် တွေ ပါဝင်ပတ်သက်မှုရှိခဲ့သလား၊
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ရိုက်ခတ်မှုတွေရှိခဲ့တယ်လို့ ပြောရမှာပါ။ အထူးသဖြင့် မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့ (KIA/TNLA/MNDAA/AA)၊ နောက်ပြီး UWSA ဝတပ်ဖွဲ့ဦးဆောင်တဲ့ FPNCC (Federal Political Negotiation and Consultative Committee) တို့ဟာ AA ရဲ့ စစ်ရေး နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ AA အပေါ် တပ်မတော်ထိုးစစ်ပြင်းထန်လာရင် သူတို့ဘက်ကလှုပ်ရှားပြတာတွေရှိခဲ့သလို ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေး ပွဲအတွက် အစိုးရဘက်က ကမ်းလှမ်းတာတွေကိုလဲ AA မပါရင် လက်မခံပဲ ပယ်ချခဲ့ကြပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ တခုပြောချင်တာက ၄ ဖွဲ့ပါ မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်ထက် UWSA ဝတပ်ဖွဲ့ ဦးဆောင်တဲ့ ၇ ဖွဲ့ပါ FPNCC ဟာ စစ်ရေးမဟာမိတ်အဆင့်ကနေ နိုင်ငံရေးမဟာမိတ်သဘော ပိုဆောင်ပြီးတော့တရုတ်ရဲ့ နိုင်ငံရေးအရကြိုးကိုင်မှုအတိုင်း လိုက်ပါဆောင်ရွက်တယ်လို့ သုံးသပ်ခံရတယ်ဆိုတဲ့အချက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်တွင်းက သူပုန်တွေကို အပြတ်အသတ် မချေမှုန်းနိုင်တာဟာ သူတို့ နောက်ကွယ်မှာ ပြည်ပအင်အားကြီးတွေ ရရှိနေလို့ဖြစ်တယ်လို့ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် ကိုယ်တိုင် ရုရှားရုပ်သံ အင်တာဗျူးမှာ ပြောခဲ့တာပါ။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ AA ဆီ တရုတ်က ပေးပို့ခဲ့တဲ့ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းတွေဆိုပြီး အိန္ဒိယဘက်က ဖေါ်ထုတ်တင်ပြလိုက်ပြီးတဲ့ မရှေးမနှောင်းမှာပဲ သူကဒီလိုပြောခဲ့တာပေါ့နော်။ အခုတဆက်တည်း ရွေးကောက်ပွဲကိစ္စ ပြောကြရအောင်ပါ။ ဒါဟာ ၂၀၂၀ အတွင်း အရေးအကြီးဆုံး ကိစ္စဖြစ်မယ်ထင်ပါတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ မှန်ပါတယ်၊ရွေးကောက်ပွဲအကြောင်းပြောရရင်တော့ ဒါဟာ ၂၀၂၀ အတွင်းမှာသာမက မြန်မာ နိုင်ငံရှေ့ခရီးအတွက်ပါ အင်မတန်အရေးကြီးတဲ့ သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်ကြီးပါ။
မကျင်းပဖို့ ကန့်ကွက်မှုတွေ၊ မဲဆွယ်စဉ်နဲ့ မဲပေးပြီး မမျှတမှု မသမာမှုတွေရှိခဲ့တယ် ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေ၊ ထောက်ပြတိုင်တန်းချက်တွေ အများကြီးရှိခဲ့ပေမဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေ နဲ့တကွ နိုင်ငံတကာကပါ နောက်ဆုံးမှာ လက်ခံအတည်ပြုခဲ့ကြတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ပါတယ်။
မမျှတမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ အစိုးရတို့အပေါ် ဝေဖန်ပြောဆိုခဲ့တဲ့ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ကလဲ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို လက်ခံလိုက်နာမယ်လို့ ပြောကြားလိုက်တဲ့အတွက် အဓိကအတိုက်အခံဖြစ်တဲ့ ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီက ဘယ်လိုပင်ဆက်လက် ကန့်ကွက်ခဲ့ပေမဲ့ ပြန်လည်ကျင်းပရမယ့် အဖြစ်မျိုးတော့ ရောက်နိုင်စရာမရှိတော့ဘူးလို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။
တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က
“ကျနော်ကတော့ ပြည်သူ့ဆန္ဒနဲ့ ထွက်လာတဲ့ ရလဒ်ကိုတော့ လက်ခံရမှာပေါ့နော် ။ ဒါက လုံး၀ ငြင်းပယ်လို့မရဘူး လက်ခံရမယ် ။ နောက် နိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားတွေရဲ့ ခံစားနေရတဲ့ သောကတွေကို ဒါတွေကို ဘယ်လို ဖြေသိမ့်မလဲဆိုတာ စဉ်းစားပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုပါမယ်။ ဒါကတော့ ကျနော်တို့အတွက် အင်မတန် အရေးကြီးတဲ့ အချက်ပါ။”
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ဒါပေမဲ့ လုံခြုံရေးအကြောင်းပြချက်နဲ့ ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပခဲ့တဲ့ မဲဆန္ဒနယ်တချို့ ကိစ္စတော့ မပြေလည်သေးဘူးလို့ ပြောနိုင်တာပေါ့၊
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ အဲဒီအချိန်မှာ AA အဲဒီမဲဆန္ဒနယ်တွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပေးဖို့ တောင်းဆို လိုက်တော့ တပ်မတော်ကလဲ ထောက်ခံလိုက်ပါတယ်။ ဒါဟာ သတင်းထူး သတင်းဆန်းဖြစ်သွားခဲ့သလို ရှားရှားပါးပါး သတင်းကောင်းတပုဒ်လဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ပြီးတော့ တပ်မတော်နဲ့ AA တို့က တိုက်ပွဲတွေ ရပ်ပစ်လိုက်ကြတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးမရှိလို့ ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်ဟာ အဓိပ္ပာယ်မဲ့သွားပါတယ်။
အခုနောက်ဆုံး ၄၆ ကြိမ်မြောက် ရခိုင်ပြည်နယ်နေ့ မှာတော့ နိုင်ငံတော်သမ္မတဦးဝင်းမြင့်က လုံခြုံရေးအခြေအနေကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က ဒေသတွေမှာ လွန်လပ်ပြီးတရားမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတွေ အမြန်ဆုံးကျင်းပနိုင်တဲ့ အခြေအနေရောက်အောင် လူပူဂ္ဂိုလ်တွေ အဖွဲ့အစည်းတွေအားလုံး ဝိုင်းဝန်းကူညီဆောင်ရွက်ကြဖို့ ပြောကြားလိုက်ပါပြီ။ ဆိုတော့ NLD အနေနဲ့ သူတို့ရှုံးနိမ့်မယ်ထင်လို့ ဒီဒေသတွေကို ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပခဲ့တာဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်လဲ ပျက်ပြယ်သွားခဲ့ပါပြီ။
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ရွေးကောက်ပွဲ ပြန်ကျင်းပမယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စမှာ ဂျပန်က အထူးသံတမန် Mr. Sazakawa လာပြီးတော့ ညှိနှိုင်းပေးခဲ့တာပေါ့နော်။ အဲဒါက ဘယ်လောက်အထိ ထိရောက်နေပြီလဲဆိုတာ ပြောလို့ရမလဲ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ပထမ တချက်က ဂျပန်သည် ဒီအရေးမှာ စေ့စပ်ပေးဖို့ အသင့်တော်ဆုံး နိုင်ငံဖြစိပါတယ်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံကြီးတွေဖြစ်ကြတဲ့ တရုတ်နဲ့ အိန္ဒိယကို ကြည့်ရင် တရုတ်က AA နဲ့ မလွတ်မကင်းလို့ပြောနိုင်သလို၊ အိန္ဒိယဆိုရင်လဲ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ မကင်းပါဘူး၊ ဒါကြောင့်ဂျပန်ဟာ အသင့်တော်ဆုံးဖြစ်ပါတယ်။
ဒုတိယတချက်ကတော့ အချိန်အခါပါပဲ၊ တိုတိုပြောရရင် နှစ်ဘက်စလုံးက အပစ်ရပ်ချင်တဲ့ သဘောထားကို ပြသလာကြတဲ့ အချိန်ဖြစ်လို့ ကြားဝင်ဖို့ အခါအခွင့်သင့်တဲ့ အချိန်ပါ။
ဂျပန် အထူးသံ Mr. Sasakawa ကတော့ ရခိုင်ဒေသကို သွားရောက်လေ့လာပြီး အဲဒီမဲဆန္ဒနယ်တွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပေးဖို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ကို တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
AA နဲ့ တပ်မတော်တို့အကြား အပစ်အခတ်ရပ်စဲ နိုင်မယ့် အခြေအနေ အခင်းအကျင်းတွေကို အားပေးမယ်၊ အပစ်အခတ်ရပ်စဲကြတာနဲ့ တပြိုင်နက် ဆေးဝါး အစရှိတဲ့ စာမနာမှုအကူအညီတွေ ထောက်ပံ့မယ်၊ ဆေးပေးခန်းတွေ စာသင်ကျောင်းတွေ ဆောက်ပေးမယ်၊ ဒါတွေဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့ အသီးအပွင့်တွေပဲ ဖြစ်လို့ပြောကြောင်း Mr. Sasakawa ပြောခဲ့တဲ့အတိုင်း ဂျပန်နိုင်ငံထုတ် Nikkei Asian Review က ရေးပါတယ်။
“ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ဖို့ဆိုရင် ၂ ဦး၂ ဖက် အဖွဲ့အစည်း ၂ ခုလုံးကနေပြီးတော့ အပစ်အခတ်ရပ်စဲဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုမလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ ရွေးကောက်ပွဲ မဖြစ်နိုင်တာကြောင်း ၂ ဦး ၂ ဖက် သဘောတူ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ကို ကျနော့်အနေနဲ့ ၂ ဖက်စလုံးကို မေတ္တာရပ်ခံခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့်မို့လို့လည်း ဒီအဖွဲ့ ၂ ဖွဲ့စလုံးက statement ၂ စောင်ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီလို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ အခုလက်ရှိဆိုရင် မြန်မာတပ်မတော်နဲ့ ရခိုင်တပ်မတော်ကြားထဲမှာလည်း စေ့စပ်ဆေးနွေးတဲ့အခါမှာ အသေးစိတ် ဆက်လက်ဆွေးနွေးသွားဖို့ ရှိမယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။”
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ဆိုတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အလားအာကောင်းလို့ ပြောရမှာပေါ့၊ အစိုးရဘက်ကလဲ ဒုတိယသက်တမ်းမှာ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး အစိုးရ ဖွဲ့မယ်လို့ ပြောထားတယ် ဆိုတော့၊
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ NLD က အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတချ်ရေးအစိုးရဆိုတာ မူအားဖြင့်ပြောတာပဲ ရှိပါသေးတယ်၊ အသေးစိတ်ဘယ်လို လုပ်မယ်ဆိုတာကို တိုင်းရင်းသားတွေဘက်က စောင့်ဆိုင်း နေရဆဲပါ။ ဒါဟာ ရွေးကောက်ပွဲနိုင်ပြီးစ ပါတီတွေ နိုင်ငံတကာမှာ ပြောရိုးပြောစဉ်ကိစ္စ တရပ်လဲဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ အလေးအနက် အကောင်အထည်ဖော်လာနိုင်တယ်လို့ မျှော်လင့်နိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေတော့ ရှိနေပါတယ်။ ပထမသက်တမ်းအတွင်း မျှော်လင့်သလောက် ပြောထားသလောက် အောင်မြင်မှုမရှိခဲ့တာ၊ အခုအခါ တပ်မတော် နဲ့ AA တို့က စစ်တိုက်တာရပ်ပြီး ဆွေးနွေးဖြေရှင်းရေး ဆန္ဒ ပြသလာကြတာတွေ ကိုကြည့်ရင် NLD အစိုးရအတွက်လဲ ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး အားထုတ်လုပ်ဆောင်ဖို့ အခွင့်အခါကောင်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလိုမှ မလုပ်ရင်တော့ တပ်မတော်က တဖက်သပ် အမှတ်ယူ လုပ်ဆောင်သွားလေမလား ဆိုတာလဲ NLD က တွက်မယ်ထင်ပါတယ်။ တဘက်မှာလဲ ပင်လုံစည်းဝေးပွဲ ကို၂၀၂၀ အလွန် ဆက်လက်ကျင်းပနိုင်ဖို့အတွက်လဲ ပြီးခဲ့တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲက လမ်းကြောင်းထားခဲ့ပြီးဖြစ်ပါတယ်။
ကချင်ပြည်နယ် ပြည်သူ့ပါတီ kSPP ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာတူးဂျာက သူ့သဘောထားကို အခုလိုပြောပါတယ်
“ဖြစ်စေချင်တာကတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးက အများကြီးအရေးကြီးနေတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေး အမြန်ရရှိပြီဆိုရင် ကျနော်တို့တွေ ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ အမြန်ပေါ်ထွန်းနိုင်မှာပေါ့နော်။ အဲဒါကို ကျနော်တို့က အခုလို လမ်းစ ပေါ်လာတာကနေစပြီးတော့မှ ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ ပေါ်ထွန်းလာအောင် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ဖို့ရှိပါတယ်။ လုပ်ဆောင်သွားလိမ့်မယ်၊ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုလားတယ်ဆိုတာကို ပြတာဖြစ်ပါတယ် အဲဒါ ကျနော်တို့ရဲ့ သဘောထားပါ။ ”
ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ANP ပြောခွင့်ရ ဒေါ်အေးနုစိန်ကလည်း
“ အခု Mr. Sasakawa က သတင်းထုတ်ပြန်ပြီးနောက်မှာတော့ AA သဘောထား ထုတ်ပြန်ချက်၊ နာရီပိုင်းအတွင်းမှာ မြန်မာ့တပ်မတော်က အဲဒီသဘောထားထုတ်ပြန်ချက်ကို တုန့်ပြန်တဲ့ သဘောတူညီချက် စသဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ နောက်မှာတော့ အမှန်တကယ် တိုက်ပွဲတွေ ရပ်သွားတဲ့ အနေအထားတွေကို ကြုံရတယ်ဆိုတော့ ရှေ့က ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲ ခေါ်တယ်၊ သွားကြတယ် အဆင်မပြေဘူးဆိုတာနဲ့စာရင် အဲဒီ Statement တစောင် နောက်က နောက်တစောင်လိုက်ပြီးတော့ ဒီလက်တွေ့ ပကတိ မြေပြင် အနေအထားဟာ မျက်မြင်အားဖြင့် ငြိမ်းချမ်းတဲ့ အနေအထားကို အချိန်တိုအတွင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်ခဲ့တယ်ဆိုတာကတော့ ကောင်းတဲ့ လက္ခဏာဖြစ်ပါတယ်။”
သြဂုတ်လထဲမှာ ကျင်းပသွားတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲအတွင်း နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကလည်း အခုလိုပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။
“ဒါတွေ မကသေးပါဘူး။ ဒီမိုကရေစီ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေးနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး အတွက်ရှေ့ဆက်ပြီး တလှမ်းပြီးတလှမ်း ၊ တဆင့်ပြီးတဆင့် ဖော်ဆောင်နိုင်မယ့် အဆင့်လိုက်အစီအစဉ်တခုကို ရယူနိုင်တဲ့ အနေအထားကို ရောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။”
ကိုဝင်းခန့်မောင်။ ။ ဖွဲ့စည်းပုံပြင်ဆင်နိုင်ရေး အလားအလာကို ဟောကိန်းထုတ်ရင်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် မြန်မာ့ နိုင်ငံရေး သုံးသပ်ချက်ကို နိဂုံးချုပ်ကြရအောင်ပါ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ဖွဲ့စည်းပုံမှာ အရေးအကြီးဆုံး ပြင်ဆင်ဖို့လိုတဲ့ အချက် ၂ ချက်ရှိပါတယ်။ ပထမအချက်က လွှတ်တော်မှာ တပ်မတော်က အမတ် ၂၅% ရယူပြီး၊ အရေးကြီးတဲ့ ဝန်ကြီးရာထူးတွေကို ခန့်အပ်ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ကိစ္စ နဲ့ ဒုတိယအချက်ဖြစ်တဲ့ ပြည်နယ်တွေမှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ် ဗဟိုအစိုးရက ရွေးချယ်သူကို မခန့်အပ်ပဲ၊ ဒေသတွင်း မဲအများဆုံးရရှိတဲ့ပါတီက သာ ရွေးချယ်သူကို ခန့်နိုင်ရေး ဆိုတဲ့ ကိစ္စ ၂ ရပ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် ဒီကိစ္စ ၂ ရပ်စလုံး ပြင်ဆင်နိုင်ခြေ မရှိသေးပါဘူး ကျနော့်အမြင်ပြောရရင်တော့။
ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲနိုင်တဲ့အကြောင်း လုံးဝမရှိတော့ဘူးလို့ တပ်မတော်က အခိုင်အမာ မယုံကြည်သေးသမျှ၊ ယုံကြည်ရပါပြီလို့ သူတို့မပြောသေးသမျှ စစ်တပ်ဟာ နိုင်ငံရေးက နောက်ဆုတ်မယ်မထင်ပါဘူး။
အလားတူစွာပဲ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်ကို တိုင်းရင်းသားပါတီတွေက ရွေးချယ်ခန့်အပ်ရင် စစ်တပ်က နိုင်ငံရေးမှာ လွှမ်းမိုးနေသေးတဲ့ အတွက် စစ်တပ်အလိုကျ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကြောင့် NLD ဘက်ကလဲ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေက ရွေးချယ်တဲ့လူကို ဝန်ကြီးချုပ် ခန့်အပ်ပေးဖို့အတွက် ဆိုင်းငံ့ထားဦးမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
နိဂုံးချုပ်ရရင်တော့ ၂၀၂၀ ပြည်နှစ် အစောပိုင်းမှာ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအလားအလာ ဆိုးရွားပြီး လမ်းပိတ်နေခဲ့ပေမဲ့ ကုန်ဆုံးချိန် နီးကပ်လာတာနဲ့အမျှ အလားအလာကောင်း အတွက် လမ်းစတချို့တွေ့လာရပြီ လို့ ဆိုရမှာပါ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ နှစ်သစ်မှာ ကျန်းမာပျော်ရွှင်ပြီး လိုအင်ဆန္ဒ ပြည့်ဝကြပါစေ။
Your browser doesn’t support HTML5
၂၀၂၀ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး သုံးသပ်ချက်
Your browser doesn’t support HTML5
၂ဝ၂ဝ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး ထူးခြားဖြစ်စဉ်
................
၂၀၂၀ မွနျမာ့နိုငျငံရေး သုံးသပျခကြျ
(Unicode)
၂၀၂၀ခုနှဈကုနျဆုံးပွီး၂၀၂၁ နှဈသဈကူးပွောငျးသှားပါပွီ။ ၂၀၂၀ ဟာ တကမ်ဘာလုံး ကိုဗဈ19 ကပျရောဂါဆိုးကွီးဒဏျကို အလူးအလဲခံခဲ့ရတဲ့နှဈတဈနှဈဖွဈပါတယျ။ VOA ဝိုငျးတောျသားတှအေနနေဲ့လညျး ရုံးမသှားရဘဲ နအေိမျတှကေနပေဲ အလုပျလုပျကွရတာ လအတောျကွာသှားခဲ့ပါပွီ.. ဒါပမေယ့ျလညျး အရငျနှဈတှကေလိုပဲ တငျဆကျလေ့ရှိတဲ့ ကုနျဆုံးတော့မယ့ျနှဈအတှကျ မွနျမာ့နိုငျငံရေးမှာ ဖွဈထှနျးခဲ့တဲ့ အရေးကွီးကိစ်စတှကေို ပွောပွမယ့ျအစီအစဉျကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးရဲ့ အယျဒီတာ ဦးကြောျဇံသာနဲ့ ကိုဝငျးခန့ျမောငျတို့က ဆှေးနှေးသုံးသပျ တငျပွမှာဖွဈပါတယျ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ၂၀၂၀ အတှငျး ရတှေကျကွည့ျရအောငျပါ၊ICJ နဲ့စပွီး ရှေးကောကျပှဲနဲ့ အဆုံးသတျတယျလို့ ပွောရငျရမလား ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ မှနျပါတယျ၊ ဒီကွားထဲမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါပွူနာ၊ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခ အရှိနျ မွင့ျတကျမှု၊ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပှဲတှကေိစ်စတှေ ရှိခဲ့ပွီး နောကျဆုံးမှာတော့ ရှေးကောကျပှဲအလှနျ AA နဲ့ တပျမတောျတို့ အကွားအပဈအခတျ ရပျသှားတာနဲ့ ၂၀၂၀ ပွညျနှဈ ကုနျဆုံးသှားတယျလို့ ဆိုရပါလိမ့ျမယျ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ တကယျတော့ ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှကေို လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုကြူးလှနျတယျ ဆိုပွီး မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ဂမျဘီယာနိုငျငံရဲ့ စှဲဆိုမှုကို ICJ ကွားနာစဈဆေး တာက
၂၀၁၉ ဒီဇငျဘာ မှာနောျ၊ ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ The Hague ကိုသှားရောကျ သတငျးယူခဲ့ကွတယျလေ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံကိုယျစား အတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက သှားရောကျခြပေတယျ၊ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို မွနျမာအစိုးရနဲ့ စဈတပျကလကျခံပါဘူး၊ဂမျဘီယာ နဲ့ မွနျမာ နှဈဘကျလြှောကျလဲခကြျတှကေို လကျခံကွားနာပွီးတဲ့နောကျ ၂၀၂၀ ဇနျနဝါရီ ၂၃ မှာ ICJ က ဆုံးဖွတျခကြျခပြါတယျ၊ ကွားဖွတျလုပျဆောငျရမယ့ျ အစီအစဉျတှေ (provisional measures) ကို ပွဌာနျးပေးလိုကျတာပါ၊ Genocide ဖွဈနိုငျတဲ့အခွအေနတှေကေို မွနျမာဘကျက ဟန့ျတားပေးဖို့ နဲ့ ကြုးလှနျခဲ့တဲ့လုပျရပျတှရေဲ သကျသအေထောကျအထားတှကေို မဖြောကျဖကြျပဈဖို့ စတာတှပေါဝငျပါတယျ။ ပွီးတော့ လုပျဆောငျပွီးသမြှကို ၆ လတကွိမျစီ အစီရငျခံစာတငျသှငျးရမှာ ဖွဈပါတယျ။
မတျလတုနျးက ဂမျဘီယာတရားရေးဝနျကွီး Mr.Tambadou ကို ဗှီအိုအကေ တှေ့ဆုံမေးမွနျးခှင့ျရတဲ့အခါ ဒီအမှုကို ပွငျဆငျနပေုံနဲ့ပတျသကျလို့ သူအခုလို ဖွကွေားခဲ့ပါတယျ။
“တရားရုံးက ကွားဖွတျလုပျဆောငျရမယ့ျ အခကြျတှကေို ခမြှတျပေးထားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒါက အမှုပွီးသှားတာ မဟုတျပါဘူး။ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ကြူးလှနျပါတယျဆိုပွီး မွနျမာအပေါျမှာ ကနြောျတို့ စှဲဆိုထားတဲ့ အမှုအတှကျ သကျသပွေရဦးမှာပါ။ ဆိုတော့ စုံစမျးစဈဆေးစရာတှေ၊ သုတသေန လုပျစရာတှေ၊ သကျသအေထောကျအထား စုစညျးတာတှေ၊ ကနြောျတို့ အမှုကို ခိုငျမာအောငျ သကျသပွေဖို့ ပွငျဆငျစရာတှေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ဒါတှလေုပျနပေါတယျ။ ကွိုးစားပမျးစား လုပျနပေါတယျ။”
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ မွနျမာဘကျကလိုကျနာဆောကျရှကျမှု ကောဘယျလောကျရှိခဲ့ပါသလဲ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ၆ လတကွိမျအစီရငျခံတာ နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပထမ တဈကွိမျတငျပွီးပါပွီ၊ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလညျလကျခံဖို့ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ နဲ့ ၂ နိုငျငံသဘောတူညီခကြျ ရယူထားပါတယျ၊ ဒါပမေဲ့ ပွနျလာသ ူမရှိသလောကျပါပဲ။ မွနျမာဘကျက ထိထိရောကျရောကျ လိုကျနာ လုပျဆောငျခွငျးမရှိဘူးလို့ ဝဖေနျမှုတှရှေိခဲ့ပါတယျ။
မလေ ၂၃ရကျနေ့မှာ မွနျမာကနေ ICJ ဆီ ပေးသှငျးခဲ့တဲ့အစီအရငျခံစာနဲ့ပတျသကျပွီး Synergy လူမှုသဟာဇာတ ဖောျဆောငျရေးအဖှဲ့က ကိုသကျဆှဝေငျးကို မေးမွနျးခဲ့တာမှာတော့ အစိုးရရဲ့ ဒီကိစ်စအပေါျ သဘောထားကို သူက အခုလိုမွငျပါတယျ။
“အစိုးရကတော့ ရှငျးခငြျတဲ့ အနအေထား ရှိပါလိမ့ျမယျ။ ရှိမှရလိမ့ျမယျ။ အဲဒါမှလဲ အစိုးရ credibility တကျမှာပေါ့။ သူတို့ရဲ့ ဂုဏျသိက်ခာလေး ပွနျတကျလာအောငျ ဖွဈခငြျတဲ့အတှကျ ရှငျးခငြျတဲ့ အနအေထား ရှိပါလိမ့ျမယျ။ သို့သောျ ဒီကိစ်စမှာက တပျနဲ့ အစိုးရကွား ပွလေညျဖို့အတှကျက အငျမတနျ အရေးကွီးပါလိမ့ျမယျ။ ဘယျဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လကျရှိအနအေထားကိုက အစိုးရကိုယျတိုငျက တပျကို control လုပျဖို့က တောျတောျလေးခကျနတေဲ့သဘော ရှိတဲ့အခါကွတော့ ဒီဟာမှာ အကပြျအတညျးတခု ဖွဈနတေယျ။ အဲဒီလိုမြိုး ဖွဈမယျဆိုတာကိုတော့ ကနြောျ နားလညျပါတယျ။ အစိုးရကို နားလညျပေးလို့ရတယျ။ သို့သောျ နှုတျပိတျမနဖေို့ လိုပါတယျ။ အစိုးရတာဝနျရှိတဲ့လူတှကေ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ငါတို့ကတော့ ဒီလိုမြိုး ရပျတညျဖို့လိုတယျ။ ငါတို့က ဒါမြိုးတှေ ဖွဈဖို့လိုတယျဆိုပွီးတော့ အခုနပွောတဲ့ နိုငျငံရေး သန်နိဋ်ဌာနျ ကိုတော့ လုပျလို့မရသေးကိစ်စမြိုးတှေ၊ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ ဒါတှကေို ကနြောျတို့အားလုံး နားလညျတယျ။ သို့သောျလဲ ဒီဟာကို ငါတို့ မရောကျရောကျအောငျ သှားမယျဆိုတဲ့ ရညျမှနျးခကြျ၊ ခိုငျမာတဲ့ရညျမှနျးခကြျတခု၊ ခိုငျမာတဲ့ သန်နိဋ်ဌာနျ တခုကိုတော့ ပွညျသူတှနေဲ့ နိုငျငံတကာကို ထိထိရောကျရောကျ ခပြွနိုငျဖို့ လိုတဲ့အခြိနျ ရောကျနပွေီလို့ ယူဆပါတယျ။ ”
အရေးကွီးတာက ဒီပွူနာဖွဈရတဲ့ အခွခေံဇဈဖွဈတှကေို ဖွရှေငျးနိုငျဖို့လိုအပျပါတယျ။
တခြိနျတုနျးက လူ့အသိုငျးအဝိုငျး ၂ ခုဟာ သဟဇာတဖွဈပွီးတော့ ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျး လကျတှဲနထေိုငျလာခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီအခွအေနမြေိုးကို ရောကျအောငျ တဖွေးဖွေး ပွနျသှား ရမှာဖွဈတယျလို့ ကနြောျကတော့ မွငျပါတယျ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ဒီကွားထဲ ကိုဗဈကပျရောဂါဖွဈလာတာဟာလဲ အဟန့ျအတားတခု ဖွဈသှားတယျလို့ ဆိုရမှာပေါ့။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ မှနျပါတယျ၊ ကိုဗဈကပျရောဂါဟာ ဒီကိစ်စအတှကျသာမက နိုငျငံရေး၊ စီးပှါးရေး၊ ပညာရေး ကနြျးမာရေးပါမကနြျ ကိစ်စရပျအားလုံး အခွအေနေ အလာအလာအားလုံးအတှကျ အဟန့ျအတားဖွဈခဲ့ပါတယျ၊ တကမ်ဘာလုံးကို ထိခိုကျစပေမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံလို ဆငျးရဲတဲ့ နိုငျငံတှေ ပိုအထိနာပါတယျ။
နိုဝငျဘာမှာကငြျးပဖို့ရှိတဲ့ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲတောငျ ဒီ ကိုဗဈကပျရောဂါကွောင့ျ ကငြျးပနိုငျပါ့မလားဆိုတဲ့ မေးခှနျးတှေ၊ မကငြျးပဖို့ ကန့ျကှကျမှုတှေ ရှိခဲ့သလို၊ မဲဆှယျကာလမှာလဲ ပါတီကွီးတခြို့က ကန့ျသတျတားဖွဈခကြျတှကေို ဖောကျဖကြျပွီး စညျးရုံးမဲဆှယျမှုတှလေုပျတယျ ဆိုတဲ့ စှပျစှဲပွောဆိုတာတှလေဲရှိခဲ့ ပါတယျ။
ကယားပွညျနယျမှာ မဲဆှယျစဉျကာလ NLD ရဲ့လှုပျရှားမှုတှနေဲ့ပတျသကျလို့ ကရငျနီ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့က ကိုဗညားက အခုလိုဆိုပါတယျ။
“NLD ကနေ လှိုငျကောျမွို့ပေါျမှာ လူအငျအား ထောငျနဲ့ခြီပွီးတော့ လှည့ျလညျစညျးရုံးတဲ့အထဲမှာ ဘာသှားတှေ့ရသလဲဆိုတော့ ရှမျးပွညျတောငျပိုငျးက လူတောျတောျမြားမြားပါတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ရှမျးပွညျနယျတောငျပိုငျးလို့ပွောရငျ ဖယျခေါငျမကဘူး အခွား ရှမျးပွညျနယျတောငျပိုငျးက မွို့တှကေနေ ပါလာနတေယျ။ ဒီ ကိုဗဈကပျရောဂါက ဒီလိုမြိုး ပါတီ နိုငျငံရေးစညျးရုံးမှုတှကေနေ တဆင့ျ တကျလာမှာကို အရမျးစိုးရိမျတယျ။”
လူ့ဘောငျသဈဒီမိုကရကျတဈပါတီက ဒေါျနှငျးနှငျးမှှေးကလညျး ရှေးကောကျပှဲမဲပေးမယ့ျနေ့က အငျတာဗြူးအတှငျး အခုလိုပွောခဲ့တာပါ။
“ ကိုဗဈဖွဈလာတဲ့အခါမှာလညျး အာဏာရပါတီ ကနပွေီးတော့ ထောကျပံ့ကူညီတဲ့ အစီအစဉျကို ပွညျသူတှကွေားထဲမှာ လှဲမှားပွီးတော့ ဒါက အစိုးရရဲ့ ထောကျပံ့ကူညီမှုမဟုတျပဲနဲ့ အာဏာရပါတီရဲ့ ထောကျပံ့ကူညီမှုဆိုတဲ့ ပုံစံမြိုးနဲ့ ကြေးဇူးတငျပွီးတော့ ဒီအပေါျမှာပဲ မဲထည့ျရမယျဆိုတဲ့ အမွငျမှားတှေ ရှိပါတယျ။ အဲဒါမြိုးတှကေိုလညျး သသေခြောခြာပွောနတေဲ့ သူတှလေညျး ရှိတဲ့အခါကတြော့ ကမြတို့ အဲဒါမြိုးတှကေ စိတျခေါျခကြျကို အားသာခကြျမြိုးအဖွဈ အသုံးခသြှားတယျလို့ ကမြတို့က မွငျပါတယျရှင့ျ။”
ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှု အဆင့ျနိမ့ျကတြဲ့ မွနျမာနိုငျငံအဖို့ အခွအေနေ သိပျဆိုရှားနိုငျတယျလို့ စိုးရိမျဝဖေနျမှုတှေ ပေါျထှကျခဲ့ပမေဲ့ ထငျသလောကျမဆိုးခဲ့ပါဘူး၊ ဒီကိစ်စကို နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ရဲ့ဦးဆောငျကိုငျတှယျမှုအပေါျ ခြီးကြူးပွောဆိုကွတာတှရှေိခဲ့ပွီး ဒါဟာ ရှေးကောကျပှဲ အနိုငျရရှိစတေဲ့ အကွောငျးရငျးတှအေနကျ တခုအပါအဝငျ ဖွဈတယျလို့ နောငျအခါ သုံးသပျလာကွတာတှေ့ရပါတယျ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ကိုဗဈကတော့ တကမ်ဘာလုံးနဲ့ ဆိုငျတဲ့ပွူနာပါ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာကတော့ စဈရေးပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ အိုးအိမျစှန့ျထှကျပွေးနရေသူတှအေတှကျ ပိုပွီးစိုးရိမျစရာ ဖွဈခဲ့ရတာပေါ့။ အခု အဲဒီပဋိပက်ခတှဘေကျကလညျး ၂၀၂၀ထဲမှာ ပိုပွီး ပွငျးထနျခဲ့တယျလို့ဆိုရနိုငျပါသလား။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ၂၀၂၀အစောပိုငျးမှာ ပိုပွီး ပွငျးထနျခဲ့ပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ AA နဲ့ တပျမတောျအကွားဖွဈပှားတဲ့ ပဋိပက်ခတှေ က ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖွဈခဲ့တယျလို့ဆိုရမှာပါ။ ၂၀၂၀ ဖဖေောျဝါရီမှာ မွနျမာ့တပျမတောျဟာ ရခိုငျမွောကျပိုငျးမွို့နယျတခြို့မှာ internet တှပေိတျပွီး ကွညျးတပျတငျမက ရတေပျစဈသငျ်ဘောတှေ စဈလယောဉျတှပေါသုံးပွီး အပွငျးအထနျ ထိုးစဈဆငျခဲ့ပါတယျ။
တိုကျပှဲတှေ ပွငျးထနျလာတာနဲ့အမြှ အရပျသားတှေ ထိခိုကျသဆေုံးရမှု သံသယကွောင့ျ နှဈဖကျ ဖမျးဆီးစဈဆေးမှု တရှာလုံးမီးရှို့ခံရမှု တှေ အပွငျ အိုးအိမျစှန့ျထှကျပွေးရမှုတှလေညျး အဆမတနျ မြားပွားလာခဲ့ပါတယျ။ နောကျဆုံးစာရငျးအရ ဆိုရငျ ရခိုငျမှာ စဈရှောငျဒုက်ခသညျ ၂ သိနျး လောကျတောငျ ရှိခဲ့တယျလို့ သိရပါတယျ။
အငျတာနကျဖွတျတောကျခံရတဲ့ကိစ်စနဲ့ပတျသကျလို့ ပလကျဝဒသေခံ ကိုထှနျးလငျးက ဗှီအိုအကေို အခုလို ပွောဖူးပါတယျ။
"သတငျးကို မသိနိုငျတော့ ကနြောျတို့ ဘယျလိုမှ ပွောလို့မရဘူးလေ။ ဘယျလိုမှ ထုတျပွောလို့မရ၊ ဖတျလို့လညျးမရ၊ ရေးလို့လညျးမရ သတငျးမရတော့ ကနြော့ျအတှကျတော့ အမြားကွီးအခကျ အခဲရှိတာ ပေါ့နောျ။ သတငျးမရှိတော့ ကနြောျတို့အတှကျ ပိုပွီးတော့ စိုးရိမျစရာပဲပေါ့နောျ။ အငျတာနကျလညျး သုံးမရ ဖုနျးလိုငျးပဲ သုံးလို့ရတယျ ဆိုတော့လေ။"
ရခိုငျပွညျနယျ စဈဘေးရှောငျစခနျးတှကေ လူငယျတခြို့ကလညျး
“ အခုအစိုးရသဈလကျထကျမှာ ကနြောျပွောခငြျတာက နရောဒသေအကုနျလုံးကို ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျးဖွဈအောငျလုပျပေးစခေငြျပါတယျခငျဗြ။ ပွီးလို့ရှိရငျ ကိုယ့ျရပျကိုယ့ျရှာ ကိုယ့ျဇာတိ၊ မိမိရိုးရာ အလုပျအကိုငျတှကေို လုပျကိုငျစားသောကျပွီးတော့ ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျး နခေငြျပါတယျခငျဗြ။ အဲဒါလေးပဲ လုပျပေးစခေငြျပါတယျ။”
“ဒီတပျမတောျအနနေဲ့ရော အစိုးရအနနေဲ့ နောကျပွီး ရခိုငျတပျမတောျအနနေဲ့ အကောငျးဆုံး လူထုတှအေတှကျ အဓိက လိုအပျခကြျအပိုငျးတှကေို အကောငျးဆုံးညှိနှိုငျးပွီးတော့ အမွနျဆုံး သူတို့နရောကို သူတို့ လုံလုံခွုံခွုံ ပွနျရောကျအောငျ ညှိနှိုငျးပေးဖို့ မတေ်တာရပျခံ တောငျးဆိုခငြျပါတယျ။”
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ AA နဲ့ တိုကျပှဲတှေ ပွငျးထနျလာတဲ့ကိစ်စက တခွားတိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှေ အပေါျမှာကော ဘယျလို ရိုကျခတျမှုတှရှေိခဲ့သလဲ၊ တနညျးပွောရရငျ ဒီတိုကျပှဲတှမှော တခွားတိုငျးရငျးသား လကျကိုငျ တှေ ပါဝငျပတျသကျမှုရှိခဲ့သလား၊
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ရိုကျခတျမှုတှရှေိခဲ့တယျလို့ ပွောရမှာပါ။ အထူးသဖွင့ျ မွောကျပိုငျးမဟာမိတျအဖှဲ့ (KIA/TNLA/MNDAA/AA)၊ နောကျပွီး UWSA ဝတပျဖှဲ့ဦးဆောငျတဲ့ FPNCC (Federal Political Negotiation and Consultative Committee) တို့ဟာ AA ရဲ့ စဈရေး နိုငျငံရေး မဟာမိတျတှေ ဖွဈပါတယျ။ AA အပေါျ တပျမတောျထိုးစဈပွငျးထနျလာရငျ သူတို့ဘကျကလှုပျရှားပွတာတှရှေိခဲ့သလို ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေး ပှဲအတှကျ အစိုးရဘကျက ကမျးလှမျးတာတှကေိုလဲ AA မပါရငျ လကျမခံပဲ ပယျခခြဲ့ကွပါတယျ။
ဒီနရောမှာ တခုပွောခငြျတာက ၄ ဖှဲ့ပါ မွောကျပိုငျးမဟာမိတျထကျ UWSA ဝတပျဖှဲ့ ဦးဆောငျတဲ့ ၇ ဖှဲ့ပါ FPNCC ဟာ စဈရေးမဟာမိတျအဆင့ျကနေ နိုငျငံရေးမဟာမိတျသဘော ပိုဆောငျပွီးတော့တရုတျရဲ့ နိုငျငံရေးအရကွိုးကိုငျမှုအတိုငျး လိုကျပါဆောငျရှကျတယျလို့ သုံးသပျခံရတယျဆိုတဲ့အခကြျပဲ ဖွဈပါတယျ။ ပွညျတှငျးက သူပုနျတှကေို အပွတျအသတျ မခြမှေုနျးနိုငျတာဟာ သူတို့ နောကျကှယျမှာ ပွညျပအငျအားကွီးတှေ ရရှိနလေို့ဖွဈတယျလို့ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျ ကိုယျတိုငျ ရုရှားရုပျသံ အငျတာဗြူးမှာ ပွောခဲ့တာပါ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ AA ဆီ တရုတျက ပေးပို့ခဲ့တဲ့ စဈလကျနကျပစ်စညျးတှဆေိုပွီး အိန်ဒိယဘကျက ဖေါျထုတျတငျပွလိုကျပွီးတဲ့ မရှေးမနှောငျးမှာပဲ သူကဒီလိုပွောခဲ့တာပေါ့နောျ။ အခုတဆကျတညျး ရှေးကောကျပှဲကိစ်စ ပွောကွရအောငျပါ။ ဒါဟာ ၂၀၂၀ အတှငျး အရေးအကွီးဆုံး ကိစ်စဖွဈမယျထငျပါတယျ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ မှနျပါတယျ၊ရှေးကောကျပှဲအကွောငျးပွောရရငျတော့ ဒါဟာ ၂၀၂၀ အတှငျးမှာသာမက မွနျမာ နိုငျငံရှေ့ခရီးအတှကျပါ အငျမတနျအရေးကွီးတဲ့ သမိုငျးဝငျဖွဈရပျကွီးပါ။
မကငြျးပဖို့ ကန့ျကှကျမှုတှေ၊ မဲဆှယျစဉျနဲ့ မဲပေးပွီး မမြှတမှု မသမာမှုတှရှေိခဲ့တယျ ဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှေ၊ ထောကျပွတိုငျတနျးခကြျတှေ အမြားကွီးရှိခဲ့ပမေဲ့ မွနျမာပွညျသူတှေ နဲ့တကှ နိုငျငံတကာကပါ နောကျဆုံးမှာ လကျခံအတညျပွုခဲ့ကွတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈပါတယျ။
မမြှတမှုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျနဲ့ အစိုးရတို့အပေါျ ဝဖေနျပွောဆိုခဲ့တဲ့ တပျမတောျကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျကလဲ ရှေးကောကျပှဲရလဒျကို လကျခံလိုကျနာမယျလို့ ပွောကွားလိုကျတဲ့အတှကျ အဓိကအတိုကျအခံဖွဈတဲ့ ပွညျထောငျစု ကွံ့ခိုငျဖှံ့ဖွိုးရေးပါတီက ဘယျလိုပငျဆကျလကျ ကန့ျကှကျခဲ့ပမေဲ့ ပွနျလညျကငြျးပရမယ့ျ အဖွဈမြိုးတော့ ရောကျနိုငျစရာမရှိတော့ဘူးလို့ ပွောနိုငျပါတယျ။
တပျမတောျကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျက
“ကနြောျကတော့ ပွညျသူ့ဆန်ဒနဲ့ ထှကျလာတဲ့ ရလဒျကိုတော့ လကျခံရမှာပေါ့နောျ ။ ဒါက လုံး၀ ငွငျးပယျလို့မရဘူး လကျခံရမယျ ။ နောကျ နိုငျငံသူ နိုငျငံသားတှရေဲ့ ခံစားနရေတဲ့ သောကတှကေို ဒါတှကေို ဘယျလို ဖွသေိမ့ျမလဲဆိုတာ စဉျးစားပွီးတော့ လုပျဆောငျဖို့ လိုပါမယျ။ ဒါကတော့ ကနြောျတို့အတှကျ အငျမတနျ အရေးကွီးတဲ့ အခကြျပါ။”
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ဒါပမေဲ့ လုံခွုံရေးအကွောငျးပွခကြျနဲ့ ရှေးကောကျပှဲမကငြျးပခဲ့တဲ့ မဲဆန်ဒနယျတခြို့ ကိစ်စတော့ မပွလေညျသေးဘူးလို့ ပွောနိုငျတာပေါ့၊
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ အဲဒီအခြိနျမှာ AA အဲဒီမဲဆန်ဒနယျတှမှော ရှေးကောကျပှဲကငြျးပပေးဖို့ တောငျးဆို လိုကျတော့ တပျမတောျကလဲ ထောကျခံလိုကျပါတယျ။ ဒါဟာ သတငျးထူး သတငျးဆနျးဖွဈသှားခဲ့သလို ရှားရှားပါးပါး သတငျးကောငျးတပုဒျလဲ ဖွဈပါတယျ။
ပွီးတော့ တပျမတောျနဲ့ AA တို့က တိုကျပှဲတှေ ရပျပဈလိုကျကွတော့ ငွိမျးခမြျးရေးမရှိလို့ ဆိုတဲ့ အကွောငျးပွခကြျဟာ အဓိပ်ပာယျမဲ့သှားပါတယျ။
အခုနောကျဆုံး ၄၆ ကွိမျမွောကျ ရခိုငျပွညျနယျနေ့ မှာတော့ နိုငျငံတောျသမ်မတဦးဝငျးမွင့ျက လုံခွုံရေးအခွအေနကွေောင့ျ ရှေးကောကျပှဲမကငြျးပခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက ဒသေတှမှော လှနျလပျပွီးတရားမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲတှေ အမွနျဆုံးကငြျးပနိုငျတဲ့ အခွအေနရေောကျအောငျ လူပူဂ်ဂိုလျတှေ အဖှဲ့အစညျးတှအေားလုံး ဝိုငျးဝနျးကူညီဆောငျရှကျကွဖို့ ပွောကွားလိုကျပါပွီ။ ဆိုတော့ NLD အနနေဲ့ သူတို့ရှုံးနိမ့ျမယျထငျလို့ ဒီဒသေတှကေို ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပခဲ့တာဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျလဲ ပကြျပွယျသှားခဲ့ပါပွီ။
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ရှေးကောကျပှဲ ပွနျကငြျးပမယျဆိုတဲ့ ကိစ်စမှာ ဂပြနျက အထူးသံတမနျ Mr. Sazakawa လာပွီးတော့ ညှိနှိုငျးပေးခဲ့တာပေါ့နောျ။ အဲဒါက ဘယျလောကျအထိ ထိရောကျနပွေီလဲဆိုတာ ပွောလို့ရမလဲ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ပထမ တခကြျက ဂပြနျသညျ ဒီအရေးမှာ စေ့စပျပေးဖို့ အသင့ျတောျဆုံး နိုငျငံဖွစိပါတယျ။ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံကွီးတှဖွေဈကွတဲ့ တရုတျနဲ့ အိန်ဒိယကို ကွည့ျရငျ တရုတျက AA နဲ့ မလှတျမကငျးလို့ပွောနိုငျသလို၊ အိန်ဒိယဆိုရငျလဲ မွနျမာစဈတပျနဲ့ မကငျးပါဘူး၊ ဒါကွောင့ျဂပြနျဟာ အသင့ျတောျဆုံးဖွဈပါတယျ။
ဒုတိယတခကြျကတော့ အခြိနျအခါပါပဲ၊ တိုတိုပွောရရငျ နှဈဘကျစလုံးက အပဈရပျခငြျတဲ့ သဘောထားကို ပွသလာကွတဲ့ အခြိနျဖွဈလို့ ကွားဝငျဖို့ အခါအခှင့ျသင့ျတဲ့ အခြိနျပါ။
ဂပြနျ အထူးသံ Mr. Sasakawa ကတော့ ရခိုငျဒသေကို သှားရောကျလေ့လာပွီး အဲဒီမဲဆန်ဒနယျတှမှော ရှေးကောကျပှဲကငြျးပပေးဖို့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ကို တိုကျတှနျးခဲ့ပါတယျ။
AA နဲ့ တပျမတောျတို့အကွား အပဈအခတျရပျစဲ နိုငျမယ့ျ အခွအေနေ အခငျးအကငြျးတှကေို အားပေးမယျ၊ အပဈအခတျရပျစဲကွတာနဲ့ တပွိုငျနကျ ဆေးဝါး အစရှိတဲ့ စာမနာမှုအကူအညီတှေ ထောကျပံ့မယျ၊ ဆေးပေးခနျးတှေ စာသငျကြောငျးတှေ ဆောကျပေးမယျ၊ ဒါတှဟော ငွိမျးခမြျးရေးရဲ့ အသီးအပှင့ျတှပေဲ ဖွဈလို့ပွောကွောငျး Mr. Sasakawa ပွောခဲ့တဲ့အတိုငျး ဂပြနျနိုငျငံထုတျ Nikkei Asian Review က ရေးပါတယျ။
“ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျဖို့ဆိုရငျ ၂ ဦး၂ ဖကျ အဖှဲ့အစညျး ၂ ခုလုံးကနပွေီးတော့ အပဈအခတျရပျစဲဖို့ လိုအပျပါတယျ။ အဲဒီလိုမလုပျဘူးဆိုရငျတော့ ရှေးကောကျပှဲ မဖွဈနိုငျတာကွောငျး ၂ ဦး ၂ ဖကျ သဘောတူ ဆောငျရှကျပေးဖို့ကို ကနြော့ျအနနေဲ့ ၂ ဖကျစလုံးကို မတေ်တာရပျခံခဲ့ပါတယျ။ အဲဒါကွောင့ျမို့လို့လညျး ဒီအဖှဲ့ ၂ ဖှဲ့စလုံးက statement ၂ စောငျထုတျပွနျခဲ့ပွီလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ အခုလကျရှိဆိုရငျ မွနျမာတပျမတောျနဲ့ ရခိုငျတပျမတောျကွားထဲမှာလညျး စေ့စပျဆေးနှေးတဲ့အခါမှာ အသေးစိတျ ဆကျလကျဆှေးနှေးသှားဖို့ ရှိမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။”
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ဆိုတော့ ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ အလားအာကောငျးလို့ ပွောရမှာပေါ့၊ အစိုးရဘကျကလဲ ဒုတိယသကျတမျးမှာ အမြိုးသားပွနျလညျသင့ျမွတျရေး အစိုးရ ဖှဲ့မယျလို့ ပွောထားတယျ ဆိုတော့၊
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ NLD က အမြိုးသားပွနျလညျသင့ျမွတခြျရေးအစိုးရဆိုတာ မူအားဖွင့ျပွောတာပဲ ရှိပါသေးတယျ၊ အသေးစိတျဘယျလို လုပျမယျဆိုတာကို တိုငျးရငျးသားတှဘေကျက စောင့ျဆိုငျး နရေဆဲပါ။ ဒါဟာ ရှေးကောကျပှဲနိုငျပွီးစ ပါတီတှေ နိုငျငံတကာမှာ ပွောရိုးပွောစဉျကိစ်စ တရပျလဲဖွဈပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ အလေးအနကျ အကောငျအထညျဖောျလာနိုငျတယျလို့ မြှောျလင့ျနိုငျတဲ့ အခွအေနတှေတေော့ ရှိနပေါတယျ။ ပထမသကျတမျးအတှငျး မြှောျလင့ျသလောကျ ပွောထားသလောကျ အောငျမွငျမှုမရှိခဲ့တာ၊ အခုအခါ တပျမတောျ နဲ့ AA တို့က စဈတိုကျတာရပျပွီး ဆှေးနှေးဖွရှေငျးရေး ဆန်ဒ ပွသလာကွတာတှေ ကိုကွည့ျရငျ NLD အစိုးရအတှကျလဲ ပွနျလညျသင့ျမွတျရေး အားထုတျလုပျဆောငျဖို့ အခှင့ျအခါကောငျး ဖွဈပါတယျ။
ဒီလိုမှ မလုပျရငျတော့ တပျမတောျက တဖကျသပျ အမှတျယူ လုပျဆောငျသှားလမေလား ဆိုတာလဲ NLD က တှကျမယျထငျပါတယျ။ တဘကျမှာလဲ ပငျလုံစညျးဝေးပှဲ ကို၂၀၂၀ အလှနျ ဆကျလကျကငြျးပနိုငျဖို့အတှကျလဲ ပွီးခဲ့တဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပှဲက လမျးကွောငျးထားခဲ့ပွီးဖွဈပါတယျ။
ကခငြျပွညျနယျ ပွညျသူ့ပါတီ kSPP ဥက်ကဋ်ဌ ဒေါကျတာတူးဂြာက သူ့သဘောထားကို အခုလိုပွောပါတယျ
“ဖွဈစခေငြျတာကတော့ ငွိမျးခမြျးရေးက အမြားကွီးအရေးကွီးနတေယျ။ ငွိမျးခမြျးရေး အမွနျရရှိပွီဆိုရငျ ကနြောျတို့တှေ ဖယျဒရယျဒီမိုကရစေီနိုငျငံ အမွနျပေါျထှနျးနိုငျမှာပေါ့နောျ။ အဲဒါကို ကနြောျတို့က အခုလို လမျးစ ပေါျလာတာကနစေပွီးတော့မှ ဖယျဒရယျဒီမိုကရစေီနိုငျငံ ပေါျထှနျးလာအောငျ စုပေါငျးလုပျဆောငျဖို့ရှိပါတယျ။ လုပျဆောငျသှားလိမ့ျမယျ၊ လုပျဆောငျဖို့ လိုလားတယျဆိုတာကို ပွတာဖွဈပါတယျ အဲဒါ ကနြောျတို့ရဲ့ သဘောထားပါ။ ”
ရခိုငျအမြိုးသားပါတီ ANP ပွောခှင့ျရ ဒေါျအေးနုစိနျကလညျး
“ အခု Mr. Sasakawa က သတငျးထုတျပွနျပွီးနောကျမှာတော့ AA သဘောထား ထုတျပွနျခကြျ၊ နာရီပိုငျးအတှငျးမှာ မွနျမာ့တပျမတောျက အဲဒီသဘောထားထုတျပွနျခကြျကို တုန့ျပွနျတဲ့ သဘောတူညီခကြျ စသဖွင့ျ ပေါျပေါကျလာတဲ့ နောကျမှာတော့ အမှနျတကယျ တိုကျပှဲတှေ ရပျသှားတဲ့ အနအေထားတှကေို ကွုံရတယျဆိုတော့ ရှေ့က ငွိမျးခမြျးရေး ဆှေးနှေးပှဲ ခေါျတယျ၊ သှားကွတယျ အဆငျမပွဘေူးဆိုတာနဲ့စာရငျ အဲဒီ Statement တစောငျ နောကျက နောကျတစောငျလိုကျပွီးတော့ ဒီလကျတှေ့ ပကတိ မွပွေငျ အနအေထားဟာ မကြျမွငျအားဖွင့ျ ငွိမျးခမြျးတဲ့ အနအေထားကို အခြိနျတိုအတှငျးမှာ ဖွဈပေါျတိုးတကျခဲ့တယျဆိုတာကတော့ ကောငျးတဲ့ လက်ခဏာဖွဈပါတယျ။”
သွဂုတျလထဲမှာ ကငြျးပသှားတဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပှဲအတှငျး နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကလညျး အခုလိုပွောခဲ့ဖူးပါတယျ။
“ဒါတှေ မကသေးပါဘူး။ ဒီမိုကရစေီ ဖယျဒရယျပွညျထောငျစု တညျဆောကျရေး အမြိုးသားရငျကွားစေ့ရေးနဲ့ ငွိမျးခမြျးရေး အတှကျရှေ့ဆကျပွီး တလှမျးပွီးတလှမျး ၊ တဆင့ျပွီးတဆင့ျ ဖောျဆောငျနိုငျမယ့ျ အဆင့ျလိုကျအစီအစဉျတခုကို ရယူနိုငျတဲ့ အနအေထားကို ရောကျရှိခဲ့ပွီဖွဈပါတယျ။”
ကိုဝငျးခန့ျမောငျ။ ။ ဖှဲ့စညျးပုံပွငျဆငျနိုငျရေး အလားအလာကို ဟောကိနျးထုတျရငျး ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ မွနျမာ့ နိုငျငံရေး သုံးသပျခကြျကို နိဂုံးခြုပျကွရအောငျပါ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ ဖှဲ့စညျးပုံမှာ အရေးအကွီးဆုံး ပွငျဆငျဖို့လိုတဲ့ အခကြျ ၂ ခကြျရှိပါတယျ။ ပထမအခကြျက လှှတျတောျမှာ တပျမတောျက အမတျ ၂၅% ရယူပွီး၊ အရေးကွီးတဲ့ ဝနျကွီးရာထူးတှကေို ခန့ျအပျထိနျးခြုပျထားတဲ့ကိစ်စ နဲ့ ဒုတိယအခကြျဖွဈတဲ့ ပွညျနယျတှမှော ဝနျကွီးခြုပျဖွဈ ဗဟိုအစိုးရက ရှေးခယြျသူကို မခန့ျအပျပဲ၊ ဒသေတှငျး မဲအမြားဆုံးရရှိတဲ့ပါတီက သာ ရှေးခယြျသူကို ခန့ျနိုငျရေး ဆိုတဲ့ ကိစ်စ ၂ ရပျပဲ ဖွဈပါတယျ။
ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရရငျ ဒီကိစ်စ ၂ ရပျစလုံး ပွငျဆငျနိုငျခွေ မရှိသေးပါဘူး ကနြော့ျအမွငျပွောရရငျတော့။
ပွညျထောငျစုပွိုကှဲနိုငျတဲ့အကွောငျး လုံးဝမရှိတော့ဘူးလို့ တပျမတောျက အခိုငျအမာ မယုံကွညျသေးသမြှ၊ ယုံကွညျရပါပွီလို့ သူတို့မပွောသေးသမြှ စဈတပျဟာ နိုငျငံရေးက နောကျဆုတျမယျမထငျပါဘူး။
အလားတူစှာပဲ ပွညျနယျဝနျကွီးခြုပျကို တိုငျးရငျးသားပါတီတှကေ ရှေးခယြျခန့ျအပျရငျ စဈတပျက နိုငျငံရေးမှာ လှှမျးမိုးနသေေးတဲ့ အတှကျ စဈတပျအလိုကြ ဖွဈသှားနိုငျတယျဆိုတဲ့ အခကြျကွောင့ျ NLD ဘကျကလဲ တိုငျးရငျးသားပါတီတှကေ ရှေးခယြျတဲ့လူကို ဝနျကွီးခြုပျ ခန့ျအပျပေးဖို့အတှကျ ဆိုငျးငံ့ထားဦးမယျလို့ ထငျပါတယျ။
နိဂုံးခြုပျရရငျတော့ ၂၀၂၀ ပွညျနှဈ အစောပိုငျးမှာ မွနျမာ့နိုငျငံရေးအလားအလာ ဆိုးရှားပွီး လမျးပိတျနခေဲ့ပမေဲ့ ကုနျဆုံးခြိနျ နီးကပျလာတာနဲ့အမြှ အလားအလာကောငျး အတှကျ လမျးစတခြို့တှေ့လာရပွီ လို့ ဆိုရမှာပါ။
ဦးကြောျဇံသာ။ ။ နှဈသဈမှာ ကနြျးမာပြောျရှှငျပွီး လိုအငျဆန်ဒ ပွည့ျဝကွပါစေ။