(Zawgyi/Unicode)
COVID -19 ကပ်ရောဂါဆိုးက ကမ္ဘာ့ အဆင်းရဲဆုံး ၄၇ နိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေးကို နှစ်ပေါင်း (၃၀) အတွင်း အနိမ့်ဆုံးအနေအထားထိ ဆိုးဆိုးရွားရွား ရိုက်ခတ်သွားစေတယ်လို့ ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂညီလာခံ UNCTAD ရဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေ သတင်းထောက် Lisa Schlein ဂျီနီဗာကနေ သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုအောင်မြတ်သူက တင်ပြပေးပါမယ်။
ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ကုန်ထုတ်စွမ်းရည်ကို သိသိသာသာ မမြှင့်တင်ဘူးဆိုရင် လက်ရှိ အခြေအနေ ဆိုးကြီးကနေ လွန်မြောက်မှာမဟုတ်ဘူးလို့UNCTAD ရဲ့ စီးပွားရေးပညာရှင်တွေက အခုနှစ်အတွက် ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ သတိပေးထားပါတယ်။ ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံး ၄၇ နိုင်ငံထဲက ၄၃ နိုင်ငံရဲ့ ပျမ်းမျှဝင်ငွေ ကျဆင်းသွားနိုင်ခြေရှိတာကြောင့် အဲဒီနိုင်ငံတွေက လူဦးရေ ၃၂ သန်းဟာ အလွန်အမင်း ဆင်းရဲတဲ့အခြေအနေကို ရောက်သွားနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု၊ စီးပွားကျဆင်းမှုနဲ့ လတ်တလော ရင်ဆိုင်နေရဲ့ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါတွေကို ရင်ဆိုင်ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ ကမ္ဘာ့ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားကို အဘက်ဘက်က မြှင့်တင်ကြဖို့ လိုအပ်ကြောင်း အာဖရိကနဲ့ အဆင်းရဲဆုံး နိုင်ငံများဆိုင်ရာ UNCTAD ရဲ့ ညွန်ကြားရေးမှူး Paul Akiwumi က ပြောပါတယ်။
ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတွေ ပေးနိုင်ရေးအတွက် လူစွမ်းအား၊ သဘာဝနဲ့ အရင်းအမြစ်ပိုင်ဆိုင်မှု အပါအဝင် စွန့်ဦးတီထွင် စီးပွားလုပ်ငန်းရှင်တွေ တည်ဆောက်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း၊ ဒါမှလည်း သူတို့ရဲ့ စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမှာ ဖြစ်ကြောင်း Paul Akiwumi က ပြောပါတယ်။
“လူသုံးကုန်ပစ္စည်းတွေအပေါ် အခြေခံနေတဲ့ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးအစီအစဉ်တွေကို ပုံစံပြောင်း လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်နေပါပြီ။ သူတို့စီးပွားရေးဟာ လူသုံးကုန်ပစ္စည်းအပေါ်မှာ အခြေခံနေတဲ့အတွက် အခုလို ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါဖြစ်ပြီး Loackdown တွေ လုပ်လာကြတော့ ကုန်ပစ္စည်းတွေလည်း တင်ပို့နိုင်ခြင်း မရှိတော့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် သူတို့ရဲ့ ဝင်ငွေတွေ ထိခိုက်လာတယ်၊ အခွန်ကောက်ခံမှုလည်း လျော့ကျလာတဲ့အတွက် သူတို့ရဲ့ စီးပွားရေးကို သိသိသာသာ ထိခိုက်နေပါတယ်။”
နိုင်ငံတကာ အထောက်အပံ့တွေ မရတော့တဲ့အချက်ဟာလည်း နောက်ထပ် ပြသနာတခုပဲလို့ Akiwumi က ထောက်ပြပါတယ်။ရန်ပုံငွေတွေ လျော့နည်းကျဆင်းသွားတာကြောင့် ဒီနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ လူမှုဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် သုံးစွဲနိုင်တဲ့ငွေကြေးပမာဏဟာလည်း နည်းလာပြီး နိုင်ငံခြားကြွေးမြီတွေကိုလည်း ပြန်မဆပ်နိုင်တော့ဘူးလို့ဆိုပါတယ်။
ဒီ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေထဲက မြန်မာ၊ လာအို၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ နီပေါ၊ အီသီယိုးပီးယားနဲ့ ရဝမ်ဒါ စတဲ့ (၈) နိုင်ငံကတော့ စီးပွားရေးအခြေခံကောင်းတွေ ရှိလာပြီး ကုန်ထုတ်စွမ်းအား မြင့်တက်လာရေးအတွက် ခေတ်နဲ့လျှော်ညီတဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေကို လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့တယ်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ အာရှတိုက်အတွင်းက အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေဟာ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားကို မြင့်တင်နိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် ပြည်တွင်းအသားတင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုဟာ ၁၉% ကိုရောက်လာပြီး အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း ၁၂% ကို ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့တယ်လို့လည်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဟေတီနဲ့ အာဖရိကတိုက်က အဆင်းရဲဆုံးတိုင်းပြည်တွေက အခြေအနေကတော့ အဲဒီလို မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီနိုင်ငံတွေမှာတော့ အခြေအနေတွေဟာ ရပ်တန့်နေပြီး ပြည်တွင်းအသားတင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုဟာ ၉% နဲ့ အလုပ်အကိုင် ရရှိမှုက ၅% မှာသာ ရှိတယ်လို့ အစီရင်ခံမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲပြီး သူတို့စီးပွားရေးတွေ ပြန်နာလန်ထူလာအောင် လုပ်ဆောင်ရေးအတွက် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းဝိုင်းအနေနဲ့ ရင်းနှီးမြုပ်နှံကြဖို့၊ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးကြဖို့ UNCTAD ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ဖွံ့ဖြိုူးရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂညီလာခံက တောင်းဆိုထားပါတယ်။
..............
COVID ကပျရောဂါကွောင့ျ အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှေ ပိုအခကျကွုံ
(Unicode)
COVID -19 ကပျရောဂါဆိုးက ကမ်ဘာ့ အဆငျးရဲဆုံး ၄၇ နိုငျငံရဲ့ စီးပှားရေးကို နှဈပေါငျး (၃၀) အတှငျး အနိမ့ျဆုံးအနအေထားထိ ဆိုးဆိုးရှားရှား ရိုကျခတျသှားစတေယျလို့ ကုနျသှယျရေးနဲ့ဖှံ့ဖွိုးရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂညီလာခံ UNCTAD ရဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအေ သတငျးထောကျ Lisa Schlein ဂြီနီဗာကနေ သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုအောငျမွတျသူက တငျပွပေးပါမယျ။
ကမ်ဘာ့အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှအေနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ကုနျထုတျစှမျးရညျကို သိသိသာသာ မမွှင့ျတငျဘူးဆိုရငျ လကျရှိ အခွအေနေ ဆိုးကွီးကနေ လှနျမွောကျမှာမဟုတျဘူးလို့UNCTAD ရဲ့ စီးပှားရေးပညာရှငျတှကေ အခုနှဈအတှကျ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာ သတိပေးထားပါတယျ။ ကမ်ဘာ့အဆငျးရဲဆုံး ၄၇ နိုငျငံထဲက ၄၃ နိုငျငံရဲ့ ပမြျးမြှဝငျငှေ ကဆြငျးသှားနိုငျခွရှေိတာကွောင့ျ အဲဒီနိုငျငံတှကေ လူဦးရေ ၃၂ သနျးဟာ အလှနျအမငျး ဆငျးရဲတဲ့အခွအေနကေို ရောကျသှားနိုငျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု၊ စီးပှားကဆြငျးမှုနဲ့ လတျတလော ရငျဆိုငျနရေဲ့ ကိုဗဈကပျရောဂါတှကေို ရငျဆိုငျကြောျလှှားနိုငျဖို့ ကမ်ဘာ့ အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှအေနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ ကုနျထုတျစှမျးအားကို အဘကျဘကျက မွှင့ျတငျကွဖို့ လိုအပျကွောငျး အာဖရိကနဲ့ အဆငျးရဲဆုံး နိုငျငံမြားဆိုငျရာ UNCTAD ရဲ့ ညှနျကွားရေးမှူး Paul Akiwumi က ပွောပါတယျ။
ဆငျးရဲတဲ့နိုငျငံတှအေနနေဲ့ ကုနျထုတျလုပျမှုနဲ့ ဝနျဆောငျမှုလုပျငနျးတှေ ပေးနိုငျရေးအတှကျ လူစှမျးအား၊ သဘာဝနဲ့ အရငျးအမွဈပိုငျဆိုငျမှု အပါအဝငျ စှန့ျဦးတီထှငျ စီးပှားလုပျငနျးရှငျတှေ တညျဆောကျဖို့ လိုအပျကွောငျး၊ ဒါမှလညျး သူတို့ရဲ့ စီးပှားရေး ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျလာမှာ ဖွဈကွောငျး Paul Akiwumi က ပွောပါတယျ။
“လူသုံးကုနျပစ်စညျးတှအေပေါျ အခွခေံနတေဲ့ အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှအေနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေးအစီအစဉျတှကေို ပုံစံပွောငျး လုပျဆောငျဖို့ လိုအပျနပေါပွီ။ သူတို့စီးပှားရေးဟာ လူသုံးကုနျပစ်စညျးအပေါျမှာ အခွခေံနတေဲ့အတှကျ အခုလို ကိုဗဈ ကပျရောဂါဖွဈပွီး Loackdown တှေ လုပျလာကွတော့ ကုနျပစ်စညျးတှလေညျး တငျပို့နိုငျခွငျး မရှိတော့ပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ သူတို့ရဲ့ ဝငျငှတှေေ ထိခိုကျလာတယျ၊ အခှနျကောကျခံမှုလညျး လြော့ကလြာတဲ့အတှကျ သူတို့ရဲ့ စီးပှားရေးကို သိသိသာသာ ထိခိုကျနပေါတယျ။”
နိုငျငံတကာ အထောကျအပံ့တှေ မရတော့တဲ့အခကြျဟာလညျး နောကျထပျ ပွသနာတခုပဲလို့ Akiwumi က ထောကျပွပါတယျ။ရနျပုံငှတှေေ လြော့နညျးကဆြငျးသှားတာကွောင့ျ ဒီနိုငျငံတှအေနနေဲ့ လူမှုဖှံ့ဖွိုးရေးအတှကျ သုံးစှဲနိုငျတဲ့ငှကွေေးပမာဏဟာလညျး နညျးလာပွီး နိုငျငံခွားကွှေးမွီတှကေိုလညျး ပွနျမဆပျနိုငျတော့ဘူးလို့ဆိုပါတယျ။
ဒီ အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှထေဲက မွနျမာ၊ လာအို၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ၊ ကမ်ဘောဒီးယား၊ နီပေါ၊ အီသီယိုးပီးယားနဲ့ ရဝမျဒါ စတဲ့ (၈) နိုငျငံကတော့ စီးပှားရေးအခွခေံကောငျးတှေ ရှိလာပွီး ကုနျထုတျစှမျးအား မွင့ျတကျလာရေးအတှကျ ခတျေနဲ့လြှောျညီတဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲမှုတှကေို လုပျဆောငျနိုငျခဲ့တယျလို့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ အာရှတိုကျအတှငျးက အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှဟော ကုနျထုတျစှမျးအားကို မွင့ျတငျနိုငျခဲ့တဲ့အတှကျ ပွညျတှငျးအသားတငျ ကုနျထုတျလုပျမှုဟာ ၁၉% ကိုရောကျလာပွီး အလုပျအကိုငျအခှင့ျအလမျး ၁၂% ကို ဖနျတီးပေးနိုငျခဲ့တယျလို့လညျး အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
ဟတေီနဲ့ အာဖရိကတိုကျက အဆငျးရဲဆုံးတိုငျးပွညျတှကေ အခွအေနကေတော့ အဲဒီလို မဟုတျပါဘူး။ ဒီနိုငျငံတှမှောတော့ အခွအေနတှေဟော ရပျတန့ျနပွေီး ပွညျတှငျးအသားတငျ ကုနျထုတျလုပျမှုဟာ ၉% နဲ့ အလုပျအကိုငျ ရရှိမှုက ၅% မှာသာ ရှိတယျလို့ အစီရငျခံမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
ဒါကွောင့ျ ဒီ အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှေ ပွုပွငျပွောငျးလဲပွီး သူတို့စီးပှားရေးတှေ ပွနျနာလနျထူလာအောငျ လုပျဆောငျရေးအတှကျ နိုငျငံတကာ အသိုငျးဝိုငျးအနနေဲ့ ရငျးနှီးမွုပျနှံကွဖို့၊ ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ အကူအညီတှေ ပေးကွဖို့ UNCTAD ကုနျသှယျရေးနဲ့ဖှံ့ဖွိုူးရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂညီလာခံက တောငျးဆိုထားပါတယျ။
