ကျနော်တို့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်မှာ ICJ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားရုံးကနေ ကြားဖြတ်စီမံဆိုပြီးတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီလက (၄) ချက် ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလေးချက်က ယေဘုယျအားဖြင့် ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာစာချုပ်စာတမ်းကို မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ လေးစားလိုက်နာဖို့ အချက်ပါပါတယ်။ နောက်တချက်ကတော့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာသဘောတူညီချက်အတိုင်း မြန်မာနိုင်ငံက လုံခြုံရေးအဖွဲ့အစည်းတွေဖြစ်တဲ့ စစ်တပ်၊ ရဲ ဒီအဖွဲ့အစည်းတွေကို မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ ထိန်းကွပ်ထားဖို့။ ဒီလိုမျိုးအခြေအနေတွေ မဖြစ်လာအောင်လို့ တားဆီးဖို့ဆိုတာပါပါတယ်။ နောက်တချက်ကတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ ပဋိပက္ခအတွင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့နေရာက အထောက်အထားတွေကို မဖျက်ဆီးအောင် ထိန်းထားဖို့ဆိုတာ ပါပါတယ်။ နောက်ဆုံးတချက်ကတော့ ဒီအခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ICJ ကို မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ပုံမှန်အစီရင်ခံစာ တင်သွင်းဖို့။ ကနဦးအားဖြင့်ဆိုရင် ဒီမေလ (၂၃) ရက်နေ့ကို နောက်ဆုံးထားပြီးတော့ ပထမဦးဆုံး အစီရင်ခံစာ တင်သွင်းဖို့ဆိုတာပါပါတယ်။ ဒီနောက်ဆုံးအချက်ဖြစ်တဲ့ ကြားဖြတ်အစီအမံနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အစီရင်ခံစာ နောက်ဆုံး မေလ (၂၃) ရက်နေ့ကနေ မြန်မာနိုင်ငံကနေ ICJ ကို ပေးသွင်းလိုက်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဒီအစီအမံတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လိုက်လျောမယ်ဆိုတဲ့ သဘောတူညီချက်ကို ပြလိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့၊ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ တကယ်ပဲ ICJ က အစီအမံတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြည့်မီအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသလားဆိုတာကို Synergy လူမှုသဟဇာတ ဖော်ဆောင်ရေးအဖွဲ့ အမှုဆောင်ညွန်ကြားရေးမှူး ကိုသက်ဆွေဝင်း ကို မေးမြန်းသွားပါမယ်။
မေး ။ ။ ကိုသက်ဆွေဝင်း .. စကားခံချင်တာက ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့က ရခိုင်မြောက်ပိုင်းမှာရှိတဲ့ မူစလင်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေကို ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းအနေနဲ့ အသိအမှတ်မပြုပါဘူး။ လက်မခံကြပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လဲ ဒီအသုံးအနှုန်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ အဲဒီဒေသမှာရှိတဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းက သူတို့ကိုယ်သူတို့လဲ ရိုဟင်ဂျာလို့ သုံးကြတယ်။ ဒါ့အပြင် နိုင်ငံတကာ ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင်၊ နိုင်ငံတကာအစိုးရတွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေမှာ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်း သုံးတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ကျနော်တို့ကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ စကားလုံးကိုပဲ ရည်ညွှန်းပြီး ပြောသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ အခုန ကျနော် အရင်ဆုံးမေးချင်တဲ့ မေးချင်တဲ့မေးခွန်းကတော့ ဒီဖြစ်ပြီးခဲ့တဲ့ ပဋိပက္ခနဲ့ ပတ်သက်လို့ အထောက်အထားတွေကို မပျက်စီးအောင် ထိန်းသိမ်းထားရမယ်ဆိုပြီးတော့ ICJ ရဲ့ အစီအမံထဲမှာ ပါပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရသမ္မတရုံးကလည်း ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ ညွှန်ကြားချက်ထုတ်ထားတာ တွေ့ပါတယ်။ ဒါတွေကို မပျောက်ပျက်အောင် ထိန်းထားဖို့ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကျနော်မေးချင်တာက ဒီဖြစ်ခဲ့တဲ့ ပြဿနာတွေက နှစ်လည်းတော်တော်ကြာနေပါပြီ။ အဲဒီတော့ ဒီအထောက်အထားတွေက အခုထက်ထိ မပျက်မစီး ရှိနိုင်ပါ့မလား။ မြန်မာအစိုးရက အခုနညွှန်ကြားသလို၊ တကယ်တမ်း အခြေအနေက ထိန်းထားနိုင်ပါ့မလား။ ကိုသက်ဆွေဝင်းရဲ့ အမြင်ကို ဦးစွာသိချင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ သက်သေအထောက်အထားတွေ ထိန်းဖို့ဆိုတဲ့ကိစ္စကတော့ ခက်တယ်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့ မြင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတဲ့ ကိစ္စတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အင်းဒင်ကိစ္စအပြီးမှာ နောက်ထပ်သတင်းတွေ ထွက်လာခဲ့တာရှိတယ်။ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက Mass Graves တွေ ဘယ်နေရာ ဘယ်ဒေသတွေမှာ Mass Graves တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရှိနိုင်သေးတယ်ဆိုတာမျိုးတွေ သတင်းတွေထွက်လာနေတော့ ဒီဟာတွေကို ရှိတဲ့အနေအထားလို့ ကျနော့်အနေနဲ့ မြင်ပါတယ်။ တူးပြီးတော့ မဖျောက်ဖျက်ဘူးဆိုရင်တော့ ဒီလိုဟာမျိုးတွေက ရှိနိုင်တဲ့ အနေအထားလို့မြင်တယ်။ သို့သော် ရွာတွေကတော့ ပဋိပက္ခဖြစ်ပြီး (၂) နှစ်လောက်ကြာသွားတဲ့ကာလအတွင်းမှာတော့ ရွာတွေက အဖြိုခံလိုက်ရတယ်။ လမ်းတံတားတွေ၊ ဘေးနားတွေမှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာရွာတွေဆိုရင် ဘူဒိုဇာတွေနဲ့ ထိုးပြီးတော့ အပျောက်ရှင်းပြစ်လိုက်တာတွေကို ကျနော်တို့ satellite ဓါတ်ပုံတွေ အများကြီးမှာလည်း တွေ့ရတယ်။ ပြီးတော့ အစိုးရထုတ်ပြန်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ၊ သတင်းစာတွေထဲမှာ ဒီဟာမျိုးတွေကို တွေ့ရတယ်။ စီးပွားရေးအတွက် ဘာညအကြောင်းပြပြီးတော့ ဖြိုလိုက်တဲ့ဟာတွေ အများကြီးရှိတယ်။
အဲဒီတော့ ၂၀၁၇ ကနေ ၂၀၁၉ ကြားကာလအတွင်းမှာပင် (၂) နှစ်လောက်ကာလအတွင်းမှာ အပြောင်းအလဲတွေ အများကြီးရှိသွားတာတွေ ရှိခဲ့တယ်။ သို့သော် ဒီသက်သေအထောက်အထားတွေ အကုန်လုံးပျောက်ပျက်သွားမယ်ဆိုတာတော့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူးလို့ ကျနော်မြင်တယ်။ နောက်ထပ် ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတဲ့ သက်သေအထောက်အထားကတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို ပြောင်းသွားတဲ့ သန်းနဲ့ချီလောက်တဲ့ လူတွေပါပဲ။ ဒါကလဲ သက်ရှိသက်သေအထောက်အထားတွေပါ။ ဒီလူတွေဆီကနေလဲ ပြန်ပြောပြနိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေ၊ ဒါမျိုးတွေလဲ ရကောင်းရနိုင်တာ ရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒါကတော့ ပညာရှင်တွေ ပိုသိပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီတော့ အထောက်အထားတွေကတော့ ရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ အခုနပြောတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းလို့ မရနိုင်တဲ့ ရွာလိုဟာမျိုးတွေနဲ့ ပြီးတော့ လယ်မြေတွေ၊ Mass Grave တွေကတော့ (၂) နှစ်တာကာလအတွင်းမှာတော့ ရှာဖို့ဆိုတာတော့ နည်းနည်းတော့အခက်အခဲ ရှိပါလိမ့်မယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် နောက်တခုမေးချင်တာကတော့ ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာ (၆) သိန်းလောက် ရှိတယ်ဆိုပြီးတော့ ကိန်းဂဏန်းတွေအရ သိရပါတယ်။ ပြောမယ်ဆိုရင် ကြားဖြတ်စီမံကိစ္စက ဒီခြောက်သိန်းကို အကာအကွယ်ပေးလိုတဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်လို့ သိရပါတယ်။ အဲဒီတော့ ရှိနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ (၆) သိန်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ တစုံတရာ အကာအကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုး၊ အကာအကွယ်ပေးထားနဲ့ အနေအထားမျိုး တွေ့ရပါလား။
ဖြေ ။ ။ အခုထက်ထိတော့ ဘာမှကို ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ထားတာ မတွေ့ရသေးပါဘူး။ ဘာမှစိတ်ကျေနပ်ရလောက်တဲ့ ထိရောက်တဲ့ စီမံချက်တွေကို ကျနော်တို့ မမြင်ရဘူး၊ မကြားရဘူး။ နောက်ဆုံးတင်လိုက်တဲ့ Report နဲ့ ပတ်သက်ရင်တောင်မှ ဘာမှအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ သေချာရှင်းလင်းမသိရတဲ့ အနေအထားမှာ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ ဘာတွေလုပ်ထားတယ်။ ဘာတွေစီမံထားတယ်ဆိုတာတွေကိုတော့ ကျနော်တို့ မသိရဘူး။ အဲဒီတော့ ကျနော်တို့ဆီမှာ အမြဲတမ်း ကြားနေရတဲ့ နေ့စဉ် ကျနော်တို့ဆီ ရောက်နေတဲ့ သတင်းတွေကတော့ စစ်ပွဲသတင်းတွေ။ ဘယ်ရွာတွေတော့ မီးရှို့ခံလိုက်ရပြီ၊ ဘာတွေတော့ ဖြစ်နေပြီ - ရိုဟင်ဂျာတွေ၊ ရခိုင်တွေ ဒုက္ခရောက်နေကြပြီဆိုတဲ့ သတင်းက နေ့တိုင်းတက်နေတယ်။ ဒါကတော့ ကြားရတဲ့သတင်းပါ။ ထူးထူးခြားခြား နောက်ဆုံးသိရတာကတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေကို အယောက် ရှစ်ရာလား မသိဘူး၊ ဖမ်းထားတဲ့ဟာကို ပြန်လွှတ်လိုက်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းက ဒီကြားထဲမှာ ထူးထူးခြားခြား ကျနော့်အနေနဲ့ တွေ့မိတယ်။ ကျန်တဲ့ကိစ္စကတော့ ဘာမှထင်ထင်ရှားရှား ထွက်လာတာတွေ ကျနော့်အနေနဲ့ မတွေ့မိပါဘူး။
မေး ။ ။ နောက်တခု သိချင်တာက မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ (၆) သိန်း အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ တကယ်တမ်း သူတို့ကို ထားနေတာ နားလည်သလောက် သီးခြားစခန်းတွေနဲ့ ထားရှိထားတယ်။ သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေး၊ သူတို့ တစုံတရာအန္တရာယ်ပြုနိုင်တဲ့ အနေအထား လူမှု့အဖွဲ့အစည်းဖြစ်စေ၊ အခြားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းဖြစ်စေ အန္တရာယ်ပြုနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုး ရှိပါသလား။ သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေးအခြေအနေ ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော် ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွေကို လှမ်းပြီးတော့ ဆက်သွယ်မေးမြန်းတာတွေ၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့ ပြောဖြစ်တာတွေ ရှိတယ်။ တချို့စခန်းတွေဆိုရင် လက်ရှိ ကိုဗစ်-၁၉ နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ တချို့အဖွဲ့အစည်းတွေက ဝင်ပြီးကူညီနေတာ ရှိတယ်။ သို့သော် ဝင်ခွင့်မရတဲ့ အနေအထားလေးတွေ ကြုံရတာမျိုးတွေ ရှိတယ်ဆိုတာကို ပြန်သိရတယ်။ နောက်တခုက ရိုဟင်ဂျာတွေကို ထားတဲ့အနေအထား။ ဒါကတော့ အရင်တုန်းကတည်းက အခုထိ နှစ်ပေါင်းကြာပါပြီ။ ပြဿနာတွေစဖြစ်ပြီးကတည်းကဆို ၂၀၁၂ - ၂၀၁၃ လောက်ကတည်းက စခန်းတွေထဲမှာ ထားထားတဲ့ဟာက တကယ်တမ်း ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ Gestapo လို၊ တကယ့် Open prison ပုံစံမျိုးနဲ့ နေနေရတယ်။ ဒါကြီးကလဲ တကယ်တမ်း ဖြစ်သင့်တဲ့ကိစ္စတခုမဟုတ်ဘူးလို့ ကျနော့်အနေနဲ့ ယူဆတယ်။ အဲဒီတော့ တကယ်တမ်း အစိုးရမှာသာ Willingness ရှိတယ်ဆိုရင်ပေါ့ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ လုပ်ပေးချင်တဲ့ အပြောင်းအလဲတခုကို လုပ်ပြချင်တယ်ဆိုရင်တော့ သူတို့ရဲ့ မူရင်းဒေသတွေကို ပြန်ထားဖို့အတွက် မူရင်းရပ်ရွာတွေ ရှိတယ်။ ဒီလိုနေရာတွေကို ပြန်ထားဖို့အတွက် စီစဉ်တာမျိုးတွေ လုပ်လို့ရတာတွေ ရှိတယ်။ အခုထိတော့ စခန်းတွေထဲမှာ ရှိနေတုန်းပဲ။ ဘာမှတော့ စခန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပြဿနာတွေ ကြီးကြီးမားမားတော့ မကြုံရသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ တချို့ဟာလေးတွေတော့ သေးသေးမွှားမွှားလေးတွေတော့ ကြားရတယ်။ တချို့ပြဿနာလေးတွေတော့ ကြားရတာရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါလဲ ကျနော်တို့ မသိရသေးတဲ့ အပိုင်းတွေ ရှိလိမ့်မယ်။ အထူးသဖြင့် အဆက်အသွယ်ပိုင်းဆိုင်ရာမှာ အင်တာနက် မရနေသေးတဲ့ကိစ္စက တချို့နေရာတွေနဲ့ဆို ပြောရဆိုရတာ လှမ်းဆက်သွယ်ဖို့က ခက်ခဲတာမျိုးတွေ ကြုံနေရတာတွေ ရှိတယ်။ အခုလက်ရှိ ရခိုင်တွေ ကြုံနေရတဲ့ ပြဿနာက ရခိုင်တွေ ကြုံနေရတဲ့ တိုက်ပွဲတွေ စစ်ပွဲတွေ ဒုက္ခတွေအကုန်လုံးက ရိုဟင်ဂျာတွေ အရင်တုန်းက ကြုံခဲ့ပြီးတဲ့ဟာတွေ။ အဲဒီတော့ ဒါတွေကို ရခိုင်တွေဆီ ပြန်ရောက်လာတဲ့ အနေအထားမှာ ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီတော့ အကြောင်းပြလို့ ကောင်းတဲ့ဟာကလဲ AA ကို အခုအချိန်မှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းပုံစံမျိုးနဲ့ လုပ်လိုက်တဲ့အခါကြတော့ အကြမ်းဖက်ကိုတိုက်တာမျိုးဆိုပြီးတော့ တော်တော်လေး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိုးစစ်ဆင်တာမျိုးတွေ ရှိတယ်။
ကျနော်အနေနဲ့ မြင်တာကတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေကိုတော့ နိုင်ငံတကာဖိအားကြောင့်မို့ သိပ်အများကြီး အရင်ကလောက် သိပ်ဆိုးဆိုးဝါးဝါး မဖြစ်နိုင်တော့ပေမယ့် ရခိုင်တွေကို သွားနေတဲ့ဟာကတော့ အရင်ကထက် ပိုပြီးတော့ ဆိုးဝါးတဲ့ အနေအထားဘက်ကို ရောက်လာနေတယ်လို့တော့ သုံးသပ်မိတယ်။
မေး ။ ။ ဒီနေရာမှာ ကျနော်တဆက်တည်း မေးချင်ပါတယ်။ အခုနပြောသွားတဲ့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ မဖြစ်အောင်လို့ လှုံဆော်တဲ့အခြေအနေတွေကို မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ အကာအကွယ်ပေးဖို့ဆိုတာ ပါပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့က သမ္မတရုံးက အခုန ကိုသက်ဆွေဝင်း ပြောသွားတဲ့ထဲမှာလဲ ပါပါတယ်။ အမုန်းစကား မပျံ့ပွားဖို့ မလှုံဆော်ကြဖို့ဆိုပြီး - ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ သူ့ညွှန်ကြားချက်ကို ကျနော်ဖတ်ကြည့်တော့ ဌာနဆိုင်ရာအဆင့်ဆင့်ကို ညွှန်ကြားထားတာ။ လူထုကို ပြောတဲ့သဘောမျိုးတော့ မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီတော့ ညွှန်ကြားချက်တွေ ထုတ်တာမျိုးတော့ ရှိပါတယ်။ တကယ်တမ်း အစိုးရအနေနဲ့ ဒီလိုမျိုး Genocide လို အခြေအနေမျိုးတွေ မပေါ်လာအောင်လို့ ထိထိရောက်ရောက် အကာအကွယ်ပေးတဲ့၊ ထိထိရောက်ရောက် အသိပေးတဲ့ဟာမျိုးတွေ။ အခုနပြောသလို အမုန်းစကားတွေ မလုပ်ကြပါနဲ့ဟာမျိုးတွေ။ လုပ်တာမျိုးကော ရှိပါသလား။ အခြေအနေအရ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီညွှန်ကြားချက်တခုလောက်ပဲ ကျနော်တို့ တွေ့ပါတယ်။ ဒါကလဲ ကတုတ်ကရိုက်ကြီး ထွက်လာတဲ့ ညွှန်ကြားချက်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့ ယူဆပါတယ်။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရမယ်ဆိုရင် သိကြားရေသုတ်ထားတဲ့ ဟောင်းနွမ်းနေတဲ့ အစားအစာတခုမျိုးလို Sugar-coated လုပ်ထားတဲ့ဟာလို ယူဆတယ်။ ဒါက နိုင်ငံတကာကို Report တင်ရတော့မယ်။ ဒီဟာကိုပြရမယ့် အခြေအနေမှာ ဒီဟာကို ဒါလေးလုပ်လိုက်မယ်ဆိုတာ။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရမယ်ဆိုရင် ကျနော့်အနေနဲ့ ရိုးသားမှု၊ နိုင်ငံရေးစေတနာ ဒီထဲမှာ ကျနော့်အနေနဲ့ အခုအချိန်အထိတော့ မတွေ့ရသေးဘူး။ ရိုဟင်ဂျာ Genocide နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာဖိအား။ တခု ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုရမှာကတော့ အစိုးရအနေနဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်ပြီးတော့ Report ကိုတော့ အခုထိတော့ ပုံမှန်တင်နေတယ်။ ဒါလေးကိုတော့ Attention ပေးပြီးတော့ လုပ်ပေးနေတယ်။ နည်းနည်းဖိဖိစီးစီး လုပ်ပေးတာမျိုးတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။ သို့သော် တကယ်တမ်း ထိထိရောက်ရောက် နိုင်ငံရေးစေတနာပါပါနဲ့ လုပ်နေတဲ့ဟာ မရှိဘူးလို့တော့ ကျနော် သုံးသပ်တယ်။ အဲဒီတော့ ဒီအမိန့်ထုတ်လိုက်တဲ့ဟာက အောက်ခြေမှာ ဘယ်လောက်ထိ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်မယ်ဆိုတာကို ကျနော်အနေနဲ့ မယုံဘူး။ လုပ်မယ့်အလားအလာကတော့ တော်တော်နည်းပါတယ်။ သို့သော် ဒါကို ကျနော်တို့ ဘယ်လောက်အထိ ထုတ်ထားတဲ့အမိန့်ကို တကယ်တမ်းတည်သွားအောင်လို့ လုပ်ဖို့အတွက်ကို အစိုးရကို ကျနော်တို့ ဘယ်လိုတိုက်တွန်းကြမလဲ။ ဖိအားပေးကြမလဲ၊ တောင်းဆိုကြမလဲဆိုတာကိုတော့ ကျနော်တို့တွေ ဝိုင်းပြောရမယ့်၊ ဝိုင်းလုပ်ကြရမယ့် အလုပ်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့ ယူဆတယ်။ ဒါမျိုးထွက်လာတာတော့ ကောင်းတယ်။ အမိန့်ထုတ်လိုက်တာကိုလည်း ကျနော်အနေနဲ့ ကြိုဆိုတယ်။ ဒါကတော့ ယေဘုယျအားဖြင့် ကြိုဆိုရမယ့် ကိစ္စတခုအနေနဲ့ မြင်တယ်။ သို့သော် ဒီအမိန့်ကိုတည်အောင် လုပ်မယ်၊ မလုပ်ဘူး၊ လုပ်နိုင်တယ် မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတဲ့ ကိစ္စကတော့ မေးခွန်းအကြီးကြီးထုတ်ရမယ့် ကိစ္စဖြစ်တယ်လို့ ကျနော်ကတော့ သုံးသပ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် နောက်ဆုံးတခု မေးချင်ပါတယ်။ အဓိကတော့ အစိုးရရဲ့ commitment ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ICJ က အခုလို ကြားဖြတ်စီမံလုပ်ထားတာကို အစိုးရအနေနဲ့ လိုက်နာမယ်၊ လက်ခံမယ်ဆိုတဲ့ သဘောတော့ဆောင်ပါတယ်။ အစီရင်ခံစာတင်ပြီဆိုတော့ အထဲမှာပါတဲ့ အသေးစိတ်ကိုတော့ ကျနော်တို့ မသိရသေးဘူး။ အဲဒီတော့ ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ အစိုးရဘက်က ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့လဲ ပြောမယ်ဆိုရင် ICJ က ချထားတဲ့ ကြားဖြတ်စီမံချက် တချက်ချင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့လဲ သမ္မတရုံးက ကြေညာချက်တွေ ထုတ်ပြန်ပါတယ်ဆိုတော့ Genocide လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားမြစ်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာသဘောတူညီချက်ကို လေးစားလိုက်နာကြဖို့ဆိုပြီး တပ်ဖွဲ့တွေကို ညွှန်ကြားချက်တွေ အဲဒါမျိုးတွေ ကျနော်တို့ ဖတ်ရပါတယ်။ အဲဒီတော့ အစိုးရဘက်က တကယ့်ကို ရိုဟင်ဂျာ ပဋိပက္ခနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကြေအေးချင်တယ်၊ ပြေလည်ချင်တဲ့ သံဓိဌာန်၊ သူ့ရဲ့နိုင်ငံရေးသံဓိဌာန်က ဘယ်လိုများ ရှိပါသလဲ။ သူတို့လိုလိုလားလား ရှိပါရဲ့လား။
ဖြေ ။ ။ ကျနော် စိတ်ပူတယ်။ အစိုးရကတော့ ရှင်းချင်တဲ့ အနေအထား ရှိပါလိမ့်မယ်။ ရှိမှရလိမ့်မယ်။ အဲဒါမှလဲ အစိုးရ credibility တက်မှာပေါ့။ သူတို့ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာလေး ပြန်တက်လာအောင် ဖြစ်ချင်တဲ့အတွက် ရှင်းချင်တဲ့ အနေအထား ရှိပါလိမ့်မယ်။ သို့သော် ဒီကိစ္စမှာက တပ်နဲ့ အစိုးရကြား ပြေလည်ဖို့အတွက်က အင်မတန် အရေးကြီးပါလိမ့်မယ်။ ဘယ်ဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လက်ရှိအနေအထားကိုက အစိုးရကိုယ်တိုင်က တပ်ကို control လုပ်ဖို့က တော်တော်လေးခက်နေတဲ့သဘော ရှိတဲ့အခါကြတော့ ဒီဟာမှာ အကျပ်အတည်းတခု ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး ဖြစ်မယ်ဆိုတာကိုတော့ ကျနော် နားလည်ပါတယ်။ အစိုးရကို နားလည်ပေးလို့ရတယ်။ သို့သော် နှုတ်ပိတ်မနေဖို့ လိုပါတယ်။ အစိုးရတာဝန်ရှိတဲ့လူတွေက ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ငါတို့ကတော့ ဒီလိုမျိုး ရပ်တည်ဖို့လိုတယ်။ ငါတို့က ဒါမျိုးတွေ ဖြစ်ဖို့လိုတယ်ဆိုပြီးတော့ အခုနပြောတဲ့ နိုင်ငံရေးသံဓိဌာန်ကိုတော့ လုပ်လို့မရသေးကိစ္စမျိုးတွေ၊ အခက်အခဲတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ဒါတွေကို ကျနော်တို့အားလုံး နားလည်တယ်။ သို့သော်လဲ ဒီဟာကို ငါတို့ မရောက်ရောက်အောင် သွားမယ်ဆိုတဲ့ ရည်မှန်းချက်၊ ခိုင်မာတဲ့ရည်မှန်းချက်တခု၊ ခိုင်မာတဲ့သံဓိဌာန်တခုကိုတော့ ပြည်သူတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ထိထိရောက်ရောက် ချပြနိုင်ဖို့ လိုတဲ့အချိန် ရောက်နေပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့ အခုထက်ထိတော့ ကျနော့်အနေနဲ့ အားမရသေးဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခုလက်ရှိ သွားနေတဲ့ Process ကြီး - နိုင်ငံတကာတရားရုံးကနေ ချလိုက်တဲ့ အမိန့်တွေအပေါ်မှာ ပြန်ပြီးတော့ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် Response လုပ်တဲ့ကိစ္စမျိုးတွေ - အချက်တခု - အရွေ့တခုကတော့ ရောက်လာပြီ။ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ပြန်လွှတ်ပေးတာ၊ ဒါမျိုးအမိန့်တွေ ထုတ်ပြန်တာ။ သို့သော် အောက်ခြေမှာ တကယ်ထိထိရောက်ရောက်နဲ့ လုပ်တဲ့ဟာမျိုးတွေကတော့ အခုထိ အားနည်းနေတုန်းပဲလို့ ယူဆတယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့ ဖြစ်အောင် အားပြန်ဖြည့်ဖို့လိုတယ်။ အဲဒါနဲ့ အတူတူပဲ အစိုးရက သူတို့ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို၊ သူတို့ရဲ့မူဝါဒကို ပြည်သူနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ထိထိရောက်ရောက် ချပြပြီးတော့ ဒါကိုမဖြစ်မနေသွားဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်ပြဖို့လိုတဲ့ လုပ်ရမယ့်အချိန်ရောက်နေပါပြီ။
မေး ။ ။ အခုလိုဖြေကြားပေးတာကို အများကြီးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
ကနြောျတို့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံအပေါျမှာ ICJ အပွညျပွညျဆိုငျရာ တရားရုံးကနေ ကွားဖွတျစီမံဆိုပွီးတော့ ပွီးခဲ့တဲ့ ဇနျနဝါရီလက (၄) ခကြျ ခမြှတျခဲ့ပါတယျ။ ဒီလေးခကြျက ယဘေုယအြားဖွင့ျ ပွောမယျဆိုရငျတော့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာစာခြုပျစာတမျးကို မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ လေးစားလိုကျနာဖို့ အခကြျပါပါတယျ။ နောကျတခကြျကတော့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာသဘောတူညီခကြျအတိုငျး မွနျမာနိုငျငံက လုံခွုံရေးအဖှဲ့အစညျးတှဖွေဈတဲ့ စဈတပျ၊ ရဲ ဒီအဖှဲ့အစညျးတှကေို မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ ထိနျးကှပျထားဖို့။ ဒီလိုမြိုးအခွအေနတှေေ မဖွဈလာအောငျလို့ တားဆီးဖို့ဆိုတာပါပါတယျ။ နောကျတခကြျကတော့ ပွီးခဲ့တဲ့ ပဋိပက်ခအတှငျးမှာ မွနျမာနိုငျငံအတှငျးမှာ ဖွဈပကြျခဲ့တဲ့နရောက အထောကျအထားတှကေို မဖကြျဆီးအောငျ ထိနျးထားဖို့ဆိုတာ ပါပါတယျ။ နောကျဆုံးတခကြျကတော့ ဒီအခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ICJ ကို မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ပုံမှနျအစီရငျခံစာ တငျသှငျးဖို့။ ကနဦးအားဖွင့ျဆိုရငျ ဒီမလေ (၂၃) ရကျနေ့ကို နောကျဆုံးထားပွီးတော့ ပထမဦးဆုံး အစီရငျခံစာ တငျသှငျးဖို့ဆိုတာပါပါတယျ။ ဒီနောကျဆုံးအခကြျဖွဈတဲ့ ကွားဖွတျအစီအမံနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အစီရငျခံစာ နောကျဆုံး မလေ (၂၃) ရကျနေ့ကနေ မွနျမာနိုငျငံကနေ ICJ ကို ပေးသှငျးလိုကျပွီ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ဒီအစီအမံတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လိုကျလြောမယျဆိုတဲ့ သဘောတူညီခကြျကို ပွလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့၊ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ တကယျပဲ ICJ က အစီအမံတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွည့ျမီအောငျ ဆောငျရှကျနိုငျပါသလားဆိုတာကို Synergy လူမှုသဟဇာတ ဖောျဆောငျရေးအဖှဲ့ အမှုဆောငျညှနျကွားရေးမှူး ကိုသကျဆှဝေငျး ကို မေးမွနျးသှားပါမယျ။
မေး ။ ။ ကိုသကျဆှဝေငျး .. စကားခံခငြျတာက ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးနဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာနိုငျငံ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့က ရခိုငျမွောကျပိုငျးမှာရှိတဲ့ မူစလငျလူမှုအသိုငျးအဝိုငျးတှကေို ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးအနနေဲ့ အသိအမှတျမပွုပါဘူး။ လကျမခံကွပါဘူး။ ဒါပမေဲ့လဲ ဒီအသုံးအနှုနျးနဲ့ ပတျသကျလို့ အဲဒီဒသေမှာရှိတဲ့ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးက သူတို့ကိုယျသူတို့လဲ ရိုဟငျဂြာလို့ သုံးကွတယျ။ ဒါ့အပွငျ နိုငျငံတကာ ကုလသမဂ်ဂအပါအဝငျ၊ နိုငျငံတကာအစိုးရတှနေဲ့ သတငျးမီဒီယာတှမှော ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျး သုံးတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ကနြောျတို့ကတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ စကားလုံးကိုပဲ ရညျညှှနျးပွီး ပွောသှားမှာ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီတော့ အခုန ကနြောျ အရငျဆုံးမေးခငြျတဲ့ မေးခငြျတဲ့မေးခှနျးကတော့ ဒီဖွဈပွီးခဲ့တဲ့ ပဋိပက်ခနဲ့ ပတျသကျလို့ အထောကျအထားတှကေို မပကြျစီးအောငျ ထိနျးသိမျးထားရမယျဆိုပွီးတော့ ICJ ရဲ့ အစီအမံထဲမှာ ပါပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရသမ်မတရုံးကလညျး ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ ညှှနျကွားခကြျထုတျထားတာ တှေ့ပါတယျ။ ဒါတှကေို မပြောကျပကြျအောငျ ထိနျးထားဖို့ဆိုပွီး ထုတျပွနျထားပါတယျ။ အဲဒီတော့ ကနြောျမေးခငြျတာက ဒီဖွဈခဲ့တဲ့ ပွူနာတှကေ နှဈလညျးတောျတောျကွာနပေါပွီ။ အဲဒီတော့ ဒီအထောကျအထားတှကေ အခုထကျထိ မပကြျမစီး ရှိနိုငျပါ့မလား။ မွနျမာအစိုးရက အခုနညှှနျကွားသလို၊ တကယျတမျး အခွအေနကေ ထိနျးထားနိုငျပါ့မလား။ ကိုသကျဆှဝေငျးရဲ့ အမွငျကို ဦးစှာသိခငြျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ သကျသအေထောကျအထားတှေ ထိနျးဖို့ဆိုတဲ့ကိစ်စကတော့ ခကျတယျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ မွငျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မဖွဈနိုငျဘူးဆိုတဲ့ ကိစ်စတော့ မဟုတျပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အငျးဒငျကိစ်စအပွီးမှာ နောကျထပျသတငျးတှေ ထှကျလာခဲ့တာရှိတယျ။ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှကေ Mass Graves တှေ ဘယျနရော ဘယျဒသေတှမှော Mass Graves တှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရှိနိုငျသေးတယျဆိုတာမြိုးတှေ သတငျးတှထှေကျလာနတေော့ ဒီဟာတှကေို ရှိတဲ့အနအေထားလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ မွငျပါတယျ။ တူးပွီးတော့ မဖြောကျဖကြျဘူးဆိုရငျတော့ ဒီလိုဟာမြိုးတှကေ ရှိနိုငျတဲ့ အနအေထားလို့မွငျတယျ။ သို့သောျ ရှာတှကေတော့ ပဋိပက်ခဖွဈပွီး (၂) နှဈလောကျကွာသှားတဲ့ကာလအတှငျးမှာတော့ ရှာတှကေ အဖွိုခံလိုကျရတယျ။ လမျးတံတားတှေ၊ ဘေးနားတှမှောရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာရှာတှဆေိုရငျ ဘူဒိုဇာတှနေဲ့ ထိုးပွီးတော့ အပြောကျရှငျးပွဈလိုကျတာတှကေို ကနြောျတို့ satellite ဓါတျပုံတှေ အမြားကွီးမှာလညျး တှေ့ရတယျ။ ပွီးတော့ အစိုးရထုတျပွနျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ၊ သတငျးစာတှထေဲမှာ ဒီဟာမြိုးတှကေို တှေ့ရတယျ။ စီးပှားရေးအတှကျ ဘာညအကွောငျးပွပွီးတော့ ဖွိုလိုကျတဲ့ဟာတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။
အဲဒီတော့ ၂၀၁၇ ကနေ ၂၀၁၉ ကွားကာလအတှငျးမှာပငျ (၂) နှဈလောကျကာလအတှငျးမှာ အပွောငျးအလဲတှေ အမြားကွီးရှိသှားတာတှေ ရှိခဲ့တယျ။ သို့သောျ ဒီသကျသအေထောကျအထားတှေ အကုနျလုံးပြောကျပကြျသှားမယျဆိုတာတော့ မဖွဈနိုငျပါဘူးလို့ ကနြောျမွငျတယျ။ နောကျထပျ ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးတဲ့ သကျသအေထောကျအထားကတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို ပွောငျးသှားတဲ့ သနျးနဲ့ခြီလောကျတဲ့ လူတှပေါပဲ။ ဒါကလဲ သကျရှိသကျသအေထောကျအထားတှပေါ။ ဒီလူတှဆေီကနလေဲ ပွနျပွောပွနိုငျတဲ့ အခကြျအလကျတှေ၊ ဒါမြိုးတှလေဲ ရကောငျးရနိုငျတာ ရှိပါလိမ့ျမယျ။ ဒါကတော့ ပညာရှငျတှေ ပိုသိပါလိမ့ျမယျ။ အဲဒီတော့ အထောကျအထားတှကေတော့ ရှိပါလိမ့ျမယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ အခုနပွောတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးလို့ မရနိုငျတဲ့ ရှာလိုဟာမြိုးတှနေဲ့ ပွီးတော့ လယျမွတှေေ၊ Mass Grave တှကေတော့ (၂) နှဈတာကာလအတှငျးမှာတော့ ရှာဖို့ဆိုတာတော့ နညျးနညျးတော့အခကျအခဲ ရှိပါလိမ့ျမယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ နောကျတခုမေးခငြျတာကတော့ ပွောရမယျဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ရိုဟငျဂြာ (၆) သိနျးလောကျ ရှိတယျဆိုပွီးတော့ ကိနျးဂဏနျးတှအေရ သိရပါတယျ။ ပွောမယျဆိုရငျ ကွားဖွတျစီမံကိစ်စက ဒီခွောကျသိနျးကို အကာအကှယျပေးလိုတဲ့ အဓိကရညျရှယျခကြျလို့ သိရပါတယျ။ အဲဒီတော့ ရှိနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ (၆) သိနျးနဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ တစုံတရာ အကာအကှယျပေးနိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုး၊ အကာအကှယျပေးထားနဲ့ အနအေထားမြိုး တှေ့ရပါလား။
ဖွေ ။ ။ အခုထကျထိတော့ ဘာမှကို ထိထိရောကျရောကျ လုပျထားတာ မတှေ့ရသေးပါဘူး။ ဘာမှစိတျကြနေပျရလောကျတဲ့ ထိရောကျတဲ့ စီမံခကြျတှကေို ကနြောျတို့ မမွငျရဘူး၊ မကွားရဘူး။ နောကျဆုံးတငျလိုကျတဲ့ Report နဲ့ ပတျသကျရငျတောငျမှ ဘာမှအရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ သခြောရှငျးလငျးမသိရတဲ့ အနအေထားမှာ ရှိတယျ။ အဲဒီတော့ ဘာတှလေုပျထားတယျ။ ဘာတှစေီမံထားတယျဆိုတာတှကေိုတော့ ကနြောျတို့ မသိရဘူး။ အဲဒီတော့ ကနြောျတို့ဆီမှာ အမွဲတမျး ကွားနရေတဲ့ နေ့စဉျ ကနြောျတို့ဆီ ရောကျနတေဲ့ သတငျးတှကေတော့ စဈပှဲသတငျးတှေ။ ဘယျရှာတှတေော့ မီးရှို့ခံလိုကျရပွီ၊ ဘာတှတေော့ ဖွဈနပွေီ - ရိုဟငျဂြာတှေ၊ ရခိုငျတှေ ဒုက်ခရောကျနကွေပွီဆိုတဲ့ သတငျးက နေ့တိုငျးတကျနတေယျ။ ဒါကတော့ ကွားရတဲ့သတငျးပါ။ ထူးထူးခွားခွား နောကျဆုံးသိရတာကတော့ ရိုဟငျဂြာတှကေို အယောကျ ရှဈရာလား မသိဘူး၊ ဖမျးထားတဲ့ဟာကို ပွနျလှှတျလိုကျတယျဆိုတဲ့ သတငျးက ဒီကွားထဲမှာ ထူးထူးခွားခွား ကနြော့ျအနနေဲ့ တှေ့မိတယျ။ ကနြျတဲ့ကိစ်စကတော့ ဘာမှထငျထငျရှားရှား ထှကျလာတာတှေ ကနြော့ျအနနေဲ့ မတှေ့မိပါဘူး။
မေး ။ ။ နောကျတခု သိခငြျတာက မွနျမာနိုငျငံအတှငျးမှာရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာ (၆) သိနျး အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ တကယျတမျး သူတို့ကို ထားနတော နားလညျသလောကျ သီးခွားစခနျးတှနေဲ့ ထားရှိထားတယျ။ သူတို့ရဲ့ လုံခွုံရေး၊ သူတို့ တစုံတရာအန်တရာယျပွုနိုငျတဲ့ အနအေထား လူမှု့အဖှဲ့အစညျးဖွဈစေ၊ အခွားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျးဖွဈစေ အန်တရာယျပွုနိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုး ရှိပါသလား။ သူတို့ရဲ့ လုံခွုံရေးအခွအေနေ ဘယျလိုရှိပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှကေို လှမျးပွီးတော့ ဆကျသှယျမေးမွနျးတာတှေ၊ မိတျဆှတှေနေဲ့ ပွောဖွဈတာတှေ ရှိတယျ။ တခြို့စခနျးတှဆေိုရငျ လကျရှိ ကိုဗဈ-၁၉ နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ တခြို့အဖှဲ့အစညျးတှကေ ဝငျပွီးကူညီနတော ရှိတယျ။ သို့သောျ ဝငျခှင့ျမရတဲ့ အနအေထားလေးတှေ ကွုံရတာမြိုးတှေ ရှိတယျဆိုတာကို ပွနျသိရတယျ။ နောကျတခုက ရိုဟငျဂြာတှကေို ထားတဲ့အနအေထား။ ဒါကတော့ အရငျတုနျးကတညျးက အခုထိ နှဈပေါငျးကွာပါပွီ။ ပွူနာတှစေဖွဈပွီးကတညျးကဆို ၂၀၁၂ - ၂၀၁၃ လောကျကတညျးက စခနျးတှထေဲမှာ ထားထားတဲ့ဟာက တကယျတမျး ပွောရမယျဆိုရငျတော့ Gestapo လို၊ တကယ့ျ Open prison ပုံစံမြိုးနဲ့ နနေရေတယျ။ ဒါကွီးကလဲ တကယျတမျး ဖွဈသင့ျတဲ့ကိစ်စတခုမဟုတျဘူးလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ယူဆတယျ။ အဲဒီတော့ တကယျတမျး အစိုးရမှာသာ Willingness ရှိတယျဆိုရငျပေါ့ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ လုပျပေးခငြျတဲ့ အပွောငျးအလဲတခုကို လုပျပွခငြျတယျဆိုရငျတော့ သူတို့ရဲ့ မူရငျးဒသေတှကေို ပွနျထားဖို့အတှကျ မူရငျးရပျရှာတှေ ရှိတယျ။ ဒီလိုနရောတှကေို ပွနျထားဖို့အတှကျ စီစဉျတာမြိုးတှေ လုပျလို့ရတာတှေ ရှိတယျ။ အခုထိတော့ စခနျးတှထေဲမှာ ရှိနတေုနျးပဲ။ ဘာမှတော့ စခနျးတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ ပွူနာတှေ ကွီးကွီးမားမားတော့ မကွုံရသေးပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ တခြို့ဟာလေးတှတေော့ သေးသေးမှှားမှှားလေးတှတေော့ ကွားရတယျ။ တခြို့ပွူနာလေးတှတေော့ ကွားရတာရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါလဲ ကနြောျတို့ မသိရသေးတဲ့ အပိုငျးတှေ ရှိလိမ့ျမယျ။ အထူးသဖွင့ျ အဆကျအသှယျပိုငျးဆိုငျရာမှာ အငျတာနကျ မရနသေေးတဲ့ကိစ်စက တခြို့နရောတှနေဲ့ဆို ပွောရဆိုရတာ လှမျးဆကျသှယျဖို့က ခကျခဲတာမြိုးတှေ ကွုံနရေတာတှေ ရှိတယျ။ အခုလကျရှိ ရခိုငျတှေ ကွုံနရေတဲ့ ပွူနာက ရခိုငျတှေ ကွုံနရေတဲ့ တိုကျပှဲတှေ စဈပှဲတှေ ဒုက်ခတှအေကုနျလုံးက ရိုဟငျဂြာတှေ အရငျတုနျးက ကွုံခဲ့ပွီးတဲ့ဟာတှေ။ အဲဒီတော့ ဒါတှကေို ရခိုငျတှဆေီ ပွနျရောကျလာတဲ့ အနအေထားမှာ ဖွဈလာတယျ။ အဲဒီတော့ အကွောငျးပွလို့ ကောငျးတဲ့ဟာကလဲ AA ကို အခုအခြိနျမှာ အကွမျးဖကျအဖှဲ့အစညျးပုံစံမြိုးနဲ့ လုပျလိုကျတဲ့အခါကွတော့ အကွမျးဖကျကိုတိုကျတာမြိုးဆိုပွီးတော့ တောျတောျလေး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ထိုးစဈဆငျတာမြိုးတှေ ရှိတယျ။
ကနြောျအနနေဲ့ မွငျတာကတော့ ရိုဟငျဂြာတှကေိုတော့ နိုငျငံတကာဖိအားကွောင့ျမို့ သိပျအမြားကွီး အရငျကလောကျ သိပျဆိုးဆိုးဝါးဝါး မဖွဈနိုငျတော့ပမေယ့ျ ရခိုငျတှကေို သှားနတေဲ့ဟာကတော့ အရငျကထကျ ပိုပွီးတော့ ဆိုးဝါးတဲ့ အနအေထားဘကျကို ရောကျလာနတေယျလို့တော့ သုံးသပျမိတယျ။
မေး ။ ။ ဒီနရောမှာ ကနြောျတဆကျတညျး မေးခငြျပါတယျ။ အခုနပွောသှားတဲ့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု၊ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှေ မဖွဈအောငျလို့ လှုံဆောျတဲ့အခွအေနတှေကေို မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ အကာအကှယျပေးဖို့ဆိုတာ ပါပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျလို့က သမ်မတရုံးက အခုန ကိုသကျဆှဝေငျး ပွောသှားတဲ့ထဲမှာလဲ ပါပါတယျ။ အမုနျးစကား မပြံ့ပှားဖို့ မလှုံဆောျကွဖို့ဆိုပွီး - ပွောမယျဆိုရငျတော့ သူ့ညှှနျကွားခကြျကို ကနြောျဖတျကွည့ျတော့ ဌာနဆိုငျရာအဆင့ျဆင့ျကို ညှှနျကွားထားတာ။ လူထုကို ပွောတဲ့သဘောမြိုးတော့ မဟုတျဘူး။ အဲဒီတော့ ညှှနျကွားခကြျတှေ ထုတျတာမြိုးတော့ ရှိပါတယျ။ တကယျတမျး အစိုးရအနနေဲ့ ဒီလိုမြိုး Genocide လို အခွအေနမြေိုးတှေ မပေါျလာအောငျလို့ ထိထိရောကျရောကျ အကာအကှယျပေးတဲ့၊ ထိထိရောကျရောကျ အသိပေးတဲ့ဟာမြိုးတှေ။ အခုနပွောသလို အမုနျးစကားတှေ မလုပျကွပါနဲ့ဟာမြိုးတှေ။ လုပျတာမြိုးကော ရှိပါသလား။ အခွအေနအေရ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီညှှနျကွားခကြျတခုလောကျပဲ ကနြောျတို့ တှေ့ပါတယျ။ ဒါကလဲ ကတုတျကရိုကျကွီး ထှကျလာတဲ့ ညှှနျကွားခကြျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ယူဆပါတယျ။ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရမယျဆိုရငျ သိကွားရသေုတျထားတဲ့ ဟောငျးနှမျးနတေဲ့ အစားအစာတခုမြိုးလို Sugar-coated လုပျထားတဲ့ဟာလို ယူဆတယျ။ ဒါက နိုငျငံတကာကို Report တငျရတော့မယျ။ ဒီဟာကိုပွရမယ့ျ အခွအေနမှော ဒီဟာကို ဒါလေးလုပျလိုကျမယျဆိုတာ။ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရမယျဆိုရငျ ကနြော့ျအနနေဲ့ ရိုးသားမှု၊ နိုငျငံရေးစတေနာ ဒီထဲမှာ ကနြော့ျအနနေဲ့ အခုအခြိနျအထိတော့ မတှေ့ရသေးဘူး။ ရိုဟငျဂြာ Genocide နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နိုငျငံတကာဖိအား။ တခု ကနြောျတို့ အသိအမှတျပွုရမှာကတော့ အစိုးရအနနေဲ့ ပူးပေါငျးပါဝငျပွီးတော့ Report ကိုတော့ အခုထိတော့ ပုံမှနျတငျနတေယျ။ ဒါလေးကိုတော့ Attention ပေးပွီးတော့ လုပျပေးနတေယျ။ နညျးနညျးဖိဖိစီးစီး လုပျပေးတာမြိုးတော့ ကနြောျတို့အနနေဲ့ အသိအမှတျပွုတယျ။ သို့သောျ တကယျတမျး ထိထိရောကျရောကျ နိုငျငံရေးစတေနာပါပါနဲ့ လုပျနတေဲ့ဟာ မရှိဘူးလို့တော့ ကနြောျ သုံးသပျတယျ။ အဲဒီတော့ ဒီအမိန့ျထုတျလိုကျတဲ့ဟာက အောကျခွမှော ဘယျလောကျထိ ထိထိရောကျရောကျ လုပျမယျဆိုတာကို ကနြောျအနနေဲ့ မယုံဘူး။ လုပျမယ့ျအလားအလာကတော့ တောျတောျနညျးပါတယျ။ သို့သောျ ဒါကို ကနြောျတို့ ဘယျလောကျအထိ ထုတျထားတဲ့အမိန့ျကို တကယျတမျးတညျသှားအောငျလို့ လုပျဖို့အတှကျကို အစိုးရကို ကနြောျတို့ ဘယျလိုတိုကျတှနျးကွမလဲ။ ဖိအားပေးကွမလဲ၊ တောငျးဆိုကွမလဲဆိုတာကိုတော့ ကနြောျတို့တှေ ဝိုငျးပွောရမယ့ျ၊ ဝိုငျးလုပျကွရမယ့ျ အလုပျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ယူဆတယျ။ ဒါမြိုးထှကျလာတာတော့ ကောငျးတယျ။ အမိန့ျထုတျလိုကျတာကိုလညျး ကနြောျအနနေဲ့ ကွိုဆိုတယျ။ ဒါကတော့ ယဘေုယအြားဖွင့ျ ကွိုဆိုရမယ့ျ ကိစ်စတခုအနနေဲ့ မွငျတယျ။ သို့သောျ ဒီအမိန့ျကိုတညျအောငျ လုပျမယျ၊ မလုပျဘူး၊ လုပျနိုငျတယျ မလုပျနိုငျဘူးဆိုတဲ့ ကိစ်စကတော့ မေးခှနျးအကွီးကွီးထုတျရမယ့ျ ကိစ်စဖွဈတယျလို့ ကနြောျကတော့ သုံးသပျပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ နောကျဆုံးတခု မေးခငြျပါတယျ။ အဓိကတော့ အစိုးရရဲ့ commitment ပွောမယျဆိုရငျတော့ ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ICJ က အခုလို ကွားဖွတျစီမံလုပျထားတာကို အစိုးရအနနေဲ့ လိုကျနာမယျ၊ လကျခံမယျဆိုတဲ့ သဘောတော့ဆောငျပါတယျ။ အစီရငျခံစာတငျပွီဆိုတော့ အထဲမှာပါတဲ့ အသေးစိတျကိုတော့ ကနြောျတို့ မသိရသေးဘူး။ အဲဒီတော့ ပွောမယျဆိုရငျတော့ အစိုးရဘကျက ဒါနဲ့ပတျသကျလို့လဲ ပွောမယျဆိုရငျ ICJ က ခထြားတဲ့ ကွားဖွတျစီမံခကြျ တခကြျခငြျးနဲ့ ပတျသကျလို့လဲ သမ်မတရုံးက ကွညောခကြျတှေ ထုတျပွနျပါတယျဆိုတော့ Genocide လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားမွဈရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာသဘောတူညီခကြျကို လေးစားလိုကျနာကွဖို့ဆိုပွီး တပျဖှဲ့တှကေို ညှှနျကွားခကြျတှေ အဲဒါမြိုးတှေ ကနြောျတို့ ဖတျရပါတယျ။ အဲဒီတော့ အစိုးရဘကျက တကယ့ျကို ရိုဟငျဂြာ ပဋိပက်ခနဲ့ ပတျသကျလို့ ကွအေေးခငြျတယျ၊ ပွလေညျခငြျတဲ့ သံဓိဌာနျ၊ သူ့ရဲ့နိုငျငံရေးသံဓိဌာနျက ဘယျလိုမြား ရှိပါသလဲ။ သူတို့လိုလိုလားလား ရှိပါရဲ့လား။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျ စိတျပူတယျ။ အစိုးရကတော့ ရှငျးခငြျတဲ့ အနအေထား ရှိပါလိမ့ျမယျ။ ရှိမှရလိမ့ျမယျ။ အဲဒါမှလဲ အစိုးရ credibility တကျမှာပေါ့။ သူတို့ရဲ့ ဂုဏျသိက်ခာလေး ပွနျတကျလာအောငျ ဖွဈခငြျတဲ့အတှကျ ရှငျးခငြျတဲ့ အနအေထား ရှိပါလိမ့ျမယျ။ သို့သောျ ဒီကိစ်စမှာက တပျနဲ့ အစိုးရကွား ပွလေညျဖို့အတှကျက အငျမတနျ အရေးကွီးပါလိမ့ျမယျ။ ဘယျဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လကျရှိအနအေထားကိုက အစိုးရကိုယျတိုငျက တပျကို control လုပျဖို့က တောျတောျလေးခကျနတေဲ့သဘော ရှိတဲ့အခါကွတော့ ဒီဟာမှာ အကပြျအတညျးတခု ဖွဈနတေယျ။ အဲဒီလိုမြိုး ဖွဈမယျဆိုတာကိုတော့ ကနြောျ နားလညျပါတယျ။ အစိုးရကို နားလညျပေးလို့ရတယျ။ သို့သောျ နှုတျပိတျမနဖေို့ လိုပါတယျ။ အစိုးရတာဝနျရှိတဲ့လူတှကေ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ငါတို့ကတော့ ဒီလိုမြိုး ရပျတညျဖို့လိုတယျ။ ငါတို့က ဒါမြိုးတှေ ဖွဈဖို့လိုတယျဆိုပွီးတော့ အခုနပွောတဲ့ နိုငျငံရေးသံဓိဌာနျကိုတော့ လုပျလို့မရသေးကိစ်စမြိုးတှေ၊ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ ဒါတှကေို ကနြောျတို့အားလုံး နားလညျတယျ။ သို့သောျလဲ ဒီဟာကို ငါတို့ မရောကျရောကျအောငျ သှားမယျဆိုတဲ့ ရညျမှနျးခကြျ၊ ခိုငျမာတဲ့ရညျမှနျးခကြျတခု၊ ခိုငျမာတဲ့သံဓိဌာနျတခုကိုတော့ ပွညျသူတှနေဲ့ နိုငျငံတကာကို ထိထိရောကျရောကျ ခပြွနိုငျဖို့ လိုတဲ့အခြိနျ ရောကျနပွေီလို့ ယူဆပါတယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့ အခုထကျထိတော့ ကနြော့ျအနနေဲ့ အားမရသေးဘူး။ ဒါပမေဲ့ အခုလကျရှိ သှားနတေဲ့ Process ကွီး - နိုငျငံတကာတရားရုံးကနေ ခလြိုကျတဲ့ အမိန့ျတှအေပေါျမှာ ပွနျပွီးတော့ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ Response လုပျတဲ့ကိစ်စမြိုးတှေ - အခကြျတခု - အရှေ့တခုကတော့ ရောကျလာပွီ။ ရိုဟငျဂြာတှကေို ပွနျလှှတျပေးတာ၊ ဒါမြိုးအမိန့ျတှေ ထုတျပွနျတာ။ သို့သောျ အောကျခွမှော တကယျထိထိရောကျရောကျနဲ့ လုပျတဲ့ဟာမြိုးတှကေတော့ အခုထိ အားနညျးနတေုနျးပဲလို့ ယူဆတယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့ ဖွဈအောငျ အားပွနျဖွည့ျဖို့လိုတယျ။ အဲဒါနဲ့ အတူတူပဲ အစိုးရက သူတို့ရဲ့ ရညျရှယျခကြျကို၊ သူတို့ရဲ့မူဝါဒကို ပွညျသူနဲ့ နိုငျငံတကာကို ထိထိရောကျရောကျ ခပြွပွီးတော့ ဒါကိုမဖွဈမနသှေားဖို့အတှကျ လုပျဆောငျပွဖို့လိုတဲ့ လုပျရမယ့ျအခြိနျရောကျနပေါပွီ။
မေး ။ ။ အခုလိုဖွကွေားပေးတာကို အမြားကွီးကြေးဇူးတငျပါတယျ။
