=== [[ ZAWGYI ]] ===
အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌသစ် အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ မြန်မာ့အရေး ဆောင်ရွက်ချက် အလုပ်ဖြစ်မလား
အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) က ကြားဝင် ဖျန်ဖြေဖို့ ကြိုးစားနေပေမယ့် စစ်အာဏာသိမ်းပြီး နှစ်နှစ်အကြာ မြန်မာနိုင်မှာ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ ဆက်လက် ဖြစ်ပေါ်နေတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။ အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌသစ် ဖြစ်လာတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ဒီ ပဋိပက္ခဟာ ခြိမ်းခြောက်တဲ့ အနေအထားနဲ့ လွှမ်းမိုးထားပါတယ်။ ဗွီအိုအေ သတင်းထောက် Yuni Salim ရဲ့ သတင်းလွှာကို ကိုငြိမ်းချမ်းအေးက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
၂၀၂၃ မှာ အင်ဒိုနီးရှားဟာ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံရဲ့ အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌနေရာကို ကမ္ဘောဒီးယားဆီကနေ လွှဲပြောင်းရယူခဲ့ပါတယ်။
အာဆီယံ အဖွဲ့အနေနဲ့ ဖြေရှင်းရမယ့် ဒေသတွင်း ပြဿနာတွေထဲမှာ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအရေးက အခြားကိစ္စတွေကို လွှမ်းမိုးထားနေပါတယ်။ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ မြန်မာပြည်မှာ စစ်တပ်က အတိုက်အခံတွေကို နှိမ်နင်းနေလို့ လူထောင်နဲ့ချီဟာ ညှဉ်ပမ်း နှိပ်စက် ဖမ်းဆီးခံရ၊ ဒါမှမဟုတ် သေဆုံးခဲ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းဖို့ အင်ဒိုနီးရှား အနေနဲ့ ကတိကဝတ်ပြုပေမယ့် အာဆီယံဟာ မြန်မာ့ ပဋိပက္ခ အတွက် သူ့စကားလုံး အတိုင်း ဆိုရရင် “ဓားစာခံ” အဖြစ်ခံမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဂျိုကိုဝီဒိုဒိုက ဆိုပါတယ်။ မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးဌာနက အရှေ့တောင်အာရှရေးရာကျွမ်းကျင်သူ အန်ဒရေကာ နာတာလက်ဂါဝါ (Andreyka Natalegawa) ကတော့ အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“ဥက္ကဋ္ဌတာဝန်ကို အင်ဒိုနီးရှား စတင် ထမ်းဆောင်တာက အချိန်တိုလေးပဲ ရှိပါသေးတယ်၊ ဒါပေမယ့် မြန်မာ့ အကျပ်အတည်းကို ဘယ်လို ချဉ်းကပ်မလဲ ဆိုတဲ့ လမ်းကြောင်း ချပြတာတွေကို စ တွေ့မြင်နေရပါပြီ။ အကြီးတန်း အရာရှိတွေရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက် အတော်များများကို တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။”
ပြီးခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီ တုန်းကလည်း ဒါးဗို့စ် (Davos) က ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖိုရမ်မှာ အင်ဒိုနီးရှား ရေကြောင်းရေးရာနဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ ဝန်ကြီး လူဟွတ်ဘင်ဆာ ပန်ဂျေတန် (Luhut Binsar Pandjaitan)က “အရည်အချင်းပြည့်မီသူတွေကို ဦးဆောင်ခွင့်ပေးဖို့ မြန်မာစစ်တပ်ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ ဘေးဖယ် ပေးချိန် တန်ပြီ” လို့ တောင်းဆိုခဲ့ဖူးပါတယ်။
တချိန်တည်းမှာပဲ စစ်တပ်ကနေ အရပ်ဘက်အုပ်ချုပ်ရေးကို အသွင်ကူးပြောင်းရေးဆိုင်ရာ အကြံဉာဏ်တွေပေးဖို့ အင်ဒိုနီးရှား အနေနဲ့ အဆင့်မြင့် ဗိုလ်ချုပ်တယောက်ကို မြန်မာနိုင်ငံကို စေလွှတ်မယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဝီဒိုဒိုက ပြောပါတယ်။
ဟဒ်ဆန် အင်စတီကျု (Hudson Institute) ရဲ့ အာရှ-ပစိဖိတ် လုံခြုံရေး ဆိုင်ရာ ဥက္ကဋ္ဌ ပက်ထရစ် အမ် ခရိုနင် (Patrick M. Cronin) ကတော့ အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ မြန်မာ့အရေး ကြိုးပမ်းမှု အပေါ် အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“အင်ဒိုနီးရှားဟာ မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေကို တိုးတက်စေချင်လို့ အလေးအနက်ထားပြီး စဉ်းစားပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် သူ့ကို အနှောင့်အယှက်အဖြစ် မြင်လာမှာကို မလိုလားသလို လိုချင်တဲ့ ရလဒ်နဲ့ ဆန့်ကျင်တဲ့ အပြုအမူတွေ လုပ်ဆောင်ရင်း လိုချင်တဲ့ ရလဒ်ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် အခြေအေန ဖြစ်လာမှာကိုလည်း မလိုလားပါဘူး။ အလုံးစုံ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ အရေးယူဖို့လည်း သူတို့ စဉ်းစားမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှုအားလုံးကို ရပ်တန့်လိုက်တာက အကျိုးဖြစ်ထွန်းမယ်လို့ သူတို့က မယူဆပါဘူး။”
၁၉၆၇ ခုနှစ် စတင်တည်ထောင်ချိန်ကစပြီး အာဆီယံဟာ အဖွဲ့ဝင်တိုင်းပြည်တွေရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တာမျိုး မလုပ်ဘူးဆိုတဲ့ မူဝါဒကို ချမှတ်ထားပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလတုန်းက မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်နဲ့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေကြား သဘောတူထားတဲ့ ရန်လိုမှုတွေကို ရပ်တန့်ပြီး အငြင်းပွားနေတဲ့ နှစ်ဖက်ကြား တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးရေး အချက် ၅ ချက်ပါ သဘောတူညီချက်ကိုလည်း မြန်မာစစ်အစိုးရဘက်က အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ နှေးကွေးနေပါတယ်။ ဒါက အာဆီယံ အပေါ် ဖိအားတွေ ဖြစ်စေပါတယ်။
ဒီအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့က ဒေါ်မန်နီမောင် ထောက်ပြတာက -
“မြန်မာအနေနဲ့ ဧပြီလကုန်မှာ အချက် ၅ ချက် သဘောတူညီမှုထဲက တစ်စုံတစ်ရာကိုမှ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်တာ မရှိဘူးဆိုရင် သူတို့အတွက် အကျိုးဆက်တွေ ဖြစ်လာမှာပါ။”
သမ္မတ ဝီဒိုဒိုက ရိုက်တာ (Reuters) သတင်းဌာနကို ပြောကြားရာမှတော့ မြန်မာစစ်အစိုးရဘက်က သဘောတူညီချက်ကို မလိုက်နာပါက ပြတ်ပြတ်သားသား ဆောင်ရွက်သွားဖို့ အသင့်ရှိတယ်လို ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အင်ဒိုနီးရှားအနေနဲ့ ဘယ်လို ပုံစံနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မလဲဆိုတာကိုတော့ အသေးစိတ် ထုတ်ပြောတာမျိုး မရှိသေးပါဘူး ခင်ဗျာ။
=== {{ UNICODE }} ===
အာဆီယံ ဥက်ကဋ်ဌသဈ အငျဒိုနီးရှားရဲ့ မွနျမာ့အရေး ဆောငျရှကျခကြျ အလုပျဖွဈမလား
အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး (အာဆီယံ) က ကွားဝငျ ဖနြျဖွဖေို့ ကွိုးစားနပေမေယ့ျ စဈအာဏာသိမျးပွီး နှဈနှဈအကွာ မွနျမာနိုငျမှာ ရကျစကျကွမျးကွုတျမှုတှေ ဆကျလကျ ဖွဈပေါျနတေယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ ပွောပါတယျ။ အာဆီယံ ဥက်ကဋ်ဌသဈ ဖွဈလာတဲ့ အငျဒိုနီးရှားရဲ့ လုပျငနျးစဉျမှာ ဒီ ပဋိပက်ခဟာ ခွိမျးခွောကျတဲ့ အနအေထားနဲ့ လှှမျးမိုးထားပါတယျ။ ဗှီအိုအေ သတငျးထောကျ Yuni Salim ရဲ့ သတငျးလှှာကို ကိုငွိမျးခမြျးအေးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
၂၀၂၃ မှာ အငျဒိုနီးရှားဟာ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံရဲ့ အလှည့ျကြ ဥက်ကဋ်ဌနရောကို ကမ်ဘောဒီးယားဆီကနေ လှှဲပွောငျးရယူခဲ့ပါတယျ။
အာဆီယံ အဖှဲ့အနနေဲ့ ဖွရှေငျးရမယ့ျ ဒသေတှငျး ပွူနာတှထေဲမှာ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံအရေးက အခွားကိစ်စတှကေို လှှမျးမိုးထားနပေါတယျ။ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနရဲ့ ထုတျပွနျခကြျအရ မွနျမာပွညျမှာ စဈတပျက အတိုကျအခံတှကေို နှိမျနငျးနလေို့ လူထောငျနဲ့ခြီဟာ ညှဉျပမျး နှိပျစကျ ဖမျးဆီးခံရ၊ ဒါမှမဟုတျ သဆေုံးခဲ့ရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အကပြျအတညျးကို ဖွရှေငျးဖို့ အငျဒိုနီးရှား အနနေဲ့ ကတိကဝတျပွုပမေယ့ျ အာဆီယံဟာ မွနျမာ့ ပဋိပက်ခ အတှကျ သူ့စကားလုံး အတိုငျး ဆိုရရငျ “ဓားစာခံ” အဖွဈခံမှာ မဟုတျဘူးလို့ အငျဒိုနီးရှားသမ်မတ ဂြိုကိုဝီဒိုဒိုက ဆိုပါတယျ။ မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးဌာနက အရှေ့တောငျအာရှရေးရာကြှမျးကငြျသူ အနျဒရကော နာတာလကျဂါဝါ (Andreyka Natalegawa) ကတော့ အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“ဥက်ကဋ်ဌတာဝနျကို အငျဒိုနီးရှား စတငျ ထမျးဆောငျတာက အခြိနျတိုလေးပဲ ရှိပါသေးတယျ၊ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာ့ အကပြျအတညျးကို ဘယျလို ခဉြျးကပျမလဲ ဆိုတဲ့ လမျးကွောငျး ခပြွတာတှကေို စ တှေ့မွငျနရေပါပွီ။ အကွီးတနျး အရာရှိတှရေဲ့ ထုတျပွနျခကြျ အတောျမြားမြားကို တှေ့ခဲ့ရပါတယျ။”
ပွီးခဲ့တဲ့ ဇနျနဝါရီ တုနျးကလညျး ဒါးဗို့ဈ (Davos) က ကမ်ဘာ့စီးပှားရေးဖိုရမျမှာ အငျဒိုနီးရှား ရကွေောငျးရေးရာနဲ့ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုဆိုငျရာ ဝနျကွီး လူဟှတျဘငျဆာ ပနျဂြတေနျ (Luhut Binsar Pandjaitan)က “အရညျအခငြျးပွည့ျမီသူတှကေို ဦးဆောငျခှင့ျပေးဖို့ မွနျမာစဈတပျခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ ဘေးဖယျ ပေးခြိနျ တနျပွီ” လို့ တောငျးဆိုခဲ့ဖူးပါတယျ။
တခြိနျတညျးမှာပဲ စဈတပျကနေ အရပျဘကျအုပျခြုပျရေးကို အသှငျကူးပွောငျးရေးဆိုငျရာ အကွံဉာဏျတှပေေးဖို့ အငျဒိုနီးရှား အနနေဲ့ အဆင့ျမွင့ျ ဗိုလျခြုပျတယောကျကို မွနျမာနိုငျငံကို စလှေှတျမယျလို့ အငျဒိုနီးရှားသမ်မတ ဝီဒိုဒိုက ပွောပါတယျ။
ဟဒျဆနျ အငျစတီကြု (Hudson Institute) ရဲ့ အာရှ-ပစိဖိတျ လုံခွုံရေး ဆိုငျရာ ဥက်ကဋ်ဌ ပကျထရဈ အမျ ခရိုနငျ (Patrick M. Cronin) ကတော့ အငျဒိုနီးရှားရဲ့ မွနျမာ့အရေး ကွိုးပမျးမှု အပေါျ အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“အငျဒိုနီးရှားဟာ မွနျမာနိုငျငံ အခွအေနကေို တိုးတကျစခေငြျလို့ အလေးအနကျထားပွီး စဉျးစားပါတယျ၊ ဒါပမေယ့ျ သူ့ကို အနှောင့ျအယှကျအဖွဈ မွငျလာမှာကို မလိုလားသလို လိုခငြျတဲ့ ရလဒျနဲ့ ဆန့ျကငြျတဲ့ အပွုအမူတှေ လုပျဆောငျရငျး လိုခငြျတဲ့ ရလဒျရဲ့ ဆန့ျကငြျဘကျ အခွအေနေ ဖွဈလာမှာကိုလညျး မလိုလားပါဘူး။ အလုံးစုံ ဒဏျခတျပိတျဆို့ အရေးယူဖို့လညျး သူတို့ စဉျးစားမှာ မဟုတျပါဘူး။ တှေ့ဆုံ ဆှေးနှေးမှုအားလုံးကို ရပျတန့ျလိုကျတာက အကြိုးဖွဈထှနျးမယျလို့ သူတို့က မယူဆပါဘူး။”
၁၉၆၇ ခုနှဈ စတငျတညျထောငျခြိနျကစပွီး အာဆီယံဟာ အဖှဲ့ဝငျတိုငျးပွညျတှရေဲ့ ပွညျတှငျးရေးကို ဝငျရောကျစှကျဖကျတာမြိုး မလုပျဘူးဆိုတဲ့ မူဝါဒကို ခမြှတျထားပါတယျ။ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဧပွီလတုနျးက မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျနဲ့ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကွေား သဘောတူထားတဲ့ ရနျလိုမှုတှကေို ရပျတန့ျပွီး အငွငျးပှားနတေဲ့ နှဈဖကျကွား တှေ့ဆုံ ဆှေးနှေးရေး အခကြျ ၅ ခကြျပါ သဘောတူညီခကြျကိုလညျး မွနျမာစဈအစိုးရဘကျက အကောငျအထညျဖောျဖို့ နှေးကှေးနပေါတယျ။ ဒါက အာဆီယံ အပေါျ ဖိအားတှေ ဖွဈစပေါတယျ။
ဒီအခွအေနနေဲ့ ပတျသကျပွီး လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့က ဒေါျမနျနီမောငျ ထောကျပွတာက -
“မွနျမာအနနေဲ့ ဧပွီလကုနျမှာ အခကြျ ၅ ခကြျ သဘောတူညီမှုထဲက တဈစုံတဈရာကိုမှ အကောငျအထညျဖောျနိုငျတာ မရှိဘူးဆိုရငျ သူတို့အတှကျ အကြိုးဆကျတှေ ဖွဈလာမှာပါ။”
သမ်မတ ဝီဒိုဒိုက ရိုကျတာ (Reuters) သတငျးဌာနကို ပွောကွားရာမှတော့ မွနျမာစဈအစိုးရဘကျက သဘောတူညီခကြျကို မလိုကျနာပါက ပွတျပွတျသားသား ဆောငျရှကျသှားဖို့ အသင့ျရှိတယျလို ဆိုပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အငျဒိုနီးရှားအနနေဲ့ ဘယျလို ပုံစံနဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမလဲဆိုတာကိုတော့ အသေးစိတျ ထုတျပွောတာမြိုး မရှိသေးပါဘူး ခငျဗြာ။
