(Zawgyi / Unicode)
အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုတွေ မဖြစ်အောင် ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် အစိုးရတွေအနေနဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ အပါအဝင် ရောဂါကူးစက်ခံရဖို့ အန္တရာယ်ရှိနေတဲ့ အကျဉ်းသားတွေကို လွှတ်ပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးက တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ ဒီအကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး Lisa Schlein ဂျနီဗာမြို့က သတင်းပေးပို့ထားကို ကိုရန်နိုင် တင်ပြပေးထားပါတယ်။
အကျဉ်းသားတွေလွှတ်ပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင်နာ အကြီးအကဲ Michele Bachelet’s က တောင်းဆိုလိုက်တာကို နိုင်ငံတချို့က လိုက်နာခဲ့တဲ့အတွက် အားရကျေနပ်မိတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။ အီရန်နိုင်ငံက သူတို့ရဲ့ အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာရှိတဲ့ အကျဉ်းသားဦးရေရဲ့ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်တဲ့ အကျဉ်းသား ၁ သိန်းလောက်ကို လွှတ်ပေးခဲ့တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံကလည်း ပြစ်မှုအသေးလေးတွေနဲ့ ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရတဲ့ အကျဉ်းသား ၃ သောင်းကျော်ကို လွှတ်ပေးသွားမယ့် အစီအစဉ်တွေကို ကြေညာလိုက်ပြီး တူရကီနိုင်ငံဘက်ကလည်း အလားတူ လုပ်ဆောင်သွားဖို့ ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရဖို့ အန္တရာယ်များနေတဲ့ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်သူတွေ၊ မသန်စွမ်းသူတွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင် အမျိုးသမီးတွေလိုမျိုး လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကို အန္တရာယ်မပေးနိုင်တဲ့သူတွေကို ချက်ချင်းပြန်လွှတ်သင့်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံး ပြောခွင့်ရ Rupert Colville က ပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မတရားဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ၊ သတင်းထောက်တွေ၊ လူ့အခွင့်အရေး ကာကွယ်စောင့်ရှောက်သူတွေနဲ့ အတိုက်အခံ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကိုလည်း ချက်ချင်းလွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
"ဒါက ကြီးမားတဲ့ ကိစ္စရပ်ကြီးတခုပါ။ ဒီလူတွေဟာ လူသတ်သမားတွေ၊ မုဒိမ်းသမားတွေ၊ နောက် ကြီးမားတဲ့ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်တဲ့သူတွေ မဟုတ်တာတော့ သေချာပါတယ်။ တကယ်တော့ နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ ဆိုရင် အတော်များများက ဘာပြစ်မှုမှ ကျူးလွန်ထားတဲ့သူတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် အဲဒီလူတွေကို အရင်ဆုံး ဦးစားပေးပြီး လွှတ်ပေးသင့်တယ်လို့ ကျနော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ်။"
HRW က တောင်းဆိုလိုက်တဲ့အပေါ် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ (AAPPB) က ကြိုဆိုတယ်လို့ အတွင်းရေးမှူး ဦးတိတ်နိုင်က ပြောပါတယ်။
“တောင်းဆိုချက်တွေကိုတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ အသိအမှတ်ပြုပါတယ်။ လက်လည်း လက်ခံပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ဖို့အတွက်လည်း ကျနော်တို့အနေနဲ့ ထပ်မံတိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ တောင်းဆိုမှုတွေကို ကျနော်တို့အနေနဲ့တော့ ကြိုဆိုပါတယ်။”
ပြီးခဲ့တဲ့ မတ်လ ၁၈ ရက်နေ့ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံ အကျဉ်းထောင်တွေအတွင်းမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်ရေးအတွက် အကြံပေးတဲ့ အချက် ၁၀ ချက်ပါတဲ့ ကြေညာချက်တစောင်ကို AAPPB က ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး မြန်မာသမ္မတရုံးကိုလည်း ပေးပို့ခဲ့ကြောင်း ဦးတိတ်နိုင်က ပြောပါတယ်။
အကျဉ်းထောင်တွေမှာရှိတဲ့ အကျဉ်းသားအရေအတွက်ကလည်း သတ်မှတ်ထားတာထက် ကျော်လွန်နေတာကြောင့် အစိုးရအနေနဲ့ ဒါကို စိစစ်ပြီး ပြန်လွှတ်ဖို့ အဓိက တောင်းဆိုခဲ့တယ်လို့ ဦးတိတ်နိုင်က ပြောပါတယ်။
“အခုအခြေအနေမှာ တကမ္ဘာလုံးမှာရှိနေတဲ့ အကျဉ်းထောင် အသီးသီးက စိုးရိမ်ရတဲ့ အခြေအနေမျိုး ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် နိုင်ငံအသီးသီးက အစိုးရတွေ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက နေပြီးတော့ အကျဉ်းသားတွေကို စိစစ်ပြီး လွှတ်ပေးဖို့အတွက်၊ လျှော့ချဖို့အတွက် တောင်းဆိုနေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာလည်း လက်ရှိ အကျဉ်းသားဦးရေက အကျဉ်းထောင်ထဲမှာ ထားနိုင်တဲ့၊ ဝင်ဆန့်တဲ့ ဦးရေထက် ပိုနေတာဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တမ်း ကူးစက်ရောဂါ တယောက်ဖြစ်လာပြီဆိုရင် ကျန်တဲ့အကျဉ်းသားတွေကို ထိန်းဖို့၊ မဖြစ်ဖို့၊ ကာကွယ်ဖို့ဆိုတာ အင်မတန် ခက်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါကို အကောင်းဆုံးဖြေရှင်းဖို့ နည်းကတော့ ဒီအကျဉ်းသားတွေကို စိစစ်ပြီး အမြန်ဆုံး လွှတ်ပေးဖို့၊ လျှော့ချဖို့၊ အနိမ့်ဆုံးအဆင့် တဝက်ကျော်ကျော်လောက်ထိ လျှော့ချဖို့ လိုနေတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံက အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ခန့်မှန်းချေအားဖြင့် အကျဉ်းသားအရေအတွက် ၉၂၀၀၀ လောက်ရှိတယ်လို့ HRW က ပြောပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၇၄ ယောက်ရှိပြီး ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်း မခံရသေးဘဲ နိုင်ငံရေးအမှုနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့သူ ၁၃၉ ယောက်ရှိတယ်လို့ AAPPB က ပြောထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကူးစက်ခံထားရတဲ့သူတယောက် စနေနေ့က ထပ်မံတွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် အခုဆိုရင် ရောဂါကူးစက်ခံရသူ စုစုပေါင်း ၂၁ ယောက် ရှိသွားပြီလို့ မြန်မာအစိုးရက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ အဲဒီထဲကမှ နဂိုရောဂါအခံရှိသူ တဦးကတော့ ကွယ်လွန်သွားပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
-------------------------------------
(Unicode)
COVID-19 စိုးရိမျခကြျကွောင့ျ အကဉြျးသားတှေ လြှော့ခဖြို့ ကုလ တိုကျတှနျး
အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျပြံ့နှံ့မှုတှေ မဖွဈအောငျ ထိနျးခြုပျဖို့အတှကျ အစိုးရတှအေနနေဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ အပါအဝငျ ရောဂါကူးစကျခံရဖို့ အန်တရာယျရှိနတေဲ့ အကဉြျးသားတှကေို လှှတျပေးဖို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးက တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ ဒီအကွောငျးနဲ့ ပတျသကျပွီး Lisa Schlein ဂနြီဗာမွို့က သတငျးပေးပို့ထားကို ကိုရနျနိုငျ တငျပွပေးထားပါတယျ။
အကဉြျးသားတှလှေှတျပေးဖို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး ကောျမရှငျနာ အကွီးအကဲ Michele Bachelet’s က တောငျးဆိုလိုကျတာကို နိုငျငံတခြို့က လိုကျနာခဲ့တဲ့အတှကျ အားရကြနေပျမိတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။ အီရနျနိုငျငံက သူတို့ရဲ့ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာရှိတဲ့ အကဉြျးသားဦးရရေဲ့ ၄၀ ရာခိုငျနှုနျးဖွဈတဲ့ အကဉြျးသား ၁ သိနျးလောကျကို လှှတျပေးခဲ့တယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံကလညျး ပွဈမှုအသေးလေးတှနေဲ့ ပွဈဒဏျကခြံနရေတဲ့ အကဉြျးသား ၃ သောငျးကြောျကို လှှတျပေးသှားမယ့ျ အစီအစဉျတှကေို ကွညောလိုကျပွီး တူရကီနိုငျငံဘကျကလညျး အလားတူ လုပျဆောငျသှားဖို့ ရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။
အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျခံရဖို့ အန်တရာယျမြားနတေဲ့ အသကျအရှယျ ကွီးရင့ျသူတှေ၊ မသနျစှမျးသူတှေ၊ ကိုယျဝနျဆောငျ အမြိုးသမီးတှလေိုမြိုး လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးကို အန်တရာယျမပေးနိုငျတဲ့သူတှကေို ခကြျခငြျးပွနျလှှတျသင့ျတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံး ပွောခှင့ျရ Rupert Colville က ပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ မတရားဖမျးဆီးခံထားရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ၊ သတငျးထောကျတှေ၊ လူ့အခှင့ျအရေး ကာကှယျစောင့ျရှောကျသူတှနေဲ့ အတိုကျအခံ တကျကွှလှုပျရှားသူတှကေိုလညျး ခကြျခငြျးလှှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုလိုကျပါတယျ။
"ဒါက ကွီးမားတဲ့ ကိစ်စရပျကွီးတခုပါ။ ဒီလူတှဟော လူသတျသမားတှေ၊ မုဒိမျးသမားတှေ၊ နောကျ ကွီးမားတဲ့ ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျတဲ့သူတှေ မဟုတျတာတော့ သခြောပါတယျ။ တကယျတော့ နိုငျငံတကာဥပဒအေရ ဆိုရငျ အတောျမြားမြားက ဘာပွဈမှုမှ ကြူးလှနျထားတဲ့သူတှေ မဟုတျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ အဲဒီလူတှကေို အရငျဆုံး ဦးစားပေးပွီး လှှတျပေးသင့ျတယျလို့ ကနြောျတို့ ယုံကွညျပါတယျ။"
HRW က တောငျးဆိုလိုကျတဲ့အပေါျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ မွနျမာနိုငျငံ (AAPPB) က ကွိုဆိုတယျလို့ အတှငျးရေးမှူး ဦးတိတျနိုငျက ပွောပါတယျ။
“တောငျးဆိုခကြျတှကေိုတော့ ကနြောျတို့အနနေဲ့ အသိအမှတျပွုပါတယျ။ လကျလညျး လကျခံပါတယျ။ ဒီလိုဖွဈဖို့အတှကျလညျး ကနြောျတို့အနနေဲ့ ထပျမံတိုကျတှနျးခငြျပါတယျ။ သူတို့ရဲ့ တောငျးဆိုမှုတှကေို ကနြောျတို့အနနေဲ့တော့ ကွိုဆိုပါတယျ။”
ပွီးခဲ့တဲ့ မတျလ ၁၈ ရကျနေ့ကလညျး မွနျမာနိုငျငံ အကဉြျးထောငျတှအေတှငျးမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကာကှယျရေးအတှကျ အကွံပေးတဲ့ အခကြျ ၁၀ ခကြျပါတဲ့ ကွညောခကြျတစောငျကို AAPPB က ထုတျပွနျခဲ့ပွီး မွနျမာသမ်မတရုံးကိုလညျး ပေးပို့ခဲ့ကွောငျး ဦးတိတျနိုငျက ပွောပါတယျ။
အကဉြျးထောငျတှမှောရှိတဲ့ အကဉြျးသားအရအေတှကျကလညျး သတျမှတျထားတာထကျ ကြောျလှနျနတောကွောင့ျ အစိုးရအနနေဲ့ ဒါကို စိစဈပွီး ပွနျလှှတျဖို့ အဓိက တောငျးဆိုခဲ့တယျလို့ ဦးတိတျနိုငျက ပွောပါတယျ။
“အခုအခွအေနမှော တကမ်ဘာလုံးမှာရှိနတေဲ့ အကဉြျးထောငျ အသီးသီးက စိုးရိမျရတဲ့ အခွအေနမြေိုး ရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ကုလသမဂ်ဂ အပါအဝငျ နိုငျငံအသီးသီးက အစိုးရတှေ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ နပွေီးတော့ အကဉြျးသားတှကေို စိစဈပွီး လှှတျပေးဖို့အတှကျ၊ လြှော့ခဖြို့အတှကျ တောငျးဆိုနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။ ကနြောျတို့နိုငျငံမှာလညျး လကျရှိ အကဉြျးသားဦးရကေ အကဉြျးထောငျထဲမှာ ထားနိုငျတဲ့၊ ဝငျဆန့ျတဲ့ ဦးရထေကျ ပိုနတောဖွဈပါတယျ။ တကယျတမျး ကူးစကျရောဂါ တယောကျဖွဈလာပွီဆိုရငျ ကနြျတဲ့အကဉြျးသားတှကေို ထိနျးဖို့၊ မဖွဈဖို့၊ ကာကှယျဖို့ဆိုတာ အငျမတနျ ခကျပါလိမ့ျမယျ။ ဒါကို အကောငျးဆုံးဖွရှေငျးဖို့ နညျးကတော့ ဒီအကဉြျးသားတှကေို စိစဈပွီး အမွနျဆုံး လှှတျပေးဖို့၊ လြှော့ခဖြို့၊ အနိမ့ျဆုံးအဆင့ျ တဝကျကြောျကြောျလောကျထိ လြှော့ခဖြို့ လိုနတေယျလို့ မွငျပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံက အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ခန့ျမှနျးခြအေားဖွင့ျ အကဉြျးသားအရအေတှကျ ၉၂၀၀၀ လောကျရှိတယျလို့ HRW က ပွောပါတယျ။ အဲဒီထဲမှာ ပွဈဒဏျကခြံနရေတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ၇၄ ယောကျရှိပွီး ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျး မခံရသေးဘဲ နိုငျငံရေးအမှုနဲ့ ဆကျစပျပွီး အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ဖမျးဆီးခံထားရတဲ့သူ ၁၃၉ ယောကျရှိတယျလို့ AAPPB က ပွောထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈပိုး ကူးစကျခံထားရတဲ့သူတယောကျ စနနေေ့က ထပျမံတှေ့ရှိခဲ့တာကွောင့ျ အခုဆိုရငျ ရောဂါကူးစကျခံရသူ စုစုပေါငျး ၂၁ ယောကျ ရှိသှားပွီလို့ မွနျမာအစိုးရက ထုတျပွနျထားပါတယျ။ အဲဒီထဲကမှ နဂိုရောဂါအခံရှိသူ တဦးကတော့ ကှယျလှနျသှားပွီ ဖွဈပါတယျ။
