(Zawgyi / Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အကြမ်းမဖက် အာဏာဖီဆန်ရေး CDM လှုပ်ရှားမှုမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေလည်း ပါဝင်တာကြောင့် ဆေးရုံတွေမှာ ဝန်ထမ်းအင်အား နည်းပါးနေတဲ့ တချိန်တည်းမှာ ကိုဗစ်ကူးစက်မှု တတိယလှိုင်း ရိုက်ခတ်မှုဒဏ်ကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ ဒီအကြောင်း AFP သတင်းကို အခြေခံပြီး ကိုဝင်းမင်း တင်ပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံတဝန်း နေ့စဉ် ကိုဗစ်ကူးစက်မှုနှုန်း မြင့်တက်လာနေသလို ဆေးရုံ ဆေးခန်းတွေမှာ ကုသရေး ဆေးပစ္စည်းတွေ ပြတ်လပ်နေတဲ့ ပြဿနာနဲ့လည်း ကြုံနေရပါတယ်။ ကလေးမြို့ ဆေးရုံတရုံမှာဆိုရင် ဆေးရုံခုတင်တွေ မလုံလောက်တော့သလို လူနာတွေကို အရေးပေါ် ဆေးကုသရေး ပစ္စည်းတွေလည်း လိုအပ်နေတာပါ။ အခု တတိယလှိုင်းက အရင်ကူးစက်မှုလှိုင်းတွေနဲ့မတူ နိုင်ငံရေး အခြေအနေတွေကြောင့်လည်း ကူးစက်မှု ပိုတိုးနေသလို ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု အခက်အခဲတွေလည်း ရှိနေပါတယ်လို့ ကလေးမြို့ ပရဟိတအသင်းက John Dawt Lian Sang က ပြောပါတယ်။
“ပထမအသုတ်၊ ဒုတိယအသုတ်အထိက Home Quarantine အနေနဲ့ဖြစ်ဖြစ် ပြီးတော့ ရောဂါကူးစက်နှုန်း အနေနဲ့ဖြစ်ဖြစ် တော်တော်လေး တတိယလှိုင်းနဲ့ ကွာခြားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒီတတိယလှိုင်းမှာကြတော့ နိုင်ငံရေးအခြေအနေ မကောင်းတာကြောင့်လည်း အများကြီးပါမယ်လို့ ကျနော် မြင်မိပါတယ်။ ပြီးတော့ ဒီတတိယလှိုင်းက ကလေးမြို့ အနေအထားနဲ့ဆို တော်တော် ကြောက်ဖို့ကောင်းတယ်လို့ မြင်မိပါတယ်။”
အခု ကိုဗစ်မျိုးဗီဇကွဲ ကူးစက်မှုတွေက မြန်ဆန်သလို လူတွေ နေ့မြင်ညပျောက် သေဆုံးနေကြတဲ့ အကြောင်းလည်း သူက ပြောပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ဆေးရုံသုံး အောက်စီဂျင်ဘူးတွေ မလုံလောက်တာကြောင့် ဆေးကုသရေး ခက်ခဲနေရတဲ့ အကြောင်းလည်း Wesley ဆေးရုံက ညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေါက်တာ Than Bil Luai က ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ဆေးရုံမှာဆို အလုံး ၇၀ လောက် သုံးပါတယ်။ အဲဒါလည်း သိပ်ပြီးတော့ မလုံလောက်ပါဘူး။ သို့သော် အပြင်က အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်းမှာ ဒုက္ခရောက်နေတယ်ဆိုတော့ သူတို့ကို မျှပြီးတော့ ပေးရတယ်။ တိုင်းရင်းဆေးရုံ ကိုဗစ်ဆေးရုံကိုလည်း မျှပေးရတယ်။ ပြီးတော့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေကိုလည်း မျှပေးရတယ်ဆိုတော့ ဦးနှောက်အစားဆုံးကတော့ အောက်ဆီဂျင်ပြဿနာ ဖြစ်ပါတယ်။”
အခုလို ရောဂါကူးစက်မှုတွေ ပိုတိုးလာနေတဲ့ အချိန်မှာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ် ပြိုလဲနေတာကြောင့် ဆေးရုံတွေ၊ ဆေးခန်းတွေ ရှိပေမယ့် ဆေးကုသပေးမယ့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ မရှိတာကလည်း ပြဿနာဖြစ်နေတာပါ။ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အကြမ်းမဖက် အာဏာဖီဆန်ရေး CDM လှုပ်ရှားမှုမှာ ပါဝင်ကြတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေထဲ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း အတော်များများလည်း ပါဝင်တာကြောင့် အခုလို ဝန်ထမ်းအင်အား နည်းပါးနေရတာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း Dr.Than Bil Luai က ပြောပါတယ်။
“ပြိုလဲသွားတာက Health Care Service Delivery ပေ့ါ၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု လုပ်ငန်း၊ ဆေးရုံတွေ အကုန်ရှိတယ်၊ ခွဲခန်းတွေ ပစ္စည်းပစ္စယ အကုန်လုံး သူ့ System နဲ့ သူကတော့ အကုန်လုံးရှိပြီးသား။ အဲတော့ ကျန်းမာရေးကို စောင့်ရှောက်မယ့် ပုဂ္ဂိုလ်များ မရှိတဲ့အခါကြတော့ အဲဒီ System တွေ အကုန်လုံးက သုံးလို့မရတော့ဘူး။”
တချို့လူနာတွေကလည်း ဆေးရုံမသွားလိုတာကြောင့် အိမ်မှာပဲ ဆေးကုသမှု ခံယူကြပါတယ်။ လူနာဆိုတာ လိုအပ်ရင် ဆေးရုံသွားရမှာဖြစ်ပေမယ့် အခုတော့ လူနာတွေက ဆေးရုံကို ငြင်းဆန်ကြတဲ့ အကြောင်းလည်း ကိုဗစ်ကူးစက်ခံရသူ တဦးရဲ့ မိသားစုဝင်တဦးက ပြောပါတယ်။
“ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဆေးရုံမှာသွားရင် တဖြုတ်ဖြုတ် ဆုံးတယ်ဆိုတာလည်း ကြားတယ်လေ။ ကြားတော့ မသွားဘူး။ အဲဒါကြောင့် သမားတော်နဲ့ အိမ်မှာ ကုလိုက်ရတယ်။ ဒါက ကွာခြားချက်ကြီးပေါ့။ ဆေးရုံသွားရမှာလေ လူနာဆိုရင်။ ဒါပေမယ့် ဆေးရုံမသွားချင်တဲ့ ကွာခြားချက်က တော်တော်ကွာခြားတယ်နော်။”
အစောပိုင်း ကိုဗစ်ကူးစက်မှုတွေတုန်းက နိုင်ငံတဝန်း ဆန္ဒပြပွဲတွေနဲ့ ရောဂါကူးစက်မှုတွေကို သတိမရကြသလို အခုလို ကိုဗစ်လှိုင်း တကျော့ပြန် ရိုက်ခတ်ခံရတဲ့အခါ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်မထားနိုင်ခဲ့တာကိုလည်း သူက အခုလိုပြောပါတယ်။
“အာဏာမသိမ်းခင်ကတော့ သေချာ Prevention လုပ်တယ်လေ။ နောက် ညွှန်ကြားချက်တွေက အမြဲတမ်းရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်ပိုင်းကြတော့ ကြောက်နေရတာလေ။ ဘယ်အချိန် ဘာဖြစ်မလဲ ကြောက်နေရတော့ ဒီကိုဗစ်က ဘယ်ရောက်သွားမှန်းတောင် မသိဘူး။ ဒါပေမယ့် ကိုဗစ်က ဒီလို ပျောက်သွားတဲ့အချိန်မှာ ရုတ်တရက် ထပေါ်လာတယ်။ ဘယ်လိုမှ Prevention က No Prevention ဖြစ်သွားတာလေ။”
အခုလို နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေအောက် ကူးစက်မှုတွေ ပိုတိုးလာနေတာကြောင့် တဦးချင်းစီနဲ့ မိသားစုတိုင်း ကိုယ်ပိုင်အသိနဲ့ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှု လိုအပ်ကြောင်းလည်း သူကပြောပါတယ်။
“အခုဟာ တော်တော်ကို Outbreak ဖြစ်နေတာ ကလေးမြို့ဆိုရင်။ ဆိုတော့ မိသားစုတိုင်း၊ တယောက်ချင်းစီတိုင်းက ဒီ Knowledge ရှိရမယ်၊ Knowledge ရှိပြီးတော့ ကိုယ်တိုင် တဦးချင်းစီက လုပ်ဆောင်၊ ပြီးတော့ မိသားစုက လုပ်ဆောင်၊ ကိုယ့်ရဲ့ Prevention ကို မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ အင်မတန်မှ လူမျိုးတုံးတောင် ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုထိ ကိုဗစ်ကူးစက်သူ စုစုပေါင်း ၂ သိန်းကျော်နဲ့ သေဆုံးသူ ၄,၅၀၀ ကျော်နေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ အခု ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းအတွင်း အပြင်းအထန် ကူးစက်တာနဲ့ သေဆုံးနှုန်းများတဲ့ ဒေသတွေ ရှိနေပြီး အဲဒီလိုနေရာတွေမှာ အောက်ဆီဂျင် မလုံလောက်တဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့လည်း ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။
-----------------------
(Unicode)
ခညြ့ျနဲ့နတေဲ့ မွနျမာ့ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုစနဈနဲ့ တတိယလှိုငျးကပျဘေး
မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အကွမျးမဖကျ အာဏာဖီဆနျရေး CDM လှုပျရှားမှုမှာ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှလေညျး ပါဝငျတာကွောင့ျ ဆေးရုံတှမှော ဝနျထမျးအငျအား နညျးပါးနတေဲ့ တခြိနျတညျးမှာ ကိုဗဈကူးစကျမှု တတိယလှိုငျး ရိုကျခတျမှုဒဏျကို ဆိုးဆိုးရှားရှား ရငျဆိုငျနကွေရပါတယျ။ ဒီအကွောငျး AFP သတငျးကို အခွခေံပွီး ကိုဝငျးမငျး တငျပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံတဝနျး နေ့စဉျ ကိုဗဈကူးစကျမှုနှုနျး မွင့ျတကျလာနသေလို ဆေးရုံ ဆေးခနျးတှမှော ကုသရေး ဆေးပစ်စညျးတှေ ပွတျလပျနတေဲ့ ပွူနာနဲ့လညျး ကွုံနရေပါတယျ။ ကလေးမွို့ ဆေးရုံတရုံမှာဆိုရငျ ဆေးရုံခုတငျတှေ မလုံလောကျတော့သလို လူနာတှကေို အရေးပေါျ ဆေးကုသရေး ပစ်စညျးတှလေညျး လိုအပျနတောပါ။ အခု တတိယလှိုငျးက အရငျကူးစကျမှုလှိုငျးတှနေဲ့မတူ နိုငျငံရေး အခွအေနတှေကွေောင့ျလညျး ကူးစကျမှု ပိုတိုးနသေလို ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှု အခကျအခဲတှလေညျး ရှိနပေါတယျလို့ ကလေးမွို့ ပရဟိတအသငျးက John Dawt Lian Sang က ပွောပါတယျ။
“ပထမအသုတျ၊ ဒုတိယအသုတျအထိက Home Quarantine အနနေဲ့ဖွဈဖွဈ ပွီးတော့ ရောဂါကူးစကျနှုနျး အနနေဲ့ဖွဈဖွဈ တောျတောျလေး တတိယလှိုငျးနဲ့ ကှာခွားတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ဒီတတိယလှိုငျးမှာကွတော့ နိုငျငံရေးအခွအေနေ မကောငျးတာကွောင့ျလညျး အမြားကွီးပါမယျလို့ ကနြောျ မွငျမိပါတယျ။ ပွီးတော့ ဒီတတိယလှိုငျးက ကလေးမွို့ အနအေထားနဲ့ဆို တောျတောျ ကွောကျဖို့ကောငျးတယျလို့ မွငျမိပါတယျ။”
အခု ကိုဗဈမြိုးဗီဇကှဲ ကူးစကျမှုတှကေ မွနျဆနျသလို လူတှေ နေ့မွငျညပြောကျ သဆေုံးနကွေတဲ့ အကွောငျးလညျး သူက ပွောပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ဆေးရုံသုံး အောကျစီဂငြျဘူးတှေ မလုံလောကျတာကွောင့ျ ဆေးကုသရေး ခကျခဲနရေတဲ့ အကွောငျးလညျး Wesley ဆေးရုံက ညှှနျကွားရေးမှူး ဒေါကျတာ Than Bil Luai က ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ဆေးရုံမှာဆို အလုံး ၇၀ လောကျ သုံးပါတယျ။ အဲဒါလညျး သိပျပွီးတော့ မလုံလောကျပါဘူး။ သို့သောျ အပွငျက အိမျတိုငျးအိမျတိုငျးမှာ ဒုက်ခရောကျနတေယျဆိုတော့ သူတို့ကို မြှပွီးတော့ ပေးရတယျ။ တိုငျးရငျးဆေးရုံ ကိုဗဈဆေးရုံကိုလညျး မြှပေးရတယျ။ ပွီးတော့ လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှကေိုလညျး မြှပေးရတယျဆိုတော့ ဦးနှောကျအစားဆုံးကတော့ အောကျဆီဂငြျပွူနာ ဖွဈပါတယျ။”
အခုလို ရောဂါကူးစကျမှုတှေ ပိုတိုးလာနတေဲ့ အခြိနျမှာ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုစနဈ ပွိုလဲနတောကွောင့ျ ဆေးရုံတှေ၊ ဆေးခနျးတှေ ရှိပမေယ့ျ ဆေးကုသပေးမယ့ျ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ မရှိတာကလညျး ပွူနာဖွဈနတောပါ။ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အကွမျးမဖကျ အာဏာဖီဆနျရေး CDM လှုပျရှားမှုမှာ ပါဝငျကွတဲ့ ဝနျထမျးတှထေဲ ကနြျးမာရေးဝနျထမျး အတောျမြားမြားလညျး ပါဝငျတာကွောင့ျ အခုလို ဝနျထမျးအငျအား နညျးပါးနရေတာ ဖွဈတယျလို့လညျး Dr.Than Bil Luai က ပွောပါတယျ။
“ပွိုလဲသှားတာက Health Care Service Delivery ပေ့ါ၊ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှု လုပျငနျး၊ ဆေးရုံတှေ အကုနျရှိတယျ၊ ခှဲခနျးတှေ ပစ်စညျးပစ်စယ အကုနျလုံး သူ့ System နဲ့ သူကတော့ အကုနျလုံးရှိပွီးသား။ အဲတော့ ကနြျးမာရေးကို စောင့ျရှောကျမယ့ျ ပုဂ်ဂိုလျမြား မရှိတဲ့အခါကွတော့ အဲဒီ System တှေ အကုနျလုံးက သုံးလို့မရတော့ဘူး။”
တခြို့လူနာတှကေလညျး ဆေးရုံမသှားလိုတာကွောင့ျ အိမျမှာပဲ ဆေးကုသမှု ခံယူကွပါတယျ။ လူနာဆိုတာ လိုအပျရငျ ဆေးရုံသှားရမှာဖွဈပမေယ့ျ အခုတော့ လူနာတှကေ ဆေးရုံကို ငွငျးဆနျကွတဲ့ အကွောငျးလညျး ကိုဗဈကူးစကျခံရသူ တဦးရဲ့ မိသားစုဝငျတဦးက ပွောပါတယျ။
“ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဆေးရုံမှာသှားရငျ တဖွုတျဖွုတျ ဆုံးတယျဆိုတာလညျး ကွားတယျလေ။ ကွားတော့ မသှားဘူး။ အဲဒါကွောင့ျ သမားတောျနဲ့ အိမျမှာ ကုလိုကျရတယျ။ ဒါက ကှာခွားခကြျကွီးပေါ့။ ဆေးရုံသှားရမှာလေ လူနာဆိုရငျ။ ဒါပမေယ့ျ ဆေးရုံမသှားခငြျတဲ့ ကှာခွားခကြျက တောျတောျကှာခွားတယျနောျ။”
အစောပိုငျး ကိုဗဈကူးစကျမှုတှတေုနျးက နိုငျငံတဝနျး ဆန်ဒပွပှဲတှနေဲ့ ရောဂါကူးစကျမှုတှကေို သတိမရကွသလို အခုလို ကိုဗဈလှိုငျး တကြော့ပွနျ ရိုကျခတျခံရတဲ့အခါ ကွိုတငျပွငျဆငျမှုတှေ လုပျမထားနိုငျခဲ့တာကိုလညျး သူက အခုလိုပွောပါတယျ။
“အာဏာမသိမျးခငျကတော့ သခြော Prevention လုပျတယျလေ။ နောကျ ညှှနျကွားခကြျတှကေ အမွဲတမျးရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ နောကျပိုငျးကွတော့ ကွောကျနရေတာလေ။ ဘယျအခြိနျ ဘာဖွဈမလဲ ကွောကျနရေတော့ ဒီကိုဗဈက ဘယျရောကျသှားမှနျးတောငျ မသိဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ကိုဗဈက ဒီလို ပြောကျသှားတဲ့အခြိနျမှာ ရုတျတရကျ ထပေါျလာတယျ။ ဘယျလိုမှ Prevention က No Prevention ဖွဈသှားတာလေ။”
အခုလို နိုငျငံရေးအခွအေနတှေအေောကျ ကူးစကျမှုတှေ ပိုတိုးလာနတောကွောင့ျ တဦးခငြျးစီနဲ့ မိသားစုတိုငျး ကိုယျပိုငျအသိနဲ့ ကာကှယျစောင့ျရှောကျမှု လိုအပျကွောငျးလညျး သူကပွောပါတယျ။
“အခုဟာ တောျတောျကို Outbreak ဖွဈနတော ကလေးမွို့ဆိုရငျ။ ဆိုတော့ မိသားစုတိုငျး၊ တယောကျခငြျးစီတိုငျးက ဒီ Knowledge ရှိရမယျ၊ Knowledge ရှိပွီးတော့ ကိုယျတိုငျ တဦးခငြျးစီက လုပျဆောငျ၊ ပွီးတော့ မိသားစုက လုပျဆောငျ၊ ကိုယ့ျရဲ့ Prevention ကို မလုပျဘူးဆိုရငျတော့ အငျမတနျမှ လူမြိုးတုံးတောငျ ဖွဈသှားနိုငျတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုထိ ကိုဗဈကူးစကျသူ စုစုပေါငျး ၂ သိနျးကြောျနဲ့ သဆေုံးသူ ၄,၅၀၀ ကြောျနပွေီ ဖွဈပါတယျ။ အခု ကိုဗဈတတိယလှိုငျးအတှငျး အပွငျးအထနျ ကူးစကျတာနဲ့ သဆေုံးနှုနျးမြားတဲ့ ဒသေတှေ ရှိနပွေီး အဲဒီလိုနရောတှမှော အောကျဆီဂငြျ မလုံလောကျတဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့လညျး ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။
